PENYELESAIAN SENGKETA PENANAMAN MODAL ASING ANTARA NEGARA DENGAN WARGA NEGARA ASING MELALUI ARBITRASE INTERNATIONAL CENTRE FOR SETTLEMENT OF INVESTMENT DISPUTES (ICSID ).
PENYELESAIAN SENCKETA PENANAMAN MODAL ASINC ANTARA
NEGARA Df,NG N WARGA NECARA ASING MELALT]I ARBTI.I'ASE
INTERNATIONAL CENTRO FOR SETTLEMENT OF INVESI-IIIEN'I'
DISPUTES(ICSID)
Diajutar Gu,a Menenuhi
Sebdgion
Perslntntrr Untu*
.rtetnteruleh Gela.Saia a Hukunt
FAKULTAS HUKUM
UNI!'ERSITAS ANDALAS
No. Res. : 1891/PKv/IIv200s
ABSTRAK
PE\YELESAIAN SI]\Cl{li'I'A PIJNANATIAN I'ODAL SI\C r\N'I'AII,{
NECARA DE]\CANWARCA NEGAILAASIN{; M ELALTJ I ARBI'I'R S I
INl[llF".\TIOll^L CE\Tlu]
r'OR
DISPTITI]S
iConnte Itrrl!.'.
Stl Il-Ei\lltYl OI lN\'[SlnrDN
(ICSID
I
)
C0l1m$,FrIuh!s IIukun tlnire.$i1rs{nd!lss,
Jtrmlah ha1,100,2005)
Dalam eri eloballssi dcslsa in1 )2nS diundai dengan k.majun
,hnu pcngelahuan dan l.kndlog' m.nycbdbkM blLA baLa refttu.ul sudru
Ncgara dapat Ierle\eali olcb kcdajuan
lEneerahuan dan lcknololr Dal.nl
'lmu \qrgaNesara
nxnaman
modalasns
vansdrlllukan
oleh
asiD-!( inve$orasins
n
I dxpar mclatrl.D hubungan denlaD Nclafu lan d.ncan crl r s.hLnAr
r.'. prrL.h hubmgd p.rdab nrcoasn,nal Drlanr hrborgan Frdnta
,nremasroru rni L{laujrun td* drogrnlan namun Lemungkrnan teladrnta
p.Gl6ihan dan menjid, scnrkcra d+al sajr lerjddi, seh,n!!nn\a dipcrrrrf
ldrn\a Fn$rura. lang khuslr mcngenai peir-e€saraD terlklap scogk.rx
\ai! Gladi anrara Ncgdu dcnlrn rxrgr Ne3ara .in! d.u rnvcnor rsng Dri
aS l) mcnrpakai embrjr adnlrase nlemrs.it yang lhu\Lr menyanrlrl
di,m scnslcrx t.nmiadrin
sc.ns drcantumkan oleh para tihak
'nodrlasnAyadg
ddLam llausula arbrtr\. idrpun
tcmlsal?han yana penulir bal'a alll h
lLn!! .rb'Lnse ICSJD dan Fles penlelesaian s. llcra It aiaman oro&l drD!
,ialaoj icsiir s.na peklck r {lalanr senlltcla yaic r.rtad, lerhld,n sxlah sau
nere.ln tonlenr yal Ne!r( l',donesin dcrgao jdvcstor 6nig. Mclod. tan!
r--rris pxliil ad.La[ m.loi. yuirdr mnnlrle yrln, pende(aran r.r]radap
r[{i.h akl jcni lf,..lLIrxn tatr9
masai.hnla pada nonna
nrmr hokumyogr3nLhs
'hchlokurlai
dan dcoga0
berpedonad IJad, p(rarttran
pdurdad!
uodaogan dan buku hukunr Furssiarbitras. Lnt' aroul ICSID &h ah mcmnL\
\engket. Drenutu hoknn. nrenranegil dan fr.lalulan prnr€.ili.strar s€Gm0rl
s.na ncngcl{mrk.n purusan prolki Scdangl:rn nrc5es nen}clcqrai s. gk.rx
dilah ICSID adalah Dr][k p.ngeugrl moliku(on pln$lran pcmohonrn.
p.odalia.an !,r.ncm olclannr, NJnbcnhhDxn clarml kcn1da pihrk rcspond.il,
Jrn$juan nalenrenl or d.lcnce oleh respondcnr, Fcftbcntukan rnahkadrah
a.blEse. nrerentukan l.mpat pc0lcLcsaian s.nglcia, pcmenbaar d. Sao p'nlu
lrnulup. lrndaliaD pendahnluan atrtr inlcnnr measucs. Fm.rilsen aL?l
Denbukr ai, putrar arbir.rs. ICSID
-
LAI'AR BEI-AI'{NG
ieruha
Nesra-ne8a.a didunia
Lrrkembans nenbulrhkan pemAukan alau
h.,,r dai nceda lan vdng
d'r!j!!tr mtul
Fdb.n8llm dzri ncg@
nendulug d:n
sd,ns bcrkcmbeg.
mdbseu
Sala,lt
mendorong
etu Fng dapsl ncmband ncgm ydg s.da8
sing shirffa nau neman {an nodll
n.nanl minat pan
inv€nor
.e3:ruya
non:l olch inv€$or srnS iru denge sutu
Penananan
Salah
yan8
dalan neni.gkalkfl peekonomia deni p€nbanEuan ad:hn
dNjudkan dalan
.
.ceaG ne8!n )ans sedrll
pada
su
petjanj ian
y
g dibual oleh
pcrgeseran yana
dMiai cm6ional y:naFln'8
epal
dd4 ed ind$rnalr
F.kembtuigan leknoloer sckanne yan! menganlarkan umrr
Lehidupan bnpa mengenal
tidak jeldnya
lag
dunia komonrkdi
met,lantan tuju&nya
deqan nega€ lain,
i.ncerra nceara
nea@
mddid [esutu
d'innsr dengb peiker$ansan
yans
tcknologi seba8 akibat
Pe*edbdgd ini
sens
batd Kcaden d.nikian saneal nenuigk,nknn
bald-balas
dd
nc8am dapd
kedu b€lah libak
ciri bisnG alau p€rekonofrrm
mcn.nrol adalah leriad,nya
di
lEmikid rnadsr
yanc selalu
sangil nenb&lu pelalu eko onn inGn6ioDal
melakukan keealan
rcruha
la'nlemd
pada
dald duir
pengeha
dalm
bisnis dan pcrdagugd
yang ingd meleirekm sayapnya
nceda berkembans
MILIK
UPT PEPPUS tAt(AAN
_t
Khusus lerhadrlr
m€oclpayakan asd
ncEaE
pihar
Fd
lE
*l.lu
ncEaa b.,kemtrang,
melakukan dM
ncgcn dapal dan nau neLlkulgn trn\alsi
b6nG dan perdagmgan, tetrdulmenank ninar
pm hvenor.slns dtri ncgd
la,n untu* ne;anankan modal dincgamnya. schinega lelarrlal' l'ublrern
hukum perdah inLemdional anilra n€lan dctrean $?rg, ncs:a 6nrg
Dalam
scli3p
kenungkim leildinta
slu
hrbunean
hukm Fer&la
senskela lerurama
di*&bkd
mempunyai mNlah denerr pihat lainnva
Sengkel! lcriadr
jikr
salah satu
lc$ellt
i0lemasional tcrbuka
kad@ pihi!
oleh
ddd
vane
hubu'Fn lcehul
pihak menehend:ri pihri lain utut bciout
sesual! alau tidak bcrbual scs@tn tcbpi pihalt lalnn\! m'nolal LErlalu
dcinjk'an Senekera ,vrng lelsh rc'ladi lErus
diselcaks
keseimbrngan nubung,n y.ns rtlah rcrmntok Danjik?
p.iyclcsaian lcrhadap sengkcra,
'la{ur
mali zln hcn.rPEttr 'llim
ku.ang baik Dan pcnyelesaia. scnakera iD
be.dasr.ka k.scplkatan a*al
t
,iemi unnrk meqrgr
diMte
hau
rc@ bnF
du
ra bisnis
!d!
ymg
d'lakukan menu.Lr hdkunr arrtr
para pihak
Dalam kailan pcnyelesa'in scigkck ekonomi ,n(.'n6roml mcngcnal
pryclcs.ian scngke6
j_rito arbilrce
nalr kc
dilu&
Aibilnse ad.lah mekan,rme
iiea (urbi.,r,r
Dei
rekanFnre mslalli badan p.ngadllxn
s€luruh
tidak efisicn oleh
)
ydg diMjul
dan
yans dilai.ukan dcrear
d'be. wcwenms oleh
nclflisme rang ad4 litieasi diangga!
lad
( hfsa{
Pclala duniabrsnis inicmsio.al.
)
bantw
pm
scb3ear vane
FJi
trJL g
tdc.a bctkrn n dcngm
ux(1u dnn biayaRerdahnya kcsadson hukum lugx lknt mempcngatulii . drhana
para
nih.k
rrang bcrlEerkara
b*an
untok
nendi
keadrlan
lcLtr ululi
BAB V
PIiNUTUP
Bederhn
lraian
dad pcmban4an
blb
blbscbcLunnya tcnung
Pcnl.Lcs'an mclalui .rbnras. inrc.nrsionxl ICSID dalnd s.ngl.h p.rn .di.r ri..lxl
asins anlara negar densan invcs.r
m.Mnltdimpulan berddrlr
I
ding nala pnul's bd&h,
6rtbnrrb,nd
sdilp neSm n€mpun)€i hat urut
iiu
hubunsm dengtu eru
ndB
dr
dan
rE oLa
urluk
n:b re brh sb€ umy"
melakulan hubunsa dcngb n enm lain, baik
alau de.gan bebcnF3
ne8an Bubunzan srtu nesrr
densan b.beBp: nesara d,par dilakuke juga olch Mrca nesan da.i suru ncgarn
Salah srunya adrlah hubunean yanE dilakukan oleh \urga nega.a &gao negnH
yalnr a&lah
d'm
hn'
hal p.nanman hodal asing yang d,lakukxn oL.h \varCa 0c!.ci
asn,! re6elrd. sehinssa lmbullah hlbrcrn hukun per&h
Dxn drlnur
'nremridnrl
scriap lrub0 ean pe.dala inienAional Ie.buka lemrnglinro te'}d,nya Frelnihrn
)a gm. gakib,rkan pcBenskes:n Fng
lerjadi dianLlE kedur beLh
pih lrrl ini
dikacnakan oleh sekh saru pihak lidal dclaltrk$ Lc\va,ba.dra ddn
rr'lrl
htrr
mcnunu lra(ny. makr linbullah scnglcb
2
ICSID merupakan badxn adilrrsc inrcrnerioml yxng didi,,kan Ledlsr,L:r
Canyrlu
,.r.,,/s
on the Setlen'ert of
kratntnt Di:pa6
yd.g bcraliliasl densan Banl Duria
Arbilr6e inirmanoml ICSID
'."neL"u yunet.,j"ai r.r,o
h.1e.L1 : lutr: untt Oth!.
yargs.la|gN
adalah badan yang
meruprlan pendtrrn)a
didirikan lntok mcnlelesnirrn
n"gara dcngxn sarca n.gara dalam
bi.irnsp.ninrn moill
Ad.lf ,Hn la, Perianjim Pena'onan M.dai dalah H"krn PcRldgangan UtrO),
Raja
Adalf
Gaind.
Hvl, J! u km
e kona
tzc
GaJa, Jakaia, 1004, h2l
4
n i t nrsldiio,a/3aja Graf i.do Pc6ada, I 998,Ha1 29
1lbitr6e Konetiat InternaioBt, Raja Gdfindo
PeEed4
------J!,kuh
JalaJrr- 1994
Arlrst Fay. Interdi.rul Bsincs
P4on
ttu
Tat Cav! ahd Readt aJ, FdMh Edirioq
Eduetion Inicnarional.2oo4
Bcdadcnc,Waluyo,,-1rblrara./,h allernohre PentQksann S.nALrz. Jmsl Hulum
tsisn,5, volume 9,1999
Emlrod, Jo i. ,{,,1u, l:k.n.nti l"tn1a'Lvl, Rata CEfind! Jaliaru- Celzlan
11.1993
Ha.ahanYahyaM,,.lrrr.rre,Sinrcrafika,Jdkada
--'--
.a€be.apa lr
Penvelesaran
Ctruhma.Sudareo,
/dt,crd
l00l,llall
rrrurn \lrr{enar Srnem pe.adila
-\rn!leh. Crrrldrt\a tsaklr. aaDdung,
/)zn K.rr.na Hukunt
dan
M?
!'.itat' In!.tnati.nal .t\lt\m.i,
llanduo3.200l
Ir.henveldcm,renu Seid),
t,tmuth,rl thvak tuv,Tnnd Ednior, (uwcr
lntenaliooal l2N, Ner$. aod,
ilmtrr
a
1999
rduddin,llukum PcnanamailVodt di lndoncsia,Kencana.la[ana.]001
NEGARA Df,NG N WARGA NECARA ASING MELALT]I ARBTI.I'ASE
INTERNATIONAL CENTRO FOR SETTLEMENT OF INVESI-IIIEN'I'
DISPUTES(ICSID)
Diajutar Gu,a Menenuhi
Sebdgion
Perslntntrr Untu*
.rtetnteruleh Gela.Saia a Hukunt
FAKULTAS HUKUM
UNI!'ERSITAS ANDALAS
No. Res. : 1891/PKv/IIv200s
ABSTRAK
PE\YELESAIAN SI]\Cl{li'I'A PIJNANATIAN I'ODAL SI\C r\N'I'AII,{
NECARA DE]\CANWARCA NEGAILAASIN{; M ELALTJ I ARBI'I'R S I
INl[llF".\TIOll^L CE\Tlu]
r'OR
DISPTITI]S
iConnte Itrrl!.'.
Stl Il-Ei\lltYl OI lN\'[SlnrDN
(ICSID
I
)
C0l1m$,FrIuh!s IIukun tlnire.$i1rs{nd!lss,
Jtrmlah ha1,100,2005)
Dalam eri eloballssi dcslsa in1 )2nS diundai dengan k.majun
,hnu pcngelahuan dan l.kndlog' m.nycbdbkM blLA baLa refttu.ul sudru
Ncgara dapat Ierle\eali olcb kcdajuan
lEneerahuan dan lcknololr Dal.nl
'lmu \qrgaNesara
nxnaman
modalasns
vansdrlllukan
oleh
asiD-!( inve$orasins
n
I dxpar mclatrl.D hubungan denlaD Nclafu lan d.ncan crl r s.hLnAr
r.'. prrL.h hubmgd p.rdab nrcoasn,nal Drlanr hrborgan Frdnta
,nremasroru rni L{laujrun td* drogrnlan namun Lemungkrnan teladrnta
p.Gl6ihan dan menjid, scnrkcra d+al sajr lerjddi, seh,n!!nn\a dipcrrrrf
ldrn\a Fn$rura. lang khuslr mcngenai peir-e€saraD terlklap scogk.rx
\ai! Gladi anrara Ncgdu dcnlrn rxrgr Ne3ara .in! d.u rnvcnor rsng Dri
aS l) mcnrpakai embrjr adnlrase nlemrs.it yang lhu\Lr menyanrlrl
di,m scnslcrx t.nmiadrin
sc.ns drcantumkan oleh para tihak
'nodrlasnAyadg
ddLam llausula arbrtr\. idrpun
tcmlsal?han yana penulir bal'a alll h
lLn!! .rb'Lnse ICSJD dan Fles penlelesaian s. llcra It aiaman oro&l drD!
,ialaoj icsiir s.na peklck r {lalanr senlltcla yaic r.rtad, lerhld,n sxlah sau
nere.ln tonlenr yal Ne!r( l',donesin dcrgao jdvcstor 6nig. Mclod. tan!
r--rris pxliil ad.La[ m.loi. yuirdr mnnlrle yrln, pende(aran r.r]radap
r[{i.h akl jcni lf,..lLIrxn tatr9
masai.hnla pada nonna
nrmr hokumyogr3nLhs
'hchlokurlai
dan dcoga0
berpedonad IJad, p(rarttran
pdurdad!
uodaogan dan buku hukunr Furssiarbitras. Lnt' aroul ICSID &h ah mcmnL\
\engket. Drenutu hoknn. nrenranegil dan fr.lalulan prnr€.ili.strar s€Gm0rl
s.na ncngcl{mrk.n purusan prolki Scdangl:rn nrc5es nen}clcqrai s. gk.rx
dilah ICSID adalah Dr][k p.ngeugrl moliku(on pln$lran pcmohonrn.
p.odalia.an !,r.ncm olclannr, NJnbcnhhDxn clarml kcn1da pihrk rcspond.il,
Jrn$juan nalenrenl or d.lcnce oleh respondcnr, Fcftbcntukan rnahkadrah
a.blEse. nrerentukan l.mpat pc0lcLcsaian s.nglcia, pcmenbaar d. Sao p'nlu
lrnulup. lrndaliaD pendahnluan atrtr inlcnnr measucs. Fm.rilsen aL?l
Denbukr ai, putrar arbir.rs. ICSID
-
LAI'AR BEI-AI'{NG
ieruha
Nesra-ne8a.a didunia
Lrrkembans nenbulrhkan pemAukan alau
h.,,r dai nceda lan vdng
d'r!j!!tr mtul
Fdb.n8llm dzri ncg@
nendulug d:n
sd,ns bcrkcmbeg.
mdbseu
Sala,lt
mendorong
etu Fng dapsl ncmband ncgm ydg s.da8
sing shirffa nau neman {an nodll
n.nanl minat pan
inv€nor
.e3:ruya
non:l olch inv€$or srnS iru denge sutu
Penananan
Salah
yan8
dalan neni.gkalkfl peekonomia deni p€nbanEuan ad:hn
dNjudkan dalan
.
.ceaG ne8!n )ans sedrll
pada
su
petjanj ian
y
g dibual oleh
pcrgeseran yana
dMiai cm6ional y:naFln'8
epal
dd4 ed ind$rnalr
F.kembtuigan leknoloer sckanne yan! menganlarkan umrr
Lehidupan bnpa mengenal
tidak jeldnya
lag
dunia komonrkdi
met,lantan tuju&nya
deqan nega€ lain,
i.ncerra nceara
nea@
mddid [esutu
d'innsr dengb peiker$ansan
yans
tcknologi seba8 akibat
Pe*edbdgd ini
sens
batd Kcaden d.nikian saneal nenuigk,nknn
bald-balas
dd
nc8am dapd
kedu b€lah libak
ciri bisnG alau p€rekonofrrm
mcn.nrol adalah leriad,nya
di
lEmikid rnadsr
yanc selalu
sangil nenb&lu pelalu eko onn inGn6ioDal
melakukan keealan
rcruha
la'nlemd
pada
dald duir
pengeha
dalm
bisnis dan pcrdagugd
yang ingd meleirekm sayapnya
nceda berkembans
MILIK
UPT PEPPUS tAt(AAN
_t
Khusus lerhadrlr
m€oclpayakan asd
ncEaE
pihar
Fd
lE
*l.lu
ncEaa b.,kemtrang,
melakukan dM
ncgcn dapal dan nau neLlkulgn trn\alsi
b6nG dan perdagmgan, tetrdulmenank ninar
pm hvenor.slns dtri ncgd
la,n untu* ne;anankan modal dincgamnya. schinega lelarrlal' l'ublrern
hukum perdah inLemdional anilra n€lan dctrean $?rg, ncs:a 6nrg
Dalam
scli3p
kenungkim leildinta
slu
hrbunean
hukm Fer&la
senskela lerurama
di*&bkd
mempunyai mNlah denerr pihat lainnva
Sengkel! lcriadr
jikr
salah satu
lc$ellt
i0lemasional tcrbuka
kad@ pihi!
oleh
ddd
vane
hubu'Fn lcehul
pihak menehend:ri pihri lain utut bciout
sesual! alau tidak bcrbual scs@tn tcbpi pihalt lalnn\! m'nolal LErlalu
dcinjk'an Senekera ,vrng lelsh rc'ladi lErus
diselcaks
keseimbrngan nubung,n y.ns rtlah rcrmntok Danjik?
p.iyclcsaian lcrhadap sengkcra,
'la{ur
mali zln hcn.rPEttr 'llim
ku.ang baik Dan pcnyelesaia. scnakera iD
be.dasr.ka k.scplkatan a*al
t
,iemi unnrk meqrgr
diMte
hau
rc@ bnF
du
ra bisnis
!d!
ymg
d'lakukan menu.Lr hdkunr arrtr
para pihak
Dalam kailan pcnyelesa'in scigkck ekonomi ,n(.'n6roml mcngcnal
pryclcs.ian scngke6
j_rito arbilrce
nalr kc
dilu&
Aibilnse ad.lah mekan,rme
iiea (urbi.,r,r
Dei
rekanFnre mslalli badan p.ngadllxn
s€luruh
tidak efisicn oleh
)
ydg diMjul
dan
yans dilai.ukan dcrear
d'be. wcwenms oleh
nclflisme rang ad4 litieasi diangga!
lad
( hfsa{
Pclala duniabrsnis inicmsio.al.
)
bantw
pm
scb3ear vane
FJi
trJL g
tdc.a bctkrn n dcngm
ux(1u dnn biayaRerdahnya kcsadson hukum lugx lknt mempcngatulii . drhana
para
nih.k
rrang bcrlEerkara
b*an
untok
nendi
keadrlan
lcLtr ululi
BAB V
PIiNUTUP
Bederhn
lraian
dad pcmban4an
blb
blbscbcLunnya tcnung
Pcnl.Lcs'an mclalui .rbnras. inrc.nrsionxl ICSID dalnd s.ngl.h p.rn .di.r ri..lxl
asins anlara negar densan invcs.r
m.Mnltdimpulan berddrlr
I
ding nala pnul's bd&h,
6rtbnrrb,nd
sdilp neSm n€mpun)€i hat urut
iiu
hubunsm dengtu eru
ndB
dr
dan
rE oLa
urluk
n:b re brh sb€ umy"
melakulan hubunsa dcngb n enm lain, baik
alau de.gan bebcnF3
ne8an Bubunzan srtu nesrr
densan b.beBp: nesara d,par dilakuke juga olch Mrca nesan da.i suru ncgarn
Salah srunya adrlah hubunean yanE dilakukan oleh \urga nega.a &gao negnH
yalnr a&lah
d'm
hn'
hal p.nanman hodal asing yang d,lakukxn oL.h \varCa 0c!.ci
asn,! re6elrd. sehinssa lmbullah hlbrcrn hukun per&h
Dxn drlnur
'nremridnrl
scriap lrub0 ean pe.dala inienAional Ie.buka lemrnglinro te'}d,nya Frelnihrn
)a gm. gakib,rkan pcBenskes:n Fng
lerjadi dianLlE kedur beLh
pih lrrl ini
dikacnakan oleh sekh saru pihak lidal dclaltrk$ Lc\va,ba.dra ddn
rr'lrl
htrr
mcnunu lra(ny. makr linbullah scnglcb
2
ICSID merupakan badxn adilrrsc inrcrnerioml yxng didi,,kan Ledlsr,L:r
Canyrlu
,.r.,,/s
on the Setlen'ert of
kratntnt Di:pa6
yd.g bcraliliasl densan Banl Duria
Arbilr6e inirmanoml ICSID
'."neL"u yunet.,j"ai r.r,o
h.1e.L1 : lutr: untt Oth!.
yargs.la|gN
adalah badan yang
meruprlan pendtrrn)a
didirikan lntok mcnlelesnirrn
n"gara dcngxn sarca n.gara dalam
bi.irnsp.ninrn moill
Ad.lf ,Hn la, Perianjim Pena'onan M.dai dalah H"krn PcRldgangan UtrO),
Raja
Adalf
Gaind.
Hvl, J! u km
e kona
tzc
GaJa, Jakaia, 1004, h2l
4
n i t nrsldiio,a/3aja Graf i.do Pc6ada, I 998,Ha1 29
1lbitr6e Konetiat InternaioBt, Raja Gdfindo
PeEed4
------J!,kuh
JalaJrr- 1994
Arlrst Fay. Interdi.rul Bsincs
P4on
ttu
Tat Cav! ahd Readt aJ, FdMh Edirioq
Eduetion Inicnarional.2oo4
Bcdadcnc,Waluyo,,-1rblrara./,h allernohre PentQksann S.nALrz. Jmsl Hulum
tsisn,5, volume 9,1999
Emlrod, Jo i. ,{,,1u, l:k.n.nti l"tn1a'Lvl, Rata CEfind! Jaliaru- Celzlan
11.1993
Ha.ahanYahyaM,,.lrrr.rre,Sinrcrafika,Jdkada
--'--
.a€be.apa lr
Penvelesaran
Ctruhma.Sudareo,
/dt,crd
l00l,llall
rrrurn \lrr{enar Srnem pe.adila
-\rn!leh. Crrrldrt\a tsaklr. aaDdung,
/)zn K.rr.na Hukunt
dan
M?
!'.itat' In!.tnati.nal .t\lt\m.i,
llanduo3.200l
Ir.henveldcm,renu Seid),
t,tmuth,rl thvak tuv,Tnnd Ednior, (uwcr
lntenaliooal l2N, Ner$. aod,
ilmtrr
a
1999
rduddin,llukum PcnanamailVodt di lndoncsia,Kencana.la[ana.]001