PROS Adi Setiawan Inferensi parameter mean populasi normal Abstract

ISSN: 2087- 0922
Vol. 2 No.1, Juni 2011

PROSIDING
SEMINAR NASIONAL
SAINS DAN PENDIDIKAN SAINS VI

EDITOR:
Dr. Suryasatriya Trihandaru, M.Sc.nat
Dr. Adi Setiawan, M.Sc.
Dra. Marmi Sudarmi, M.Si.
Yohanes Martono, S.Si. M.Sc.
Wahyu Hari Kristiyanto, M.Pd.
Adita Sutresno, S.Si. M.Sc.
Andreas Setiawan, S.Si. M.T.
Sylvia Andini, S.Si.

BIDANG:
FISIKA
KIMIA
MATEMATIKA

PENDIDIKAN FISIKA
PENDIDIKAN MATEMATIKA

FAKULTAS SAINS DAN MATEMATIKA
Universitas Kristen Satya Wacana
Jln. Diponegoro 52-60 Salatiga 50711 Jawa Tengah
Telp.: (0298) 7100396, Fax.: (0298) 321433
E-mail: enysila@staff.uksw.edu

KATA PENGANTAR
Segenap Panitia mengucapkan banyak terimakasih kepada para kontributor
makalah, peserta seminar dan p ara donatur y ang telah membuat seminar n asional ini
terlaksana. Terimakasih juga kepada Universitas Kristen Satya Wacana yang telah
mendukung acara ini dari Seminar I pada tahun 2005 sampai pada seminar ke VI saat ini.
Dari seminar tersebut, diperoleh kenyataan bahwa animo pemakalah relatif meningkat dari
tahun ke tahun, ini menunjukkan bahwa kegiatan penulisan dan presentasi ilmiah semakin
mendapat perhatian masyarakat.
Pada seminar ini terdaftar sebanyak 146 makalah yang isinya meliputi berbagai
masalah dibidang Pendidikan, Fisika, M atematika, Kimia, Biologi, dan Teknologi.
Semoga karya-karya tulis ini tidak hanya sekedar pemenuhan angka kredit semata namun

benar-benar merupakan usaha untuk memamajukan bangsa dan negara Indonesia tercinta.
Kecuali menyelenggarakan seminar kali ini kita juga akan membicarakan hal-hal
yang menyangkut kegiatan ilmiah/akademik bersama yang akan tergabung dalam
kelompok ilmiah ‘Joglosemar’ yang mempunyai tujuan membantu Universitas –
Universitas di Jaw a Tengah dan Yogyakarta dalam meningkatkan mutunya semoga
Kegiatan ini dapat terlaksana dengan baik.
Tiada gading yang tak retak, mohon Maaf atas segala kekurangan penyelenggaraan
seminar ini.
Selamat berseminar. Tuhan Memberkati

Salatiga, 11 Juni 2011
Dr. Suryasatriya Trihandaru, M.sc.nat
Ketua Panitia


 

SAMBUTAN DEKAN

Puji syukur atas karunia Tuhan bahwa Fakultas Sains dan Matematika, Universitas

Kristen Satya Wacana , Salatiga dapat menyelenggarakan Seminar Nasional Sains dan
Pendidikan Sains yang Ke VI. Seminar kali ini mengangkat issue “Tantangan Sekolah dan
Perguruan Tinggi dalam menghadapi globalisasi dalam dunia pendidikan ( bidang Sains
dan Matematika )”
MIPA (SAINS) mendasari berbagai kompetensi bidang yang lain, sehingga ada”
kewajiban” bagi orang yang bergelut di bidang MIPA untuk melayani pembelajaran MIPA
dengan baik. MIPA a dalah ilmu yang menguat teori dan menghasilkan terapan. MIPA
tidak dapat berdiri sendiri, dibutuhkan sinergi antar ilmu. Maka seminar ini diharapakan
dapat dipergunakan sebagai forum ilmiah antara ilmuan, sehingga akan terjalin sinergi
yang baik antar bidang MIPA. Aplikasi – aplikasi MIPA

y ang disajikan oleh para

penyaji makalah, dapat membuka wawasan bagi dunia MIPA.
Akhir kata, semoga Nasional Sains dan Pendidikan Sains ke VI ini membawa
manfaat bagi kita semua.
Selamat Berseminar . Tuhan memberkati.

Salatiga, 11 Juni 2011


Dra. Lusiawati Dewi, M.Sc.
Dekan FSM

ii 
 

DENAH
Universitas Kristen Satya Wacana

BU 
Gdg. F

Pintu Masuk 

BU

: Lokasi Seminar

Gedung F


: Lokasi Seminar Paralel

iii 
 

SUSUNAN ACARA
SEMINAR NASIONAL SAINS DAN PENDIDIKAN SAINS VI
WAKTU

KEGIATAN

07.00 - 08.00

Daftar Ulang dan Penyerahan File Makalah Lengkap

08.00 - 08.10

Tarian Pembukaan
1. Sambutan Ketua Panitia
( Dr Suryasatriya Trihandaru, M.Sc.nat

2. Sambutan Dekan Fakultas Sains Dan Matematika
(Dra. Lusiawati Dewi, M.Sc)
3. Sambutan Rektor UKSW
(Prof. Pdt. John Titaley, T.hD)
Vocal Group

08.10 - 08.25

08.25 - 08.35
08.35 - 09.30

Keynote Speaker 1 : Pendidikan dan RSBI
( Drs. Saptono Nugrahadi, M.Si)

09.30 - 09.45

Rehat, Vocal Group FSP

09.45 - 10.40


Keynote Speaker 2 : Industri
(Prof. Dr.Bambang Setiaji )

10.40 - 12.00

Keynote Speaker 3 : Matematika dan Forum
Joglosemar ( Prof. Dr. Sri Wahyuni )

12.00 - 13. 00

Ishoma dan Vocal Group FSP

13.00 - 16.00

Seminar Paralel

16.00 -16.15

Penutupan dan pembagian Sertifikat


 
 
 
 
 
 
 
iv 
 

                                                                                                                                   ISSN : 2087‐0922
                                                                                                                                          Vol. 2 No.1 Juni 2011

DAFTAR ISI
Kata Pengantar …….. ……. ........................................................................................................... i
Sambutan Dekan ........................................................................................................................... ii
Denah ……………………………………………………………………………………………... iii
Susunan Acara ….………………………………………………………………………………... iv
Daftar Isi....................................................................................................................................... . v
PEMBICARA UTAMA

1.

MENUJU SEKOLAH BERKELAS DUNIA
Drs. Saptono Nugrahadi, M.Si ……………………………………………………..……. MU1_1-8

2.

MANFAAT KIMIA TERAPAN PADA PENGOLAHAN KELAPA TERPADU DALAM
PENGEMBANGAN INDUSTRI KECIL
Prof. Dr.Bambang Setiaji ………………………………………… ……..………. … MU2_1-12

BIDANG MATEMATIKA
1.

ANALISIS STATI STIK NON PARAMETRIK PADA DA TA SIMULASI INDEKS
GEOMAGNET GLOBAL
John Maspupu ..…........................................................................................................….         M1_1-10

2.


INFERENSI PARAMETER MEAN POPULASI NORMAL DENGAN METODE
BAYESIAN OBYEKTIF
Adi Setiawan …………….……………..……………………………………………..…………………….. ……..     M2_1-10

3.

KAJIAN NORMA-2 PADA RUANG BARISAN DENGAN MENGAITKAN RUANG
DUALNYA
Sadjidon dan Sunarsini ……………………   .. ……. ………………………………………………………………...      M3_1-4

4.

ANALISIS MODEL DINAMIKA VIRUS DALAM S EL TUBUH D AN PENGARUH
RESPON IMUN CTL
Nughthoh Arfawi Kurdhi …………………………………………………………………. M4_1-11

5. PENGENDALIAN PERSEDIAAN BARANG MENGGUNAKAN ECONOMIC ORDER
QUANTITY (EOQ) UNTUK MEMINIMUMKAN BIAYA PERSEDIAAN TOTAL 

Wismanti Widi Nugrahani, Lilik Linawati.  ……………………………………………………………….           M5_1-8


6.

ANALISA PERTIDAKSAMAAN KONSTRAIN UNTUK MENENTUKAN LEBAR
JALAN PADA SUATU AREA PERTOKOAN
Sri Suprapti Hartatiati, Nuri Wahyuningsih, Marianik S  ……………………..………………….…….     PM6_1-7


 

7.

ANALISIS JUMLAH KUNJUNGAN WISATAWAN DI KABUPATEN SEMARANG
(STUDI EMPIRIS DI OBYEK WISATA)
Sri Subanti …………………………………………………………………………………………………………………….        M7_1-9 

8.

EWMA GRAFIK PENGENDALI
Ernita Dwi Hastuti, Sri Sulistijowati H., dan Muslich ……………………………………………………...     M8_1-7

9.

KERNEL PADA 1-GRAPH G(X,T) TANPA CIRCUIT
Sumarno, Suharmadi, Suhud Wahyudi  ……….………………………………………….……………………...     M9_1-7

10. KADAR STEVIOSIDA MAKSIMUMPADA WAKTU DAN MASSA YANG MINIMUM
H.A. Parhusip dan Y. Martono  ……….…………………………………………..……….……………………...     M10_1-6
11. PEMETAAN REMAJA PUTUS SEKOLAH USIA SMA DI PROVINSI JAWA TIMUR
PADA TAHUN 2009 DENGAN MENGGUNA KAN METODE GWR (Geographically
Weighted Regression)
Liska Septiana, Yulindia Federika, VivienWidyaningsih, Aulia Imawati ..…………………...     M11_1-9
DIMANA P PRIMA
12. MENGESTIMASI
Suzyanna .................................................................................................. ..…………………...     M12_1-7
13. APLIKASI TEORI QUANTIFIKASI FUZZY UNTUK MENGETAHUI FAKTOR –
FAKTOR YANG MEMPENGARUHI KI NERJA KEUANGAN PERBANKAN (STUDI
KASUS BANK DI INDONESIA PERIODE 2005-2009)
Enny Rohmawati Malik dan Imam Mukhlash............................................ ..…………………...     M13_1-8
14. PENENTUAN “SPBU KANTONG” UNTUK KEMASAN BIOSOLAR JALUR
PANTURA LOSARI-BATANG JAWA TENGAH MENGGUNAKAN ALGORITMA
BREADTH-FIRST SEARCH
Leopoldus Ricky Sasongko, Lydia Ninuk Rahayu, Alberth Roy Kota ........………………….     M14_1-10
15. PENERAPAN METODE TRANSPORTASI UNTUK PEMBUATAN JADUAL
PERENCANAAN PRODUKSI
Lilik Linawati, Martha Lina Dwi Cahyani, Tundjung Mahatma ........…………………………….     M15_1-7
16. PENYELIDIKAN AWAL KENAIKAN BILANGAN BINTIK MATAHARI PADA
SIKLUS 25
John Maspupu ......................................................................................…………………………….     M16_1-7
17. ANALISIS EIGENPROBLEM MATRIKS SIRKULAN DALAM ALJABAR MAX-PLUS
Maria Ulfa, Subiono, dan Mahmud Yunus.................................………………..………………….     M17_1-10
18. DIMENSI METRIK PADA PENGEMBANGAN GRAPH KINCIR DENGAN POLA
K1 + mK4
Suhud Wahyudi , Sumarno , Suharmadi.................................………………..……….…………….     M18_1-10
19. PENGELOMPOKAN KABUPATEN/KOTA
DI PROVINSI JAWA TIMUR
BERDASARKAN FAKTOR-FAKTOR Y ANG MEMPENGARUHI TI NGKAT
PENGANGGURAN TERBUKA DENGAN METODE FUZZY C MEANS SEBAGAI
PERTIMBANGAN PEMERINTAH UNTUK MEMERATAKAN KESEJAHTERAAN
MASYARAKAT
Arinda R.L. Andria R.Y.,Aulia Imawati,  Laylia N.A,  Khoiru L. A.N. …..……….…………….     M19_1-8

vi 
 

20. PETA KENDALI NP MENGGUNAKAN PENDEKATAN BAYESIAN
Laksmi Prita Wardhani, Rizckha Septiana. …..……….…………………………………………………….     M20_1-11
21. REGRESI MULTIVARIAT PADA DAMPAK PENDERITA PENYAKIT KUTUKAN
(KUSTA), DI KECAMATAN BRONDONG LAMONGAN TERHADAP KEHIDUPAN
SOSIAL
Brodjol Sutijo SU, Nurul Azizah, Rina Andriani, Ali Machmudin .…………………………….     M21_1-11
22. KEPERIODIKAN DARI P ERPANGKATAN MATRIKS TEREDUKSI DALAM
ALJABAR MAX-PLUS DAN APLIKASI PADA KELAS SIKLIK
Venn Yan Ishak Ilwaru, Dr. Subiono,MS .………………………………………………………….………….     M22_1-7
23. MODEL REGRESI SPLINE TERBAIK D ENGAN MENGGUNAKAN METODE GCV
DALAM MENENTUKAN PARAMETER PENGHALUSNYA MODEL REGRESI
SPLINE TERBAIK DENGAN M ENGGUNAKAN METODE GCV DALAM
MENENTUKAN PARAMETER PENGHALUSNYA
Rowan Daflix Syaranamual .……………………………………………………………….…………….………….     M23_1-6
24. ANALISA POLA TINGKAH LAKU PENGENDARA SEPEDA MOTOR DI KOTA
SURABAYA DENGAN DRIVER BEHAVIOUR QUESTIONNAIRE (DBQ)
Anna Riskiansah, Anindya Gita P., Mirba Halimatus D.S, Muhlas Hanif Wigananda,
Kresnayana Yahya, Ismaini Zain ………….………………………………………………………………………    M24_1-14
25. PENJADWALAN PERAWAT PADA UNIT GAWAT DARURAT DENGAN
MENGGUNAKAN GOAL PROGRAMMING
Sulistiyo, Atmasari ………….……………………………………………………………..………………………………    M25_1-6
26. PEMODELAN DAN PEMETAAN ANGKA BUTA HURU F DI PROVINSI JAWA
TIMUR DENGAN PENDEKATAN REGRESI SPASIAL
Bertoto Eka Firmansyah, Moch. Agus Saifudin, Bin Hariyati,Silvia Roshita Dewi dan
Sutikno …………………………………………………………………………………………………………………………..    M26_1-9
27. PENENTUAN MODEL PERAMALAN INDEKS HARGA SAHAM GABUNGAN
DENGAN METODE ARIMA
Leopoldus Ricky Sasongko, Lydia Ninuk Rahayu, dan Alberth Roy Kota ……………………    M27_1-11
28. STUDI METODE RITZ UNTUK PERSAMAAN POISSON
Lukman Hanafi …………………………………………………………………………………………………..…………    M28_1-5
29. PEMODELAN JUMLAH KEMATIAN BAYI DI PROPINSI JAWA TIMUR DENGAN
PENDEKATAN
GEOGRAPHICALLY
WEIGHTED
POISSON REGRE SSION
SEMIPARAMETRIC
Intan P. R., Margareth G. S., Dhina O. P, Purhadi .……………………………………………..…………    M29_1-8
30. DAERAH GERSCHGORIN DI BIDANG KOMPLEKS DAN KETAKSINGULARAN
SUATU MATRIKS
Bambang Susanto  .…………………………………………………………………………………………....…………    M30_1-6
31. INTERVAL KONFIDENSI BOOTSTRAP PADA PROSES AR(1)
Bambang Suprihatin,Suryo Guritno, Sri Haryatmi .………………………………………....………….    M31_1-12
32. MASALAH VEKTOR EIGEN MATRIKS INVERS MONGE DI ALJABAR MAX-PLUS
Farida Suwaibah, Subiono, Mahmud Yunus .………………………………………….……....……..…….    M32_1-9

vii 
 

PROSIDING SEMINAR NASIONAL SAINS DAN PENDIDIKAN SAINS UKSW

INFERENSI PARAMETER MEAN POPULASI NORMAL
DENGAN METODE BAYESIAN OBYEKTIF
Adi Setiawan
Program Studi Matematika Industri dan Statistika, Fakultas Sains dan Matematika
Universitas Kristen Satya Wacana Jl. Diponegoro 52-60 Salatiga 50711, Indonesia
adi_setia_03@yahoo.com
ABSTRAK
Dalam statistika, seringkali dilakukan anggapan bahwa sampel diambil dari populasi yang berdistribusi
normal. Dalam makalah ini akan dijelaskan tentang bagaimana menggunakan metode Bayesian obyektif
untuk mengestimasi mean populasi dalam kasus parameter variansi populasi diketahui atau tidak
diketahui. Studi simulasi dilakukan untuk memperjelas penggunaan metode tersebut.

Keywords: prior, posterior, deskrepansi intrinsik, statistik intrinsik

M2-1