S BD 1000242 Table of content

DAPTAR EUSI

PERNYATAAN................................................................................................... i
ABSTRAK .......................................................................................................... ii
PANGJAJAP ......................................................................................................iii
TAWIS NUHUN................................................................................................ iv
DAPTAR EUSI .................................................................................................. vi
DAPTAR TABÉL .............................................................................................. xi
DAPTAR BAGAN ........................................................................................... xii
DAPTAR SINGGETAN ..................................................................................xiii
DAPTAR GAMBAR ....................................................................................... xvi
DAPTAR LAMPIRAN ..................................................................................xviii
BAB I BUBUKA
1.1 Kasang Tukang Masalah ......................................................................... 1
1.2 Watesan jeung Rumusan Masalah ............................................................ 4
1.2.1

Watesan Masalah ................................................................................ 4

1.2.2


Rumusan Masalah .............................................................................. 4

1.3 Tujuan Panalungtikan ............................................................................... 4
1.3.1

Tujuan Umum ..................................................................................... 4

1.3.2

Tujuan Husus ...................................................................................... 5

1.4 Métode Panalungtikan .............................................................................. 5
1.5 Mangpaat Panalungtikan .......................................................................... 5
1.6 Raraga Tulisan .......................................................................................... 6
BAB II TOPONIMI DINA FOLKLOR JEUNG BAHAN PANGAJARAN
MACA SAJARAH LOKAL
2.1 Toponimi dina Folklor.............................................................................. 7
2.1.1

Toponimi ............................................................................................ 7


2.1.1.1 Wangenan Toponimi ....................................................................... 7
2.1.1.2 Prinsip Méré Ngaran Tempat ........................................................... 8
i
Marlina Senja Utami, 2014
Analisis Folklor Toponimi di Kacamatan Tegalwaru Kabupatén Karawang pikeun Bahan
Pangajaran Maca Sajarah Lokal di SMAN 1 Pangkalan
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

2.1.1.3 Aspék-aspék nu Nyampak dina Méré Ngaran Tempat .................. 11
2.1.2

Folklor .............................................................................................. 13

2.1.2.1 Wangenan Folklor .......................................................................... 13
2.1.2.2 Tipe Folklor .................................................................................... 13
2.1.2.3 Ciri-ciri Folklor .............................................................................. 14
2.1.2.4 Fungsi Folklor ................................................................................ 15
2.2 Bahan Pangajaran Maca Sajarah Lokal .................................................. 15
2.2.1


Bahan Pangajaran ............................................................................. 15

2.2.1.1 Wangenan Bahan Pangajaran ......................................................... 15
2.2.1.2 Kritéria Milih Bahan Pangajaran.................................................... 15
2.2.2

Maca ................................................................................................. 17

2.2.2.1 Wangenan Maca ............................................................................. 17
2.2.2.2 Tujuan Maca ................................................................................... 18
2.2.2.3 Aspék-aspék Maca ......................................................................... 18
2.2.3

Sajarah Lokal .................................................................................... 19

2.2.3.1 Wangenan Sajarah Lokal ............................................................... 19
2.2.3.2 Tipe-tipe Sajarah Lokal .................................................................. 20
BAB III MÉTODE PANALUNGTIKAN
3.1 Lokasi jeung Sumber Data .................................................................... 24

3.1.1 Lokasi ............................................................................................... 24
3.1.2 Sumber Data ..................................................................................... 25
3.2 Desain Panalungtikan ............................................................................ 33
3.3 Métode Panalungtikan ........................................................................... 34
3.4 Wangenan Operasional ......................................................................... 35
3.5 Instrumén Panalungtikan ....................................................................... 36
3.6 Téhnik Panalungtikan............................................................................ 37
3.6.1

Téhnik Ngumpulkeun Data .............................................................. 37

3.6.2

Téhnik Ngolah Data ......................................................................... 38

ii
Marlina Senja Utami, 2014
Analisis Folklor Toponimi di Kacamatan Tegalwaru Kabupatén Karawang pikeun Bahan
Pangajaran Maca Sajarah Lokal di SMAN 1 Pangkalan
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu


BAB IV ANALISIS TOPONIMI TEMPAT DI KACAMATAN TEGALWARU
KABUPATÉN KARAWANG PIKEUN BAHAN PANGAJARAN
MACA SAJARAH LOKAL DI SMAN 1 PANGKALAN
4.1 Idéntifikasi Toponimi nu Ngandung Carita Rayat ................................ 39
4.1.1

Idéntifikasi Carita Rayat dina Toponimi .......................................... 39

4.1.2

Sistem Méré Ngaran Tempat ............................................................ 41

4.2 Déskripsi Carita Rayat nu Patali jeung Toponimi................................. 56
4.2.1 Déskripsi Kacamatan Tegalwaru Nurutkeun Toponimi ................... 56
4.2.2 Déskripsi Désa Cipurwasari ............................................................. 58
4.2.2.1 Kampung Pasir Pining.................................................................... 59
4.2.2.2 Kampung Cipetir ............................................................................ 60
4.2.2.3 Kampung Cilémpah........................................................................ 61
4.2.2.4 Kampung Boncérét ......................................................................... 62

4.2.2.5 Kampung Pasir Cili ........................................................................ 65
4.2.3

Déskripsi Désa Cigunungsari ......................................................... 66

4.2.3.1 Kampung Cidoro ............................................................................ 67
4.2.3.2 Kampung Pasir Sela Awi ............................................................... 69
4.2.4 Déskripsi Désa Mekarbuana ............................................................. 70
4.2.4.1 Kampung Parakanbadak ................................................................. 70
4.2.4.2 Kampung Bakan Tulang................................................................. 73
4.2.4.3 Kampung Jayanti ............................................................................ 74
4.2.4.4 Kampung Cijati .............................................................................. 75
4.2.4.5 Kampung Cilalay............................................................................ 76
4.2.4.6 Kampung Bakan Situ ..................................................................... 77
4.2.4.7 Kampung Sirnaruju ........................................................................ 77
4.2.5 Déskripsi Désa Wargasétra............................................................... 78
4.2.5.1 Kampung Waru .............................................................................. 79
4.2.5.2 Kampung Bakan Dalem ................................................................. 80
4.2.5.3 Kampung Cikukulu ........................................................................ 82
4.2.5.4 Kampung Ménténg ......................................................................... 83

4.2.5.5 Kampung Bakan Mérah ................................................................. 84
iii
Marlina Senja Utami, 2014
Analisis Folklor Toponimi di Kacamatan Tegalwaru Kabupatén Karawang pikeun Bahan
Pangajaran Maca Sajarah Lokal di SMAN 1 Pangkalan
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

4.2.5.6 Kampung Cinapel ........................................................................... 84
4.2.6 Déskripsi Désa Cintalaksana ............................................................ 85
4.2.6.1 Kampung Munjul ........................................................................... 86
4.2.6.2 Kampung Loji ................................................................................ 87
4.2.6.3 Kampung Bakan Randu ................................................................. 88
4.2.6.4 Kampung Bakan Jéngkol ............................................................... 89
4.2.6.5 Kampung Cipeuteuy....................................................................... 90
4.2.6.6 Kampung Kaum Mulus .................................................................. 92
4.2.6.7 Kampung Pasir Cangkudu.............................................................. 92
4.2.6.8 Kampung Calingcing...................................................................... 93
4.2.6.9 Kampung Sumur Batu .................................................................... 95
4.2.6.10 Kampung Cilaksana ....................................................................... 96
4.2.6.11 Kampung Bakan Limbangan .......................................................... 97

4.2.7 Déskripsi Désa Cintawargi ............................................................... 98
4.2.7.1 Kampung Kirajilin.......................................................................... 98
4.2.7.2 Kampung Kalapa Gading ............................................................. 100
4.2.7.3 Kampung Ciakar .......................................................................... 103
4.2.7.4 Kampung Kawung Gading ........................................................... 103
4.2.7.5 Kampung Kadu Mungkus ............................................................ 105
4.2.7.6 Kampung Ciputri .......................................................................... 107
4.2.7.7 Kampung Cikamuning ................................................................. 110
4.2.7.8 Kampung Gunung Bubut ............................................................. 112
4.2.7.9 Kampung Pasir Camay ................................................................. 113
4.2.8 Déskripsi Désa Cintalanggeng........................................................ 114
4.2.8.1 Kampung Cacaban ....................................................................... 115
4.2.8.2 Kampung Cirawa.......................................................................... 116
4.2.8.3 Kampung Tegalmalang ................................................................ 117
4.2.8.4 Kampung Cikelak ......................................................................... 118
4.2.8.5 Kampung Sirnamanah .................................................................. 119
4.2.8.6 Kampung Kiréwok ....................................................................... 119
4.2.9 Déskripsi Désa Kutamaneuh .......................................................... 120
iv
Marlina Senja Utami, 2014

Analisis Folklor Toponimi di Kacamatan Tegalwaru Kabupatén Karawang pikeun Bahan
Pangajaran Maca Sajarah Lokal di SMAN 1 Pangkalan
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

4.2.9.1 Kampung Sodong ......................................................................... 121
4.2.9.2 Kampung Cicangor ...................................................................... 122
4.2.9.3 Kampung Tipar ............................................................................ 122
4.2.10 Déskripsi Désa Kutalanggeng ........................................................ 124
4.2.10.1 Kampung Palasari ........................................................................ 125
4.2.10.2 Kampung Naringgul ..................................................................... 126
4.2.10.3 Kampung Cinaga .......................................................................... 127
4.2.10.4 Kampung Kopi ............................................................................. 129
4.2.10.5 Kampung Jungkur ........................................................................ 130
4.3 Idéntifikasi Carita Rayat nu Ngandung Sajarah .................................. 131
4.4 Bahan Pangajaran Sajarah Lokal di Kacamatan Tegalwaru pikeun
Siswa SMAN 1 Pangkalan.....................................................................135
BAB V KACINDEKAN JEUNG SARAN
5.1 Kacindekan .......................................................................................... 138
5.2 Saran .................................................................................................... 139
DAPTAR PUSTAKA ..................................................................................... 140

LAMPIRAN-LAMPIRAN.............................................................................. 145
RIWAYAT HIRUP ......................................................................................... 190

v
Marlina Senja Utami, 2014
Analisis Folklor Toponimi di Kacamatan Tegalwaru Kabupatén Karawang pikeun Bahan
Pangajaran Maca Sajarah Lokal di SMAN 1 Pangkalan
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

DAPTAR TABÉL

TABÉL

KACA

3.1

Daptar Pangjejer Panalungtikan .............................................................. 25

4.1


Idéntifikasi Toponimi nu Ngandung Carita Rayat .................................. 39

4.2

Sistem Méré Ngaran Tempat dumasar kana Asal Kecap, Harti Léksikal
jeung Harti dumasar tina Katerangan Masarakat .................................... 42

4.3

Toponimi dumasar kana Aspek ............................................................... 53

4.4

Jumlah Désa, Dusun, Rukun Warga, jeung Rukun Tetangga Dumasar
Data Statistik Désa Taun 2013 ............................................................... 57

4.5

Daptar Ngaran Kampung nu Ngandung Carita Sajarah ....................... 132

4.6

Idéntifikasi Sajarah Kampung dumasar kana Mangsana ....................... 134

4.7

Kompeténsi Inti jeung Kompeténsi Dasar ............................................ 136

vi
Marlina Senja Utami, 2014
Analisis Folklor Toponimi di Kacamatan Tegalwaru Kabupatén Karawang pikeun Bahan
Pangajaran Maca Sajarah Lokal di SMAN 1 Pangkalan
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

DAPTAR BAGAN

BAGAN

KACA

3.1

Desain Panalungtikan Kualititatif ........................................................... 34

4.1

Pancakaki Ki Rajésah ............................................................................. 65

vii
Marlina Senja Utami, 2014
Analisis Folklor Toponimi di Kacamatan Tegalwaru Kabupatén Karawang pikeun Bahan
Pangajaran Maca Sajarah Lokal di SMAN 1 Pangkalan
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

DAPTAR SINGGETAN

A

= Affective

alm

= almarhum

ABRI

= Angkatan Bersenjata Republik Indonesia

AMW

= Agresi Militer Walanda

at.

= atawa

BO

= Badan Otonom

BT

= Bujur Timur

C

= Cognitive

d.a.

= di antarana

DI

= Darul Islam

Disbudpar

= Dinas Budaya dan Pariwisata

DPA

= Dewan Pemangku Adat

Dra

= Doktoranda

Drs

= Doktorandus

Fawang

= Forum Mahasiswa Karawang

FKKBPABR

= Forum Komunikasi Keluarga Besar Pecinta Alam
Bandung Raya

GBPP

= Garis-garis Besar Program Pembelajaran

GOR

= Gelanggang Olah Raga

H.

= Haji

Ha

= Hektar are

HIMA Pensatrada

= Himpunan Mahasiswa Pendidikan Basa jeung Sastra
Sunda

Hj

= Hajah

Ind.

= Indonesia

jll.

= jeung lain-lain

jsb

= jeung sajabana

jst

= jeung saterusna

jsté

= jeung sajaba ti éta
viii

Marlina Senja Utami, 2014
Analisis Folklor Toponimi di Kacamatan Tegalwaru Kabupatén Karawang pikeun Bahan
Pangajaran Maca Sajarah Lokal di SMAN 1 Pangkalan
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Jw.

= Jawa

KBBI

= Kamus Besar Bahasa Indonesia

KBM

= Kegiatan Belajar Mengajar

KD

= Kompeténsi Dasar

Kepres

= Keputusan Presiden

K.H.

= Kiayi Haji

KI

= Kompeténsi Inti

km

= kilo meter

Kp.

= Kampung

KPLH

= Keluarga Pecinta Lingkungan Hidup

KTP

= Kartu Tanda Penduduk

Lisénda

= Lingkung Seni Sunda

LS

= Lintang Selatan

M

= Masehi

MA

= Madrasah Aliyah

MAK

= Madrasah Aliyah Keagamaan

M.M.

= Master Manajemen

mpdl

= méter di atas permukaan laut

MTs

= Madrasah Tsanawiyah

N

= Nasal

n.k.

= nepi ka

NIP

= Nomor Induk Pegawai

P

= Psychomotor

PG

= Pilihan Ganda

PGRI

= Persatuan Guru Republik Indonesia

PII

= Pelajar Islam Indonesia

POB

= Pasca Orde Baru

Pjs

= Penanggungjawab Sementara

PMDK

= Penelusuran Minat dan Kemampuan

PMR

= Palang Merah Remaja

Puskesmas

= Pusat Kesehatan Masarakat
ix

Marlina Senja Utami, 2014
Analisis Folklor Toponimi di Kacamatan Tegalwaru Kabupatén Karawang pikeun Bahan
Pangajaran Maca Sajarah Lokal di SMAN 1 Pangkalan
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Rdp

= Reduplikasi

RPP

= Rencana Pelaksanaan Pembelajaran

RT

= Rukun Tetangga

RW

= Rukun Warga

SDN

= Sekolah Dasar Negeri

SIM

= Surat Ijin Mengemudi

SMA

= Sekolah Menengah Atas

SMAN

= Sekolah Menengah Atas Negeri

SMK

= Sekolah Menengah Kejuruan

SMP

= Sekolah Menengah Pertama

Subid

= Sub Bidang

Sun

= Sunda

TKA

= Taman Kanak-kanak Al-Quran

TIK

= Tujuan Instruksional Kurikulum

Tn.

= Tuan

TNI

= Tentara Nasional Indonesia

TNI AD

= Tentara Nasional Indonesia Angkatan Darat

UPI

= Universitas Pendidikan Indonesia

UU

= Undang-undang

Ust

= Ustad

VOC

= Vereenigde Oostindische Compagnie

x
Marlina Senja Utami, 2014
Analisis Folklor Toponimi di Kacamatan Tegalwaru Kabupatén Karawang pikeun Bahan
Pangajaran Maca Sajarah Lokal di SMAN 1 Pangkalan
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

DAPTAR GAMBAR

GAMBAR

KACA

3.1

Peta Administrasi Kacamatan Tegalwaru ................................................ 24

4.1

Toponimi Désa Cipurwasari ................................................................... 59

4.2

Bapa Arkélan (Mantan Romusha Désa Cipetir) ..................................... 60

4.3

Kaloméran ............................................................................................... 62

4.4

Batu Haji ................................................................................................. 63

4.5

Arca Gempol Ngadeupa ......................................................................... 63

4.6

Prasasti Gempol Ngadeupa ..................................................................... 64

4.7

Kuburan Salapan Gempol Ngadeupa ...................................................... 64

4.8

Gunung Rungking ................................................................................... 67

4.9

Kuburan Mbah Saronggé Gunung Rungking ......................................... 68

4.10 Pusaka Rungking Bapa Arkélan (Karnada jeung Karnadi) .................... 68
4.11 Ust. Ubun (Saksi Sajarah Ayana DI di Parakanbadak) .......................... 71
4.12 Monumén Kapal Parakanbadak .............................................................. 71
4.13 Abah Jadun (Tentara Rayat) ................................................................... 75
4.14 Abah Éli (Saksi Gawat DI di Cilalay) .................................................... 76
4.15 Kuburan Radén Jayanegara (Bupati Katilu Kabupatén Karawang) ....... 79
4.16 Tetengger Kuburan Radén Jayanegara ................................................... 79
4.17 Kuburan Radén Martanegara (Bupati Kaopat Kabupatén Karawang) ... 80
4.18 Tetengger Kuburan Radén Martanegara ................................................. 81
4.19 Imah Ust. Ukriya .................................................................................... 83
4.20 Puskésmas Munjul .................................................................................. 86
4.21 Masjid Kaum Loji ................................................................................... 87
4.22 Kuburan Salapan Bakan Jéngkol ............................................................ 89
4.23 Kuncén Kuburan Salapan Bakan Jéngkol .............................................. 90
4.24 Kuburan Mbah Suryabanci ..................................................................... 93
4.25 Pemakaman Kulawarga Ki Rajilin ......................................................... 99
4.26 Mantri Karma ........................................................................................ 100
4.27 Kuburan Mbah Jangkung Kawung Gading .......................................... 104
xi
Marlina Senja Utami, 2014
Analisis Folklor Toponimi di Kacamatan Tegalwaru Kabupatén Karawang pikeun Bahan
Pangajaran Maca Sajarah Lokal di SMAN 1 Pangkalan
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

4.28 H. Fadil ................................................................................................. 105
4.29 Cikawedukan ........................................................................................ 108
4.30 Cikajayaan ............................................................................................ 109
4.31 Cikahuripan ........................................................................................... 109
4.32 Kuburan Radén Anom Wirasuta
(Bupati Kadua Kabupatén Karawang) .................................................. 111
4.33 Bu Ute Sukaésih (Saksi Peresmian Wangunan Couple) ....................... 113
4.34 Leuweung Awi Palasari (Tempat Dikuburna Ki Rabian) ..................... 125
4.35 Kuburan Mbah Radén Purnama ............................................................ 128
4.36 Kuburan Mbah Suryakancana ............................................................... 129
4.37 Bendungan Jungkur .............................................................................. 130
4.38 Kuburan Ki Sarinun .............................................................................. 131

xii
Marlina Senja Utami, 2014
Analisis Folklor Toponimi di Kacamatan Tegalwaru Kabupatén Karawang pikeun Bahan
Pangajaran Maca Sajarah Lokal di SMAN 1 Pangkalan
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

DAPTAR LAMPIRAN

LAMPIRAN

KACA

1. SK Skripsi................................................................................................... 145
2. Surat Permohonan Ijin Penelitian ............................................................... 147
3. Surat Ijin Penelitian .................................................................................... 148
4. Peta Administrasi Kacamatan Tegalwaru .................................................. 149
5. Pedoman Wawancara ................................................................................. 150
6. Data Pangjejer ............................................................................................ 151
7. Conto RPP .................................................................................................. 164
8. Conto Silabus ............................................................................................. 176
9. Gambar ...................................................................................................... 180

xiii
Marlina Senja Utami, 2014
Analisis Folklor Toponimi di Kacamatan Tegalwaru Kabupatén Karawang pikeun Bahan
Pangajaran Maca Sajarah Lokal di SMAN 1 Pangkalan
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu