DAYA HAMBAT EKSTRAK DAUN SIRIH HIJAU (Piper betle Linn.) TERHADAP BAKTERI Lactobacillus sp.
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
DAYAdHAMBAT
EKSTRAK
DAUN
SIRIH
HIJAU
(Piper
betle
i
i
i
gigil
idgigil
idgigil
:p//://idLinn.)
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
TERHADAP
BAKTERI
Lactobacillus
sp.
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
A-PDF WORD TO PDF DEMO:
Purchase from www.A-PDF.com to
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili.id
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
d
/
/
i
c
/
/
.
p
p
t
t
a
je. j.ac
hthttp
hthttp
e
n
u
Diajukan guna melengkapi
tugas
akhir
dan
memenuhi
n
.
u
b
.
idgiigliilibProgram
salah satu syarat untuk menyelesaikan
Studi Pendidikan Biologi (S1)
d
/
/
:
/
/
p
:
t
dan
mencapai
gelar
Sarjana
Pendidikan
t dp
d
d
aj.ca.ci .id
ajh.cah.citt.id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
SKRIPSI
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
Oleh:
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
SRI REJEKI:/WIJAYANTI
/:d
/:d
/
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
070210103090
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
: /d
hthtp
ttp:/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
PROGRAM STUDI PENDIDIKAN BIOLOGI
JURUSAN PENDIDIKAN MIPA
.cid.id
caKEGURUAN
ca.cid.id
FAKULTAS
DAN ILMU PENDIDIKAN
a
a
.
.
j
j
e
e
nej. UNIVERSITAS JEMBER
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
2012
//digigil
//digigil
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
PERSEMBAHAN neej.
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
liibli.bu.un
i
i
i
l
g
g
i
i
i
:p//:d
:p//:d
/dig
/dig
/
/
p
p
t
t
t
t
t
t
hht ini saya persembahkan untuk h: ht
Skripsi
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
1.
Bapak Juwono dan Ibu Asiyah yang tercinta;
d
d
d
.cid.id
aj.casampai
aj.ca.ci .id 2. Guru – guruku dariejSD
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
perguruan
tinggi;
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
g il
il
3. Almamater
Keguruan dan Ilmu/dpendidikan
Universitas jember. /digigil
idgigFakultas
ig il
/:d
:p//:d
:p/://idig
:/ /d
/
/
//dig
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili.id
/:d
/
:
/
/
p
t
aj.cac.id
.
j
hthttp
e
n e
liibli.bu.un
i
g
i
:p//:d
/dig
/
p
t
t
d
d
i
t
.
ajh.cahct.id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:pii//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
MOTTO
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p ada kemudahan, sesungguhnya
hthttpsesungguhnya sesudah kesulitan
hthttitu
hthttpsesudah
Karena
kesulitan itu ada kemudahan.
*)
(Terjemahan
.id Surat Alam Nasyrah ayat 5-6).id
d
aj.cac.id
aj.cac.id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
n e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
atau ilibi.bu.un
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhyang
tt yakin.
Danhh
dittbumi itu terdapat tanda-tanda h
(kekuasaan
Allah) bagi orang-orang
htt
(Terjemahan Surat Adz Dzaariyaat ayat 20)*)
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili.id
/:d
/
:
/
/
p
t
aj.cac.id
.
j
hthttp
e
n e
liibli.bu.un
i
g
i
:p//:d
/dig
/
p
t
t
d
d
i
t
.
ajh.cahct.id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
iii
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
*)
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
Departemen Agama Republik Indonesia. 1971. Al-Qur’an dan Terjemahnya. Jakarta :
Yayasan Penyelenggara Penterjemah/Pentafsir
Al-Qur’an.
d
d
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
PERNYATAAN neej.
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
liibli.bu.un
i
i
i
l
g
g
i
i
i
:p//:d
:p//:d
/dig
/dig
/
/
p
p
t
t
t
t
t
t
hht Saya yang bertanda tangan di hbawah
ht ini:
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
nama : Sri Rejeki Wijayanti
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
NIM
:
070210103090
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
gigil sesungguhnya bahwa karya
il yang berjudul: “Daya//Hambat
menyatakan
iddengan
ig il
idgigilmiah
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt Daun Sirih Hijau (Piper betle
hhttLinn.) terhadap Bakteri Lactobacillus
hhtt
Ekstrak
sp.”
adalah benar-benar hasil karya sendiri, kecuali jika dalam pengutipan substansi
d.id
ca.cid.id disebutkan sumbernya, j.dan
ca.cibelum
ca.cid.id manapun, serta
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
pernah
diajukan
pada
institusi
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
bukan karya
dan kebenarandisinya
ig ili
idgjiplakan.
idgiatas
gicli.ikeabsahan
d.id
igili Saya bertanggungpjawab
/:d
/:d
/:d
/://idgigili
/
/
/
:
:
:
/
/
//dig
/
/
p
p
t
t
t
a
je. jtinggi.
tp sikap ilmiah yang harushthdijunjung
hthtdengan
hthttp
ttp
.ac
e
sesuai
n
u
n
.
u
b
iilib.
idgiiglbuat
Demikian pernyataan ini://saya
dengan sebenarnya, tanpa adanya tekanan
d
/
/
p
:
t
t
d
d
d
d.id
p
i
i
t
.
.
cahct.id serta bersedia mendapat
aj.ca.ci .id
aj.cac.id dan paksaan dari pihak
ajhmanapun
aj.ca.cisanksi
akademik jika
.
.
.
.
j
j
j
j
.
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
ternyata
dikemudian
hari
pernyataan
ini
tidak
benar.
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
e
j.
u.n
nej.
nemenyatakan,
.bu.n
.b
u
u
b
b
i
i
l
l
Yang
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
ca.cid.id
a
.
j
a
.
.
e
e
ej
u.n
nej
n070210103090
.bu.n
.b
u
u
b
b
i
i
NIM
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
iv
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
id
. .id 2012
Jember,
j.acacMaret
.ci .id
Sri Rejeki
j.ac Wijayanti
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
SKRIPSI
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
neEKSTRAK DAUNiliSIRIH
ne
neHIJAU (Piper betleilib.bu.n
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
i
i
l
l
DAYA
HAMBAT
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
Linn.)
TERHADAP
BAKTERI
Lactobacillus
sp.
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili.id
/:d
/
:
/
/
p
t
aj.cac.id
.
j
hthttp
e
.bu.n
une
liiblOleh
i
i
g
i
:p//:d
/dig
/
p
t
t
d
d
i
t
.
ajh.cahct.idSri Rejeki Wijayanti ej.aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
NIM
070210103090
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
Pembimbing
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
Dosen Pembimbing Utama
: Prof. Dr. Joko Waluyo, M.Si
Dosen Pembimbing
.id Anggota
: Dr. Dwi Wahyuni,
.idM.Kes
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
je.aj.cac.id
e
n
liibli.bu.un
i
g
i
://d/dig
hthtp
ttp:/
je.aj.cac.id
e
n
liibli.bu.un
i
g
i
://d/dig
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:pv//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
PENGESAHAN neej.
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.un
.bu.n
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
ig ili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
//dig
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Skripsi
hthttpberjudul “Daya Hambat Ekstrak
hthttp Daun Sirih Hijau (Piperhthbetle
ttp Linn.)
terhadap Bakteri Lactobacillus sp.”. Telah diuji dan disahkan oleh Fakultas Keguruan
d
d
d
d
aj.ca.ci .idJember pada:
aj.ca.ci .id dan Ilmu Pendidikan Universitas
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
hari,
tanggal
:
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
tempat
:
Fakultas
Keguruan
dan
Ilmu
Pendidikan
Universitas
Jember
hhtt
hhtt
hhtt
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
Ketua,
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
ig ili
idgigili
/:d
/:d
/
:
/
//dig
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
u.n
nej.
nej.
.b
.bu.n
Sekretaris,
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili.id
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
d
/
/
i
c
/
/
.
p
p
t
t
a
je. j.ac
hthttp
hthttp
e
n
u
n
.
u
b
idgiigliilib.
d
/
/
:
://
itdt.p
Dr. Dwi Wahyuni,
.cid.id Dr. Iis Nur Asyiah. SP, MP
hctht.cp
d
i
ca.cid.id
c
ca.cid.id M.Kes
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
.
.
.
.
e
e
e
e
j
NIP 1973 0614 200801
NIP
198702 2 002
ej
u.n
nej
nej
n2e008
n19600309
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.b
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
Penguji I,
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
ig ili
/:d
/:d
/
:
/
/
//dig
p
t
Prof.
hthDr.
ttpJoko Waluyo, M.Si
NIP 1957 1028 198503 1 001
Tim Penguji
Penguji II,
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
Dra. Pujiastuti M.Si.
hthttp
hthttp
NIP. 1961 0222 198702 2 001
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
Mengesahkan,
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhUniversitas
tt
Dekan FKIP
Jember
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
Drs. Imam Muchtar
SH,
idgigili
idg
igilM.Hum
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
NIP
1954
0712
198003
1 005
hthttp
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
vi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
RINGKASAN
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t ttp
hthHambat
hthttpBakteri
ttp
Daya
Ekstrak Daun Sirihhh
Hijau (Piper betle Linn.) terhadap
Lactobacillus sp. Sri Rejeki Wijayanti 070210103090; 2007: 67 halaman: Jurusan
d
d
id.id
ca.cid.id
aj.ca.cKeguruan
aj.ca.ci .id Pendidikan Biologi Fakultas
aj.Universitas
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
dan
Ilmu
Pendidikan
Jember.
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttTumbuhan sirih hijau (Piper hbetle
htt Linn.) merupakan tumbuhanhyang
htt tumbuh
merambat atau bersandar pada batang pohon lain biasanya digunakan oleh
.cid.id
ca.cid.id masyarakat untuk dijadikan
caobat
ca.cid.id sirih hijau sudah
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
herbal.
Penelitian
ilmiah
terhadap
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
banyak dilakukan,
khasiat antibakteri
ili.id
ig ili
idgigili termasuk terhadap senyawa
idgigkandungan,
idgidan
gili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
d
/
/
/
i
c
//dig
/
/
/
.
p
p
p
t
t
t
a
c
thttpnadalah
je. j.aminyak
hthttp Kandungan daun sirih hhijau
ttp
e
antioksidan.
atsiri yanghth
mengandung
u
n
.
u
b
.
idgiigliilibyaitu
antara lain chavicol dan chavibetol,
senyawa yang mempunyai khasiat
d
/
/
:
/
/
p
:
t
t
d
d
d
p
i
i
t
.
.
.cid.id adalah senyawa
aj.ca.ci .id
aj.cac.id antiseptik. Salah satu kandungan
ajh.cahct.iddaun sirih hijau yang cukup
aj.capenting
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
golongan
polifenol,
yaitu
tanin.
Tanin
berkhasiat
sebagai
astringen,
yaitu
yang
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttdan lendir
hhttdengan mengkerutkan jaringan
hhtubuh
bekerja
tt sehingga pengeluaran cairan
dapat dikendalikan. Khasiat itu dapat menjelaskan pemakaiannya untuk mengatasi
ca.cid.idpengeluaran cairan atauj.lendir.
ca.cid.id
ca.cid.idSementara, khasiat
ca.cid.id keputihan, yaitu mengendalikan
a
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
ej.
nej. mencegah pertumbuhan
nej.
nbakteri
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
antiseptik
akan
membantu
pada
daerah
organ
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
ig ili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
//dig
p
p
p
t
t
t
kewanitaan.
kualitatif ekstrak etanol sirihhthhijau
hthttp (Mangestuti, 2009). Secara
hthttp
ttp positif
mengandung komponen aktif seperti alkaloid, tannin, fenolik, dan steroid. Senyawa
d
d
did
ca.cid.id sirih yang diduga berperan
antimikroba
ajekstrak
aj.ca.ci .id yang terkandung dalam
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .sebagai
.
.
.
.
j
j
j
j
.
e
e
e
e
e
u.n
neSelain fenolik dari ekstrak
ne
ne
nsenyawa-senyawa
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bsirih
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
adalah
senyawa
fenolik.
yang
lain
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
//:d
:palkaloid,
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
seperti
tannin
dan
steroid
juga
dapat
berfungsi
sebagai
antibakteri
hhtt
hhtt
hhtt
(Nurmalitasari, dkk, 2009).
Penelitian ini dilaksanakan
ca.cid.id di Laboratorium Mikrobiologi
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id Fakultas MIPA
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
n
netanggal
nej.
nej.
ne31j. Januari 2012. Penelitian
.bupada
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
Universitas
Jember
15
Agustus
2011
sampai
.
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
ig ili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
ini h
merupakan
penelitian in vitro dengan
thttp
hthttpmenggunakan metode difusihthagar
ttp dengan
sumuran dengan kontrol positif ampisilin 0,01% dan kontrol negative aquades+
d
d
.cid.id 12%, 13%, 14%,
ca.cid.id adalah konsentrasi 10%,
ajdigunakan
aj.ca.ci .id tween. Konsentrasi yang
aj.ca.ci .id
aj.ca11%,
.
.
.
.
j
j
j
j
.
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
vii
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
15%, 16%, 17%, 18%,
dan 19%. Rancangan percobaan
ini menggunakan Rancangan neej.
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
iibli.bu.un
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
g
g
g
g
i
i
i
i
i
i
i
Acak Lengkap
ulangan.
/:d
//:d
:p//:d
:p//:d
:pOne-Way
/dig (RAL) dengan 3 kali
/dig Analisis data dengan
/dig
//dig
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
hht menggunakan SPSS versihh15t for windows, untuk menguji
hht perbedaan
ANOVA
diantara semua pasangan perlakuan dilanjutkan dengan uji Duncan dengan α=0,05.
d
d
ca.cid.id tersebut diperoleh hasil
ca.cid.id ekstrak daun sirih
ajPenelitian
aj.ca.ci .id
aj.bahwa
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
Berdasarkan
Hasil
.
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
hijau (Piper
idgbetle
ig il
idgigil Hambat Minimum sebesar
idg11%
igil Linn.) mempunyai Konsentrasi
igil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttpertumbuhan Lactobacillus hsp..
tt
untuk
4.4)
htt Berdasarkan uji ANOVAhh(Tabel
menunjukkan bahwa perbedaan konsentrasi ekstrak daun sirih hijau (Piper betle
id
id Lactobacillus
ca.cid.id Linn.) berpengaruh signifikan
ca.cid.(P=0,000)
ca.cid.bakteri
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
terhadap
pertumbuhan
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
sp.
ig ili
idgigili
idgigili.id
idgigili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
d
/
/
/
i
c
//dig
/
/
/
.
p
p
p
t
t
t
a
p Duncan daya hambat ekstrak
je. j.achijau (Piper betle Linn.)
tpnesirih
hthttUji
hthtdaun
hthttpterhadap
u
n
.
u
b
ib. negatif (K-), konsentrasi 10% berada
idgiigliilkontrol
bekteri Lactobacillus sp. menunjukkan
d
/
/
:
p
://
itdt.p
.cid.id pada kolom yang sama atau
.cid.id signifikansi 1,000
hctht.ctidak
d
i
ca.cid.id
c
canilai
a
a
a
a
berbeda
signifikan
dengan
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
.
.
.
.
e
e
e
e
nej
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
(p>5%).
Pada
konsentrasi
11%,
12%
dan
13%
berada
pada
kolom
yang
berbeda,
hal
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
ini h
menandakan
bahwa bahwa serial hkonsentrasi
11%, 12% dan 13% h
memiliki
daya
htt
htt
htt
hambat yang berbeda signifikan sedangkan konsentrasi 14%, 15%, dan 16% berada
d.id
.cid.id konsentrasi 14%,
ca.ciini
ca.cid.id
caserial
ca.cid.id pada kolom yang sama,j.a
hal
menandakan bahwa bahwa
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.
e
e
e
e
u.n
nejdaya
nej.
nej. signifikan dengan nilai
nej.
.bu.n
.bu.n
.bberbeda
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
15%
dan
16%
memiliki
hambat
yang
tidak
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
ig ili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
//dig
p
p
p
t
t
t
signifikansi
16% dan 17% juga
hthttp sebesar 0,050. Pada serial
hthberada
hthkonsentrasi
ttp pada
ttp
kolom yang sama, hal ini menandakan bahwa bahwa serial konsentrasi 16% dan 17%
d
d
.cid.id berbeda signifikan dengan
ca.cid.idsignifikansi sebesar
aj.catidak
aj.ca.ci .id memiliki daya hambat eyang
aj.ca.ci .id
aj.nilai
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
u.n
ne 18%, dan 19% juga
ne
ne
nepada kolom yang sama, ihal
.konsentrasi
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
0,089.
Pada
serial
berada
l
l
l
l
i
i
i
b
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
t
t
thtp
t
t
ini h
menandakan
bahwa
bahwa
serial
konsentrasi
18%
dan
19%
memiliki
daya
hambat
hhtt
hhtt
tt
yang tidak berbeda signifikan dengan nilai signifikansi 0,249. Sedangkan kontrol
d
semua konsentrasi..ac.cid
ca.cid.iterhadap
ca.cid.id positif (K+) berbeda signifikan
.id
a
a
.
.
j
j
j
a
.
.
.
e
e
e
j
j
j
n e
n e
n e
liibli.bu.un
liibli.bu.un
liibli.bu.un
i
i
i
g
g
g
i
i
i
/:d
:p//:d
:p//:d
/dig
/dig
/
//dig
/
p
t
t
t
t
hthtp
h
t
ht
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
viii
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
PRAKATA
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
t ttp
p syukur kehadirat Allah hSwt.
hthttPuji
atas limpahan rahmat, danhhkarunia-Nya
sehingga penulis dapat menyelesaikan skripsi ini yang berjudul “Daya Hambat
d
d
d
.cid.id
aj.ca(Piper
aj.ca.ci .id Ekstrak Daun Sirih Hijau
aj.ca.ci .idLactobacillus sp.”. ej.aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
betle
Linn.)
Terhadap
Bakteri
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
g il sebagai salah satu syarat
gigil
Skripsi ini/ddisusun
untuk
ig il
idgigil menyelesaikan pendidikan
idstrata
/:d
:p/://idig
:p//:d
:p//:d
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt Biologi Jurusan Pendidikan
hhMatematika
tt pada Program Studi Pendidikan
tt
satuhh
(S1)
dan Ilmu Pengetahuan Alam Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan.
.cid.id
ca.cid.id
caini
ca.cid.idpihak. Oleh karena
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
Penyusunan
skripsi
tidak
lepas
dari
bantuan
berbagai
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
itu, penulisdmenyampaikan
terima kasih kepada
ig ili
idgi:gili.id
idgigili
/:d
/://idgigili
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
d
/
/
i
c
//dig
/
/
.
p
p
p
t
t
t
a
thttpneselaku
thttp dan
je. j.ac Dekan Fakultas hKeguruan
tp H. Imam Muchtar, SH, hM.Hum
hthtDrs.
1.
u
n
.
u
b
giigliilib.
idJember;
Ilmu Pendidikan Universitas
d
/
/
:
://
tht.p
itdt.p
.cid.id 2. Dra. Sri Astutik.ahM.Si
d
i
ca.cid.id
c
c
ca.cid.id MIPA FKIP
a
a
a
selaku
Ketua
Jurusan
Pendidikan
c
.
.
.
j
j
j
j
a
a
.
.
.
.
e
e
e
e
nej
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
Universitas
Jember;
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t Suratno, M.Si selaku Ketua
t
hhtt Fakultas
hhtDr.
hhtProgram
3.
Studi Pendidikan Biologi
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Jember dan Dosen Pembimbing
id
ca.cid.id
a
.
j
e
e
e
nej. M.Si selaku Dosen
nej.
nej. I atas bimbingan dan
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
4. Prof. iDr.
Joko
Waluyo,
Pembimbing
i
i
i
gigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hingga terselesaikannya
tp
hthtilmunya
hthttp
hthskripsi
ttp ini;
id
.c.id
. d
akademik yang telah
selama penulis menjadi
;
j.acamembimbing
j.acac.imahasiswa
5. Dr. Dwi Wahyuni, M.Kes selaku Dosen Pembimbing II atas bimbingan dan
d
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
a
.
.
.
e
e
e
nedij FKIP baik di Pendidikan
nej
nej maupun di Prodi lain,
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
6. Bapak/Ibu
Dosen
Biologi
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
atas
semua
ilmu
yang
diberikan
semoga
akan
bermanfaat
bagi
semua;
hhtt
hhtt
hhtt
.i
ilmunya hingga terselesaikannya
skripsi ini;
j.ac c.id
7. Pak Tamyis selaku teknisi di Program Studi Pendidikan Biologi Fakultas
Keguruan dan Ilmu.aPendidikan
Universitas Jember; .ac.cid
c.cid.id
.id
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
e
e
e
n
ej.
nej.
nej.
nlaboratorium
.buSoesetyaningsih,
.bu.n
.bu.din
u
u
u
b
b
b
8. Ir. Endang
selaku
teknisi
Mikrobiologi,
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Universitas Jember; ht ttp
tp
hthtFMIPA
hthttp
h
9. Ibu Widiyantini, selaku teknisi di laboratorium Biologi Farmasi Universitas
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
ix
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
Jember
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
10. Keluarga besarku
yang telah memberi bantuanndoa
serta kasih sayang yang neej.
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.ue
u
b
b
i
i
iibli.bu.un
l
l
l
i
i
i
i
i
l
l
g
g
g
i
i
i
i
i
tiada
dig
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/batas;
/dig
/dig
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
hhtSahabat-sahabatku Rina, Ika, hFitri,
hht biologi
ht Devi, Jaid, Ida dan teman-teman
11.
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
reguler
dan
non
regular
2007
terimakasih
atas
did
d
aj.ca.ci .berjuang;
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
kebersamaannya
dalam
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
12. semua
idgpihak
idgisatu
gil per satu.
igil yang tidak dapat disebutkan
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
Jember, Maret 2012
dan
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
Penulis
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili.id
/:d
/
:
/
/
p
t
aj.cac.id
.
j
hthttp
e
n e
liibli.bu.un
i
g
i
:p//:d
/dig
/
p
t
t
d
d
i
t
.
ajh.cahct.id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:px//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
bantuannya
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
DAFTAR ISI neej.
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.un
.bu.n
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
Halaman
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp JUDUL ..............................................................................................
hthttp
hthttp i
HALAMAN
HALAMAN PERSEMBAHAN ............................................................................
ii
HALAMAN PENGESAHAN ...............................................................................
vi
1.1 Latar Belakang ............................................................................................
1
1.5 Manfaat Penelitian......................................................................................
5
2.1.2 Deskripsi Tumbuhan Sirih Hijau (Piper betle L.).............................
7
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id HALAMAN MOTTOej............................................................................................
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
iii
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
HALAMAN
...............................................................................
idgPERNYATAAN
ig il
idgigil
idgiivgil
igil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
HALAMAN
PEMBIMBINGAN ..........................................................................
v
ca.cid.id RINGKASAN ..........................................................................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
vii
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
PRAKATA
gigili
ig ili
id...............................................................................................................
idgigili.id
idgiixgili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
d
/
/
/
i
c
//dig
/
/
/
.
p
p
p
t
t
t
a
je. j.ac
hthttp ISI ...........................................................................................................
hthttp
hthttp xi
e
DAFTAR
n
u
n
.
u
b
idgiigliilib.
DAFTAR TABEL ...................................................................................................
xiv
d
/
/
:
/
/
p
:
t
t
d
d
d
d
p
i
i
i
t
.
.
.
aj.ca.ci .id
aj.cac.id DAFTAR GAMBAR e..............................................................................................
ajh.cahct.id
aj.cac.id
xv
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
DAFTAR
LAMPIRAN...........................................................................................
xvi
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hh1.ttPENDAHULUAN ......................................................................................
hhtt
BAB
1
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
.cid.id
ca......................................................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
1.2 Rumusan Masalah
4
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.
e
e
e
nej.........................................................................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
1.3 Batasan
Masalah
4
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttTujuan
p
Penelitian........................................................................................
h1.4
hthttp 4
hthttp
d
d
d
d
6
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id BAB 2. TINJAUAN PUSTAKA............................................................................
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
neHijau (Piper betle L.)....................................................
ne
ne
ne
.buSirih
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
i
2.1
Tumbuhan
6
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
2.1.1
Klasifikasi
Tumbuhan
Sirih
Hijau
(Piper
betle
L.)...........................
6
hhtt
hhtt
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
id.id
.cid.id betle L.) ... 7
2.1.3 Kandungan .dan
Tumbuhan Sirih Hijau
ca.cManfaat
ca.cid.id
ca(Piper
a
a
a
.
.
j
j
j
e
e
e
nej. sp. ............................................................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
2.2 BakteriilLactobacillus
9
i
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
tp Klasifikasi Bakteri Lactobacillus
htht2.2.1
hthttp 9
hthttp sp. .................................................
2.2.2 Morfologi Bakteri Lactobacillus sp ...................................................
9
did
d
2.2.3 Fisiologi Bakteri
sp .....................................................
ac.ci .Lactobacillus
ac.ci .id
10
je. j.a
e
n
u
n
.
giigliiblib.u
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
je. j.a
e
n
u
n
.
giigliiblib.u
i
d
/
xi
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
2.2.4 Peran Bakteri
Lactobacillus sp...........................................................
11
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgPertumbuhan
idgigspili..............................................
idg12
2.2.5
Bakteri Lactobacillus
igili
igili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
h2.3
hthttp
hthttp 13
Vaginosis Bakterial .....................................................................................
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
2.3.1 Gejala dan Tanda.................................................................................
14
2.4.1 Faktor –faktor yang Mempengaruhi Kerja Zat Antimikrobia ...........
16
3.5 Alat dan Bahan...........................................................................................
20
3.6.1 Sterilisasi Alat ...................................................................................
21
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
2.3.2 Etilogi...................................................................................................
14
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
2.3.3
.............................................................................................
idgDiagnosis
idgigil
idgi15
gil
igil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h2.4
hhtt
hhtt
16
httZat Antimikrobia ........................................................................................
id
ca.cid.id
ca.cid.Antibakteri
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
2.4.2
Mekanisme
Kerja
.............................................................
17
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
2.5 Hipotesis.......................................................................................................
ig ili
idgigili
idgigili.id
idgi18
gili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
d
/
/
/
i
c
//dig
/
/
/
.
p
p
p
t
t
t
a
p
je. j.ac
hth3.ttMETODE
hthttp
hthttp 19
e
BAB
PENELITIAN .........................................................................
n
u
n
.
u
b
idgiigliilib.
3.1 Jenis Penelitian..........................................................................................
19
d
/
/
:
/
/
p
:
t
t
d
d
d
d
p
i
i
i
t
.
.
.
.id
aj.ca.ci .id
aj.cac.id 3.2 Tempat dan Waktu
ajh.cahctPenelitian.................................................................
aj.cac.id
19
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
3.3
Variabel
Penelitian
....................................................................................
19
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
h3.4
hhtt
19
httDefinisi Operasional ..................................................................................
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
3.5.1 Alat Penelitian..................................................................................
20
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
3.5.2
Bahan
Penelitian
..............................................................................
20
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttpProsedur Penelitian ..................................................................................
h3.6
hthttp 21
hthttp
d
d
ca.cid.id
21
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej Bakteri ........................................................................
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
3.6.3
Karakterisasi
22
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
:p3.6.4
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
Identifikasi
Sirih
Hijau
.....................................................................
23
hhtt
hhtt
hhtt
.i
c.ci .id
3.6.2 Pembuatan
j.aMedium..........................................................................
j.ac c.id
3.6.5 Pembuatan Ekstrak Daun Sirih Hijau..............................................
23
.cid.id Daun Sirih Hijau...........................................
3.6.6 Pengenceran
24
caEkstrak
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.
e
e
e
nejInokulum........................................................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
3.6.7 iPembuatan
25
i
i
i
l
l
l
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp3.6.8 Pembuatan Suspensi Bakteri............................................................
hthttp 25
hthttp
3.6.9 Pengamatan Kurva Pertumbuhan Bakteri .......................................
d
3.6.10 PenetapanaKonsentrasi
Hambat Minimum Dalam
c.cid.id
ac.ci .id
je. j.a
e
n
u
n
.
giigliiblib.u
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
je. j.a
e
n
u
n
.
giigliiblib.u
i
d
/
xii
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
25
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig il
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
DAYAdHAMBAT
EKSTRAK
DAUN
SIRIH
HIJAU
(Piper
betle
i
i
i
gigil
idgigil
idgigil
:p//://idLinn.)
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
TERHADAP
BAKTERI
Lactobacillus
sp.
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
A-PDF WORD TO PDF DEMO:
Purchase from www.A-PDF.com to
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili.id
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
d
/
/
i
c
/
/
.
p
p
t
t
a
je. j.ac
hthttp
hthttp
e
n
u
Diajukan guna melengkapi
tugas
akhir
dan
memenuhi
n
.
u
b
.
idgiigliilibProgram
salah satu syarat untuk menyelesaikan
Studi Pendidikan Biologi (S1)
d
/
/
:
/
/
p
:
t
dan
mencapai
gelar
Sarjana
Pendidikan
t dp
d
d
aj.ca.ci .id
ajh.cah.citt.id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
SKRIPSI
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
Oleh:
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
SRI REJEKI:/WIJAYANTI
/:d
/:d
/
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
070210103090
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
: /d
hthtp
ttp:/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
PROGRAM STUDI PENDIDIKAN BIOLOGI
JURUSAN PENDIDIKAN MIPA
.cid.id
caKEGURUAN
ca.cid.id
FAKULTAS
DAN ILMU PENDIDIKAN
a
a
.
.
j
j
e
e
nej. UNIVERSITAS JEMBER
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
2012
//digigil
//digigil
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
PERSEMBAHAN neej.
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
liibli.bu.un
i
i
i
l
g
g
i
i
i
:p//:d
:p//:d
/dig
/dig
/
/
p
p
t
t
t
t
t
t
hht ini saya persembahkan untuk h: ht
Skripsi
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
1.
Bapak Juwono dan Ibu Asiyah yang tercinta;
d
d
d
.cid.id
aj.casampai
aj.ca.ci .id 2. Guru – guruku dariejSD
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
perguruan
tinggi;
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
g il
il
3. Almamater
Keguruan dan Ilmu/dpendidikan
Universitas jember. /digigil
idgigFakultas
ig il
/:d
:p//:d
:p/://idig
:/ /d
/
/
//dig
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili.id
/:d
/
:
/
/
p
t
aj.cac.id
.
j
hthttp
e
n e
liibli.bu.un
i
g
i
:p//:d
/dig
/
p
t
t
d
d
i
t
.
ajh.cahct.id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:pii//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
MOTTO
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p ada kemudahan, sesungguhnya
hthttpsesungguhnya sesudah kesulitan
hthttitu
hthttpsesudah
Karena
kesulitan itu ada kemudahan.
*)
(Terjemahan
.id Surat Alam Nasyrah ayat 5-6).id
d
aj.cac.id
aj.cac.id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
n e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
atau ilibi.bu.un
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhyang
tt yakin.
Danhh
dittbumi itu terdapat tanda-tanda h
(kekuasaan
Allah) bagi orang-orang
htt
(Terjemahan Surat Adz Dzaariyaat ayat 20)*)
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili.id
/:d
/
:
/
/
p
t
aj.cac.id
.
j
hthttp
e
n e
liibli.bu.un
i
g
i
:p//:d
/dig
/
p
t
t
d
d
i
t
.
ajh.cahct.id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
iii
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
*)
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
Departemen Agama Republik Indonesia. 1971. Al-Qur’an dan Terjemahnya. Jakarta :
Yayasan Penyelenggara Penterjemah/Pentafsir
Al-Qur’an.
d
d
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
PERNYATAAN neej.
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
liibli.bu.un
i
i
i
l
g
g
i
i
i
:p//:d
:p//:d
/dig
/dig
/
/
p
p
t
t
t
t
t
t
hht Saya yang bertanda tangan di hbawah
ht ini:
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
nama : Sri Rejeki Wijayanti
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
NIM
:
070210103090
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
gigil sesungguhnya bahwa karya
il yang berjudul: “Daya//Hambat
menyatakan
iddengan
ig il
idgigilmiah
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt Daun Sirih Hijau (Piper betle
hhttLinn.) terhadap Bakteri Lactobacillus
hhtt
Ekstrak
sp.”
adalah benar-benar hasil karya sendiri, kecuali jika dalam pengutipan substansi
d.id
ca.cid.id disebutkan sumbernya, j.dan
ca.cibelum
ca.cid.id manapun, serta
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
pernah
diajukan
pada
institusi
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
bukan karya
dan kebenarandisinya
ig ili
idgjiplakan.
idgiatas
gicli.ikeabsahan
d.id
igili Saya bertanggungpjawab
/:d
/:d
/:d
/://idgigili
/
/
/
:
:
:
/
/
//dig
/
/
p
p
t
t
t
a
je. jtinggi.
tp sikap ilmiah yang harushthdijunjung
hthtdengan
hthttp
ttp
.ac
e
sesuai
n
u
n
.
u
b
iilib.
idgiiglbuat
Demikian pernyataan ini://saya
dengan sebenarnya, tanpa adanya tekanan
d
/
/
p
:
t
t
d
d
d
d.id
p
i
i
t
.
.
cahct.id serta bersedia mendapat
aj.ca.ci .id
aj.cac.id dan paksaan dari pihak
ajhmanapun
aj.ca.cisanksi
akademik jika
.
.
.
.
j
j
j
j
.
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
ternyata
dikemudian
hari
pernyataan
ini
tidak
benar.
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
e
j.
u.n
nej.
nemenyatakan,
.bu.n
.b
u
u
b
b
i
i
l
l
Yang
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
ca.cid.id
a
.
j
a
.
.
e
e
ej
u.n
nej
n070210103090
.bu.n
.b
u
u
b
b
i
i
NIM
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
iv
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
id
. .id 2012
Jember,
j.acacMaret
.ci .id
Sri Rejeki
j.ac Wijayanti
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
SKRIPSI
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
neEKSTRAK DAUNiliSIRIH
ne
neHIJAU (Piper betleilib.bu.n
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
i
i
l
l
DAYA
HAMBAT
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
Linn.)
TERHADAP
BAKTERI
Lactobacillus
sp.
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili.id
/:d
/
:
/
/
p
t
aj.cac.id
.
j
hthttp
e
.bu.n
une
liiblOleh
i
i
g
i
:p//:d
/dig
/
p
t
t
d
d
i
t
.
ajh.cahct.idSri Rejeki Wijayanti ej.aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
NIM
070210103090
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
Pembimbing
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
Dosen Pembimbing Utama
: Prof. Dr. Joko Waluyo, M.Si
Dosen Pembimbing
.id Anggota
: Dr. Dwi Wahyuni,
.idM.Kes
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
je.aj.cac.id
e
n
liibli.bu.un
i
g
i
://d/dig
hthtp
ttp:/
je.aj.cac.id
e
n
liibli.bu.un
i
g
i
://d/dig
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:pv//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
PENGESAHAN neej.
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.un
.bu.n
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
ig ili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
//dig
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Skripsi
hthttpberjudul “Daya Hambat Ekstrak
hthttp Daun Sirih Hijau (Piperhthbetle
ttp Linn.)
terhadap Bakteri Lactobacillus sp.”. Telah diuji dan disahkan oleh Fakultas Keguruan
d
d
d
d
aj.ca.ci .idJember pada:
aj.ca.ci .id dan Ilmu Pendidikan Universitas
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
hari,
tanggal
:
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
tempat
:
Fakultas
Keguruan
dan
Ilmu
Pendidikan
Universitas
Jember
hhtt
hhtt
hhtt
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
Ketua,
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
ig ili
idgigili
/:d
/:d
/
:
/
//dig
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
u.n
nej.
nej.
.b
.bu.n
Sekretaris,
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili.id
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
d
/
/
i
c
/
/
.
p
p
t
t
a
je. j.ac
hthttp
hthttp
e
n
u
n
.
u
b
idgiigliilib.
d
/
/
:
://
itdt.p
Dr. Dwi Wahyuni,
.cid.id Dr. Iis Nur Asyiah. SP, MP
hctht.cp
d
i
ca.cid.id
c
ca.cid.id M.Kes
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
.
.
.
.
e
e
e
e
j
NIP 1973 0614 200801
NIP
198702 2 002
ej
u.n
nej
nej
n2e008
n19600309
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.b
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
Penguji I,
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
ig ili
/:d
/:d
/
:
/
/
//dig
p
t
Prof.
hthDr.
ttpJoko Waluyo, M.Si
NIP 1957 1028 198503 1 001
Tim Penguji
Penguji II,
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
Dra. Pujiastuti M.Si.
hthttp
hthttp
NIP. 1961 0222 198702 2 001
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
Mengesahkan,
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhUniversitas
tt
Dekan FKIP
Jember
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
Drs. Imam Muchtar
SH,
idgigili
idg
igilM.Hum
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
NIP
1954
0712
198003
1 005
hthttp
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
vi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
RINGKASAN
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t ttp
hthHambat
hthttpBakteri
ttp
Daya
Ekstrak Daun Sirihhh
Hijau (Piper betle Linn.) terhadap
Lactobacillus sp. Sri Rejeki Wijayanti 070210103090; 2007: 67 halaman: Jurusan
d
d
id.id
ca.cid.id
aj.ca.cKeguruan
aj.ca.ci .id Pendidikan Biologi Fakultas
aj.Universitas
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
dan
Ilmu
Pendidikan
Jember.
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttTumbuhan sirih hijau (Piper hbetle
htt Linn.) merupakan tumbuhanhyang
htt tumbuh
merambat atau bersandar pada batang pohon lain biasanya digunakan oleh
.cid.id
ca.cid.id masyarakat untuk dijadikan
caobat
ca.cid.id sirih hijau sudah
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
herbal.
Penelitian
ilmiah
terhadap
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
banyak dilakukan,
khasiat antibakteri
ili.id
ig ili
idgigili termasuk terhadap senyawa
idgigkandungan,
idgidan
gili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
d
/
/
/
i
c
//dig
/
/
/
.
p
p
p
t
t
t
a
c
thttpnadalah
je. j.aminyak
hthttp Kandungan daun sirih hhijau
ttp
e
antioksidan.
atsiri yanghth
mengandung
u
n
.
u
b
.
idgiigliilibyaitu
antara lain chavicol dan chavibetol,
senyawa yang mempunyai khasiat
d
/
/
:
/
/
p
:
t
t
d
d
d
p
i
i
t
.
.
.cid.id adalah senyawa
aj.ca.ci .id
aj.cac.id antiseptik. Salah satu kandungan
ajh.cahct.iddaun sirih hijau yang cukup
aj.capenting
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
golongan
polifenol,
yaitu
tanin.
Tanin
berkhasiat
sebagai
astringen,
yaitu
yang
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttdan lendir
hhttdengan mengkerutkan jaringan
hhtubuh
bekerja
tt sehingga pengeluaran cairan
dapat dikendalikan. Khasiat itu dapat menjelaskan pemakaiannya untuk mengatasi
ca.cid.idpengeluaran cairan atauj.lendir.
ca.cid.id
ca.cid.idSementara, khasiat
ca.cid.id keputihan, yaitu mengendalikan
a
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
ej.
nej. mencegah pertumbuhan
nej.
nbakteri
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
antiseptik
akan
membantu
pada
daerah
organ
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
ig ili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
//dig
p
p
p
t
t
t
kewanitaan.
kualitatif ekstrak etanol sirihhthhijau
hthttp (Mangestuti, 2009). Secara
hthttp
ttp positif
mengandung komponen aktif seperti alkaloid, tannin, fenolik, dan steroid. Senyawa
d
d
did
ca.cid.id sirih yang diduga berperan
antimikroba
ajekstrak
aj.ca.ci .id yang terkandung dalam
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .sebagai
.
.
.
.
j
j
j
j
.
e
e
e
e
e
u.n
neSelain fenolik dari ekstrak
ne
ne
nsenyawa-senyawa
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bsirih
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
adalah
senyawa
fenolik.
yang
lain
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
//:d
:palkaloid,
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
seperti
tannin
dan
steroid
juga
dapat
berfungsi
sebagai
antibakteri
hhtt
hhtt
hhtt
(Nurmalitasari, dkk, 2009).
Penelitian ini dilaksanakan
ca.cid.id di Laboratorium Mikrobiologi
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id Fakultas MIPA
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
n
netanggal
nej.
nej.
ne31j. Januari 2012. Penelitian
.bupada
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
Universitas
Jember
15
Agustus
2011
sampai
.
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
ig ili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
ini h
merupakan
penelitian in vitro dengan
thttp
hthttpmenggunakan metode difusihthagar
ttp dengan
sumuran dengan kontrol positif ampisilin 0,01% dan kontrol negative aquades+
d
d
.cid.id 12%, 13%, 14%,
ca.cid.id adalah konsentrasi 10%,
ajdigunakan
aj.ca.ci .id tween. Konsentrasi yang
aj.ca.ci .id
aj.ca11%,
.
.
.
.
j
j
j
j
.
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
vii
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
15%, 16%, 17%, 18%,
dan 19%. Rancangan percobaan
ini menggunakan Rancangan neej.
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
iibli.bu.un
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
g
g
g
g
i
i
i
i
i
i
i
Acak Lengkap
ulangan.
/:d
//:d
:p//:d
:p//:d
:pOne-Way
/dig (RAL) dengan 3 kali
/dig Analisis data dengan
/dig
//dig
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
hht menggunakan SPSS versihh15t for windows, untuk menguji
hht perbedaan
ANOVA
diantara semua pasangan perlakuan dilanjutkan dengan uji Duncan dengan α=0,05.
d
d
ca.cid.id tersebut diperoleh hasil
ca.cid.id ekstrak daun sirih
ajPenelitian
aj.ca.ci .id
aj.bahwa
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
Berdasarkan
Hasil
.
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
hijau (Piper
idgbetle
ig il
idgigil Hambat Minimum sebesar
idg11%
igil Linn.) mempunyai Konsentrasi
igil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttpertumbuhan Lactobacillus hsp..
tt
untuk
4.4)
htt Berdasarkan uji ANOVAhh(Tabel
menunjukkan bahwa perbedaan konsentrasi ekstrak daun sirih hijau (Piper betle
id
id Lactobacillus
ca.cid.id Linn.) berpengaruh signifikan
ca.cid.(P=0,000)
ca.cid.bakteri
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
terhadap
pertumbuhan
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
sp.
ig ili
idgigili
idgigili.id
idgigili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
d
/
/
/
i
c
//dig
/
/
/
.
p
p
p
t
t
t
a
p Duncan daya hambat ekstrak
je. j.achijau (Piper betle Linn.)
tpnesirih
hthttUji
hthtdaun
hthttpterhadap
u
n
.
u
b
ib. negatif (K-), konsentrasi 10% berada
idgiigliilkontrol
bekteri Lactobacillus sp. menunjukkan
d
/
/
:
p
://
itdt.p
.cid.id pada kolom yang sama atau
.cid.id signifikansi 1,000
hctht.ctidak
d
i
ca.cid.id
c
canilai
a
a
a
a
berbeda
signifikan
dengan
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
.
.
.
.
e
e
e
e
nej
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
(p>5%).
Pada
konsentrasi
11%,
12%
dan
13%
berada
pada
kolom
yang
berbeda,
hal
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
ini h
menandakan
bahwa bahwa serial hkonsentrasi
11%, 12% dan 13% h
memiliki
daya
htt
htt
htt
hambat yang berbeda signifikan sedangkan konsentrasi 14%, 15%, dan 16% berada
d.id
.cid.id konsentrasi 14%,
ca.ciini
ca.cid.id
caserial
ca.cid.id pada kolom yang sama,j.a
hal
menandakan bahwa bahwa
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.
e
e
e
e
u.n
nejdaya
nej.
nej. signifikan dengan nilai
nej.
.bu.n
.bu.n
.bberbeda
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
15%
dan
16%
memiliki
hambat
yang
tidak
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
ig ili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
//dig
p
p
p
t
t
t
signifikansi
16% dan 17% juga
hthttp sebesar 0,050. Pada serial
hthberada
hthkonsentrasi
ttp pada
ttp
kolom yang sama, hal ini menandakan bahwa bahwa serial konsentrasi 16% dan 17%
d
d
.cid.id berbeda signifikan dengan
ca.cid.idsignifikansi sebesar
aj.catidak
aj.ca.ci .id memiliki daya hambat eyang
aj.ca.ci .id
aj.nilai
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
u.n
ne 18%, dan 19% juga
ne
ne
nepada kolom yang sama, ihal
.konsentrasi
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
0,089.
Pada
serial
berada
l
l
l
l
i
i
i
b
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
t
t
thtp
t
t
ini h
menandakan
bahwa
bahwa
serial
konsentrasi
18%
dan
19%
memiliki
daya
hambat
hhtt
hhtt
tt
yang tidak berbeda signifikan dengan nilai signifikansi 0,249. Sedangkan kontrol
d
semua konsentrasi..ac.cid
ca.cid.iterhadap
ca.cid.id positif (K+) berbeda signifikan
.id
a
a
.
.
j
j
j
a
.
.
.
e
e
e
j
j
j
n e
n e
n e
liibli.bu.un
liibli.bu.un
liibli.bu.un
i
i
i
g
g
g
i
i
i
/:d
:p//:d
:p//:d
/dig
/dig
/
//dig
/
p
t
t
t
t
hthtp
h
t
ht
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
viii
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
PRAKATA
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
t ttp
p syukur kehadirat Allah hSwt.
hthttPuji
atas limpahan rahmat, danhhkarunia-Nya
sehingga penulis dapat menyelesaikan skripsi ini yang berjudul “Daya Hambat
d
d
d
.cid.id
aj.ca(Piper
aj.ca.ci .id Ekstrak Daun Sirih Hijau
aj.ca.ci .idLactobacillus sp.”. ej.aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
betle
Linn.)
Terhadap
Bakteri
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
g il sebagai salah satu syarat
gigil
Skripsi ini/ddisusun
untuk
ig il
idgigil menyelesaikan pendidikan
idstrata
/:d
:p/://idig
:p//:d
:p//:d
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt Biologi Jurusan Pendidikan
hhMatematika
tt pada Program Studi Pendidikan
tt
satuhh
(S1)
dan Ilmu Pengetahuan Alam Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan.
.cid.id
ca.cid.id
caini
ca.cid.idpihak. Oleh karena
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
Penyusunan
skripsi
tidak
lepas
dari
bantuan
berbagai
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
itu, penulisdmenyampaikan
terima kasih kepada
ig ili
idgi:gili.id
idgigili
/:d
/://idgigili
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
d
/
/
i
c
//dig
/
/
.
p
p
p
t
t
t
a
thttpneselaku
thttp dan
je. j.ac Dekan Fakultas hKeguruan
tp H. Imam Muchtar, SH, hM.Hum
hthtDrs.
1.
u
n
.
u
b
giigliilib.
idJember;
Ilmu Pendidikan Universitas
d
/
/
:
://
tht.p
itdt.p
.cid.id 2. Dra. Sri Astutik.ahM.Si
d
i
ca.cid.id
c
c
ca.cid.id MIPA FKIP
a
a
a
selaku
Ketua
Jurusan
Pendidikan
c
.
.
.
j
j
j
j
a
a
.
.
.
.
e
e
e
e
nej
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
Universitas
Jember;
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t Suratno, M.Si selaku Ketua
t
hhtt Fakultas
hhtDr.
hhtProgram
3.
Studi Pendidikan Biologi
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Jember dan Dosen Pembimbing
id
ca.cid.id
a
.
j
e
e
e
nej. M.Si selaku Dosen
nej.
nej. I atas bimbingan dan
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
4. Prof. iDr.
Joko
Waluyo,
Pembimbing
i
i
i
gigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hingga terselesaikannya
tp
hthtilmunya
hthttp
hthskripsi
ttp ini;
id
.c.id
. d
akademik yang telah
selama penulis menjadi
;
j.acamembimbing
j.acac.imahasiswa
5. Dr. Dwi Wahyuni, M.Kes selaku Dosen Pembimbing II atas bimbingan dan
d
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
a
.
.
.
e
e
e
nedij FKIP baik di Pendidikan
nej
nej maupun di Prodi lain,
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
6. Bapak/Ibu
Dosen
Biologi
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
atas
semua
ilmu
yang
diberikan
semoga
akan
bermanfaat
bagi
semua;
hhtt
hhtt
hhtt
.i
ilmunya hingga terselesaikannya
skripsi ini;
j.ac c.id
7. Pak Tamyis selaku teknisi di Program Studi Pendidikan Biologi Fakultas
Keguruan dan Ilmu.aPendidikan
Universitas Jember; .ac.cid
c.cid.id
.id
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
e
e
e
n
ej.
nej.
nej.
nlaboratorium
.buSoesetyaningsih,
.bu.n
.bu.din
u
u
u
b
b
b
8. Ir. Endang
selaku
teknisi
Mikrobiologi,
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Universitas Jember; ht ttp
tp
hthtFMIPA
hthttp
h
9. Ibu Widiyantini, selaku teknisi di laboratorium Biologi Farmasi Universitas
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
ix
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
Jember
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
10. Keluarga besarku
yang telah memberi bantuanndoa
serta kasih sayang yang neej.
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.ue
u
b
b
i
i
iibli.bu.un
l
l
l
i
i
i
i
i
l
l
g
g
g
i
i
i
i
i
tiada
dig
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/batas;
/dig
/dig
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
hhtSahabat-sahabatku Rina, Ika, hFitri,
hht biologi
ht Devi, Jaid, Ida dan teman-teman
11.
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
reguler
dan
non
regular
2007
terimakasih
atas
did
d
aj.ca.ci .berjuang;
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
kebersamaannya
dalam
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
12. semua
idgpihak
idgisatu
gil per satu.
igil yang tidak dapat disebutkan
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
Jember, Maret 2012
dan
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
Penulis
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili.id
/:d
/
:
/
/
p
t
aj.cac.id
.
j
hthttp
e
n e
liibli.bu.un
i
g
i
:p//:d
/dig
/
p
t
t
d
d
i
t
.
ajh.cahct.id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:px//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
bantuannya
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
DAFTAR ISI neej.
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.un
.bu.n
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
Halaman
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp JUDUL ..............................................................................................
hthttp
hthttp i
HALAMAN
HALAMAN PERSEMBAHAN ............................................................................
ii
HALAMAN PENGESAHAN ...............................................................................
vi
1.1 Latar Belakang ............................................................................................
1
1.5 Manfaat Penelitian......................................................................................
5
2.1.2 Deskripsi Tumbuhan Sirih Hijau (Piper betle L.).............................
7
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id HALAMAN MOTTOej............................................................................................
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
iii
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
HALAMAN
...............................................................................
idgPERNYATAAN
ig il
idgigil
idgiivgil
igil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
HALAMAN
PEMBIMBINGAN ..........................................................................
v
ca.cid.id RINGKASAN ..........................................................................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
vii
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
PRAKATA
gigili
ig ili
id...............................................................................................................
idgigili.id
idgiixgili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
d
/
/
/
i
c
//dig
/
/
/
.
p
p
p
t
t
t
a
je. j.ac
hthttp ISI ...........................................................................................................
hthttp
hthttp xi
e
DAFTAR
n
u
n
.
u
b
idgiigliilib.
DAFTAR TABEL ...................................................................................................
xiv
d
/
/
:
/
/
p
:
t
t
d
d
d
d
p
i
i
i
t
.
.
.
aj.ca.ci .id
aj.cac.id DAFTAR GAMBAR e..............................................................................................
ajh.cahct.id
aj.cac.id
xv
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
DAFTAR
LAMPIRAN...........................................................................................
xvi
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hh1.ttPENDAHULUAN ......................................................................................
hhtt
BAB
1
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
.cid.id
ca......................................................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
1.2 Rumusan Masalah
4
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.
e
e
e
nej.........................................................................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
1.3 Batasan
Masalah
4
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttTujuan
p
Penelitian........................................................................................
h1.4
hthttp 4
hthttp
d
d
d
d
6
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id BAB 2. TINJAUAN PUSTAKA............................................................................
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
neHijau (Piper betle L.)....................................................
ne
ne
ne
.buSirih
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
i
2.1
Tumbuhan
6
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
2.1.1
Klasifikasi
Tumbuhan
Sirih
Hijau
(Piper
betle
L.)...........................
6
hhtt
hhtt
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
id.id
.cid.id betle L.) ... 7
2.1.3 Kandungan .dan
Tumbuhan Sirih Hijau
ca.cManfaat
ca.cid.id
ca(Piper
a
a
a
.
.
j
j
j
e
e
e
nej. sp. ............................................................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
2.2 BakteriilLactobacillus
9
i
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
tp Klasifikasi Bakteri Lactobacillus
htht2.2.1
hthttp 9
hthttp sp. .................................................
2.2.2 Morfologi Bakteri Lactobacillus sp ...................................................
9
did
d
2.2.3 Fisiologi Bakteri
sp .....................................................
ac.ci .Lactobacillus
ac.ci .id
10
je. j.a
e
n
u
n
.
giigliiblib.u
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
je. j.a
e
n
u
n
.
giigliiblib.u
i
d
/
xi
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
2.2.4 Peran Bakteri
Lactobacillus sp...........................................................
11
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgPertumbuhan
idgigspili..............................................
idg12
2.2.5
Bakteri Lactobacillus
igili
igili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
h2.3
hthttp
hthttp 13
Vaginosis Bakterial .....................................................................................
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
2.3.1 Gejala dan Tanda.................................................................................
14
2.4.1 Faktor –faktor yang Mempengaruhi Kerja Zat Antimikrobia ...........
16
3.5 Alat dan Bahan...........................................................................................
20
3.6.1 Sterilisasi Alat ...................................................................................
21
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
2.3.2 Etilogi...................................................................................................
14
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
2.3.3
.............................................................................................
idgDiagnosis
idgigil
idgi15
gil
igil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h2.4
hhtt
hhtt
16
httZat Antimikrobia ........................................................................................
id
ca.cid.id
ca.cid.Antibakteri
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
2.4.2
Mekanisme
Kerja
.............................................................
17
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
2.5 Hipotesis.......................................................................................................
ig ili
idgigili
idgigili.id
idgi18
gili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
d
/
/
/
i
c
//dig
/
/
/
.
p
p
p
t
t
t
a
p
je. j.ac
hth3.ttMETODE
hthttp
hthttp 19
e
BAB
PENELITIAN .........................................................................
n
u
n
.
u
b
idgiigliilib.
3.1 Jenis Penelitian..........................................................................................
19
d
/
/
:
/
/
p
:
t
t
d
d
d
d
p
i
i
i
t
.
.
.
.id
aj.ca.ci .id
aj.cac.id 3.2 Tempat dan Waktu
ajh.cahctPenelitian.................................................................
aj.cac.id
19
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
3.3
Variabel
Penelitian
....................................................................................
19
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
h3.4
hhtt
19
httDefinisi Operasional ..................................................................................
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
3.5.1 Alat Penelitian..................................................................................
20
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
3.5.2
Bahan
Penelitian
..............................................................................
20
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttpProsedur Penelitian ..................................................................................
h3.6
hthttp 21
hthttp
d
d
ca.cid.id
21
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej Bakteri ........................................................................
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
3.6.3
Karakterisasi
22
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
:p3.6.4
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
Identifikasi
Sirih
Hijau
.....................................................................
23
hhtt
hhtt
hhtt
.i
c.ci .id
3.6.2 Pembuatan
j.aMedium..........................................................................
j.ac c.id
3.6.5 Pembuatan Ekstrak Daun Sirih Hijau..............................................
23
.cid.id Daun Sirih Hijau...........................................
3.6.6 Pengenceran
24
caEkstrak
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.
e
e
e
nejInokulum........................................................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
3.6.7 iPembuatan
25
i
i
i
l
l
l
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp3.6.8 Pembuatan Suspensi Bakteri............................................................
hthttp 25
hthttp
3.6.9 Pengamatan Kurva Pertumbuhan Bakteri .......................................
d
3.6.10 PenetapanaKonsentrasi
Hambat Minimum Dalam
c.cid.id
ac.ci .id
je. j.a
e
n
u
n
.
giigliiblib.u
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
je. j.a
e
n
u
n
.
giigliiblib.u
i
d
/
xii
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
25
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig
igliiblib.u
g
i
d
i
/://d
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig il