Reformasi Setengah Hati.
Pikiran Rakyat
•
S e n it:
2
3
O P eb
OJan
5
4
7
6
o
11
12
@
24
0
S a b tu
30
29
28
.Okt
O Sep
15
14
13
27
26
O Ag s
O Jul
O Jun
,~~~~~~"~~
Jumat
10
9
23
O M ei
O Ap r
OMar
o
K a m is
8
22
21
20
19
18
17
o S e la s a o R a b u o
QPONMLKJIHGFEDCBA
GFEDCBA
O Nov
Reformasi Setengah H ti
p e m b e rd a y a a n
m e rlu k a n
Oleh SAMUGYO IBNU REDJO
n y a d ija d ik a n ja rg o n
m e n ta ra ,
im p le m e n ta s in y a
u h d a ri sa sa ra n
d a k i.
p o litik s e -
B e c e rm in
la n g k a h
ja -
y a n g d ik e h e n d a ri
b e rik u t
hal
itu ,
ta m p a k n y a
p e rlu d ip e rh a tik a n
u n tu k
k e rja
k a b in e t m e n d a ta n g .
k e p o litik a n
kan
y a n g p e rlu
d a la m
h o y o n o b e rik u tn y a ,
b e rd a y a a n
dayaan
d ila k u -
k e rja k a b in e t
Y ud-
y a itu p e m -
p o litik d a n p e rn b e r-
ekonom i
e c o n o m ic a l
{p o litic
and
e m p o w e r m e n t),
p a rtis ip a s i
p o litik
(p o litic a l
d a n k e m itra a n
p a r tic ip a tio n )
p o litik (p o litic a l p a r tn e r s h ip ).
EFORMASI
R
te la h
P e rta m a ,
b e rja la n s e te n g a h h a ti.
H a l itu s a n g a t k e n ta ra
s a a t in i, k a re n a
lu m
re fo rm a si
m e n g h a s ilk a n
ubahan
tid a k
u b a h , te rk e c u a li
p a rta i-p a rta i
kem bang
bagai
k a re n a
th a n
itu ,
m e k a n is m e
tin g k a h
yang dapat
d ite ri-
bangunan
kat
p o litik ,b a ik d i tin g -
n a s io n a l m a u p u n
K e tig a ,
la n g k a h
m e rn b a n g u n
b a g i k e p o litik a n
d a n i,
ra k y a t.
S e la in itu , p e m b e rd a y a a n
litik
ra k y a t
o le h
s is te m m a n a je m e n
yang
h a ru s
b e rs ifa t
po-
d id u k u n g
p u b lik
tra n s p a ra n
dan
a k u n ta b e l. P e m b e rd a y a a n
p o li-
tik ju g a
u n tu k
m e n in g k a tk a n
p e n g a b d ia n ,
in te g ra s i
e fis ie n s i
bangsa
H a l itu m e n ja d i
na unsur
te ta p
agar
te Ija g a .
p e n tin g , k a re -
d o m in a n
um um nya
yang
pada
k e p o litik a n
kem am puan
y a itu
m e m ilik i
kem am puan
se-
yang
ada
O ra n g
k o ru p si
s e b a n d in g
de-
a p a la g i ji-
dengan
d la k u k a n
penra k y a t
ta s d a n p a rtis ip a s i
m a s y a ra k a t.
b ) P e rlu a s a n
a k s e s p e la y a n a n
p o litik
m e n u n ja n g
u n tu k
m a s y a ra k a t.
c) Pengem bangan
p ro g ra m -p ro g ra m
p o litik
tu k le b ih m e m b e rik a n
d a u la t,
k e tik a
bedaan
y a n g a d a ju s tru
s e m u a u n s u r d a n k e lo m p o k p o litik y a n g
a d a m e m ilik i
d a y a u n tu k
b e rs a in g
se c a ra se -
h a t.
.- a n s e s a m a a n a k b a n g s a . D a la m
m engem bangkan
k e m itra a n
p o litik , s u p ra s tru k tu r
in fra s tru k tu r
ada
p a rtis ip a s i
y a n g p e rlu
la m
m aupun
p o litik h a ru s b e r-
pada
g a ris
k e p o litik a n
(e q u a l), y a n g tid a k
di
p o litik
d ik e m b a n g k a n
k e rja
k a b in e t
da-
Y udhoyono
• te ,n tu n y a
b e rk a ita n
bp" s a l i n g
p e ra n
dengan
m e n g h a rg a i
p o litik y a n g d lim a in k a n ,
buhan
p e rtu m -
ik lim p o litik y a n g s e ra s i.
D ip a h a m i
bahw a
ik lim p o li-
tik y a n g s e ra s i a k a n b e rd a m p a k
ra k y a t d a la m
s e k to r la in d i lu a r b id a n g
dan m endaya-
p ro se s
b a ik
tik d a n h a l in i a k a n
d a y a p ro d u k -
ngenai
k e b ija k a n
s e h in g g a
m aupun
k e b ija k a n -k e b ija k a n
m e m a n fa a tk a n
gunakan
sum ber
tif y a n g te rs e d ia ,
dan
k a b in e t
S u s ilo
re k a
B am bang
Y udhoyono
hanya
m e n ja g a h a rm o n i
itu ,
hal yang
b e rb a n g sa
guna
k e s e ja h te ra a n
kem am puan
m e-
le g is la s i,
m e-
d a e ra h .
m e-
ik u ts e rta k a n
D a la m
p ro se s
ra k y a t
m eng-
te rs e b u t,
ru a n g p u b lik p e rlu d ib u k a a g a r
h id u p
ra k y a t d a p a t m e n g e k s p re s ik a n
d a la m
kehendaknya,
d a la m p e n g a tu r-
----~--~~--~~~~~~~~
bahw a
n a s io n a l
d a la m
d a n b e m e g a ra .
D ip a h a m i
itu m e -
upaya
a n k e h id u p a n
U n tu k
p o litik
itu , p e rlu
rig e m b a n g a n
bangsa.
d ila k u k a n
p o la
k e m itra a n
p o litik d a n k e b e rs a m a a n
g a i b e n tu k
s o lid a rita s
sebap o litik ,
s e h in g g a ra k y a t p e rc a y a
d a p s is te m
bangkan
te rh a -
p o litik y a n g d ik e m r a th e r
m e ru p a k a n
th a n
konsep
y a n g b e rs e d ia a ta u tid a k b e rs e d ia ,
s e y o g ia n y a
m e n ja d i
as as
n e g a ra u n tu k m e n c ip ta k a n
tis ip a s i d a n k e m itra a n
p a r-
d i a n ta -
ra ra k y a t d a n a n ta ra ra k y a t d a n
p e m e rin ta h .
P e n d e k a ta n
s ip a s i in ia k a n
nekanan
pada
kan
b e rk e m b a n g n y a
te rc ip ta n y a
m a d a n i, k a re n a
m aupun
pada
p a rti-
m e m b e rik a n
pe-
d e s e n tra lis a s i
ro s e s p e n g a m b ila n
Kliping Hurnas Unpad 2010
k e p u tu s a n .
s e k to rp o li-
em udahm a sy a ra k a t
s e tia p in d iv id u
k e lo m p o k m a s y a ra k a t
m e m ilik i p e ra n
m a s in g -m a s in g
y a n g tid a k s a lin g
m e ru g ik a n .
S e la in
banyak
k e tig a h a l ta d i, m a s ih
fa k to r y a n g s a n g a t m e -
m e n g a ru h i
B am bang
nya.
k e rja k a b in e tS u s ilo
Y udhoyono
A kan
m endesak
kan
o le h
dangan
te rs e b u t.
te ta p i,
yang
d ila k u -
d a la m
s a y a a d a la h
pan-
k e tig a h a l
***
P e n u lis ,
r in ta h a n
b e rik u t-
p e rs o a la n
p e rlu
k a b in e t
n e g a ra .
E m p o w e r in g
s e r vin g
pe-
~ i-
p e ra n -
m e n g ik u ts e rta k a n
a k tif, d a la m
a d a la h u p a y a u n tu k
a n ta ra
s tru k tu r p o litik te rs e b u t, H a l in i
s e h in g g a m e n c ip ta k a n
K edua,
m em -
p e rk u a t ta li ik a ta n p e rs a u d a ra -
b e rik u tn y a
b e rp e ra n
ta h u n
ha-
s u a tu
ke-
p e rb e d a a n -p e r-
p a ta n k e p a d a m a s y a ra k a t b e la -
n in g k a tk a n
te r-
un-
kesem -
d ila k u k a n
d a la m
ja r d a n
m ilik i n ila i ta m b a h
sam a
b e r-
s o s ia l e k o n o m i
k e c il. H a l in i te n tu la h b u k a n tu -
R e fo rm a si
dan
b a g i k re a tiv i-
la in -
se b a g a i ra k y a t b e r-
m e n im b u lk a n ja ra k
h a m b a ta n
k e n d a la -k e n d a la
k e k u a ta n -k e -
b e re m -
b e re m p a ti
m e w u ju d
b e rsa m a a n
yang
m a sy a ra k a t
K em am puan
te rs e b u t
m a-
m a sy a ra k a t
p a ti te rh a d a p
nya.
u n tu k
m a sy a ra k a t
agar
p e n g u ra n g a n
la in : a )
re g io n a l.
k e m itra a n
d im a k s u d k a n
, yang
m a u m u m , la lu d ija d ik a ,n a c u a n
upa-
hukum .
k e m b a li.
s ta n d a r
p o te n s i
d a n p e lu a n g ra k y a t d a la m p e m -
d a y a a n p o litik m e ru p a k a n
b e r-
m e la lu i a n ta ra
ju a n d a ri re fo rm a s i. S e te la h s e -
m aka
la k u p o litik
d ite rje m a h -
p e n y e b a ra n
m engenai
y a y a n g h a ru s
dan
k e ru su h a n
n g a n p e rb u a ta n n y a ,
u la n g
r o w in g ).
dukungan
s e rta
k a n k e d a la m
dan
in fo rm a s i
yang sam a
a ta u s e b a g a i m a -
k e rja
pada
e tik
b u ild in g ), d e n g a n
k u a ta n p o litik b a n g s a . P e m b e r-
k e la r b a g i m u n c u ln y a
yang
kode
a n (c a p a c ity
tid a k m e n g a b a ik a n
ta w a r-m e n a w a r
D i s is i la in , k ita m e lih a t
c u ria n
d id a s a rk a n
m e la lu i
k a p a s ita s
d a n k e le m b a g a -
sanakan
k e p o litik a n
k a d ib a n d in g k a n
. p e m b e rd a y a a n
p rila -
fo -
y a n g h a k ik i,
p e n in g k a ta n
s is te m p o litik s e y o g ia n y a d ila k -
p o litik , s e la in s i-
tid a k
d ila k u k a n
p o litik y a n g m e n g -
b a g a i k e g ia ta n
d ih u k u m
yang
ra n s is te m
O le h
a n o m i.
y a n g k o ru p si
ku,
. H a l te rs e b u t
p e ru b a h a n
m e n g u ta m a k a n
D apat
p o litik a n a rk is tis
k e jo m p la n g a n
m e m e rlu k a n
in ti d a ri
p e rse o ra n g a n
a d a y a n g b e r-
p o litik
a k ib a t
n g a n m a sy a ra k a t
pe-
(s te e r in g
k e Ija s a m a d e -
m e n ja m u m y a
b ia k n y a
d a n k e k e ra sa n
k a p -s ik a p
y a itu
p o litik
d ia rtik a n
lik a n
m e ru p a k a n
m a sy a ra k a t
m itra
a ta u n ie la k u k a n
litik , h a ru s
dan bukan m engenda-
ra k a t
di
sem angat
a ra h k a n
I n i b .e r a r ti k e s w a d a y a a n m a s y a -
m e-
kus pem bangunan
po-
p e r-
s u a tu
y a n g m e n d a sa r.
d ik a ta k a n
be-
m e-
d a n m e n ja -
p e m b e rd a y a a n
pada
u n tu k
la y a n i m a s y a ra k a t
lin g k u n g a n
P a lin g tid a k , a d a tig a la n g k a h
p o litik in i
sem angat
dosen
U npad.
Ilmu
P em e-
•
S e n it:
2
3
O P eb
OJan
5
4
7
6
o
11
12
@
24
0
S a b tu
30
29
28
.Okt
O Sep
15
14
13
27
26
O Ag s
O Jul
O Jun
,~~~~~~"~~
Jumat
10
9
23
O M ei
O Ap r
OMar
o
K a m is
8
22
21
20
19
18
17
o S e la s a o R a b u o
QPONMLKJIHGFEDCBA
GFEDCBA
O Nov
Reformasi Setengah H ti
p e m b e rd a y a a n
m e rlu k a n
Oleh SAMUGYO IBNU REDJO
n y a d ija d ik a n ja rg o n
m e n ta ra ,
im p le m e n ta s in y a
u h d a ri sa sa ra n
d a k i.
p o litik s e -
B e c e rm in
la n g k a h
ja -
y a n g d ik e h e n d a ri
b e rik u t
hal
itu ,
ta m p a k n y a
p e rlu d ip e rh a tik a n
u n tu k
k e rja
k a b in e t m e n d a ta n g .
k e p o litik a n
kan
y a n g p e rlu
d a la m
h o y o n o b e rik u tn y a ,
b e rd a y a a n
dayaan
d ila k u -
k e rja k a b in e t
Y ud-
y a itu p e m -
p o litik d a n p e rn b e r-
ekonom i
e c o n o m ic a l
{p o litic
and
e m p o w e r m e n t),
p a rtis ip a s i
p o litik
(p o litic a l
d a n k e m itra a n
p a r tic ip a tio n )
p o litik (p o litic a l p a r tn e r s h ip ).
EFORMASI
R
te la h
P e rta m a ,
b e rja la n s e te n g a h h a ti.
H a l itu s a n g a t k e n ta ra
s a a t in i, k a re n a
lu m
re fo rm a si
m e n g h a s ilk a n
ubahan
tid a k
u b a h , te rk e c u a li
p a rta i-p a rta i
kem bang
bagai
k a re n a
th a n
itu ,
m e k a n is m e
tin g k a h
yang dapat
d ite ri-
bangunan
kat
p o litik ,b a ik d i tin g -
n a s io n a l m a u p u n
K e tig a ,
la n g k a h
m e rn b a n g u n
b a g i k e p o litik a n
d a n i,
ra k y a t.
S e la in itu , p e m b e rd a y a a n
litik
ra k y a t
o le h
s is te m m a n a je m e n
yang
h a ru s
b e rs ifa t
po-
d id u k u n g
p u b lik
tra n s p a ra n
dan
a k u n ta b e l. P e m b e rd a y a a n
p o li-
tik ju g a
u n tu k
m e n in g k a tk a n
p e n g a b d ia n ,
in te g ra s i
e fis ie n s i
bangsa
H a l itu m e n ja d i
na unsur
te ta p
agar
te Ija g a .
p e n tin g , k a re -
d o m in a n
um um nya
yang
pada
k e p o litik a n
kem am puan
y a itu
m e m ilik i
kem am puan
se-
yang
ada
O ra n g
k o ru p si
s e b a n d in g
de-
a p a la g i ji-
dengan
d la k u k a n
penra k y a t
ta s d a n p a rtis ip a s i
m a s y a ra k a t.
b ) P e rlu a s a n
a k s e s p e la y a n a n
p o litik
m e n u n ja n g
u n tu k
m a s y a ra k a t.
c) Pengem bangan
p ro g ra m -p ro g ra m
p o litik
tu k le b ih m e m b e rik a n
d a u la t,
k e tik a
bedaan
y a n g a d a ju s tru
s e m u a u n s u r d a n k e lo m p o k p o litik y a n g
a d a m e m ilik i
d a y a u n tu k
b e rs a in g
se c a ra se -
h a t.
.- a n s e s a m a a n a k b a n g s a . D a la m
m engem bangkan
k e m itra a n
p o litik , s u p ra s tru k tu r
in fra s tru k tu r
ada
p a rtis ip a s i
y a n g p e rlu
la m
m aupun
p o litik h a ru s b e r-
pada
g a ris
k e p o litik a n
(e q u a l), y a n g tid a k
di
p o litik
d ik e m b a n g k a n
k e rja
k a b in e t
da-
Y udhoyono
• te ,n tu n y a
b e rk a ita n
bp" s a l i n g
p e ra n
dengan
m e n g h a rg a i
p o litik y a n g d lim a in k a n ,
buhan
p e rtu m -
ik lim p o litik y a n g s e ra s i.
D ip a h a m i
bahw a
ik lim p o li-
tik y a n g s e ra s i a k a n b e rd a m p a k
ra k y a t d a la m
s e k to r la in d i lu a r b id a n g
dan m endaya-
p ro se s
b a ik
tik d a n h a l in i a k a n
d a y a p ro d u k -
ngenai
k e b ija k a n
s e h in g g a
m aupun
k e b ija k a n -k e b ija k a n
m e m a n fa a tk a n
gunakan
sum ber
tif y a n g te rs e d ia ,
dan
k a b in e t
S u s ilo
re k a
B am bang
Y udhoyono
hanya
m e n ja g a h a rm o n i
itu ,
hal yang
b e rb a n g sa
guna
k e s e ja h te ra a n
kem am puan
m e-
le g is la s i,
m e-
d a e ra h .
m e-
ik u ts e rta k a n
D a la m
p ro se s
ra k y a t
m eng-
te rs e b u t,
ru a n g p u b lik p e rlu d ib u k a a g a r
h id u p
ra k y a t d a p a t m e n g e k s p re s ik a n
d a la m
kehendaknya,
d a la m p e n g a tu r-
----~--~~--~~~~~~~~
bahw a
n a s io n a l
d a la m
d a n b e m e g a ra .
D ip a h a m i
itu m e -
upaya
a n k e h id u p a n
U n tu k
p o litik
itu , p e rlu
rig e m b a n g a n
bangsa.
d ila k u k a n
p o la
k e m itra a n
p o litik d a n k e b e rs a m a a n
g a i b e n tu k
s o lid a rita s
sebap o litik ,
s e h in g g a ra k y a t p e rc a y a
d a p s is te m
bangkan
te rh a -
p o litik y a n g d ik e m r a th e r
m e ru p a k a n
th a n
konsep
y a n g b e rs e d ia a ta u tid a k b e rs e d ia ,
s e y o g ia n y a
m e n ja d i
as as
n e g a ra u n tu k m e n c ip ta k a n
tis ip a s i d a n k e m itra a n
p a r-
d i a n ta -
ra ra k y a t d a n a n ta ra ra k y a t d a n
p e m e rin ta h .
P e n d e k a ta n
s ip a s i in ia k a n
nekanan
pada
kan
b e rk e m b a n g n y a
te rc ip ta n y a
m a d a n i, k a re n a
m aupun
pada
p a rti-
m e m b e rik a n
pe-
d e s e n tra lis a s i
ro s e s p e n g a m b ila n
Kliping Hurnas Unpad 2010
k e p u tu s a n .
s e k to rp o li-
em udahm a sy a ra k a t
s e tia p in d iv id u
k e lo m p o k m a s y a ra k a t
m e m ilik i p e ra n
m a s in g -m a s in g
y a n g tid a k s a lin g
m e ru g ik a n .
S e la in
banyak
k e tig a h a l ta d i, m a s ih
fa k to r y a n g s a n g a t m e -
m e n g a ru h i
B am bang
nya.
k e rja k a b in e tS u s ilo
Y udhoyono
A kan
m endesak
kan
o le h
dangan
te rs e b u t.
te ta p i,
yang
d ila k u -
d a la m
s a y a a d a la h
pan-
k e tig a h a l
***
P e n u lis ,
r in ta h a n
b e rik u t-
p e rs o a la n
p e rlu
k a b in e t
n e g a ra .
E m p o w e r in g
s e r vin g
pe-
~ i-
p e ra n -
m e n g ik u ts e rta k a n
a k tif, d a la m
a d a la h u p a y a u n tu k
a n ta ra
s tru k tu r p o litik te rs e b u t, H a l in i
s e h in g g a m e n c ip ta k a n
K edua,
m em -
p e rk u a t ta li ik a ta n p e rs a u d a ra -
b e rik u tn y a
b e rp e ra n
ta h u n
ha-
s u a tu
ke-
p e rb e d a a n -p e r-
p a ta n k e p a d a m a s y a ra k a t b e la -
n in g k a tk a n
te r-
un-
kesem -
d ila k u k a n
d a la m
ja r d a n
m ilik i n ila i ta m b a h
sam a
b e r-
s o s ia l e k o n o m i
k e c il. H a l in i te n tu la h b u k a n tu -
R e fo rm a si
dan
b a g i k re a tiv i-
la in -
se b a g a i ra k y a t b e r-
m e n im b u lk a n ja ra k
h a m b a ta n
k e n d a la -k e n d a la
k e k u a ta n -k e -
b e re m -
b e re m p a ti
m e w u ju d
b e rsa m a a n
yang
m a sy a ra k a t
K em am puan
te rs e b u t
m a-
m a sy a ra k a t
p a ti te rh a d a p
nya.
u n tu k
m a sy a ra k a t
agar
p e n g u ra n g a n
la in : a )
re g io n a l.
k e m itra a n
d im a k s u d k a n
, yang
m a u m u m , la lu d ija d ik a ,n a c u a n
upa-
hukum .
k e m b a li.
s ta n d a r
p o te n s i
d a n p e lu a n g ra k y a t d a la m p e m -
d a y a a n p o litik m e ru p a k a n
b e r-
m e la lu i a n ta ra
ju a n d a ri re fo rm a s i. S e te la h s e -
m aka
la k u p o litik
d ite rje m a h -
p e n y e b a ra n
m engenai
y a y a n g h a ru s
dan
k e ru su h a n
n g a n p e rb u a ta n n y a ,
u la n g
r o w in g ).
dukungan
s e rta
k a n k e d a la m
dan
in fo rm a s i
yang sam a
a ta u s e b a g a i m a -
k e rja
pada
e tik
b u ild in g ), d e n g a n
k u a ta n p o litik b a n g s a . P e m b e r-
k e la r b a g i m u n c u ln y a
yang
kode
a n (c a p a c ity
tid a k m e n g a b a ik a n
ta w a r-m e n a w a r
D i s is i la in , k ita m e lih a t
c u ria n
d id a s a rk a n
m e la lu i
k a p a s ita s
d a n k e le m b a g a -
sanakan
k e p o litik a n
k a d ib a n d in g k a n
. p e m b e rd a y a a n
p rila -
fo -
y a n g h a k ik i,
p e n in g k a ta n
s is te m p o litik s e y o g ia n y a d ila k -
p o litik , s e la in s i-
tid a k
d ila k u k a n
p o litik y a n g m e n g -
b a g a i k e g ia ta n
d ih u k u m
yang
ra n s is te m
O le h
a n o m i.
y a n g k o ru p si
ku,
. H a l te rs e b u t
p e ru b a h a n
m e n g u ta m a k a n
D apat
p o litik a n a rk is tis
k e jo m p la n g a n
m e m e rlu k a n
in ti d a ri
p e rse o ra n g a n
a d a y a n g b e r-
p o litik
a k ib a t
n g a n m a sy a ra k a t
pe-
(s te e r in g
k e Ija s a m a d e -
m e n ja m u m y a
b ia k n y a
d a n k e k e ra sa n
k a p -s ik a p
y a itu
p o litik
d ia rtik a n
lik a n
m e ru p a k a n
m a sy a ra k a t
m itra
a ta u n ie la k u k a n
litik , h a ru s
dan bukan m engenda-
ra k a t
di
sem angat
a ra h k a n
I n i b .e r a r ti k e s w a d a y a a n m a s y a -
m e-
kus pem bangunan
po-
p e r-
s u a tu
y a n g m e n d a sa r.
d ik a ta k a n
be-
m e-
d a n m e n ja -
p e m b e rd a y a a n
pada
u n tu k
la y a n i m a s y a ra k a t
lin g k u n g a n
P a lin g tid a k , a d a tig a la n g k a h
p o litik in i
sem angat
dosen
U npad.
Ilmu
P em e-