Penelaahan Hubungan Antara Satuan Bentuk Permukaan Lahan dan Satuan Tanah, sebagai Studi Kasus dalam Survai dan Pemetaan Tanah Semi Detail Pada Lahan Perkebunan Kelapa Hibrida di Daerah Pakuwon, Parungkuda, Sukabumi

,

*,-.
.

i

PENEBAAHWN HUBUNGAN ANTARA
SATUAN BE~BTUKPERMUKAAN LACBANaaw SATUAN ahHhH,
SEBAGAl STUD! IXASUS DALAM SUWVWB DAN PEMETAAW TANAH
SEMI DETAlk PADW LAHAM PERKEBUNAN KELAPA HlBRlDA
DI DAERAH PAKUWBH, PARUNGKUDA, SUKABUMl

Oleh
DARMAWAN

JURUSAN TANAM FAKULTAS PERTANIAN
INSTITOT PERTANIAN BOGOR
B O G O R
1987


RINGKASAN
DBRMAWAN.

Penelaahan Hubungan a n % a r a S a t u a n Bentuk Permu-

k a a n Lahan dan S a t u a n Tanah, s e b a g a i S t u d i Kasus dalam S u r v a i dan Pemetaan Tanah Semi D e t a i l pada Lahan Perkebunan
Kelapa H i b r i d a d i Daerah Pakuvron, Parungkuda, Sukabumi
(Di bawah bimbingan h a n g S. Yogaswara).
P e n e l i t i a n i n i b e r t u j u a n untuk m e n c a r i hubungan k e t e r k a i t a n a n t a r a p r o s e s - p r o s e s geomorfik dan p e d o g e n e s i s yang
terwujud dalam bentuk-bentuk permukaan l a h a n dan s a t u a n s a t u a n tanah.
Daerah yang d i t e l i t i i a l a h Kebun Kelapa H i b r i d a m i l i k
S u b b a l a i P e n e l i t i a n Kelapa, Lembaga P e n e l i t i a n Tanaman I n d u s t r i (LPTI)

.

I i e g i a t a n pengamatan t a n a : ~d i l a k u k a n dengan

i n t e n s i t a s yang d ~ s e s u a i k a ndengan t i n g k a t Pemetaan Tanah
Semi D e t a i l dan d i l a k u k a n s e c a r a t e r p a d u dengan k e g i a t a n
a n a l i s i s l e r e n g dan bentuk permukaan l a h a n menurut Konsep

Sembilan S a t u a n Bentuk Permukaan Lahan.

Analisis labora-

t o r i u m d i l a k u k a n s e s u a i dengan k e p e r l u a n untuk k l a s i f i k a s i
t a n a h d i k b o r a t o r i u m - l a b o r a t o r i u m J u r u s a n Tanah, I n s t i t u t
P e r t a n i a n Bogor; dan Lembaga P u s a t P e n e l l t i a n P e r t a n i a n
( LP3 1, Bogor.

Satuan-satuan berituk permukaan l a h a n yang d i j u n p a i di
d a e r a h p e n e l i t i a n , t e r d i r i d a r i : puncak l e r e n g pemisah

(b-

t e r f l u v e ) , l e r e n g perembesan (seeDaae s l o p e ) , l e r e n g p e r a yapan cembung (convex c r e e ~ s l o u c ) , l e r e n g tengah pengangkutan ( t r a n s u o r t a t i o n a l midslope), a s o s i a s i a n t a r a l e r e n g

ii
perayapan cembung dan l e r e n g t e n g a h pengangkutan, dan k a k i
l e r e n g k o l u v i a l ( c o l l u v i a l footslo-oe).
S a t u a n - s a t u a n t a n a h yang d i j u m p a i t e r d i r i d a r i :


Typic

Tropudult, b e r l i a t sangat halus, k a o l i n i t i k , isohipertermik
yang menempati s a t u a n - s a t u a n bentuk permukaan l a h a n puncak
l e r e n g pemisah, l e r e n g perembesan, dan a s o s i a s i l e r e n g perayapan cembung dan l e r e n g tengah pengangkutan; Typic Tropohumult, b e r l i a t s a n g a t h a l u s , k a o l i n i t i k , i s o h i p e r t e r m i k
yang menempati s a t u a n bentuk permukaan l a h a n k a k i l e r e n g
koluvial;

Typic Dystropept, b e r l i a t sangat halus, k a o l i n i t i ~ ,

i s o h i p e r t e r m i k yang meneizpati s a t u a n bentuk permukaan l a h a n
l e r e n g perayapan cembung; Typic Bumitropept, b e r l i a t s a n g a t
h a l u s , k a o l i n i t i k , i s o h l p e r t e r m i k yang menempati s a t u a n bent u k permukaan l a h a n l e r e n g t e n g a h pengangkutan.
Perbedaan s a t u a n bentuk permukaan l a h a n menyebabkan
oerbedaan t i n g k a t hancuran s e c a r a k i m i a , perkeizbangan h o r i son p e n c i r i , dan kandungan C-organik.

Perbedaan-perbedaan

t e r s e b u t d i s s b a b k a n perbedaan p r o s e s pengangkutan, p e n c u c i -


an, pengendapan, dan p r o s e s l i k s i v i a s i yang berhubungan e r a t
dengan perbedaan p o s i s i , k e m i r i n g a n , bentuk, dan p a n j a n g l e r e n g pada s e t i a p s a t u a n bentuk permukaan lahannya.

PENELAAHAN HUBUNGAN ANTARA
SATUAN BENTUK PERMUKAAN LAHAN DAN SATUAN TANAH,
SEBAGAI STUD1 KASUS DALAM SURVAI DAN PEMETAAN TANAH
SEMI DETAIL PADA LAHAI? PERKEBUNAN KELAPA HIBRIDA
D I DAERRH PAK-WON ,.PARUNGKUDA , SUKABUMI

Oleh
DARMAWAN

A19.0216
Penelaahan Masalah Khusus
s e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t untuk rnern$eroleh g e l a r
SARJANA PERTANIAN
p a d a
FaL,ultas P e r t a n i a n I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor


JURUSAM TANAH, FAKULTAS PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
BOGOR
1987

Judul M a s a l a h K h u s u s :

PE3ELAAHAX HUBUNGAN ANTARA SATUAN
BENTUK PERMUKAAN LAHAN DAN SATUAN
TANAH, SEBAGAI S T U D 1 KASUS DALAM
SURVAI DAN P E M E T M TANAH S E M I DET A I L PADA LAHAN PERKEBUNAEJ KELAPA
H I B R I D A D I DAERAH PAKUWON, PARUNGKUDA , SUKABUMI

Nama M a h a s i s w a

:

DARMAWAN

N o m o r Pokok


:

Al9.0216

1

(Dr.

T a n g g a l Lulus:

A n a n g S.

Ir. H. L u t f i I. N a s o e t i o n )

,

*,-.
.


i

PENEBAAHWN HUBUNGAN ANTARA
SATUAN BE~BTUKPERMUKAAN LACBANaaw SATUAN ahHhH,
SEBAGAl STUD! IXASUS DALAM SUWVWB DAN PEMETAAW TANAH
SEMI DETAlk PADW LAHAM PERKEBUNAN KELAPA HlBRlDA
DI DAERAH PAKUWBH, PARUNGKUDA, SUKABUMl

Oleh
DARMAWAN

JURUSAN TANAM FAKULTAS PERTANIAN
INSTITOT PERTANIAN BOGOR
B O G O R
1987

RINGKASAN
DBRMAWAN.

Penelaahan Hubungan a n % a r a S a t u a n Bentuk Permu-


k a a n Lahan dan S a t u a n Tanah, s e b a g a i S t u d i Kasus dalam S u r v a i dan Pemetaan Tanah Semi D e t a i l pada Lahan Perkebunan
Kelapa H i b r i d a d i Daerah Pakuvron, Parungkuda, Sukabumi
(Di bawah bimbingan h a n g S. Yogaswara).
P e n e l i t i a n i n i b e r t u j u a n untuk m e n c a r i hubungan k e t e r k a i t a n a n t a r a p r o s e s - p r o s e s geomorfik dan p e d o g e n e s i s yang
terwujud dalam bentuk-bentuk permukaan l a h a n dan s a t u a n s a t u a n tanah.
Daerah yang d i t e l i t i i a l a h Kebun Kelapa H i b r i d a m i l i k
S u b b a l a i P e n e l i t i a n Kelapa, Lembaga P e n e l i t i a n Tanaman I n d u s t r i (LPTI)

.

I i e g i a t a n pengamatan t a n a : ~d i l a k u k a n dengan

i n t e n s i t a s yang d ~ s e s u a i k a ndengan t i n g k a t Pemetaan Tanah
Semi D e t a i l dan d i l a k u k a n s e c a r a t e r p a d u dengan k e g i a t a n
a n a l i s i s l e r e n g dan bentuk permukaan l a h a n menurut Konsep
Sembilan S a t u a n Bentuk Permukaan Lahan.

Analisis labora-


t o r i u m d i l a k u k a n s e s u a i dengan k e p e r l u a n untuk k l a s i f i k a s i
t a n a h d i k b o r a t o r i u m - l a b o r a t o r i u m J u r u s a n Tanah, I n s t i t u t
P e r t a n i a n Bogor; dan Lembaga P u s a t P e n e l l t i a n P e r t a n i a n
( LP3 1, Bogor.

Satuan-satuan berituk permukaan l a h a n yang d i j u n p a i di
d a e r a h p e n e l i t i a n , t e r d i r i d a r i : puncak l e r e n g pemisah

(b-

t e r f l u v e ) , l e r e n g perembesan (seeDaae s l o p e ) , l e r e n g p e r a yapan cembung (convex c r e e ~ s l o u c ) , l e r e n g tengah pengangkutan ( t r a n s u o r t a t i o n a l midslope), a s o s i a s i a n t a r a l e r e n g

ii
perayapan cembung dan l e r e n g t e n g a h pengangkutan, dan k a k i
l e r e n g k o l u v i a l ( c o l l u v i a l footslo-oe).
S a t u a n - s a t u a n t a n a h yang d i j u m p a i t e r d i r i d a r i :

Typic

Tropudult, b e r l i a t sangat halus, k a o l i n i t i k , isohipertermik

yang menempati s a t u a n - s a t u a n bentuk permukaan l a h a n puncak
l e r e n g pemisah, l e r e n g perembesan, dan a s o s i a s i l e r e n g perayapan cembung dan l e r e n g tengah pengangkutan; Typic Tropohumult, b e r l i a t s a n g a t h a l u s , k a o l i n i t i k , i s o h i p e r t e r m i k
yang menempati s a t u a n bentuk permukaan l a h a n k a k i l e r e n g
koluvial;

Typic Dystropept, b e r l i a t sangat halus, k a o l i n i t i ~ ,

i s o h i p e r t e r m i k yang meneizpati s a t u a n bentuk permukaan l a h a n
l e r e n g perayapan cembung; Typic Bumitropept, b e r l i a t s a n g a t
h a l u s , k a o l i n i t i k , i s o h l p e r t e r m i k yang menempati s a t u a n bent u k permukaan l a h a n l e r e n g t e n g a h pengangkutan.
Perbedaan s a t u a n bentuk permukaan l a h a n menyebabkan
oerbedaan t i n g k a t hancuran s e c a r a k i m i a , perkeizbangan h o r i son p e n c i r i , dan kandungan C-organik.

Perbedaan-perbedaan

t e r s e b u t d i s s b a b k a n perbedaan p r o s e s pengangkutan, p e n c u c i -

an, pengendapan, dan p r o s e s l i k s i v i a s i yang berhubungan e r a t
dengan perbedaan p o s i s i , k e m i r i n g a n , bentuk, dan p a n j a n g l e r e n g pada s e t i a p s a t u a n bentuk permukaan lahannya.


PENELAAHAN HUBUNGAN ANTARA
SATUAN BENTUK PERMUKAAN LAHAN DAN SATUAN TANAH,
SEBAGAI STUD1 KASUS DALAM SURVAI DAN PEMETAAN TANAH
SEMI DETAIL PADA LAHAI? PERKEBUNAN KELAPA HIBRIDA
D I DAERRH PAK-WON ,.PARUNGKUDA , SUKABUMI

Oleh
DARMAWAN

A19.0216
Penelaahan Masalah Khusus
s e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t untuk rnern$eroleh g e l a r
SARJANA PERTANIAN
p a d a
FaL,ultas P e r t a n i a n I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor

JURUSAM TANAH, FAKULTAS PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
BOGOR
1987

Judul M a s a l a h K h u s u s :

PE3ELAAHAX HUBUNGAN ANTARA SATUAN
BENTUK PERMUKAAN LAHAN DAN SATUAN
TANAH, SEBAGAI S T U D 1 KASUS DALAM
SURVAI DAN P E M E T M TANAH S E M I DET A I L PADA LAHAN PERKEBUNAEJ KELAPA
H I B R I D A D I DAERAH PAKUWON, PARUNGKUDA , SUKABUMI

Nama M a h a s i s w a

:

DARMAWAN

N o m o r Pokok

:

Al9.0216

1

(Dr.

T a n g g a l Lulus:

A n a n g S.

Ir. H. L u t f i I. N a s o e t i o n )