Pengaruh Asap Rokok Terhadap Kadar Hormon Estradiol dan Progesteron Pada Tikus Putih (Rattus Norvegicus) Betina.
PENCARI'E ASAII ROKOX TEREADAP KADAR HORMON
DSTRAI'TOL DAN TROCESTENON PADATIKUS PUIIf,
GATN]S NORWGICV$ IIfiT'TIA
TESIS
OIIE:
TERRIYEI\Ir
BP.0o212120!4
PROGRAM STUDI IIJllU BIOMEDIK
PROGRAM PASCA SAR.'ANA
IJMVERSNASA DAIAS
PAJANC
20to
Krdl. tlorbon Estrudnnd$
Tilu. turih //t,tra N,'/vcsi.,\) tscuna
Penaruh /\$p Rokok TerhndaD
Padr
Progcsrcron
Oleh: ljebrileni
(l)ibaaal BnnbnEan PrctDlt dr.Yanwira$i.
Du.Ann Amir. MS)
i\wn n)k.k knlar bdyak Ddrgandun!
P
dm
campunD rdcm yarg lonplcks.
Bcbcnpa dari rocun tersebur ldalah radikrl bebas. karbonmoooksid4 iar. nikolin
yarg nrempensruhi sclscl s.rafdl olak Sc!{cl
sarilini
d.par d.rnFcngan'hi
l\ogesreur ReNnnr&n homonc ISll mdnicu
tenrrhgd lolikcl stu4ai perkembanaan menjadi lblikcl dc Grall drn rerjadi
pula FninAkara. sincsis c*ogcn. nmun c$rogc. lrrg dikellarkrn nefurun
sen.nLara cstroecn t!n!1in3$ inidibutuhk urrlk nrc'aDgsang pcngchran LH.
sckrcsi hormone lshadiol dan
L'l
irilah ying nronycbabkao lciadnrla ow!.si Bcgilujtrsa Homnrn ptusssreFn
dihasilkm olch korpus lulcum dibaMh pcneartrh homon LH
olch hiponsc
arlcior
dan
lMg diLclua.k$
nenpunyai pensmhrcrhadaF cndonrctrim Pcn€lirio
ini bcdujurr urn,k ircnnrukiikN Fnaaruh
asap
rokol tcrlraddp kadr honnonc
Enildi.l dtu Proe6tcron.
Pcnelitian ini adal.n olsFrifrenul laboratois denem dcsain
/ri
/rv ,,ry
onlral yro"t lenpl Vfiiabc] ]ang dr lreril,e adalah k.dtr lslr.diol de
Prcgcstfton Pcnclilian ini meoggunakar 24 ckor rik$ purih b€rin! (Rdrrs
ilorucar.rr) yang ie ni ddi ,l kcl.mpok. yaitu I kclonpok kontol dm l
kcn,mpol ponalud bcLdasarkan pcrbcdaan pcnbcrian a$F rDkok deng.n dosis
1,2 dan 3 balana sehari ymA dibenkan iilp hrridan waktu yanAsama sclama20
han.
Kenudd
ANOVA
hrsilnya
di
anrlisis dcnlar mcnAennald neude Ood w:Ly
daD dilanjurkan dengan uri
Mul(ifle CoDparhonsjcnh Bontirroni.
Ddi
hssil penelilirn dik€llhui kadar hornror lsrradiol {ikus turih
mcngaldi pcnrtuntul. Rnlarata ladar h.rmon Enrrdn)l mcnglllmi penu.unan
iik{ dibardbgkan dcnean kontrol (lTrlpc/dL). TclrFi Fhuru.m Lddar honron
E{Ediol lidak seba.ding dongm iL'nnah blhr8 rokok ymg diLrcdkaD $ldra 20
hari llaliriterlihar pada Fnuparan densan:l batans rckok sehari. kad.r honnon
Es dd lidd beg bcsd mcDe.lmi pcnurunm (36lpg/dl)jikr dibandi.gkan
dcnso Denrapann 1 bd!n! okok (8ghddl) dan penraDaran 2 b.tanc roko[
B,{)}
I
B:nlya yan8 ditimbulkr akibat iierokok dapal mensikan keschnran blik
hgiprir fraupmMnjla Menn
l0l0
sekiur 20 % dari
I
rdata
tltoru
ealth A
sa1rar,, (wllo)
rahun
iniiiar Fmkok didunia adalah $mita. Iinnan
r.niclaskar. meninskatnya iurnlah perenpu$ perckok, sekards lidak h.ny!
iaiia
dcwas.
i[ok
sudal mcD]adi
Da*
ylrs menjdi
pcrokok
,?,4 dd
.ltif
menunn
l0pi dikal.ne& pelajar percnrpuan
t
p-r mcndaFatke sisNi
Sckolah
juga sud$ henecnal rckok (liinna.,2!10)
Dmpal
:;nmnya
merokok Lerh.dap wanita benracan-macam benluknya
yane bcrkailan dengm kdsehrtan rcpmdllsi. Ganssuan
.:limbulkm mulai ddi sangeum hdid,
iaira
e/rt u?,oplAc,
sulil untr&
ndil.
ysa
Pada
p€roliok ledadi pula p.ningkalan rcsiko murDlnya ksus kclrdnila. di
l€-. kmdungan
:cilo
dan
keslgurd
Prda wanita
hmil
yang leqapar
sap mkok
meklnlkan mak hilreni'lii kureg bcrat badm, cacat. lemah olat dan
-n; ddal cukup brle. Kcbiasun me.okok daFt menyebabke dmbnlnya
i@b pada ja.i., sedangkan pada pria betupa impoteDsi, nrfedilid5 dnn
14@
r*rer
sp€mat 7oa. scbasannm yans lerrulh densm
dalanr s€tiap
6kok (Gnra. 200t. Suslnti, 2008)
Aep rokok
3-*ta
jela
s
aat iraDydk nrengrndu.g c@turdn racu!
ddi rour tesebut adrl'n radikal
bebas. Asap
trng k.,ntleks
rcko! dapat didaikdr
rEli
ea dm
Fja
S€ca kes.lLdhan bcnluk Bs nengai ni oksiddi
padikulatj liap bcntuk le$cbut nrempunyai zat kimia yan8
sedangkan benruk
I
_rLikulr( mcnlalrmi tdtrksi Bcberrt! u
:.fiuh
sxs dirmdxnya aialrh aNnonia
$r
pokol Fda rsrP R)L.L d.l.m
lNlli). k).b.nm.noksida lCOl. kr$on
]\idi lccrr, nitr s.. oksida (No) n.os$ dioinu (NOr). hrdrolcn siinidr
aa\) Dilan befrul panicuLate dLxnor.n). adalah l!t, nikolin. reral (sepeni
:Jiriun.
r;n
Tr
(lcad).
.ircl.
besi.
krtnniun iscni.) (iillh$ell & Guflcrid!.,
rdalah lrelrb r.mbikru
lr.g hc$anr
colla(. dtrpa( neog;ilxsi
!tr'anpcn,afasan ylnsdap.t nrcrtehabk prnlalin littLn!
:rj!.ndur!
lchih dd.i
4i brhlf k,o'i!
itr:noren) Il.Iin *te,r
dan
kult.. Kdtri
l!
cr
A'oi
iic
rang dikelahui mcnidi pcnltbdb
bcdzopyLcne
!ail!
scicris l'joli.Iclic
:.Jtu.arbon (l'AIl) telah lanr. di[.1]hui scbrgai !3cn ]inS.re,nLlrkan pi{rcs
..:,Ji! k.nkcn Ta'
:_:l(uinoo (erhrdap
r..l!si
nrcrlhrsiLkN ()2
O, lan
(Ji rli(k.n kreir .erlsi dri
HrOr dan luen rcriihlr nrdusll
Benruk -!as ddrirrdilxlbcbas.sap rokok Lcbih
Dll^
Fnkn'
sedililb.nan! d.ripada
, srp okol yarg nrrsil, liau nrcieindunS NO rnng::rs.t rilrlgi dan Nol
r: bisi bcrdtsi dcDg.f hid(,krb.n ttkjcr0h seDcrl isotrrne di drlxdr lsap
_
.:i.
(llalLiLrcll & GullcLdae, 1999.
1
u.. 2003).
Ki.bon monok\idr ncrupikan 3:L\ bcncun y.dg LlaFi nlengalibxrkdn
L:!ian-!ny.
kcDranrtlan
dlnh nremblsr .ksi-ren r.n. bahai Lrahr. lrnhra
: - tr[ardun! drh.r rokok yaog bsfiahx]_a d.n m.ruaiLan brgi (ubnh.
- _!$ beralibxl tada k.mati.D srlkrcorkclura ! .ksllco {fulrl1008)
\ikrlin ting
lcrlandung dalln rokol nEru|aLln rrcun
\rdnl tr,/.,/
-. : .r.^o,, )!ng hilsa disun.lkr u rll ra n semn!8n lidr sLLu r.ddah
-j:,di heinrdlk \.baaai Xrxnssm! dlr rctut)alior l]cnrebrb sallh sar0
BAB
I'II
KIISINIPULAN DAN SAII"'\r\
Da. hasil pc eliliatr
eiBdi.l
dad pmec$erotr p.da ri[us putih berina
dninpulkrn scb.eli bcrikDl
L
Pcmaparan
hBtinn
BcrdasarkaD
fl,,,r
dapdt
:
tir]dn,l
prda
D.r'?snrt
aRdrh
d,r'3sr,,
hls I pereliliso, Deirbihasan dan tosimpuLro
Pcrl! dilakukai pcNlitian eblh
terlradaD
2.
fR!/,r ,!,r.{i.rd
Pedxpam as.p rlkok Dempcnearuhi DcnuLunar k.darhonnon P.ogoecron pnJ!
ii[uspllih
L
lcdrdap kxdar hormon
6ap reltok memoengrtu[ l)enurun$ kada. hormon
1ik!s putih bctiDa
2.
dcn8nD pcm.paran .sap tukok
Pcnu
Laoju!
tntare
pcdsnruh
Ji ahs
'nako
drri bcrbagijen
di
s rokok
k&ir. honnon FnrusenJan prlsesteror
dilaku[
peneLiiian Lebh anju! pengoru[ rokok rcdxddp pcme'iks!]n
s.ara hlst.loaisovaiun, dln ovrrn
Dadasxtu
siklusceflr.
D,\FTAII PUS'fAK,\
AdiirDE
lrna
1997.
Rokol Dan
K.*haIlr
Fldisi:l lenerbir UnileFius Lndonesil
SNbir.. Sladia EpirclScn trilenE,l'cnurtrnrnJumLah Scl'sel
Spenna!.Dik dlD Krd.i llomon leiolr.n Torl Mcncit (Mus Muscrlus
l.l CaLur DDY Yarg diheri ,As.p ltokok K.erek Proera0r Pas.a Sr.jdx
|a[ulias KcdoLtran Un !c'sihs lndoncsia
2004.PcrubahaD
ziTr
2008. Nikoli,rcx LlntrLk Pcrotok
A[iil
&
we!.d3.x'salindah coir
Ll'lad.Ali 2003. llndokrino osi gineko ogi cdisi [cdur lvlcdia Acslu rpius l]a[u ixs
l(cdoklera llniverilxslidorcsia
&
Rcatrice
Thomas. 2006. Lrdara Drd Kcschalor
Andr Jr[rna PT Bhu.m lLmr
Canrpbcll craL, 2004. BLologi. l)niv.rsil.sAirluggaPrcss. Strmbrv0
croad.ranc.2001 Androni&l isiologi
u
0k
Bidrn lr[atu: Ecc
Dr.srlawan, dkk 2l]0l l'cnearuh As:P l{otoLt lcrhadap Sllu.rr \dl:L\. J0mal
l(dschal.i
l,csalrlbar.n I
'niah
F;md.
2010. 4.7 Pc6.n Peretuourn Lloeor Pcrokok
Akrll
Dinkscs dari
http:1 vww $larancws cdm
Cidna,200r. Llahryd Mcneinlaiwantra Pcrokok. Diakse5 da.i
{\N.$
ddprcss coDr
CLvrrn.ACr.llaLlJE.l99T trku,lidrFiti.lariK?tlak!.tarf.disi9lakrn.i!CC
rnirriyaiRLdiz003.Nikoljn dan
Pcrmasrblnnva.
rvwl'.s.hrtnenral.blossDot com.
Penelitidibrda.
'endah.Petukoklrbatyak
l,encc,nb.ncrn Kcrhnan l.kana Medikr lu.nal K.ioktcran lndone\ir
N. 0l iahunkcXXXll. Mrrer 2006
rm,aLS 2006, Pri.l)esr Berpctdidlkan
l!a!Li$cL& Cutreidge. 1999. free Rrdi$ls. O(hcr Roactirc Spesles and Di5ease ln
lree ltadidxlsi BioLogy Nlcdicine NervYorkr Oxlo,d !lliversiry
IIilL,M.2006, F{rous cycle. Thc Univ.6ny olncw South }rL€s
DSTRAI'TOL DAN TROCESTENON PADATIKUS PUIIf,
GATN]S NORWGICV$ IIfiT'TIA
TESIS
OIIE:
TERRIYEI\Ir
BP.0o212120!4
PROGRAM STUDI IIJllU BIOMEDIK
PROGRAM PASCA SAR.'ANA
IJMVERSNASA DAIAS
PAJANC
20to
Krdl. tlorbon Estrudnnd$
Tilu. turih //t,tra N,'/vcsi.,\) tscuna
Penaruh /\$p Rokok TerhndaD
Padr
Progcsrcron
Oleh: ljebrileni
(l)ibaaal BnnbnEan PrctDlt dr.Yanwira$i.
Du.Ann Amir. MS)
i\wn n)k.k knlar bdyak Ddrgandun!
P
dm
campunD rdcm yarg lonplcks.
Bcbcnpa dari rocun tersebur ldalah radikrl bebas. karbonmoooksid4 iar. nikolin
yarg nrempensruhi sclscl s.rafdl olak Sc!{cl
sarilini
d.par d.rnFcngan'hi
l\ogesreur ReNnnr&n homonc ISll mdnicu
tenrrhgd lolikcl stu4ai perkembanaan menjadi lblikcl dc Grall drn rerjadi
pula FninAkara. sincsis c*ogcn. nmun c$rogc. lrrg dikellarkrn nefurun
sen.nLara cstroecn t!n!1in3$ inidibutuhk urrlk nrc'aDgsang pcngchran LH.
sckrcsi hormone lshadiol dan
L'l
irilah ying nronycbabkao lciadnrla ow!.si Bcgilujtrsa Homnrn ptusssreFn
dihasilkm olch korpus lulcum dibaMh pcneartrh homon LH
olch hiponsc
arlcior
dan
lMg diLclua.k$
nenpunyai pensmhrcrhadaF cndonrctrim Pcn€lirio
ini bcdujurr urn,k ircnnrukiikN Fnaaruh
asap
rokol tcrlraddp kadr honnonc
Enildi.l dtu Proe6tcron.
Pcnelitian ini adal.n olsFrifrenul laboratois denem dcsain
/ri
/rv ,,ry
onlral yro"t lenpl Vfiiabc] ]ang dr lreril,e adalah k.dtr lslr.diol de
Prcgcstfton Pcnclilian ini meoggunakar 24 ckor rik$ purih b€rin! (Rdrrs
ilorucar.rr) yang ie ni ddi ,l kcl.mpok. yaitu I kclonpok kontol dm l
kcn,mpol ponalud bcLdasarkan pcrbcdaan pcnbcrian a$F rDkok deng.n dosis
1,2 dan 3 balana sehari ymA dibenkan iilp hrridan waktu yanAsama sclama20
han.
Kenudd
ANOVA
hrsilnya
di
anrlisis dcnlar mcnAennald neude Ood w:Ly
daD dilanjurkan dengan uri
Mul(ifle CoDparhonsjcnh Bontirroni.
Ddi
hssil penelilirn dik€llhui kadar hornror lsrradiol {ikus turih
mcngaldi pcnrtuntul. Rnlarata ladar h.rmon Enrrdn)l mcnglllmi penu.unan
iik{ dibardbgkan dcnean kontrol (lTrlpc/dL). TclrFi Fhuru.m Lddar honron
E{Ediol lidak seba.ding dongm iL'nnah blhr8 rokok ymg diLrcdkaD $ldra 20
hari llaliriterlihar pada Fnuparan densan:l batans rckok sehari. kad.r honnon
Es dd lidd beg bcsd mcDe.lmi pcnurunm (36lpg/dl)jikr dibandi.gkan
dcnso Denrapann 1 bd!n! okok (8ghddl) dan penraDaran 2 b.tanc roko[
B,{)}
I
B:nlya yan8 ditimbulkr akibat iierokok dapal mensikan keschnran blik
hgiprir fraupmMnjla Menn
l0l0
sekiur 20 % dari
I
rdata
tltoru
ealth A
sa1rar,, (wllo)
rahun
iniiiar Fmkok didunia adalah $mita. Iinnan
r.niclaskar. meninskatnya iurnlah perenpu$ perckok, sekards lidak h.ny!
iaiia
dcwas.
i[ok
sudal mcD]adi
Da*
ylrs menjdi
pcrokok
,?,4 dd
.ltif
menunn
l0pi dikal.ne& pelajar percnrpuan
t
p-r mcndaFatke sisNi
Sckolah
juga sud$ henecnal rckok (liinna.,2!10)
Dmpal
:;nmnya
merokok Lerh.dap wanita benracan-macam benluknya
yane bcrkailan dengm kdsehrtan rcpmdllsi. Ganssuan
.:limbulkm mulai ddi sangeum hdid,
iaira
e/rt u?,oplAc,
sulil untr&
ndil.
ysa
Pada
p€roliok ledadi pula p.ningkalan rcsiko murDlnya ksus kclrdnila. di
l€-. kmdungan
:cilo
dan
keslgurd
Prda wanita
hmil
yang leqapar
sap mkok
meklnlkan mak hilreni'lii kureg bcrat badm, cacat. lemah olat dan
-n; ddal cukup brle. Kcbiasun me.okok daFt menyebabke dmbnlnya
i@b pada ja.i., sedangkan pada pria betupa impoteDsi, nrfedilid5 dnn
14@
r*rer
sp€mat 7oa. scbasannm yans lerrulh densm
dalanr s€tiap
6kok (Gnra. 200t. Suslnti, 2008)
Aep rokok
3-*ta
jela
s
aat iraDydk nrengrndu.g c@turdn racu!
ddi rour tesebut adrl'n radikal
bebas. Asap
trng k.,ntleks
rcko! dapat didaikdr
rEli
ea dm
Fja
S€ca kes.lLdhan bcnluk Bs nengai ni oksiddi
padikulatj liap bcntuk le$cbut nrempunyai zat kimia yan8
sedangkan benruk
I
_rLikulr( mcnlalrmi tdtrksi Bcberrt! u
:.fiuh
sxs dirmdxnya aialrh aNnonia
$r
pokol Fda rsrP R)L.L d.l.m
lNlli). k).b.nm.noksida lCOl. kr$on
]\idi lccrr, nitr s.. oksida (No) n.os$ dioinu (NOr). hrdrolcn siinidr
aa\) Dilan befrul panicuLate dLxnor.n). adalah l!t, nikolin. reral (sepeni
:Jiriun.
r;n
Tr
(lcad).
.ircl.
besi.
krtnniun iscni.) (iillh$ell & Guflcrid!.,
rdalah lrelrb r.mbikru
lr.g hc$anr
colla(. dtrpa( neog;ilxsi
!tr'anpcn,afasan ylnsdap.t nrcrtehabk prnlalin littLn!
:rj!.ndur!
lchih dd.i
4i brhlf k,o'i!
itr:noren) Il.Iin *te,r
dan
kult.. Kdtri
l!
cr
A'oi
iic
rang dikelahui mcnidi pcnltbdb
bcdzopyLcne
!ail!
scicris l'joli.Iclic
:.Jtu.arbon (l'AIl) telah lanr. di[.1]hui scbrgai !3cn ]inS.re,nLlrkan pi{rcs
..:,Ji! k.nkcn Ta'
:_:l(uinoo (erhrdap
r..l!si
nrcrlhrsiLkN ()2
O, lan
(Ji rli(k.n kreir .erlsi dri
HrOr dan luen rcriihlr nrdusll
Benruk -!as ddrirrdilxlbcbas.sap rokok Lcbih
Dll^
Fnkn'
sedililb.nan! d.ripada
, srp okol yarg nrrsil, liau nrcieindunS NO rnng::rs.t rilrlgi dan Nol
r: bisi bcrdtsi dcDg.f hid(,krb.n ttkjcr0h seDcrl isotrrne di drlxdr lsap
_
.:i.
(llalLiLrcll & GullcLdae, 1999.
1
u.. 2003).
Ki.bon monok\idr ncrupikan 3:L\ bcncun y.dg LlaFi nlengalibxrkdn
L:!ian-!ny.
kcDranrtlan
dlnh nremblsr .ksi-ren r.n. bahai Lrahr. lrnhra
: - tr[ardun! drh.r rokok yaog bsfiahx]_a d.n m.ruaiLan brgi (ubnh.
- _!$ beralibxl tada k.mati.D srlkrcorkclura ! .ksllco {fulrl1008)
\ikrlin ting
lcrlandung dalln rokol nEru|aLln rrcun
\rdnl tr,/.,/
-. : .r.^o,, )!ng hilsa disun.lkr u rll ra n semn!8n lidr sLLu r.ddah
-j:,di heinrdlk \.baaai Xrxnssm! dlr rctut)alior l]cnrebrb sallh sar0
BAB
I'II
KIISINIPULAN DAN SAII"'\r\
Da. hasil pc eliliatr
eiBdi.l
dad pmec$erotr p.da ri[us putih berina
dninpulkrn scb.eli bcrikDl
L
Pcmaparan
hBtinn
BcrdasarkaD
fl,,,r
dapdt
:
tir]dn,l
prda
D.r'?snrt
aRdrh
d,r'3sr,,
hls I pereliliso, Deirbihasan dan tosimpuLro
Pcrl! dilakukai pcNlitian eblh
terlradaD
2.
fR!/,r ,!,r.{i.rd
Pedxpam as.p rlkok Dempcnearuhi DcnuLunar k.darhonnon P.ogoecron pnJ!
ii[uspllih
L
lcdrdap kxdar hormon
6ap reltok memoengrtu[ l)enurun$ kada. hormon
1ik!s putih bctiDa
2.
dcn8nD pcm.paran .sap tukok
Pcnu
Laoju!
tntare
pcdsnruh
Ji ahs
'nako
drri bcrbagijen
di
s rokok
k&ir. honnon FnrusenJan prlsesteror
dilaku[
peneLiiian Lebh anju! pengoru[ rokok rcdxddp pcme'iks!]n
s.ara hlst.loaisovaiun, dln ovrrn
Dadasxtu
siklusceflr.
D,\FTAII PUS'fAK,\
AdiirDE
lrna
1997.
Rokol Dan
K.*haIlr
Fldisi:l lenerbir UnileFius Lndonesil
SNbir.. Sladia EpirclScn trilenE,l'cnurtrnrnJumLah Scl'sel
Spenna!.Dik dlD Krd.i llomon leiolr.n Torl Mcncit (Mus Muscrlus
l.l CaLur DDY Yarg diheri ,As.p ltokok K.erek Proera0r Pas.a Sr.jdx
|a[ulias KcdoLtran Un !c'sihs lndoncsia
2004.PcrubahaD
ziTr
2008. Nikoli,rcx LlntrLk Pcrotok
A[iil
&
we!.d3.x'salindah coir
Ll'lad.Ali 2003. llndokrino osi gineko ogi cdisi [cdur lvlcdia Acslu rpius l]a[u ixs
l(cdoklera llniverilxslidorcsia
&
Rcatrice
Thomas. 2006. Lrdara Drd Kcschalor
Andr Jr[rna PT Bhu.m lLmr
Canrpbcll craL, 2004. BLologi. l)niv.rsil.sAirluggaPrcss. Strmbrv0
croad.ranc.2001 Androni&l isiologi
u
0k
Bidrn lr[atu: Ecc
Dr.srlawan, dkk 2l]0l l'cnearuh As:P l{otoLt lcrhadap Sllu.rr \dl:L\. J0mal
l(dschal.i
l,csalrlbar.n I
'niah
F;md.
2010. 4.7 Pc6.n Peretuourn Lloeor Pcrokok
Akrll
Dinkscs dari
http:1 vww $larancws cdm
Cidna,200r. Llahryd Mcneinlaiwantra Pcrokok. Diakse5 da.i
{\N.$
ddprcss coDr
CLvrrn.ACr.llaLlJE.l99T trku,lidrFiti.lariK?tlak!.tarf.disi9lakrn.i!CC
rnirriyaiRLdiz003.Nikoljn dan
Pcrmasrblnnva.
rvwl'.s.hrtnenral.blossDot com.
Penelitidibrda.
'endah.Petukoklrbatyak
l,encc,nb.ncrn Kcrhnan l.kana Medikr lu.nal K.ioktcran lndone\ir
N. 0l iahunkcXXXll. Mrrer 2006
rm,aLS 2006, Pri.l)esr Berpctdidlkan
l!a!Li$cL& Cutreidge. 1999. free Rrdi$ls. O(hcr Roactirc Spesles and Di5ease ln
lree ltadidxlsi BioLogy Nlcdicine NervYorkr Oxlo,d !lliversiry
IIilL,M.2006, F{rous cycle. Thc Univ.6ny olncw South }rL€s