3.4 Variabel Penelitian dan Definisi Operasional
3.4.1 Variabel penelitian
a. Variabel Terikat dependent Variabel terikat adalah variabel yang tergantung atas variabel lain Nazir, 2003.
Variabel terikat dependent pada penelitian ini adalah kelelahan kerja berdasarkan hasil perhitungan dari kuisioner
IFRC.
b. Variabel Bebas independent Variabel bebas adalah variabel yang mempengaruhi atau sebab dari variabel
terikat Notoatmojo, 2002. Variabel bebas independent pada penelitian ini adalah karakteristik individu dan beban kerja.
3.4.2 Definisi Operasional
Definisi operasional adalah suatu definisi yang diberikan kepada suatu variabel atau konstrak dengan cara memberikan arti atau menspesifikasikan kegiatan,
ataupun memberikan suatu operasional yang diperlukan untuk mengukur konstrak atau variabel tersebut Nazir, 2003. Adapun definisi operasional dari variabel di atas
adalah: Tabel 3.1 Variabel, Definisi Operasional, Cara Pengukuran, Kategori Penilaian dan
Pengukuran serta Skala data
Variabel yang diteliti
Definisi Operasional Alat Ukur
Kategori penilaian dan Pengukuran
Skala data
1 2
3 4
5
1. Variabel bebas a.
Karakteristik individu
1 Usia
Waktu dimana seseorang tersebut dilahirkan, sampai
penelitian ini dilakukan. Wawancara
melalui kuesioner
Kategori : 1. 15-24 tahun
2. 25-34 tahun 3. 35-44 tahun
4. 45-54 tahun 5. 55+ tahun
BPS, 2006 Interval
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
Variabel yang diteliti
Definisi Operasional Alat Ukur
Kategori penilaian dan Pengukuran
Skala data
1 2
3 4
5
2 Masa
kerja
3 Lama jam
kerja
4 Status gizi
b. Beban kerja
Waktu pertama kali tenaga kerja
diterima bekerja
ditempat kerjanya sampai dengan
penelitian ini
dilakukan
Lamanya tenaga
kerja melakukan
kegiatan pekerjaan dalam sehari dan
tidak termasuk
waktu istirahat.
Suatu keadaan
yang memberikan
petunjuk keadaan gizi tenaga kerja
berdasarkan perhitungan
Indeks Masa Tubuh IMT
2
m n
TinggiBada kg
BeratBadan IMT
Jumlah kegiatan yang harus diselesaikan oleh seseorang
ataupun sekelompok orang selama periode waktu
tertentu dalam keadaan normal.
Wawancara melalui
kuesioner
Wawancara melalui
kuesioner
Wawancara, microtoise
dan bathroom
scale
Stopwatch, dan
observasi Kategori :
1. 5 tahun 2. 5 – 10 tahun
3. 10 tahun Munasef, 1991
Kategori : 1. ≤ 8 jam
2. 8 jam Suma’mur, 1999
Indeks IMT, kategori : 1. Kurang : ≤ 18,5
2. Baik : 18,6 – 25,0 3. Lebih : 25,1 – 27,0
Depkes RI, 1994
Klasifikasi berat ringan beban kerja berdasarkan
CVL :
CVL Klasifikasi
CVL
30 Tidak terjadi
kelelahan 30
- 60
Diperlukan perbaikan
60 -
80 Kerja dalam
waktu singkat
80 -
100 Diperlukan
tindakan segera
100 Tidak
diperbolehkan beraktivitas
Sumber :
Killbon 1992, dalam Tarwaka
Interval
Ordinal
Ordinal
Ordinal
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id http:digilib.unej.ac.id
http:digilib.unej.ac.id
Variabel yang diteliti
Definisi Operasional Alat Ukur
Kategori penilaian dan Pengukuran
Skala data
1 2
3 4
5
2. Variabel Terikat
a. Kelelahan kerja
Aneka keadaan
yang disertai penurunan efisiensi
dan ketahanan
dalam bekerja.
Kuisioner IFRC,
dan dokumentasi
2004 Menggunakan kuisioner
untuk mengukur
perasaan lelah secara subyektif yang sering
dialami oleh
tenaga kerja.
Untuk item
dengan kriteria
ya sering, jarang, dan tidak
pernah. Masing-masing mempunyai skor 2,1 dan
0. Makin tinggi skor makin
tinggi tingkat
kelelahan kerja. Adapun klasifikasinya
adalah : 1
0-7 = Normal
2 8-15 = Kelelahan
kerja ringan 3
16– 23 = Kelelahan kerja sedang
4 23 = Kelelahan
kerja berat Setyawati L, 1994.
Ordinal
3.5 Teknik dan Instrumen Pengumpulan Data