Kabupaten Konservasi (Konsep, Kebijakan, Sistem Penetapan Penilaian Kinerja)

KABUPATEN KONSERVASI
Korrsep, Kebijah-nrr, Sis terrr P~rrctnltnrlPeitilnintz Kirrerjnl
I lariarli Kastndil~ariljo

P

Kctcrpisahnn krwrlnonl;an prmt~l-inla11nirnjc-iili ~ ~ i l ~ ~ \ . ; l l i - w i l andmi11isi~~~~iiC
~.,ih
iiclak
sejalan r i ~ n g a nk r b u l u h ~ l nkel-rijaknn prngrlolann s u n i l ~ r r d n ! ~alani
~ ~ vnny, Ix'rh.ctsic;
p ~ n d ~ k a i apkl~sisit>m
li
tlan t7rrsilal J~i~li.;tik.
IJalan~kor~disidrtnikii111, mantlc\l ~loliiik
nasi011aI darl i~~ltlr~irisiotid
dab 111 ~ ~ r n y ~ v l ( ~ kLlwi~s;l~r
lnan
konsv~*vnsili J a k r n c l ~ ~ d ~ l y ~ i l
posisi !.an): n ~ r n ~ ; u n I ~ ~ ~~ I~I L gI S IkI S I~I \ '~~ r l ,cii dt~t*l'~lh
tkrllit; ~ ~ l h ~ t : ihi'stll'

i~ll ~ ~ i l i l ~ ~ l l l l l ~ i l
merupakan kawasan konscrvasi. '1'anl-a disildi~l-i,sislrm Iiukum ilan krhiiLik;~rl
pemeriniah telah n~rmic.u lerjadinya konfli k vc*rtikaI antara kcpeniinj;iln nasiondl
untuk mcn1~~~rlirn1.,~;uny~-~~,~1p~i1~k~111
p(~nfirloln;ink a ~ l ~ ~ skonst~rvasi
uri
iii sa tu sisi d m
kep~rr!uirlgan d a ~ r a hdalam pemhangrrnan ckononi wilavah Ji sisi la it^. Kotidisj
i r r s ~ h tu iidn k terlcpas dari kr-bija knn d a r ~strii trei ~ v n i l ~ a n ~tian
; r r rkotiomi c l i ~liii~rirh
yang rrndrsutil; rncniny,katkan cksploitasi surnl~r!.~li~ya
alarn, srrta lomahnya
krhijakan ~konoriiinasional J J , I I I ~ ,nlars11~~
I I I P W L I ~kiln
I I ~ ~ i ~ i ~ t b i t l i hil!:i
C
~ l i ~ t ' i 'h
t \ ~117[t1
k
rnelak~k~111

konscirvasi sun~l.rt.rda??aalani di ~ ~ i l a v a h t i v a .
Unluk ~ztc~l~gaidsi
~ ~ i l ~ . n ihiln
~ ~ syaI>t;
; ~ I ~lii 11ibul a kih,li si111dsii l i rl t r ~ CI~ ,
tt k,lrl slrcllcbt:i
khusus peIaksa~~,~ari
I\onsi~l.vasisit t111~c~rdav;i
dli11ii V ~ I I ~i l;i ~ l l d ld i j a l a ~ ~ k ~
o [lt l' lli s o ~ : i ~ r i ~ p
IPI~I>~~~I:
S1raIr);i
i n ~ ~ ~ l r ~ i i i i ~ n~l d~ cs ~i l l l ~ ~ d l l ) ~ t [ll~l r~l l~l r h o l c i ~ i j L
i ~[ O
t L~~I ~
i ~, , ~prioriLL15
II
pvnvt~latnci 11~ ~ I W ~ I SL~~tist$~*vdsi,
~IJT
S ~ Y L Li I u t-j;~>iwi

ktll~o~.a~li~a~~~~i~~~;
SlraLr1gi mt~wujriclk;~n
sinl\ro~iis,lsipt$lak.I[ ini,
pemel-inta h pusat inrln-tiliki k~jiv~~jihan
menvt~~liitkankrbij,~kan van8 m ~ r ~ d u k t ~ n j ;
p~mbangunanwilavah ki-lliu1iatt.11,kniiscrvasi, haih nirnp,rnai 17~n~l~md~i11,
~w~lil;url[~in
kapasi tas davnih, ~ ~ i ~ g ~ ~ n inirasiruklulh a n ~ a n m ~ i u y u n~iukcrny,a~~
a~yck-~lsl~rlh
Irgal
sebap,ai insrntif ~wrnungkiti(etlahlitig inc~nlivc)bagi Lrri-apainya tujuan p r r n k a n g u ~ ~ a n
kabupatcn konservasi. Se1ai11 ihi, pem~rinlalipusal merniljki hak untuk rnclakukan
r v a luasi dlds ki~wrjit~ i ~ ~ ~ ~ h i ~krlhupa
l ~ g ~i?n
t ~ ki o- ni sn~ r asi.
v
13i piha k Iain, pemerinlah
Kahuyalon hrl-kcwajit~arq unruk r n r n ~ a l ~ ~ n k aptsmtrangirnan
n
wilayah b ~ r b ~ ~ s i s

kons~rvasiyant; harus di tunju k k a n s ~ j ka ta hap prrt.zic:anaan, implemrnlasi hir~gga
kincrjanyd, st31,ta J id u kun y, Jengan kebijakan dclrra 11 clan kt.Iert~hay,dan (ta ta
pem~rintal~an)
yank; set*al.;1legas menduku~~y,
kc~riservasisrrmbrrclaya alam. Sebagai
kompensasinya, pcvnerinlah dacrah berhak unLuk rncndapaikan clukutlgan ifari
p~merinlalipusat dan pihak-pihak lain vang rn~milikiikaian l e p I dengan p~rnrriniah
RI. Akscs unluk m ~ n d d p a l k a ncjitkungan pihak-pihak vany, iidak rnrtnilikj ikalan
Icp,al deny,an stlncl il-i tiva a kan ~nrnjdili ins~riiil p s a r l ~ ~ ~ ysebuali
,i
k a l x ~ pten
;~
konservasi.

-'l

K r i t ~ r i a clan Inrlikator pranilaian kimrl-ja diguna kan untuk 1nt.niIai ial~sli~mc~ntasi
p c n i l ~ ~ ~ l ~ twi
; ~lavLl
~ ~ 11~ ;I~clrI7asis

m
konsr3tvasi - \'ant: trI,lh cl i rumuskan scP,i!;(~i l ~j zuan
p ~ r n h i ~ n l ; u n akn d ~~~111111
t
~ O I I S C T V ~-Ss~ t ~ ra
d ~ ~ r u f i r t ~I >a
~ ilam
l . lase pcraili~i,) I? kineja,
ditliana sebuah kli t7tr l ~ a l t l n konsrrval;i muIai rnt~njalcinkL~n
prc~y,l-,lIn-I>rot:t.arl~ni~clI
raval tlasi s r r a r a I
~ ' ~ e ~~lI ui l ku
d ka~i i
dasar uniuk nit~ml~c.ri
knbi
~ v ' n ~ , h a ~ . g , ~'11~1s
a r i k ~ l l ~ ~ ~ r . l Jr1ti
~ ~ ~ kvtcpatan
s i l i ~ n ~ ~ ~ o ~ ; I ~ c I I I I ydrij;
- ~ ~ T~c I~i ~I ~

; ~k ~u ~k ~ ~ ~ u i \ , ~
!;ma m ~ n c a p a iiujuan kalwyatrn konstlrvasi. llvaludsi kilierja mrrupa kan i n s t r u m r ~ i
p~ncfornny~
u ul ct k melakuka n pclrbnikan menrrus (r-ntllrurtlzl i~trprnru~rnnl
t ) , haik t ~ a g i
kdbupalen Intlupun prnp,clolann kawasan k(xisc~r.vasi.I'a~ia kondisi trrlenlu, ap'i hila
k i n ~ r j aktrlwpnttkn lrrst.bu( lidilk sejalan clrngdrt tuiudn kabit p a i ~ nkonsrrvasi, ~ n a k a
"status i~istwlif'vanf: cii1~rl.j
kan lwmesinlah dapal clirabiit. I lalam ha1 ini, fstmnrldllan
clan p ~ n i l n i a nkinerja kabupa trin konse~+v~~si
rnerupakan instrrr m ~ p~rntlrini~th
n
tintu k
rnembrl-ikan insentiC ~~t*ml.rangunan
wilavah bagi kahupd1t.n yang sir.nril jelas
r n ~ t ~ d u k i ~ nprup,ranT
g
konservasi s u n ~ t ~ r ~ r i I a yalam
a
nasional.

T)a tilm lahap
imylrmt-ntasi, penilaian kinrrja jtrgr7 m e r u p a k a r ~ ins! turnrn unlu k mrridapa!kan
ciu kuily,rln dunia i t~losnasinnal d,ll,~rn pc~mbangun;ln iv ilavah hcrlwsis konsrrvdsi
wtnI3rrcla1.a alilnr. lt.cInilr-y17I.ramy u ~ ! ~ ~ l ! ~ur ,~~ upcIpl,llr,d
ipI
. r o l ~ * y t pt ~i ~~ p~I J ! . I , ) ~ I J Y
.

1

. 1

1

S

L

O l


]

l1 . 1 1 4 1 [ 1 1 1 1

1

I

1

r

l I

.1

Mengingal inii l~rra~~rl\iilahr~n
\v.ir~i: jngin cliprc.al~kan ciClF;tm gagasan n~tlrij;t~naj
knlw 1~ [ e a r l kotist-n~asi ,~dala11 kt,irrbalnw~ ptwilrL~ny,unc~~~
~ \ ~ i l a v nahkiha t kondisi

hiofisik daiz t.ksistrnsi killvasan kunsc.ri*asi di ~ ~ j l a v dtrrsrlhul,
h
srluruh prclwbq R i n l ~ ~ q
harus diciukunk; cItlt~l;an u l ~ v ap ~ m t ~ r lnll
i i i yu%,ily,un,l mrningkatkan k,ql~,~silas
rl,lti
~ w n i n ~ k i l i akinr~l-ill
n
penj;illolaan kcwasan ko~-tserv;~.;i di wilc?yL~Iit c r s t > l ~ ~ l~tal
l . ini
mernlmtul~kanduktingan krbijakiln ~ I I E I S Z I S d;lri U~13,lrlcrnenKt*ll~zlanan.
! ' m r r s - ~ ~ r o s c \+ally,
~s
h'i

I.

2,
"\


3.

4.

1-11>d i l i i l;.;iinn

kan o1011 Pe~ntlr'ir~L~h
[ l ; l t ~ ~ tlrrd
I ~ i ri cIari:

P~r~c.;inangal~
Knl~uy,ilr-n Konsrrvnsi d ildku kdli I ~ ~ r ~ l ~ i s a rpr~)sc~s-prost~s
kdt~
InA,ll
yatly, swara indepondcn clitakukan clarrltli J a n dapat dilldntu olt.11 para pihuk
vany, r n ~ l ~ d u k z i ulujuai~
g
kabupatt:n konsrrvasi, hai k I.SM, 01'11op, Irnilwga
p ~ n e ltian/
i

penclidi kan, prnt;elota kawasan konserv,lsi rnaupun swasta, dapat
rncrnlmnlu P P I ' L tan
. ~ ~ ~proses
penra tiany,;uI mclalu i prngmm-program
p~11di1
rnpinf37,1n.
Pt.nl;usulali Knlmpaltlri Konsrlrvasi, d i znaksrrd kcln serara sprsifi h sehc=f;ai
~nrakanisrntlli.gaI un!uh mrncldpalkan insentil
ht.rk;lilnn d ~ n g ~ ikahupairn
ti
~i
merupakan rt~c~kdnis~iir
v.ing
konscrvasi. P ~ n g u s u l a n k r ~ l , u p a t ~ ko~iser\~;isi
hprsifal sukar~la (voPunlarv), narnuti bap,i kabcryalt>n konst.r\uasi yi4nf: Iclali
c l i t ~ t ~ ~ p krnt.mili
an
ki konst~kurnsiv~rnghrr.s~ldtn~anrEatorv,
Kabt~paten konsrlrvasi \.an8 blah clitrlnpkan rnrmiliki kewajslr~n uetiak
mriivusun r l , ~ n / ~ l i , ~~ncnj.cl~,lLali
r~
Ilny,ratn pt'tnhan)yrnan jany,ka pi-lnjang
~Pr>n!;dnprmt.l-ink11 pusat, si%l~ingp,a
nrah cia n ki nrrja ptlm ba~~j:rtntlra~~vi~
st*ji~ld~l
cIrni;art I tljut-ln l x ~ i ~ ~ ~ l aknbt117;1lt*1i
pnn
kunscrvcl~i. I l c ~ t
ln
~ l ta hC1p ini, ~lrrku
t~y,iln
day1 p q r ~ i pi I E ~ Lrntllaltti proy,r;1rn-pro~r~
tn p r n ~ l ~ ~ n i ~ i n pcicui
,an
kalilfi'i tas ~ L ~ t ~ r a bni
l l , k asislensi teknis, pcny,r~mtwngar~h ~ l r r n h ; ~ ~ ; i L~~~, I iI In
surnbrrdaya m,tnusia, maupun p~ndana~ln,
rlapnl cFiFakukari.
'I'aliop Irnplr*mt.~ltnsiI'ruljlrarrl vang diJt1sarkan ,ilas Ihrnraniijangka yaiija~tj;i.;tng
clisusu~i d,ln trkuran-uku~.nn kin~rja iuarlg srjaldn drizgdn tujuan kabupaten
konsc~rv,tsi. Ilalarii 16ihdpini, pt1n!;zrntL~nkayclsiic~s
ddt*r;th menz~jutala pr,ljn vans
ba i k (y,ot~d g c ~ v r l r ~ l a n r rrnrrla
)
pa kan p3rc)sc.;-prosrs prmnbelaja tqan van>; 11artrs
seldfu dievaluasi lwrsan~a.

rnempt~livai aspt-k vara;: It~hihluas rlan bci-sifail t t m ~ t ~lwgi
n
wilayah mnnayun yarly,
dihuni m,~n{zsia,srclnn~k~111
kons~rv;lsimclmpunvai siiat vcrnp, lrhih kh~rszisV ~ I I I ~ liclak
;
harus Ivrkrna di .;timu>)ivilavah \.at?!; ~ i i f ~ unl~~ai ~ l i l ~IJengan
ia.
drniikian penj;l~;~rp,aan
alau sisErnl insrnli f-iE isinsrn tif Ilay,i halmpat~nvang mcn!r~tt>nj;j:,irakrln p t i n i l ~ t ~ ~ ~ l : ~ l l a ~ i
I~~i.k~lazijutar7
klal-, ptlrlu diarlil kan clan p e r n l ~ ~ r i ~ nb ~ r~l ya ka uIwgi scmtln k a b u p a l ~ n
dnn Japal Jiknmlwtisika~lt n ~ n u r u tipologi
l
k i ~ b u p a kalau
~ ~ h a l ~ k a nkola.

Krhijakan kalsupnkn konsorvasi memill ki kcterhalasan-kclcrhatasi-I11 ~ ~ I IIMI-US
Z
tiisacfal-j oloh s r m u a 1.iIz;lk. Krterbatnso11 t~1-srhutqot iddknva l ~ x k ; l i l ; ~drnp,=in
l~
11!;it
hal, yaitu: prri~mil>jurnl,lli pott-'~~sidl
k < l b ~ ! > i ~ko11~11rvclsi
f~~~
lidak sebanv,)k ka t~up~ilrb~i
vang ada di Incion~sia;kt*durj, ktxirrllil tnsan dana insenlif yant; trrsrciia \ - . ~ i ~Ii f~:i r i ~ s
rllih~rikansrt-arn n111lli-lnhun ( n ~ s ltti-\,tbars); day1 k r 2 i t ~ ,kara klvl. rkc>sistrm kClllupt~lc.n
korisrs~nsipasti k11,ls u nluk cliritn (art inya srlmcll.rl
i>kulop;ishampir J a p a t r l i j ~ d s t i k a n
tidak akan acia kallttpalrn van8 ic-lmtik-sama).

Rerdasarkan pelly,rrtiLln kcrhu;~alrnkonsrrvasi, vaitt~:"sehagai wilavah administl-atif
ynriy, mrlaksandkar~ p ~ ~ n b a r r g u n ~herlanilaskan
~n
p ~ m a n l a n l a ~h~rk(rErinjukan,
~
p ~ d i n ~ l u n g asisLcm
n
ptltlvanl;t;a kchidupal-I, p~~.rp,aiwtarakraneka~-agani~in
havaii,
Y i l I l f i dii~tapkanI~i~rcIasarknn
hrilvria lertc~r~tii,"
mrnu njukknn p ~ r l u n y asrp(~~+,ingkaI
kriirria .clan indiklilcsr u n t u k r n t l ~ ~ e t a y k a nsrt,u,lh kcil~il13c~t~n
rnrnjacli ~ , I ~ J U ~ ~ [ P I
kvnservasi yaIil; set-ara bii~Cil.l~r
~Fipprl~atikan
lagi arlal,lh sikap j~rc~aktif
kahupal(*ri d m
maq\.;~rak~~knr-a
cIa1anr ~ i ~ r m ~ l n c t a nwiIa\.dhnva
y,
st~ls,~j;aiselluali prasvara! se~lx*lurn
clijacli k n l i srl>ay,ai sla ttis kclhupntt-n k o n s ~ ~ ~ a sKililas puhlik.

Stralry,i pt?mbangu~iankahzpalvn kons~~.vasi
111rsrlwt w l i c l a kirya f ~ a r u s~nc*mbc~ikan
indikasi ha41 l ~ c ~ t ' u ltr3r-jadinva
~n
alokasi budgr~tvanp, jrlas hagi konsrrvasi, srliiny,~;a
k r - r u ~ k a l surnt~t~t.cId~.a
i
d a r n dL1p,1t dipu[ihk,tti ,Itci tt stlrnlib>rd;l\.aa l a r n n ~ ~It-rpc:lihara
l
srknliy,us pcnclnpa16~n
clan trs~ih~i
rnc~svarak~~lnvn
k t a p ni(>nir~y,kal.
T

I IasiI pclnksnn,~,in kat-tupnki~kotisr~.v~rsi
ctdpal clilihltl srtl~,~y,ai
s i s i ~ n vdn);
i
tt>rrlil-r
sjskm p~~l~;c*nkbangal~
i ~ ~ d i v i d usislrni
,
sosial, sistclni p r m e r i r ~ t a l ~sistem
,
~knnntt~i,
sistem infrastsuktr~r,stv-la sisiern sumbcrclava alam dan lingkungan (llossel 1 J., lCI99)

seperli ilitunjukkan clalarn Ciambar 3.
I'rt~y,tbmha~a~an
jnclivic2u,1l rlap,l t l t ~ r c l i r iclari kt~ht~l3asan
rnasvcirclkai madani, 11nL asasi
ninnusia, k~aclilan, kehehasan it1~2jrriclu, kvsrhatnn, Iiak htlkrrja, intrlr,l;qsi sosiat,
pnrlisipasi, ~,mtlt.tLI~EIIkrlr75 ~ I I I I S U S masvarakdt, rnah\ril~lRtahiduyan vang s t a ~ ~ ~ l . ~ r ,
kt~illilikasi, spilsialisasi, pvndidiknn (>i.ilnfi tlew~as;~, 17clrencanaan Lvluart;a dLl11
kchidupan, rrkreasi dcln hihul-ark scni, srxkolah darl i rislitusi prndidikan, lasilil ~ldsi,
X I sisirbtn IIU k u ~ i il>clnp,cmcld
,
lidn k~.jminal,kebijakan inlw-iasinnal,
! P knoIop,i.

Sistt'm Infrastruktur (rrdil-i dari l~t-mukirnanrli111 pt3rkoladn, rumah saki[, Iistsik,
Lel~pou,lransporlasi clan ilisiribusi, cislern 51-1plai enersi, air, makanan, barcl~igdan
jasn, limhah, pc.lCn.,~rit~n
k e s ~ h n t d n ,knmunihasi, mrclia mils;r, penclidikan, riwi d a n
~ ~ t * ~ ~ ~ : i ~ n ~ k(>itmucln.
!~~tij;i;~i~
SisLr~n
,
Ilhor~orni hrrul>,l produksi tlllrl konsuttisi,
kcunnjyn, ~ l r r ~ l i yngdn
, ; ~ rl,lta bisnis, prrt7ui.u him d a n kt-tt~112rga
kel-jadn, pimdnpa [an,
~vrlokoalr,prrhankiln, pasar.

:

p

(;ambar 3.

K r t ~ t i i ~ n ~sistr111

I , . , '

. I

~iclalarn ,I tit t~rt~posydwrt. ~ l d n ! ~ i ~ I x i ~ l r , d n
c I ; I I I ~ ~'1~ irirlgkaskan r t i t ~ ~ i i ,i ~si.;ltbm
il

Lt~lt>l.k,iilii
t i 1 1 \ ~ ~ 1K
. rrnam ~ i s I t l 1 1 1

kt>m,tr~u.;idcln,

sistem

surnl?*r.~I,iya

alam

~lrlll

si~lt-'131

yrnciukungny;~.
Menurut D a b ~ I k otlE '11 (2002) kt-srjahlrraan rnL~nusia
~ i a p a ciilihal
i
Jari sistclm lingkup
kehidupannya yilnt; dipt'n~aruhioleh n~ek~tnismr-tt~ckanism'
trslenlrr sep~rliirrlihat
tialam ~ a b c EI .

\,lrkdnis~nrvang mrrusilk
K~n~iskinan
KrliJn kst*hraan
Kr~l+upsi
1 Ktlkualan cli luar hukunz

1

I

i

1)iskriminasi
Ktxljc1;lkadilun
I'irt-tumbul~anp r n d u d i ~h tinggi
Aliran penduduk lit~gei
Kelangkaan
1'rnl.a ki2

I.

kei~rsediai~n
matrrial 17i~nl
ill!;
hagi kc~liidt~l-r~~n
van?, l a w k (r11r7ta l~(-ti<
& I 11~1rid11
yang a m ~t~l cia n
kup, pendapa ta n ~lnii k ~ k d \ . a a n , makanarl, yr*rumahan,
peslrnj:kapan rumah, 13nkoi;~~1,
a k s ~ trrliildap
s
barang):

2.

kr5rlrL~lan
( k ~ k u a t a r krv-akayan,
~.
lingkunfian fisi k st1Ii~i);

3,

hubunj;;~n s r ~ s i a l \,;in); haik (koht>si sosial, sa1i.q; mrnghargai, hul?cri~gaai
kel~ral+l:~l,
hullun,q;~u~ ~ * ~k' (Jm ~
a ~I l'~salir~!;
,l n
rncwolont;, PI-lindungara ;.1~i;1 k);

4.

ktlnmandn \'an8 ja\,,~k( a k s ~ surnl~~l-cl,l\a
s
atani dCl[lInir~n\ea,k t ~ a m ~ ~ r npribadi
,i~i

clan kryc.milihnn, kral~itlup;~ri
v~iny,a n i a n clari g,inj;y,tlSin alam mnu pun ni'inrrsia);

Srdangkan pem2-ranguna1-1wi layall E~e~+basis
kotlstlrvasi set-ara hr.rkclanju tan clic-iri kan
Jc*ngan p ~ n t - aiiin
l ~ hasil
~ ~ (outc~omc~)
E7eriku 1:

P

'!

2.

K~ni~~nrliriar-r,
ptlt~~:t~lolaan
kaivaain k o n s ~ r v a s i~ l ~ l rkosistrrn
r i
;1lclrn Idin \!;in::
rnampu r n e r n b r r i k , ~konit.ihusl
~~
ol.r!irual terhaditp kpsejahtesaan anns~rarakalcIi111
~w>~~~hang
w-ila\?ah
u n i ~ n serara I>rrkt~lnnju!an.

7,

Kernaedil+itlii~ ~ ~ > t r ~ l x l ~wilaya
~ y , u n11dherl~;asis
~i
Lc>nsl-l-vasisunrl~c-11.rla1'd
alam.

13rrilasark~1~n
luiut~rikabu ll,4lvn konscrrasi, h'ixil ( o u tc.omt1) \ J ; ~ ~ harus
ig
J ic.,lp.ii clan
tcrwujudi~)~,i1aL1 ~sraj,t - I ~ C I T Ibaik
~,
( ~ o u c l~:o\.t~rnnnc.~)
va1-lj; rtl~~rnpu
rnc>r~l;i'~~ddlik~l~l
sislem i i n t l i l . c ~ p o s h ~s~t~~r.~~ ~ ol -yal i n ~ ~ l Ikri
, ttaria rlan indi kaius kil~r>l-j,!k'r l ~ u p n l t ~ n
konwrvll.ii ilapa t r l i ~ - u i i ~ ~ ~ .s;~Lhnarg~abruiki1.L:
i
I(ritg-cria-1: 'l'umbuhnya sistcrn pcnf;cmbangan individu guna pcningkatan kapa?;itas
kanscrvasi dan pcngclolaan sda bcrkelanjutnn
1ndikalu!:

0

1.I. I'~nin~,knl~i
n krsa~1,ir,ln kcv~servasi(C:onsr rn\laiicb11 ilwart~ntlss)su rnlwrrliitld 6r1c3 m
se't-ragaisistrni penollSiil!; kr4iiJupan
'1-2. 'I u i i i F ~ u h ~ n~~~; e~l - i l ; ~y~int;
k u mc.ndukung perigtlloledri kawasan kot~stbr\lasidi111
kclwnsan p~niinl),
1.3. 1't~iiint;katan k~mdlnpcrnnn.lils\ ql.;i kat ( ~ w ~ ~ ~ t * l ktuhlian
~ i l ~ u ~dnn
~ n ,sikap) dal,l~n
~wigt"lolaan s ~ l r l sctc.ara hr-rkt~lclizjutand a n ~ ~ c ~ ~ l n n g u l a n t ; .tn,~sal,~h-niiis~iI,ih
~ti
lit-rgkungan Iiidu 1-1
Ey,ulation, srll cli*filniLiny, d a u srli finan(.int;)
\rang rnenduku nj: sis tclm mnla prnraha rian rnasvil raka t
I3~r.kcnihany,~tnthiipilal sosial (scli r l y u l a t i ~ j i?;(*If
, rrry,anizinj: J a n self finant-jllyJ

2.1. 13r~+krmhany;nyakal3i la1 sosia1
2

(SF!(

\,ilnfi mclirdu hi111~; I - c * ~ ~ ; P ~ ~kcln'd~~111
~ I , ~ , I I I ICu11st"rvasi ~ i a nrkc>sist~tn-tkosis[c.m
penlhg lai t i i ~ > ' ~ ~
2.3. I3~rkrrnllant;nl!~1
kapit,il s o ~ j a (SPIT
l
try,uldiiiin, self org;lntyint; J a n srlC l iiltartt in!;)
yang ~ n v nu~ku
l n; p t ~ n ~ h ~ n ~ ckonom
; u n ~ ~ i nwila17ah Sr1r-'Ir;) t ~ t ~ r k ~ l a n j u l ~ l r i

Ksif csia 3: 13crkc1nbangnyy sistcrn pornurintahan yang nicndftkung pcnillangz~nan
wilayali bcrbasis konscwasi

Indikator:
1 c ~ r s ~ d i a n sisbttna
v~t
Iry,,~!
~nt.rit;ot~ni
p~rIinclzlnj;~tn
liak-/la k rnasv,i r,1!-,,11 CIS sJa
3.2. Kunsislc7nsi ~ i ~ i l ~ l t ~ l ~~ ~ ~t ~Iz iI i ~~yuan);
~~s i~ ~ I ~ I I
3.3. I'm-srcliarnla r ~ g ~ ~ lvrlizg
a \ i ~ l i t ~ l ~ i ; ~k rt n~ li ~l ~s l d r i ~d i ~~ ~ I1 d nI~iriy,ku
1
n t ~ n
3.4. 13erkeml~anfinva prnf7rr*l(>lilkcir~,asan k{~rist~i.tl~~si
!rang mnmpu smra~lar~adari
r n r r n l ~ ~ r i k kn oi ~n i ~ i b i ~rs~jv d t a
~ ~ ~ s ~ ~ J ~ I I ~rnasyaraknl
~I-~~,III
3.5. Berkrm'krangnva krlr tnl?ak:aan pernerin til h van8 rnel-tdort~np,invcsidsi 5 w,isll.l
dalam ymy,vlolaan sd,~bel.kr.la~~julaliJ a n industri jasa lingkuntr,an
3.6. 13rrkrrnl~ant;nva "gr )c jcl t;nv~rnanl-r" d ;I t a m pengelr3Iaan kawasan konsrrv,isi
7. 1 .

Kritcria _.4: 13crkcmSangnya sistcm ckunorni yang bcrtanggung-gugd d a l a n ~
kclcslarian sda, scrh nlcndukung pcngctolaan kawasan konscrvasi dati ckosistcm
pcnling lainnya

C.

Indi kator:
J.1. l^urnI~rtIin\~~~
lkili~;!;~13iy,
jclwall sosii+I ( ( . ~ ~ r p o ~~. ~ ~~+t iit; i l - r ~ s ~ ~ ( ~ ~p~rl-a
~ ~ i I1~4~1lFcu
~iIil~~)
c konorni
4.2. ' I ~ u n ~ l ~ i ~llci ~n ~v ~~~ ; ! ; u n l ; jko~istlrv~tsi
, ~ ~ ~ c l b para lvla ku rktori{~mi(pro-r.c111wrvr1[io11
I ~ l ~ ~ i ~ ti ~t vtinitics)
s
4.3. lSrrki~~a11~~n~;ni~a
~ k o r i)mi
r wild\,eh Iv-rl-r,~sisyunfirlol,lnn sda h e r k t ~ l C ~ r ~ j du tm
~ir~
i~idustrijasa l i n j ; k ~ n ~ ; ~ u ~

Kritcrja 5: 'I'cekcndalikannya dan~pakncgatif tcrl~adapsistcnl surnberdnya alam clan
1 ingkungan

t'-

Indikator:
. l ' e j a m i ~ ~ ndksrs
\ ~ d rnasv,tra kLalLitrhadap inlclrn~(bsicllds 5 ~ n l t J l ~ ~ ~atant
ld)~il
Tejaini1111\+a krutu han dii [A fungsi k a w a s a ~kt?nsorvasi
~
d a r ~t\kosislem prnIi~l;:
Iainnva
I f t * r k t ~ z ~ r l l ~ ~~. ~( si ~
~ l~r ,~~i dilil
i. r\ ~~ ~~irt*hahili
~
tasi dty,r,~d,lsisurr~l?t-r~l,~va
taldnt
.I ~'rstariidIIV;? s i s l e n ~11111ity1sicldrnpClLlinj;kunj;an

[ I d s i l - l ~ ~ i~~ ~
i l ( ' l a k ~ i l 1Jrol;ram
~ ~ c l ~ ~ pt*rnl>ar~fiunan
t~
k a h ~ ~ ~ d t rI i\ -ot r i s ~ r v ~11111.!11
~ ~ i tli~~ilai
ayaktililalclu
disinst\ntifnva. U ~ i lhi ~kt.perluan i r ~ iili huhthkiin .;(bpoi.,lngkat indikalor > . L I I ? ~r n ~ ~ ct-ri a
diu kur namuri jtl!:.i t-LIk u y st~n%~[iC
I.rq:i ~ P I = R \ ~ ~~ CI I ~~L I~Z I~I kabupct!~~i
I~ I ~ I
konscrvasi yang
lerciiri clari 5 Kri tcria cEan scrnbilan behs Jndikator yang nirrupakan u n ~ k a p i i n
~ksplisiti~rhatlay hasil-hasil j.rrmt~aizgunan v'lnt; c~itaksanakarvzya (dimeizsi hiisil).
Agar p r v s ~ sprnlrijrmaliar~/pt~n~~tu~~am
indi k , tor-indikaior
~
tc-rsrhut kohrl-tvi, 111nka
p r l u climtinsi lain yany, m t ~ n u n j uk k m stll7~1~1
h kahupairn stbhaga i s ~ h u a l lsist~nr
(Jalam hill i t ~ ilrrdiri dari ~wnl;rrnbant;at~indivjdu, sosial, prrneririlah, tlk{~nonu,
inll-astrl~ktur,s t r r n l ~ r r ~ l a,~liim
y ~ ~d a n Iir~l;kt~nj;ar~.

-

Sislem prnilaian Kahu$a tiln Konsrlr.vn.;r mt.libalkt~nh e b r a p a fillak, y.~iltt K , ~ h u p , ~ t ~ ~ n ,
I'ern~t-intahpusal (I3;1pyvnas, t I v ~ ~ i l ~ i ~IIr~pKcu,
;ri,
K1 .I 1, l l ~ p l ~ uOK13,
l,
clcirl Ic~iil-lnin),
dnn 'Tim Penjlai. Seddn>;kan pcl~*any,kat
\ I m p , harm disecliakan adalah st*lhriltll-in dan
indikalor penrlnpln krll~ul.rL~L:ln
konsclrvasi srrb s r i krilrl-ia clan itldi k;ilos kiii~rja
k d I 3 1 1 p l l ~ nkr~n.;rl.t.,isi. ! ~ c ~ ~ l ~ l r ~prost>s
t ; k ~ u ~\.ang harus tc.rjc~cIi adalah t ) l'~.nj;twulan
pentslapan k a t ~ u rtvr~
, ~ ko~isiv-vtlsi,2) I'rtieiapan kabupa ten konsrrvasi, 1) I"ni1eian
kine j a kahupatm konsrrvasi, ch11 4) Pemberian jnsr111lil lmik pada h h n y pra dan
setclah strn1tis kal~z~patrn
konservasi. Secara lengka~:,d a p t cliliIiat clalam Cinmbar 4
herikut.

I'er~l~igh~~i
Kkl

'I'im prnilaj CI il't*tit 11 h o l ~ hS )tip,l t . ( ( ~ l i 1 ~ -Ila
~ 1 1la m N(*t;ori \c.\~,~);ni
pc*mbjna pl~ntt~t.irit,~hnn
claerah Jc.nt;a~~mr*rn,~su
kkan unsur-unsur h r i I J c t l y ~ ~ ~ n1 St%~>arlc*rnc~n
I~s,
K~uilnfi~n,
Krmrnisicln I.iny,kuny,nn I lidup, I I r p = i r t ~ m ~K~>hut,in,~n,
n
llrparlernrn Krlautan .clan
I%rikarran, wrla organisasi kwnasvara ka [an. l )cv~y,ati cIrmi kian selain mt.mpt~rt~lrh
TTAK Kr~nsc-rvi~si,
kciliulx~tt*n
krsrhut akdtl nit-~-npt~rolrI
insrntif laill vane I~crascilJ d r i
131asint;-masinp, Ili~yar\cmcn/Kcmvn trim ~ l ; l r i 1rlmlwt;a swadava masvarakat.
I ,rrnhc~fi~i
ct*.adinw rnas!;~rtlki~l clctpal m t ~ ~ t ~ y r - o mkan
o s i kaburaten k 1 . s t ~ I ~kt1
masy(1raka t global, st.lain 02ch SIrp,~rtr~rnc~~~
I .u,ir Nty,rri. 'l'im penilai b~kl%rja
urriu k
1 7 ( ~ n t ~pL
d i11cia !i
pcxni laian kinerjd k d h ~ j l d l o n~ O ~ I S O I ' V cIengan
~~S~
ht>rpeganp,1 7 i l c I ~yrinsi 17
transpnsansi J a n a kunlahilitas. Pcnildi'ln kincrjit kallupa ten konservasi c l i a ~ ~ iwlr~l,~Ii
~li
dua LilEiun slaltrs p e n ~ l a p a ~ l n vstlhagai
a
k,lbuya ten konservasi, selanjtr tnya pc~~iilaii~ii
L i n ~ r j aiiilakukan u n t u k s r l i a l l ~wrin~lt"iy,,~
ta11~1n.

I,arnpiran 1 . MciZl'ik Kl-iit'ri.~ 4a11 Ini1ik;lEor ]'~zicllapanSEalus Kllllupaten Kor~sc~l.v~t.;i.

I

Indikator
Skala
- - Intensitas
I
. . ~riterii
I
I'rinsip 1: Keb~rrrrllu~rt
krtulnsarr yw~tgr~rrrnrilikif t r r t p i lior~s~mnsi
K1: hiltmiliki
1 lialio 1u~1-5
I \ d ~ ~ . ~ sknnsc~,-\rlsi
an
Haik s ~ k a l i>hO?,
:
kdwtlsa11 k o ~ i s t ~ r \ ' ~cIc~ny,ar~
~~i
I u , MJ
~i lar'ah
I{aik: 4fldO9$,
!
cukup luas
aciminisll-nsitiva
S~dar~!;:
25-4OniI
I
!
13uruk: 13-25?,
Sal~y,;lll3uruk:
1 5 nsi p 2: K O I I ~ ~ ~p Il iI iIik
~ Il ~I r l ~ d tht tp~ r ~ s r m t ~ s i
K3: Memiliki
Kornimen ?*anp,jelas dari
13aik: Regulasi (l'l:Kll~Z, SK
RUI'Arl'l Jsb) Visi cEan misi ,
komilmrn pnlilik
pimpinan tcriinggi
~ R I I ~diluanfiko
;
n
rksekutif dan Ergislatil iplaq
clnlarn d o k t r r n t ~ ~ i
rn~nclu
k u ti!; konst~rvasi
SeJnng: Vlsi c l ~ tl~isi
n
rkst.kuiif jr-!as nienil t~ktrnt;
'

I

I-'

r~

I

1

i

ku nl1it: jt3las

l i * l ~ kVisi
: dan m i 4

1
- . --

T9el-umusnntujuan clan prinsip

p ~ r n b a i ~ j :bcrazask;tn
u~~~~~~
konsrrvnsi jelas d a n c l a p 1

t.k.;vkutif dati ltl~;rsl,ili~
kumnj: jplas r n v n ~kung
l~~
I
konser\?asj
. .
13aik: Renslra kdl~trpaten
ilan Pclrclanyn mt-nclukuny,
rian m r n ~ ~ a r u s u l a m a k a n

1