Penentuan Perubahan Tebal dengan Metode Variasi Densitas Film - e-Repository BATAN
• Supa rn o . • • M a krn u r R a n g kuu . • • S utr as n o . • • Bag i y on o . • • E ndr a S u s i l a
Pu s at P e n didi k a n d a n Pelatihan. Badan Te n ag a N uklir N a s i o nal
Pendahuluan U ji tak rusak k hu su s nya radi og rafi m e rni li ki perana n penti n g da l am pe n g e n dalia n mutu s uatu p r od u k baik d a larn ma s a fab ri kasi ma u p u n d a l am m a s a l aya n an
Prinsip Metode Variasi Densitas Hubung a n an t a r a d e n si ta s film ha s il radi o gr af i (D) d e ngan l og aritma paparan
Si n gle Wa// Single I mage (S W S I ) . P e rh i t u n gan pe rb e d aa n t e b a l (keda l a r na n ce l a h ) dit e nt uka n be rd asar k a n d e n sitas f ilm hasi l r ad i og r af i pa d a bag i a n ma t e r ia l ya n g me n ga l ami pe r u b a h a n te bal , de n s it as pada bag i a n ma t eria l n o min a l (mater i al ya n g tidak r n enga l ar n i pe ru ba h a n ) da n densi t as p ada ba d a n pe n e tr a m e t er tip e l uba n g t e rt e ntu ya n g d i te mp atka n pa d a ma t e r ia l no min a l .
(flat bottom hol e ) pa d a pe l at . Tek ni k pe n yina r a n r adiografi dil ak u ka n seea r a se d e rh a n a d e n gan t ek ni k
28 pipa akibat adanya korosi , e r os i , da n l ai n- lain . U n t uk k e p e r l uan praktikurn su l it m e r nb u a t perub a han t e b a l s es uai d e n g an kondisi y ang se b e n arn ya, kar e na itu p e rubah a n tebal dibuat d e ngan ear a mernberikan eelah datar bawah
D a l a m m e tod e l lJ l r a d iog r af i , t e l a h dikembangkan b e berap a t e knik untuk penentu a n tebal dinding . Dal a m m a kalah i ni diperkenalkan s alah satu teknik radiogr a fi untuk pengukuran p e rubahan teb a l dinding material pelat baja yan g di s ebut m e /od e v ariasi d e nsita s . Dalam kehidupan sehari- hari , perubahan t e bal bi as anya t e rjad i pad a
P e n gg un aa n r a di og r afi seea r a ko n ve n s i o n a l d ig un a k a n se ba ga i a l a t unt uk me n ge t a h ui a d a tidakn ya s u a tu eaea t da l ar n m a t e ri a l d a n p e n e rimaan s u a tu e aeat berda s arkan code a tau s pe s i f ik as i ya n g sesua i . D a lar n p e rkernb a n g ann ya, p e n e r a p a n r a di og ra f i tidak hanya se k eda r u n t uk ke p e rlu a n t e r s ebut , t e tapi d a p a t j u ga d ig un a k a n untu k k e p e rlu a n khu s u s misa ln y a pe n entua n t eba l dinding ( wa ll thi c kn ess) , p e n e ntu a n k e dal a m a n ea e a t , d a n l a in - l a i n .
(in-servi c e) .
50 K I '
P e n e litian i ni m e ru paka n pencli t ian awal y an g pe r !u d i kaj i l e b ih la n jut de n ga n pe ll erapon
m e t o d a sta ti s tik dan dike m bangka n untuk m at e rial la in d e ngan bentuk geo m e t ri ya n g b e r beda
bai k d e n g an a t a u t anpa p e li nd un g (c laddin g) .\\ llh . m u k lr da \ , ' u \ \ \ 7 l u ll ~{) t lh
Penent u a n Pe rub ahan ' rebal dengan
Meto d e Va ria s i De n sitas F il m
1
h, k e t e li tian , \'OlIg pal i ng l i n ggl sebesa r 2.3 % didaputkan p a da t e ga n gan tabung
9 3 % . Ha s il p e n e litian l e bih lanjut d e ngan
v a r ias i t eba l ce l a h , va ria s i t eb a l p ene tr o m ete r l u b a ng , da n varia s i t eg an g a n t a bun g s inar X .
m e nunjuk k an bah wa p e n er a pan m e tode ini pu d a be r baga i k e dalam a n cela h dan b e r b a ga it e bal IQI d i pe r o l e li h as i l d e n ga n k e t e litia n \'O n g hamp i r s ama . P e n g uj ia n l eb i h t e liti d apat
dila ku kan de n g an me nin gka t ka n t eg an g an tabling stnar X Berdasa r kan hasil \ ' al1g di p e r ole
15.
IQI ASTM tip e lu b an g nom o r 1 7 . Ha s i l p e r c obaan kemudian di b andin g kan d e ngan hasil p e n gukuran m e n g gu na ka n c alip e r dan dip e r o l e h perb e da a n
IQ I tip e luban g ya n g dite m p a tkan
diata s materia l nominal . P e n e li t ian dilakukan t e rha d a p mat e rial c arbon s t ee l b e ntuk p e lat
d e ngan k e t e ba l an 10 mm yang diberi ce lah datar b a w ah m e ng g unakan m es in sinar X Rigaku
Radiofl ex RF - 250 £GM d e n g an t eg angan t a bun g 120 KV , dan digunak a nAb s trak
Per u ba h an teba l pada suatu mat e rial dapat dit e ntukan berda s arkan p e r samaan hu bunga n
antara p e rubahan t e bal mat e rial dengan densita s f ilm h asil rodiografi . D e n s it as ya n g
dijadikan s e bagai a c uan adalah densitas pada ba g ian ma t e rial y a n g t e rdapat p e ruba h an
t e bal, pada bagian ma t e rial nomina l . dan pada badan( log E ) a dalah e xponen s i a l yang d i nyat a k a n deng a n p e rsama a n [ I] :
- 0 , 434Ine O ' O g E log D = log
- 0 , 434
- 0 , 4348 (0 ,
- - , u x )
- ,
3
4 8 1o g 1 " t + 0 ,
4
3
4 olo g B
4
3
4
0 J1 x
Jika log D " = log I, + 0 , 434 log 1 " t + 0 , 434 log B a d a lah l o g den s itas film
t a npa mat e ri a l , mak a logD = log D o - , 4342
2
0 J1 x loge
In D = log e
InD " - 0,434
2
8 J1 x
, 4341nD = 0,434InD " -0 , 434
2 8 u x InD = InD o -0 , 4348 u x
4
l o gD = l og/, + 0 ,
3 4 ) (
Garnbar I memperlihatkan material dengan tebal nominal (X n) mengalarni perubahan tebal akibat erosi sehingga ketebalannya menjadi (X c ) . Material tersebut diradiografi dengan rnemasang IQI lubang di atas bagian material yang tidak tererosi . Densitas film yang dihasilkan setelah radiasi menernbus bagian material nominal (material yang tidak lo g D = log I , + l og e,51ogE log D = log
Supamo , dkk . - Penentuan Perubahan Tebal dengan Metode Variasi Densitas Film D =
Is e810gE
(I) dengan i , adalah kecepatan film dan tJ parameter yang berhubungan dengan gradien film.
Sedangkan intensitas radiasi (I) menurun secara exponensial terhadap tebal material ( x ) , yang dirumuskan dengan p e rsarnaan
1=1 Be? " o (2) dengan B adalah "build up factor " akibat hamburan . Dengan rnemasukkan E sebagai hasil kali antara intensitas (I) dengan waktu (t) diperoleh hubungan antara densitas film dengan tebal material sebagai berikut : Persamaan dapat dinyatakan secara lebih sederhana , yaitu
D - D e-f.l e J fx - • . . . . .. . . . . .. . . . . . .. . . . . . . . . . . .
(3) D adalah densitas film yang diakibatkan oleh radiasi setelah menernbus material dengan tebal x , flcff adalah koefisien atenuasi efekti f yang besamya sam a dengan 0,434 8 j . 1 . .
I s + log e In eO l o gE logD = logj ,
4
I , + 0 , 434 8 log E log D = log . f , + 0 , 434 8 log (1 t B e - l l
X ) log D = log j , + 0 , 434 8 log 1 " t + 0 , 434 8 lo g B + 0 , 434 8 log e -
1 l
X l o gD = l ogj , + 0 , 434 81 og 1 " t
8
1 0gB + ,4 3 4 8log e ln e - l lt log
D = log/ , + , 4348 lo g 1 t + , 4348 l o g
B
29
- • n - "." . • • " " • • " . " • • • • • • ". " • • •
- - P . rt
1 M I ' D .
I I
I I
I II
I II I I
I I
II I I t i t t t t J t r I t I I I I I I I I I I I I D " = D ,. e P .
II IX " . 1 ,) O e n g an OI Q I adalah d e n s ita s fil m pad a badan p e n e trarnet e r luban g, dan L l W1 Q 1adalah teb a l penetrameter luban g y a n g di g unakan .
D " = D e e - P , lt X , , - I - p .tt
X , )
D In -" = - ; '
,II E ksperim en
I I II
D In - "
6W =-~ /l ef/
""","", .."., . ,.",. ,(6) B e nd a uji dibu at da r i seb u ah pe lat d e n ga n t e b a l 1 rnm . P e ru ba h an t eba l dibu a t d e ngan mem be ri kan ce l a h d aia r bawa h tf l at b o tt o m h ole) seg i e r n p a t d e n ga n ke d a l arna n b e rb e da , ya it u cc l a h I = 1,
7
4
1
1 1 m, cc lah 2 = 2 ,
39
1 1 1m , ce l ah 3 = 3. 04 nun. cclah 4 ~ 3, 99 rnm , se pc r n di t unj uk k a n dalam gamb ar 2, d c n ga n
{I, W adalah p er u b a han t eba l . s ed a n g k a n On d a n
D,. mas mg-m as m g a dal a h Gambar
I I
I I
D -D e - P "ff
1 I
X
" , , (4) densitas film pada bagian nominal material dan densitas pada bagian material yang mengalami perubahan tebal .
Widyanuklida No . I vol . 7 lul l 2006 mengalami perubahan tebal) adalah Koefisien atenuasi e f e ktif (I -
4 : tT) diperoleh dari hasil percobaan . Dengan memb a ndingkan den s itas film dari tebal material nominal d e ngan d e n s itas pada pen e tr a met e r lu ba n g , dip e r o l e h p e r s amaan b e r i kut , sedangkan densitas film p a da bagian material y a ng m e ngalami ero s i adalah
. . ". ( 5) Den g an m e mbandin g kan p e r s am a an ( 4) dan p e r sa m aa n (5) , d ipe r o l e h
D " _ e
X "
D e e - P ./I X .
D In -_ n _ D' Q '
L . \W ,.. (7) j.1 ell
I I
I II
II I II I I
I I I
I I
I I I II
I II
I II
I II I II I I
I II
I I
I I
I II
I Radi o graf pa da m at c nal y an g bc r b eda r eb a !
S - up a rn o , dkk . Penentuan Perubahan Teb a l den ga n M e t o de V a r iasi Den si ta s F ilm T a m pa k sa mpin g
, , , , , I I
9 m m , m m
: : .9 m m ~- ------J f
T ~ ~ f - ---- - -
10m m ~ ~ f -- - - ---
1 2 0 m m
I • • ~
I m m
1 o
D 4 c e l ah ce l a h 2 c e lah I c e lah
3 Ga rn ba r 2 . D esai n be nda u ji
Tampak at as
IQ
I Lub a ng o
D o
P usa t be rk as sinar X Ga rnb ar 3 : P os i s i pusa t be rk as da n pen e tram e t e r pada be nd a uji
Uji r ad i og r af i d il ak uk an d enga n t ek nik U ntuk m e n ge t a hui p e n g aruh p e rb ec l aa n t e b a l
SW S f p a d a SFO 6 1 m rn me n gg un aka n m a t e ri a l c lil a kukan p e r eo b aa n c l e n ga n m es in s in a r x R igak u R a d iof l ex R F-25 k o n c li s i KY c l a nIQf ya n g sa ma (1
2
0 KY , E G M d e n ga n t ega n ga n
1
20 kY . N o .
1 7) pa d a eelah I , e e l a h 2, e e l a h 3 , io:P e n e tram e t e r l uban g ya n g d i g u naka n a d a l a h d a n ee l a h 4 . P e n g aruh e ner g i r a di as i di a m a ti nom o r 1 7 d a n dit e mp a tk a n p ad a j a r a k I d e n ga n m e l a kuk a n p e r eo b aa n p a da ee l a h I
± em da ri s i s i lub a n g ya n g seja j a r tab un g s i na r men gg un aka n fQf No .
1 7 d e n ga n va ria s i x . e n e r g i 1
20 KY , 130 KY , 140 KY , d a n 1
5 P e r a l a t a n di s u s un se d e m i ki an ru pa p u sa t
ber kas r a di as i be r a d a d it enga h-t e n ga h K Y . S e l a n j utn ya , p e n ga ruh t e b a l fQf di ama ti
lu bang y ang m e njadi p e r ha t i a n . Lub a ng c l engan me l akuka n p e r eobaa n pada ce l ah 1
yang m e n jad i pe rh a ti a n d a l am pe r eob a a n ini m e n gg u na k a n e n e r g i 120 K Y den ga n va r ias i a d a l ah l ubang I . pe n c rr arnere r No . 1 , 1 7. 25. 30
- 17 .
52
20 1 .
30 .
24 Rata-rata
-0 .
44 -17 .
1 1 .
2
3 .
4 2 . 60 -0 .
8
82 2 .
7 3 .
9 1 .
T a b e l 2 : H as il pen e ntuan k e dal a r n an 4 buah ce l a h p a d a t ega ngan tabun g s inar X 120 K V dan IQI N o .
1
9 .
2
72 -0 .
5 2 .
9
93 2 .
6 3 .
2
5
47
19 1 .
46
1
83 2 .
(m m ) ° , 2 ° ;o-_ - t -- _ - :: - ° , -; ::- 5:: -
1 ~ + - _ _ :2 C ' - ,
9
2
99 I -15 ,
38 I 3 ,
68 1 3 ,
8 --- _ , 2 -0 ,
4 c-" , _ , _
1
_ ____,-- 4 ~ - -
9 : . _ -- - - ,, _ _ _ :_ , 3 , . . :: .
5 : : - :
Ca l i p e r
7 In(D "I O , ) P e rbedaan ha s il
LlW
LlW R um us m m
C elah
, -- . 3 I 1 ~-- :
46
14 2 , 39 -10 ,
42 2 ,
, 20 - ,
6 1 , 74 -15,93
4
20 -0,30 1 ,
% ,
83 2 . 59 -0 3 .
5 3 .
2.5 4 - .
I . Ha s il p e n e ntuan k e dalaman ce l ah I de n gan t ega n g an t ab lin g s i nar X
2
3.82
1
%
" O "} I I ln ( o " / I) . ) ~ fI L lW Pcrbed aa n m m hasil
Data D .
7 S elai n f aktor d i ara s. khu sus untu k ra d i og rafi s i nar X haru s d i p e rh a ti ka n a dan ya "e f e k hee l " ya n g mana int e n s ita s b e rk a s r a di as i ya n g d ip a n ca r kan da ri f o c a l s pot t i dak sarna dib er b aga i a r ea ak i ba t ada n ya pe n yerapa n diri o l e h t a r ge t . Un t uk me rn perk e c il
1
I Q I No .
0 K
V d a n12
4 6 mm . Dib a nd i n g k a n d e n ga n h as il p e n g ukura n m e n ggu n a k a n ca lip e r , t e rd apa t pe r be d aa n 15 , 93 % . U ntuk p e n gemba n gan pe n e liti a n . d i l ak u ka n b e b e r apa per c obaan denga n m e l ak uk an va ria s i kcda l arn a n ce l a h . t e bal p e n e tr a m c t e r, d a n energi r ad i a s i . H a l ini dilakukan kar e na f a kor-f a k t or t e r se but be r p e nga ruh pada v a r iab l e da l am persam a a n ya n g d i t e r a pk an ( p e r sa rn aan 6 da n 7 ) . K e d a l a m a n ce l a h mer n pe n garuhi ni lai In (Dn l D c) . t eba l pene tr a m e t e r mernp e n ga r u hi n i l a i Tab e l
97
1 ,
1 7 . D a ri tu juh k a l i p e n g ukur a n dip e r o l e h nil a i p e rb e d aa n t e b a l ( L '1 W) r a t a -r a t a ya n g dihitun g m e n gg unak a n p e r sa m a an 6 a dal a h
I No .
I Q
20 K V me n gg un a k a n
1
7 4 mrn b e rd asa rk a n pe n g u k ur a n ca lip e r , diradi og r a fi d e n ga n s in ar x
K o ntr as s u byek di pe n ga ruhi o l e h p e r be d aan t eba l , k oef i sie n a t e nu as i l i n ea r (ya n g t e r ga ntun g pa d a e n e rg i r a di asi da n je ni s m a t e ri a l ) , d a n r a di asi h a rnbur a n . Se d a n gka n k o ntr as fil m d i pe n ga r u h i o l e h je n is f il m , de n s it as f il m , p r ose s f il m dll . K o n d i s i p e r co ba a n dibu a t s e d e rn i kian rup a fa kt o r - fa kt o r ya ng m e mp e n ga ruh i k o ntr as f i 1 m di jaga t e t a p , a ntar a l a in j e ni s film , wa ktu p e n y in a r a n , da n pr oses f i l m . D e n ga n d e miki a n fak t o r ya n g m e rnpe n ga r u hi h as il pe r cobaa n h a n ya bera s a l da r i ko nt ra s subyek . pengaruh e fe k t e rs e but , pusat berkas r a dia s i diarahkan pada c e lah y a ng menjadi p e rhati a n , dan p e ngukur a n den s ita s dil a kuk a n di se kit a r pu s at b e rka s p a d a ar a h t eg ak luru s t e rh a d a p s umbu t a bun g s in a r X . T a b e l I m e nun j uk ka n h as il p e r cobaa n p a d a ce l a h I d e n ga n ke d a l a m a n 1 ,
P e rb e dan (va ri as i) den s it as film b as il r a di og rafi dip e n ga ruhi o l e h 2 p a r a m e t e r yai tu k o ntr as s u b y ek d a n k o ntr as f ilm .
6 H asil dan A nalisa
00
79
31 .
Wid ya nukl i da No . I vo l .
0.3
.1 -18 .
4
21 1 .
56
- .
29 .80 2 .
6 2 .
7
4 3.
22
1.51 - 13 .
20
80 2 . 57 -
22 1 .
78 2 .
3 3 .
67
45 -16 .
0.20 1 .
29
57
-0.
80 2 .
74 2 .
2 3.
24
44
7 Jul i 2
- 1 5 .
- 12.64
- 15.93
2 I -
Supamo , dkk . - Penentu a n Pe rubahan Teb a l d e ngan Metode Variasi Den s ita s F i lm atenuasi tidak dipe n garuhi oleh perubahan In(Dn
I DI OI) dan
6
1 1 yang berpengaruh pada teba! . Namun demikian, hasil perhitungan nilai !l <: rr . Energi radiasi berpengaruh baik
6 W secara umum tidak jauh berbeda . pad a nilai perbandingan In(D n/ D e ) maupun In(D J Dl o l ) yang keduanya berpengaruh
Tabel 4 adalah hasil percobaan untuk celah
6 pad a nilai !l <: rr dan W . dan p enetrameter yang sama . tetapi diradiografi dengan tegangan tabung s inar X
Tabel 2 a d a lah h as il p e r co b aa n d e ngan yan g berb e da . Dari data t e rsebut dap a t menggunakan penetram e ter N o.
1 7 d a n diamati b a hw a peningkatan e n e rgi tegan g an tabung sinar X 120 K Y pad a m e n g ha s il ka n nilai !l <: rr yang se makin b e b e rap a k e d a l a m a n celah . Ha s il pe ro ba a n m e n gec il , dan m e ngha s ilkan nil a i
6 W m e nunjukk a n bahw a p e rub a han kedalaman se rnakin r n e nin g kat . Sec a ra t e ori ce l a h tid ak me rn pe n ga ruhi nil a i ~ rr , dan p e nin gka t a n e n e r g i akan m e nurunk a n nil a i me n g h as il kan n i l a i
6 ~ crr d a n aka n m e nurunkan kontra s s ub ye k
W d e n ga n ke t e lit ia n ya n g t id a k ja uh b e rb e d a , ya itu se kit a r 1 , 4 6% sa mp a i ya n g b e r a kib a t m e nurunny a nilai InDn / D c
~ c ff d e n ga n 1 5 , 93 %. Ji ka p e nurun a n nilai dan nilai In Dn l D c se i m b ang , rn aka nil a i
6 W tidak be rub a h
T a b e l 3 a d a lah h as il p e r co b aa n d e n ga n be r apap un e n e r g in y a . T e t a pi , d a ri dat a yan g
m e rub a h t e b al p e n e tr a rn ete r u ntuk ada t e m ya t a nil a i6 W m e nin g kat , ini b e r a rti
ke d a l a m an ce l a h d a n K Y yang sar n a . Da ri ba h wa pe nurun a n nilai ~ cfl l eb ih besa r
Ta b e l3 d apa t d i a mati b a h wa pe n ggu n aan daripada pe n u r u n a n nil ai InD n / D c J ika d a t a pene tr a m e t e r den g a n t eba l y a n g b e rbeda ter se but b e n a r , ser n ak i n aku r at n ya nila i
6 W ~ clT
didapat nil a i y ang s ed i ki t b e rbeda. y aitu ak i b at m e n i n gka t nya e n e r g i s ulit dijelaska n
, 20 u nt uk
I Q I No . 1 , 17 , dan 0 ,
1 8 untuk dari rumu s yang a d a . Na mun jik a d ikaitka n
I Q I No . 25 , 30. Ha s i l t erse but r n e ni mbu l kan denga n t eo r i ha m b ur a n , h asi l t e r se b u t dapa t
k e r ag u a n ka r ena seca r a t eo r i ni l ai k oe fi s i e n dib e n a rk a n . M e nurut te o ri t e r se but , p a da
Tabe l3 : Has il p e n e ntuan kedalaman ce l a h I de n ga n m e n g gun a k a n
IQI
ya n g b e rb e d a p a d a te ga n g an t abu n g s inar x 120 K Y
P e rbed aa n t J , W No.
I Q
I In (O "/ O ,) ~
IT t J , w
I h as il
R u mus Ca l i p e r ( mm ) m m %
1 , 74 -13,79 1 0,20 -0 , 3 1 , 5 _1 I
!
I
- ~
30 1 ,
74
- _ j I 15.93 1 ,
- 1 ,3
- 1
- 10 ,
- 4 ,
46 I
1 7 0,20
I 1 .
74 -12,0
7 2 5
1 ,
53 I
I 0,
1 8 -0,27 1 ,
74
4 3 0,18 -0,
2
8 1 , 56 i
I Tabel4 : Ha s i l p e n e n tua n k e dalam a n c e lah I mengg un akan
I Q
I No . 17 da n t ega n ga n t ab un g s in ar X y ang be r be d a
tJ , W tJ , W PerbedaanKV ~ f1 InO" / O , hasil *) Ca liper
Rumu s (mrnl % mm 1,74 -15 .
93
20 , 20 ,
3 1 ,
46
34
1 30 ,19 -0 ,30 1 ,56 1,
74 1 ,
74
02
1 40 ,1 7 -0 ,28 1 ,6
7 1 .
7 8 +2,30 , -
1 6 ,
28 1 ,
74
1
5 K e t era n gan 0)
T - a n da m i nu s ( ) , n i l ai t ; W pe rh i tun gan lebi h k ecil da r i nil a i t ; W be r da s ar k a n pe n gu k u ran ca lip e r
Ta n da plu s + ( ) , n ilai !1 W per h i t un ga n l e bi h b es a r da r i ni l ai !
1 W b e rd asa rk a n p e n g ukur an ca l i p e r 3 .
1 Wi d y anu k l i da No . I vo l .
7 Juli
20
06 rentang en e r g i yang d ig un a k a n dalam pada t eg an ga n t a bun g 120 K V , pen e trameter radiografi, semakin be sa r e n e r g i r a dia s i ASTM tip e lubang Nomor
17 , dan film m e ngha s ilkan hamburan int e r n al yang AGFA 7 , dap at disimpulkan se bagai s e makin ke c il , se hin g ga p e rb e d aa n d e n s ita s b e rikut : yan g terj a di mendekati nilai y a n g I . H asi l p e rhi t un ga n m e ng g un a k a n rum u s s e b e n a rn ya d a n k e t e litian h a s il a k a n l e bih hu b un g a n a nt a r a beda teb a l den g an a kur a t . de n s i t a s f i lm d ip e r o l e h nil a i k e d a l a m a n ce l a h se b esar 1 ,
4 6 mm . Nil a i t e r seb ut D a ri da t a y a n g a d a d a pat d i a m a ti b a h w a b e r be d a
I S , 93% dib a ndin gka n h as il untuk m e nin g k a tk a n kete li ti a n d a p a t p e n g u ku r a n r n e n gg un a k a n ca lip e r . d i l a k u k a n d e n g a n m e ni n g ka t k a n t ega n ga n
2 . P e n e r apan t e k n i k v a ri as i d e n s i t a s t ab un g ( K V) S e p e rti di tu n jukk a n d a l a m t er h a d ap e r np a t k e d a l a m a n c e l a h ya n g T a b e l 4 , p e n gg un aa n t ega n ga n t a b u n g
IS O b e rb e d a m e n g h as ilk a n r e nt a n g ke t e liti a n K V m e n g h a s ilk a n k e t e liti a n 2 . 3 % . y a n g t id a k j a uh b e rb e d a .
3 . P e n e r apa n t e k nik v a ri a s i d e n s it as d e n g a n m e n gg u n a k a n e mp a t
I Q J AS TM tip e lu b a n g d e n g a n t e ba l be r be d a m e n g h as i l ka n k e t e l i ti a n y a n g h a mp ir
K esim pulan sa m a ,
4 . P a da t e ga n ga n tabu n g ya n g b e r be d a (
1
20 H as il pe n g ukur a n ke d a l a m a n ce l a h (~ W ) sa r npa i
I S O K V ) , d i d apa t ka n ha s i l pad a m a t e r i a l pe l a t ca rb o n s t ee l de n ga n t eba l p c n e nt ua n k e da l arn a n t eba l ya n g n o m in al 10 m m seca r a r a di og r af i d e n g a n t e liti d e n ga n m e n i n g k a tn ya s e r nak i n m e t o d e v a r i as i d e n s it as m e n g g un a k a n r n es in t eg a n g a n t ab ung . s in a r
X R i g a k u Radi o fl ex R F-2S0 EGM D aftar P ustaka [ I] L ee , S u n g S ik ; Kim , H . Y o un
g. Thikn e ss evalua ti on u s ing a n ew r ela ti ons hi p be t wee n
fi l m d e nsi t v an d pe n e t ra t ed thi c kn ess in radi og raphy , Pr o ce e di n g of th e Int erna t i o n a l
S y mpo s ium o n R e searc h R e a c t o r a nd Ne u t r o n S c ie n sc- In Com mem o rat io n o f t he
ro"A n m vc r sa r y of
II AN AR O . Da ej on. K o r e
a. Apr i l 2 0S .
[2 ] Br a y, D o n
E. ; Stan l ey, R oder i c K . . No nd e stru c ti ve E val uati - o n A Tooll i n D es ign, M anu f acturin g . and S e rvi ce . C R e Pr ess .
I n c . .
1
9
9
7 [ 3] Ca rt z . Loui s . N o n des t ru c tive T es ting . ASM I nt erna ti o n al ,
1
9 95 .
34