Studi Penggunaan Gliocladium spp. sebagai Pengendali Nematoda Puru Akar (Meloidogyne spp. pada Tanaman Tomat (Lycopersicon esculentum Mill.))
STUD[ PENGGUNAAN
g l i o c l a d t u m SPP.
SEBAGAI PENGElUDALl NEMATO DA PURU AKAR ( q e l o i d o g y n e S@P .)
PADA TAM A M A N T O M A T
copersicori edculeri&um Mill. )
(ey
Oleh
SlTTl SARAH
A 23. 0767
JURUSAN HAMA DAN PENYAKIT TUMBUHAN
FAKULTAS PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
1991
SITTI
SARAH.
Studi
penggunaan
Gliocladium
spp.
S e b a g a i P e n g e n d a l i Neroatoda P u r u Akar ( Meloidogyne s p p . )
Pada
Mill.
Tanaman Tomat ( Lycopersicon esculentum
)(Di
bawah b i m b i n g a n SUGIHARSO SASTROSUWIGNYO ) .
Tujuan
percobaan
keef e k t i f an
cendawan
ini
adalah
Gliocladium
untuk
spp.
melihat
dalam
menekan
p e r k e m b a n g a n n e m a t o d a p u r u a k a r ( Meloidogyne s p p . )
pada
tanaman t o m a t . Percobaan i n i merupakan percobaan f a k t o r i a l
yang
terdiri
biakan
dan
dari tiga faktor,
yaitu
faktor
pemberian
cendawan y a n g t e r d i r i d a r i t i g a t a r a f ,
tiga
potongan cendawan, f a k t o r i n k u b a s i
satu,
dua
dengan
dua
t a r a f , y a i t u i n k u b a s i t u j u h h a r i d a n 14 h a r i s e r t a
faktor
waktu tanam dengan tiga t a r a f , t i g a h a r i s e t e l a h i n o k u l a s i
nematoda,
bersamaan dengan i n o k u l a s i nematoda,
h a r i sebelum i n o k u l a s i nematoda.
adalah
tiga
perlakuan
.
Perlakuan
potong
taraf
Rancangan y a n g d i g u n a k a n
a c a k lengkap dengan masing-masing
ulangan
tiga
dan
pemberian
biakan
cendawan
menunjukkan penekanan y a n g l e b i h
dua
dan
s a t u p o t o n g . Hal
ini
tiga
taraf
tinggi
daripada
disebabkan
karena
s e m a k i n b a n y a k n y a cendawan y a n g d a p a t m e n g k o l o n i n e n a t o d a .
P e r l a k u a n p e m b e r i a n b i a k a n cendawan menun5ukkan p e r bedaan yang n y a t a t e r h a d a p puru a k a r dan jumlah t e l u s - p a d s
-Mr
kontrol.
""
.~~~~>~6"$i5$~?
,
@
-1
F , . , ~ ~
*,..~,oz:
*MA.,&*%.
g,,,
.:,?f* .:~"9
:.* - - , 4 : / 4 ,
e
,??
t
Perlakuan
waktu tanam t i d a k b e r b e d a n y a t a
terhadap
b e r a t biomasa, jumlah t e l u r dan l a r v a , sedang pada
puru
akar
berbeda nyata.
memberikan h a s i l yang
hari.
akar,
run.
Pada f a k t o r inkubasi
jumlah
14
lebih baik daripada inkubasi
Hal i n i d i t u n j u k k a n d e n g a n r a t a - r a t a
jumlah
jumlah l a r v a dan t e l u r nematoda yang semakin
hari
tujuh
puru
menu-
STUD1 PENGGUNAAN Gliocladium s p p .
SEBAGAI PENGENDALI NEMATODA PURU AKAR (Neloidogyne s p p . )
PADA TANAMAN TOMAT (Lycopersicon esculentum M i l l . )
Skripsi
s e b a g a i s a i a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh gelar
Sarjana Pertanian pada Fakultas Pertanian
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
Oleh :
S I T T I SARAH
A 23 0767
JURUSAN HAMA DAN PENYAKIT TUMBUHAN
FAKULTAS PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
1991
JUDUL
:
STUD1 PENGGUNAAN GLIUCLADIUW SPP.
SEBAGAI
PENGENDALI NEMATODA PURU AKAR (Weloidogyne
S P P . ) PADA TANAMAN TOMAT (Lycopessicon esculentum M i l l . )
NAMA
:
S I T T I SARAH
N RP
:
A 23 0767
Menyetujui
Dosen Pembimbing
S u g i h a r s o S a s t r o s u w i g n y o , Msc
Ir.
NIP
:
13060306
Mengetahui
K e t u a J u r u s a n Hama d a n P e n y a k i t Tumbuhan
Ir.
Dr.
NIP
Tanggal l u l u s
:
3
i
1,
u
n~.i
,
nu
Rauf
: 130607614
ll,ni
$.!J,
RIWAYAT HIDUP
Penulis
Tanjung
dilahirkan
Pandan,
pada
Kabupaten
t a n g g a l 29
Belitung
Juni
1967
Sumatera
di
Selatan,
s e b a g a i a n a k k e t i g a d a r i empat b e r s a u d a r a , d a r i a y a h I s h a k
Usman d a n i b u H i n d u n .
Pada
Sekolah
tahun
Menengah
1986
penulis
Atas d i SHAN
menyelesaikan
Nanggar
pendidikan
Belitung.
Pada
t a h u n y a n g sama p e n u l i s d i t e r i m a s e b a g a i mahasiswa T i n g k a t
Persiapan
Bersama
di I n s t i t u t Pertanian
j a l u r p e n u l u s u r a n m i n a t d a n kemampuan.
Bogor,
melalui
Tahun 1988 p e n u l i s
m e n g a m b i l b i d a n g k e a h l i a n I l m u Hama d a n P e n y a k i t Tumbuhan,
F a k u l t a s P e r t a n i a n , I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor.
KATA PENGANTAR
Alhamdulillah, p u j i syukur p e n u l i s panjatkan kehadiA l l a h , dengan rahmatNya s k r i p s i i n i d a p a t
rat
kan
diselesai-
.
S k r i p s i i n i d i s u s u n u n t u k memenuhi s a l a h s a t u s y a r a t
nemperoleh
g e l a r s a r j a n a p e r t a n i a n p a d a J u r u s a n Hama
P e n y a k i t Tumbuhan, F a k u l t a s P e r t a n i a n , I n s t i t u t
dan
Pertanian
Bogor.
D a l a m s k r i p s i i n 1 p e n u l i s i n g i n inenyampaikan
kepada I r S u g i h a r s o Sastrosuwignyo s e b a g a i
kasih
terima
pembim-
b i n g , atas s a r a n dan bimbingannya selama p e n e l i t i a n
bantuan
Penyakit
butkan
dari
pegawai-pegawai Departemen
Ilmu
Hama
Tumbuhan d a n s e m u a p i h a k y a n g t i d a k d a p a t
satu
persatu,
sehingga
dapat
serta
dan
dise-
terselesaikannya
penelitian ini.
Akhirnya
sangat
jauh
hasil-hasil
p e n u l i s m e i i y a d a r i bahwa t u l i s a n i n i
dari
sempurna.
Walaupun
demikian,
yang dituangkan dalam s k r i p s i i n i
masih
semoga
bermanfaat
b a g i mereka yang memerlukannya.
B o g o r , S e p t e m b e r 1991
Penulis
DAFTAR I S 1
Halaman
.....................................
iii
DAFTAR GAMBAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
iv
.....................................
1
L a t a r Belakang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
............................
2
DAFTAR TABEL
PENDAHULUAN
Tujuan P e n e l i t i a n
TINJAUAN PUSTAKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
. .
Klaslflkasi ..................................
3
Nematoda P u r u h k a r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
Faktor-faktor
y a n g Mempengaruhi P e r k e m b a n g a n
N e m a t o d a P u r u Akar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6
G e j a l a Kerusakan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8
.........................
8
...........................
9
Pengendalian Biologi
Cendawan A n t a g o n i s
T a k s o n o m i d a n M o r f o l o g i Glicladium s p p . . . . . . . .
BAHAN DAN METODE
..................................
11
.............................
11
...............................
11
T e m p a t d a n Waktu
Bahan d a n A l a t
Metode
10
.......................................
11
P e n y i a p a n B i a k a n I n d u k Gliocladium s p p . . .
11
P e n y i a p a n B i a k a n Masal Gliocladium s p p ...
11
.............
12
....................
.....................
12
P e n y i a p a n Inokulum Nematoda
Prosedur Pelaksanaan
Raneangan P e r c o b a a n
13
HASIL DAN PEMBAHASAN
..............................
15
KESIMPULAN DAN SARAN
..............................
22
DAFTAR PUSTAKA
LAMPIRAN
..........................................
23
25
STUD[ PENGGUNAAN
g l i o c l a d t u m SPP.
SEBAGAI PENGElUDALl NEMATO DA PURU AKAR ( q e l o i d o g y n e S@P .)
PADA TAM A M A N T O M A T
copersicori edculeri&um Mill. )
(ey
Oleh
SlTTl SARAH
A 23. 0767
JURUSAN HAMA DAN PENYAKIT TUMBUHAN
FAKULTAS PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
1991
SITTI
SARAH.
Studi
penggunaan
Gliocladium
spp.
S e b a g a i P e n g e n d a l i Neroatoda P u r u Akar ( Meloidogyne s p p . )
Pada
Mill.
Tanaman Tomat ( Lycopersicon esculentum
)(Di
bawah b i m b i n g a n SUGIHARSO SASTROSUWIGNYO ) .
Tujuan
percobaan
keef e k t i f an
cendawan
ini
adalah
Gliocladium
untuk
spp.
melihat
dalam
menekan
p e r k e m b a n g a n n e m a t o d a p u r u a k a r ( Meloidogyne s p p . )
pada
tanaman t o m a t . Percobaan i n i merupakan percobaan f a k t o r i a l
yang
terdiri
biakan
dan
dari tiga faktor,
yaitu
faktor
pemberian
cendawan y a n g t e r d i r i d a r i t i g a t a r a f ,
tiga
potongan cendawan, f a k t o r i n k u b a s i
satu,
dua
dengan
dua
t a r a f , y a i t u i n k u b a s i t u j u h h a r i d a n 14 h a r i s e r t a
faktor
waktu tanam dengan tiga t a r a f , t i g a h a r i s e t e l a h i n o k u l a s i
nematoda,
bersamaan dengan i n o k u l a s i nematoda,
h a r i sebelum i n o k u l a s i nematoda.
adalah
tiga
perlakuan
.
Perlakuan
potong
taraf
Rancangan y a n g d i g u n a k a n
a c a k lengkap dengan masing-masing
ulangan
tiga
dan
pemberian
biakan
cendawan
menunjukkan penekanan y a n g l e b i h
dua
dan
s a t u p o t o n g . Hal
ini
tiga
taraf
tinggi
daripada
disebabkan
karena
s e m a k i n b a n y a k n y a cendawan y a n g d a p a t m e n g k o l o n i n e n a t o d a .
P e r l a k u a n p e m b e r i a n b i a k a n cendawan menun5ukkan p e r bedaan yang n y a t a t e r h a d a p puru a k a r dan jumlah t e l u s - p a d s
-Mr
kontrol.
""
.~~~~>~6"$i5$~?
,
@
-1
F , . , ~ ~
*,..~,oz:
*MA.,&*%.
g,,,
.:,?f* .:~"9
:.* - - , 4 : / 4 ,
e
,??
t
Perlakuan
waktu tanam t i d a k b e r b e d a n y a t a
terhadap
b e r a t biomasa, jumlah t e l u r dan l a r v a , sedang pada
puru
akar
berbeda nyata.
memberikan h a s i l yang
hari.
akar,
run.
Pada f a k t o r inkubasi
jumlah
14
lebih baik daripada inkubasi
Hal i n i d i t u n j u k k a n d e n g a n r a t a - r a t a
jumlah
jumlah l a r v a dan t e l u r nematoda yang semakin
hari
tujuh
puru
menu-
STUD1 PENGGUNAAN Gliocladium s p p .
SEBAGAI PENGENDALI NEMATODA PURU AKAR (Neloidogyne s p p . )
PADA TANAMAN TOMAT (Lycopersicon esculentum M i l l . )
Skripsi
s e b a g a i s a i a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh gelar
Sarjana Pertanian pada Fakultas Pertanian
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
Oleh :
S I T T I SARAH
A 23 0767
JURUSAN HAMA DAN PENYAKIT TUMBUHAN
FAKULTAS PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
1991
JUDUL
:
STUD1 PENGGUNAAN GLIUCLADIUW SPP.
SEBAGAI
PENGENDALI NEMATODA PURU AKAR (Weloidogyne
S P P . ) PADA TANAMAN TOMAT (Lycopessicon esculentum M i l l . )
NAMA
:
S I T T I SARAH
N RP
:
A 23 0767
Menyetujui
Dosen Pembimbing
S u g i h a r s o S a s t r o s u w i g n y o , Msc
Ir.
NIP
:
13060306
Mengetahui
K e t u a J u r u s a n Hama d a n P e n y a k i t Tumbuhan
Ir.
Dr.
NIP
Tanggal l u l u s
:
3
i
1,
u
n~.i
,
nu
Rauf
: 130607614
ll,ni
$.!J,
RIWAYAT HIDUP
Penulis
Tanjung
dilahirkan
Pandan,
pada
Kabupaten
t a n g g a l 29
Belitung
Juni
1967
Sumatera
di
Selatan,
s e b a g a i a n a k k e t i g a d a r i empat b e r s a u d a r a , d a r i a y a h I s h a k
Usman d a n i b u H i n d u n .
Pada
Sekolah
tahun
Menengah
1986
penulis
Atas d i SHAN
menyelesaikan
Nanggar
pendidikan
Belitung.
Pada
t a h u n y a n g sama p e n u l i s d i t e r i m a s e b a g a i mahasiswa T i n g k a t
Persiapan
Bersama
di I n s t i t u t Pertanian
j a l u r p e n u l u s u r a n m i n a t d a n kemampuan.
Bogor,
melalui
Tahun 1988 p e n u l i s
m e n g a m b i l b i d a n g k e a h l i a n I l m u Hama d a n P e n y a k i t Tumbuhan,
F a k u l t a s P e r t a n i a n , I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor.
KATA PENGANTAR
Alhamdulillah, p u j i syukur p e n u l i s panjatkan kehadiA l l a h , dengan rahmatNya s k r i p s i i n i d a p a t
rat
kan
diselesai-
.
S k r i p s i i n i d i s u s u n u n t u k memenuhi s a l a h s a t u s y a r a t
nemperoleh
g e l a r s a r j a n a p e r t a n i a n p a d a J u r u s a n Hama
P e n y a k i t Tumbuhan, F a k u l t a s P e r t a n i a n , I n s t i t u t
dan
Pertanian
Bogor.
D a l a m s k r i p s i i n 1 p e n u l i s i n g i n inenyampaikan
kepada I r S u g i h a r s o Sastrosuwignyo s e b a g a i
kasih
terima
pembim-
b i n g , atas s a r a n dan bimbingannya selama p e n e l i t i a n
bantuan
Penyakit
butkan
dari
pegawai-pegawai Departemen
Ilmu
Hama
Tumbuhan d a n s e m u a p i h a k y a n g t i d a k d a p a t
satu
persatu,
sehingga
dapat
serta
dan
dise-
terselesaikannya
penelitian ini.
Akhirnya
sangat
jauh
hasil-hasil
p e n u l i s m e i i y a d a r i bahwa t u l i s a n i n i
dari
sempurna.
Walaupun
demikian,
yang dituangkan dalam s k r i p s i i n i
masih
semoga
bermanfaat
b a g i mereka yang memerlukannya.
B o g o r , S e p t e m b e r 1991
Penulis
DAFTAR I S 1
Halaman
.....................................
iii
DAFTAR GAMBAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
iv
.....................................
1
L a t a r Belakang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
............................
2
DAFTAR TABEL
PENDAHULUAN
Tujuan P e n e l i t i a n
TINJAUAN PUSTAKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
. .
Klaslflkasi ..................................
3
Nematoda P u r u h k a r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
Faktor-faktor
y a n g Mempengaruhi P e r k e m b a n g a n
N e m a t o d a P u r u Akar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6
G e j a l a Kerusakan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8
.........................
8
...........................
9
Pengendalian Biologi
Cendawan A n t a g o n i s
T a k s o n o m i d a n M o r f o l o g i Glicladium s p p . . . . . . . .
BAHAN DAN METODE
..................................
11
.............................
11
...............................
11
T e m p a t d a n Waktu
Bahan d a n A l a t
Metode
10
.......................................
11
P e n y i a p a n B i a k a n I n d u k Gliocladium s p p . . .
11
P e n y i a p a n B i a k a n Masal Gliocladium s p p ...
11
.............
12
....................
.....................
12
P e n y i a p a n Inokulum Nematoda
Prosedur Pelaksanaan
Raneangan P e r c o b a a n
13
HASIL DAN PEMBAHASAN
..............................
15
KESIMPULAN DAN SARAN
..............................
22
DAFTAR PUSTAKA
LAMPIRAN
..........................................
23
25
g l i o c l a d t u m SPP.
SEBAGAI PENGElUDALl NEMATO DA PURU AKAR ( q e l o i d o g y n e S@P .)
PADA TAM A M A N T O M A T
copersicori edculeri&um Mill. )
(ey
Oleh
SlTTl SARAH
A 23. 0767
JURUSAN HAMA DAN PENYAKIT TUMBUHAN
FAKULTAS PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
1991
SITTI
SARAH.
Studi
penggunaan
Gliocladium
spp.
S e b a g a i P e n g e n d a l i Neroatoda P u r u Akar ( Meloidogyne s p p . )
Pada
Mill.
Tanaman Tomat ( Lycopersicon esculentum
)(Di
bawah b i m b i n g a n SUGIHARSO SASTROSUWIGNYO ) .
Tujuan
percobaan
keef e k t i f an
cendawan
ini
adalah
Gliocladium
untuk
spp.
melihat
dalam
menekan
p e r k e m b a n g a n n e m a t o d a p u r u a k a r ( Meloidogyne s p p . )
pada
tanaman t o m a t . Percobaan i n i merupakan percobaan f a k t o r i a l
yang
terdiri
biakan
dan
dari tiga faktor,
yaitu
faktor
pemberian
cendawan y a n g t e r d i r i d a r i t i g a t a r a f ,
tiga
potongan cendawan, f a k t o r i n k u b a s i
satu,
dua
dengan
dua
t a r a f , y a i t u i n k u b a s i t u j u h h a r i d a n 14 h a r i s e r t a
faktor
waktu tanam dengan tiga t a r a f , t i g a h a r i s e t e l a h i n o k u l a s i
nematoda,
bersamaan dengan i n o k u l a s i nematoda,
h a r i sebelum i n o k u l a s i nematoda.
adalah
tiga
perlakuan
.
Perlakuan
potong
taraf
Rancangan y a n g d i g u n a k a n
a c a k lengkap dengan masing-masing
ulangan
tiga
dan
pemberian
biakan
cendawan
menunjukkan penekanan y a n g l e b i h
dua
dan
s a t u p o t o n g . Hal
ini
tiga
taraf
tinggi
daripada
disebabkan
karena
s e m a k i n b a n y a k n y a cendawan y a n g d a p a t m e n g k o l o n i n e n a t o d a .
P e r l a k u a n p e m b e r i a n b i a k a n cendawan menun5ukkan p e r bedaan yang n y a t a t e r h a d a p puru a k a r dan jumlah t e l u s - p a d s
-Mr
kontrol.
""
.~~~~>~6"$i5$~?
,
@
-1
F , . , ~ ~
*,..~,oz:
*MA.,&*%.
g,,,
.:,?f* .:~"9
:.* - - , 4 : / 4 ,
e
,??
t
Perlakuan
waktu tanam t i d a k b e r b e d a n y a t a
terhadap
b e r a t biomasa, jumlah t e l u r dan l a r v a , sedang pada
puru
akar
berbeda nyata.
memberikan h a s i l yang
hari.
akar,
run.
Pada f a k t o r inkubasi
jumlah
14
lebih baik daripada inkubasi
Hal i n i d i t u n j u k k a n d e n g a n r a t a - r a t a
jumlah
jumlah l a r v a dan t e l u r nematoda yang semakin
hari
tujuh
puru
menu-
STUD1 PENGGUNAAN Gliocladium s p p .
SEBAGAI PENGENDALI NEMATODA PURU AKAR (Neloidogyne s p p . )
PADA TANAMAN TOMAT (Lycopersicon esculentum M i l l . )
Skripsi
s e b a g a i s a i a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh gelar
Sarjana Pertanian pada Fakultas Pertanian
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
Oleh :
S I T T I SARAH
A 23 0767
JURUSAN HAMA DAN PENYAKIT TUMBUHAN
FAKULTAS PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
1991
JUDUL
:
STUD1 PENGGUNAAN GLIUCLADIUW SPP.
SEBAGAI
PENGENDALI NEMATODA PURU AKAR (Weloidogyne
S P P . ) PADA TANAMAN TOMAT (Lycopessicon esculentum M i l l . )
NAMA
:
S I T T I SARAH
N RP
:
A 23 0767
Menyetujui
Dosen Pembimbing
S u g i h a r s o S a s t r o s u w i g n y o , Msc
Ir.
NIP
:
13060306
Mengetahui
K e t u a J u r u s a n Hama d a n P e n y a k i t Tumbuhan
Ir.
Dr.
NIP
Tanggal l u l u s
:
3
i
1,
u
n~.i
,
nu
Rauf
: 130607614
ll,ni
$.!J,
RIWAYAT HIDUP
Penulis
Tanjung
dilahirkan
Pandan,
pada
Kabupaten
t a n g g a l 29
Belitung
Juni
1967
Sumatera
di
Selatan,
s e b a g a i a n a k k e t i g a d a r i empat b e r s a u d a r a , d a r i a y a h I s h a k
Usman d a n i b u H i n d u n .
Pada
Sekolah
tahun
Menengah
1986
penulis
Atas d i SHAN
menyelesaikan
Nanggar
pendidikan
Belitung.
Pada
t a h u n y a n g sama p e n u l i s d i t e r i m a s e b a g a i mahasiswa T i n g k a t
Persiapan
Bersama
di I n s t i t u t Pertanian
j a l u r p e n u l u s u r a n m i n a t d a n kemampuan.
Bogor,
melalui
Tahun 1988 p e n u l i s
m e n g a m b i l b i d a n g k e a h l i a n I l m u Hama d a n P e n y a k i t Tumbuhan,
F a k u l t a s P e r t a n i a n , I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor.
KATA PENGANTAR
Alhamdulillah, p u j i syukur p e n u l i s panjatkan kehadiA l l a h , dengan rahmatNya s k r i p s i i n i d a p a t
rat
kan
diselesai-
.
S k r i p s i i n i d i s u s u n u n t u k memenuhi s a l a h s a t u s y a r a t
nemperoleh
g e l a r s a r j a n a p e r t a n i a n p a d a J u r u s a n Hama
P e n y a k i t Tumbuhan, F a k u l t a s P e r t a n i a n , I n s t i t u t
dan
Pertanian
Bogor.
D a l a m s k r i p s i i n 1 p e n u l i s i n g i n inenyampaikan
kepada I r S u g i h a r s o Sastrosuwignyo s e b a g a i
kasih
terima
pembim-
b i n g , atas s a r a n dan bimbingannya selama p e n e l i t i a n
bantuan
Penyakit
butkan
dari
pegawai-pegawai Departemen
Ilmu
Hama
Tumbuhan d a n s e m u a p i h a k y a n g t i d a k d a p a t
satu
persatu,
sehingga
dapat
serta
dan
dise-
terselesaikannya
penelitian ini.
Akhirnya
sangat
jauh
hasil-hasil
p e n u l i s m e i i y a d a r i bahwa t u l i s a n i n i
dari
sempurna.
Walaupun
demikian,
yang dituangkan dalam s k r i p s i i n i
masih
semoga
bermanfaat
b a g i mereka yang memerlukannya.
B o g o r , S e p t e m b e r 1991
Penulis
DAFTAR I S 1
Halaman
.....................................
iii
DAFTAR GAMBAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
iv
.....................................
1
L a t a r Belakang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
............................
2
DAFTAR TABEL
PENDAHULUAN
Tujuan P e n e l i t i a n
TINJAUAN PUSTAKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
. .
Klaslflkasi ..................................
3
Nematoda P u r u h k a r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
Faktor-faktor
y a n g Mempengaruhi P e r k e m b a n g a n
N e m a t o d a P u r u Akar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6
G e j a l a Kerusakan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8
.........................
8
...........................
9
Pengendalian Biologi
Cendawan A n t a g o n i s
T a k s o n o m i d a n M o r f o l o g i Glicladium s p p . . . . . . . .
BAHAN DAN METODE
..................................
11
.............................
11
...............................
11
T e m p a t d a n Waktu
Bahan d a n A l a t
Metode
10
.......................................
11
P e n y i a p a n B i a k a n I n d u k Gliocladium s p p . . .
11
P e n y i a p a n B i a k a n Masal Gliocladium s p p ...
11
.............
12
....................
.....................
12
P e n y i a p a n Inokulum Nematoda
Prosedur Pelaksanaan
Raneangan P e r c o b a a n
13
HASIL DAN PEMBAHASAN
..............................
15
KESIMPULAN DAN SARAN
..............................
22
DAFTAR PUSTAKA
LAMPIRAN
..........................................
23
25
STUD[ PENGGUNAAN
g l i o c l a d t u m SPP.
SEBAGAI PENGElUDALl NEMATO DA PURU AKAR ( q e l o i d o g y n e S@P .)
PADA TAM A M A N T O M A T
copersicori edculeri&um Mill. )
(ey
Oleh
SlTTl SARAH
A 23. 0767
JURUSAN HAMA DAN PENYAKIT TUMBUHAN
FAKULTAS PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
1991
SITTI
SARAH.
Studi
penggunaan
Gliocladium
spp.
S e b a g a i P e n g e n d a l i Neroatoda P u r u Akar ( Meloidogyne s p p . )
Pada
Mill.
Tanaman Tomat ( Lycopersicon esculentum
)(Di
bawah b i m b i n g a n SUGIHARSO SASTROSUWIGNYO ) .
Tujuan
percobaan
keef e k t i f an
cendawan
ini
adalah
Gliocladium
untuk
spp.
melihat
dalam
menekan
p e r k e m b a n g a n n e m a t o d a p u r u a k a r ( Meloidogyne s p p . )
pada
tanaman t o m a t . Percobaan i n i merupakan percobaan f a k t o r i a l
yang
terdiri
biakan
dan
dari tiga faktor,
yaitu
faktor
pemberian
cendawan y a n g t e r d i r i d a r i t i g a t a r a f ,
tiga
potongan cendawan, f a k t o r i n k u b a s i
satu,
dua
dengan
dua
t a r a f , y a i t u i n k u b a s i t u j u h h a r i d a n 14 h a r i s e r t a
faktor
waktu tanam dengan tiga t a r a f , t i g a h a r i s e t e l a h i n o k u l a s i
nematoda,
bersamaan dengan i n o k u l a s i nematoda,
h a r i sebelum i n o k u l a s i nematoda.
adalah
tiga
perlakuan
.
Perlakuan
potong
taraf
Rancangan y a n g d i g u n a k a n
a c a k lengkap dengan masing-masing
ulangan
tiga
dan
pemberian
biakan
cendawan
menunjukkan penekanan y a n g l e b i h
dua
dan
s a t u p o t o n g . Hal
ini
tiga
taraf
tinggi
daripada
disebabkan
karena
s e m a k i n b a n y a k n y a cendawan y a n g d a p a t m e n g k o l o n i n e n a t o d a .
P e r l a k u a n p e m b e r i a n b i a k a n cendawan menun5ukkan p e r bedaan yang n y a t a t e r h a d a p puru a k a r dan jumlah t e l u s - p a d s
-Mr
kontrol.
""
.~~~~>~6"$i5$~?
,
@
-1
F , . , ~ ~
*,..~,oz:
*MA.,&*%.
g,,,
.:,?f* .:~"9
:.* - - , 4 : / 4 ,
e
,??
t
Perlakuan
waktu tanam t i d a k b e r b e d a n y a t a
terhadap
b e r a t biomasa, jumlah t e l u r dan l a r v a , sedang pada
puru
akar
berbeda nyata.
memberikan h a s i l yang
hari.
akar,
run.
Pada f a k t o r inkubasi
jumlah
14
lebih baik daripada inkubasi
Hal i n i d i t u n j u k k a n d e n g a n r a t a - r a t a
jumlah
jumlah l a r v a dan t e l u r nematoda yang semakin
hari
tujuh
puru
menu-
STUD1 PENGGUNAAN Gliocladium s p p .
SEBAGAI PENGENDALI NEMATODA PURU AKAR (Neloidogyne s p p . )
PADA TANAMAN TOMAT (Lycopersicon esculentum M i l l . )
Skripsi
s e b a g a i s a i a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh gelar
Sarjana Pertanian pada Fakultas Pertanian
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
Oleh :
S I T T I SARAH
A 23 0767
JURUSAN HAMA DAN PENYAKIT TUMBUHAN
FAKULTAS PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
1991
JUDUL
:
STUD1 PENGGUNAAN GLIUCLADIUW SPP.
SEBAGAI
PENGENDALI NEMATODA PURU AKAR (Weloidogyne
S P P . ) PADA TANAMAN TOMAT (Lycopessicon esculentum M i l l . )
NAMA
:
S I T T I SARAH
N RP
:
A 23 0767
Menyetujui
Dosen Pembimbing
S u g i h a r s o S a s t r o s u w i g n y o , Msc
Ir.
NIP
:
13060306
Mengetahui
K e t u a J u r u s a n Hama d a n P e n y a k i t Tumbuhan
Ir.
Dr.
NIP
Tanggal l u l u s
:
3
i
1,
u
n~.i
,
nu
Rauf
: 130607614
ll,ni
$.!J,
RIWAYAT HIDUP
Penulis
Tanjung
dilahirkan
Pandan,
pada
Kabupaten
t a n g g a l 29
Belitung
Juni
1967
Sumatera
di
Selatan,
s e b a g a i a n a k k e t i g a d a r i empat b e r s a u d a r a , d a r i a y a h I s h a k
Usman d a n i b u H i n d u n .
Pada
Sekolah
tahun
Menengah
1986
penulis
Atas d i SHAN
menyelesaikan
Nanggar
pendidikan
Belitung.
Pada
t a h u n y a n g sama p e n u l i s d i t e r i m a s e b a g a i mahasiswa T i n g k a t
Persiapan
Bersama
di I n s t i t u t Pertanian
j a l u r p e n u l u s u r a n m i n a t d a n kemampuan.
Bogor,
melalui
Tahun 1988 p e n u l i s
m e n g a m b i l b i d a n g k e a h l i a n I l m u Hama d a n P e n y a k i t Tumbuhan,
F a k u l t a s P e r t a n i a n , I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor.
KATA PENGANTAR
Alhamdulillah, p u j i syukur p e n u l i s panjatkan kehadiA l l a h , dengan rahmatNya s k r i p s i i n i d a p a t
rat
kan
diselesai-
.
S k r i p s i i n i d i s u s u n u n t u k memenuhi s a l a h s a t u s y a r a t
nemperoleh
g e l a r s a r j a n a p e r t a n i a n p a d a J u r u s a n Hama
P e n y a k i t Tumbuhan, F a k u l t a s P e r t a n i a n , I n s t i t u t
dan
Pertanian
Bogor.
D a l a m s k r i p s i i n 1 p e n u l i s i n g i n inenyampaikan
kepada I r S u g i h a r s o Sastrosuwignyo s e b a g a i
kasih
terima
pembim-
b i n g , atas s a r a n dan bimbingannya selama p e n e l i t i a n
bantuan
Penyakit
butkan
dari
pegawai-pegawai Departemen
Ilmu
Hama
Tumbuhan d a n s e m u a p i h a k y a n g t i d a k d a p a t
satu
persatu,
sehingga
dapat
serta
dan
dise-
terselesaikannya
penelitian ini.
Akhirnya
sangat
jauh
hasil-hasil
p e n u l i s m e i i y a d a r i bahwa t u l i s a n i n i
dari
sempurna.
Walaupun
demikian,
yang dituangkan dalam s k r i p s i i n i
masih
semoga
bermanfaat
b a g i mereka yang memerlukannya.
B o g o r , S e p t e m b e r 1991
Penulis
DAFTAR I S 1
Halaman
.....................................
iii
DAFTAR GAMBAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
iv
.....................................
1
L a t a r Belakang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
............................
2
DAFTAR TABEL
PENDAHULUAN
Tujuan P e n e l i t i a n
TINJAUAN PUSTAKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
. .
Klaslflkasi ..................................
3
Nematoda P u r u h k a r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
Faktor-faktor
y a n g Mempengaruhi P e r k e m b a n g a n
N e m a t o d a P u r u Akar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6
G e j a l a Kerusakan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8
.........................
8
...........................
9
Pengendalian Biologi
Cendawan A n t a g o n i s
T a k s o n o m i d a n M o r f o l o g i Glicladium s p p . . . . . . . .
BAHAN DAN METODE
..................................
11
.............................
11
...............................
11
T e m p a t d a n Waktu
Bahan d a n A l a t
Metode
10
.......................................
11
P e n y i a p a n B i a k a n I n d u k Gliocladium s p p . . .
11
P e n y i a p a n B i a k a n Masal Gliocladium s p p ...
11
.............
12
....................
.....................
12
P e n y i a p a n Inokulum Nematoda
Prosedur Pelaksanaan
Raneangan P e r c o b a a n
13
HASIL DAN PEMBAHASAN
..............................
15
KESIMPULAN DAN SARAN
..............................
22
DAFTAR PUSTAKA
LAMPIRAN
..........................................
23
25