Analisa Perfomansi Alat Penukar Kalor Tiga Saluran Satu Laluan Dengan Aliran yang Terbagi Dalam Konfigurasi Aliran Berlawanan Arah dan Searah
LAMPIRAN I
ANALISA PERHITUNGAN DATA EKSPERIMEN DAN TEORITIS
UNTUK ALAT PENUKAR KALOR TIGA SALURAN SATU LALUAN
ALIRAN TERBAGI DENGAN KONFIGURASI ALIRAN YANG
BERLAWANAN ARAH
Universitas Sumatera Utara
1.1 Menentukan Koefisien Perpindahan Panas Konveksi Pada Pipa
Diketahui :
D1o = 0,00935 m; D1in = 0,008006 m
D2o = 0,0127 m ; D2in = 0,010922 m
D3o = 0,00635 m ; D3in = 0,004826 m
Dtembaga = 0,6 mm = 0,0006 m
Dh3i = D2in – D1out = 0,001572 m
Dh2o = D3in – Dtembaga = 0,00426 m
Dengan memeperhatikan asumsi-asumsi pada bab IV dan menginterpolasi pada
tabel 2.2 dan grafik pada gambar 2.23, maka diperoleh
r* = r3/r4 = 0,329 maka, Nuoo = 4,933, θo = 0,16
r* = r1/r2 = 0,872 maka, Nuii = 5,7, Ɵi = 0,71
Dengan memperhatikan asumsi-asumsi pada point 1 dan 2 maka
dengan
persamaan 2.3a dan 2.3b diperoleh
Nui =
Nu ᵢᵢ
1−(q₀"/qᵢ")Ɵi
= Nui =
5,53
1−(0)0,71
Nui = 5,7
Nuo =
Nu ₀₀
1−(qᵢ"/q₀")Ɵo
=
4,933
1−(0)0,16
Nuo = 4,933
Sehingga koefisien perpindahan panas konveksi rata-rata pada pipa dalam (Ch3)
dan luar (Ch3), dengan persamaan 2.2a dan 2.2b
hi =
hi =
Nui . k
Dh
Nui . k
Dh
= h2i = 2318.05 W/m2 oK
= h3o = 884,655 W/m2 oK
Bilangan nusselt pada sisi dalam Nuii dan sisi luar Nu00 pada pipa tembaga
yang berada di tengah (channel 1) diasumsikan masing-masing dinding dalam
(Ch3) dan luar dipanaskan atau didinginkan secara terpisah adalah
D1i = 0,00806 m
D1o = 0,00936 m
1
Universitas Sumatera Utara
Maka perbandingan D1i / D1o = 0,87, kemudian kita peroleh nilai Nuii dan
Nuoo dengan cara menginterpolasi pada tabel 2.2 atau grafik pada gambar 2.23
maka kita peroleh, hasil interpolasi sebagai berikut :
Nuii = 5,7 dan Ɵ*i = 0,3
Nuoo = 5,2 dan Ɵ*o = 0, 4
Perbandingan antara fluks panas pada sisi luar dengan sisi dalam maupun
sebaliknya, dapat diperoleh denggan persamaan 2.1a dan 2.1b, maka diperoleh
qo”/ qi” dan qi”/ qo”, yaitu :
− qo”/ qi” = h2i/ h3o=
− qi”/ qo” = h3o/ h2i =
2318 ,05
884,655
= 2,598
884,655
2318 ,05
= 0,384917
Bilangan Nusselt untuk masing-masing sisi diperoleh dari persamaan 2.3a
dan 2.3b, sebagai berikut :
Nui =
Nu ᵢᵢ
1−(q 0 ”/qᵢ”)Ɵi
= Nui =
5,7
1−(2,598)0,3
Nui = -142,86
Nuo =
Nu ₀₀
1−(qᵢ"/q₀")Ɵo
=
5,2
1−(0,385)0,4
Nuo = 5,87886
Untuk bilangan nusselt di dalam (Nui) diperoleh negatif hanya karena
perhitungan matematis dimana (qo”/ qi”) Ɵ*i lebih besar dari pada 1, sedangkan
pada implementasinya dalam penetuaan koefisien perpindahan panas konveksi
dianggap sama.
Koefisien perpindahan panas konveksi rata-rata pada sisi dalam dan luar
sebagai berikut :
hi =
hi =
Nui . k
Dh
Nui . k
Dh
= hi = 27436, 6 W/m2. K
= ho = 2614, 283 W/m2. K
2
Universitas Sumatera Utara
Kemudian hasil perhitungan koefisien perhitungan panas konveksi diatas
digunakan dalam penentuan nilai koefisien perpindahan panas menyeluruh pada
masing-masing sisi saluran.
Koefisien perpindahan panas menyeluruh, U ditentukan dari persamaan
4.1 berikut :
1
U
1
U
=
=
1
hi
+
Dout
2k
1
W
27436 ,6 2
m .�
Dout
ln �
+
Din
0,008006
1
1
U
=
=
1
hi
+
Dout
2k
1
W
27436 ,6 2
m .�
Dout
ln �
+
Din
0,00935
1
0,008006
Dout
1
� + ho � Din �
0,00635
w
2(401 2 )
m K
U = 1970,3 W/m2.K
Maka,U13P13L
ln �
= 39,798 W/o K
Maka, U12P12L
U
Dout
� + 2614 ,283 � 0,00935 �= 0,0002
0,008006
w
2�401 2 �
m K
U = 4074,6 W/m2.K
1
� + ho � Din �
0,00635
1
0,00635
� + 2614 ,283 �0,00483 �= 0,00051
0,00483
ln �
= 15,624 W/o K
1.2 Analisa Perhitungan Data Eksperimen Alat Penukar Kalor Tiga Saluran
Satu Laluan Aliran Terbagi
Diketahui :
3
Universitas Sumatera Utara
T1in = 67,7 °C
Tsin = 8,4 °C
Q1 = 1,02 lpm
Q2 = 0,51 lpm
Q3 = 0,52 lpm
T1o = 36,8 °C
T2o = 46,1 °C
T3o = 30,7 °C
D1o = 0,00935 m; D1in = 0,008006 m
D2o = 0,0127 m ; D2in = 0,010922 m
D3o = 0,00635 m ; D3in = 0,004826 m
Ditanya :
•
•
ε ...?
NTU
Penyelesaian
Properties Fluida Air Pada Tabel Incropera
Saat :
T1in = 67,7 °C
ρ
= 979,0292 kg/m3
Cp1
= 4,19556 Kj/Kg. K
μ
= 0,000416 N.s/m2
ρ
= 1000 kg/m3
Cp2
= 4,19408 Kj/Kg. K
μ
= 0,001367 N.s/m2
Tsin = 8,4 °C
A. Menentukan efektifitas (ε)
4
Universitas Sumatera Utara
Dalam menentukan efektifitas terdapat beberapa parameter dan sesuai kasus
atau keadaan tertentu, sesuai pembahasan pada bab II, berikut cara perhitungan
menentukan efektifitas.
Q
�=
1,02 litr /min
�=
60 s .1000
0,52 litr /min
Maka, Q1 = 1,02 lpm => Q1 = �
60 s .1000
ρ=
ṁ1
�
�
Q3 = 0,52 lpm => Q1 = �
Q
�=
60 s .1000
Q2 = 0,51 lpm => Q1 = �
Q
60 s .1000
0,51 litr /min
60 s .1000
60 s .1000
= 0,000017 m3/s
= 0,0000085 m3/s
= 8,6667 . 10-6 m3/s
, sehingga ṁ = ρ.Q, maka massa untuk masing-masing fluida :
= 979,0292 kg/m3 . 0,000017 m3/s
= 0,016643 kg/s
ṁ2
= 1000 kg/m3 . 0,0000085 m3/s
= 0,0085 kg/s
ṁ3
= 1000 kg/m3 . 8,6667.10-6 m3/s
= 0,008667 kg.s
Kecepatan fluida mengalir untuk menentukan bilangan Reynold
V=
�
�
=
4.�
�.�²
• Kecepatan fluida di saluran 1
4. 0,000017 m³/s
4.Q
v1 =
=
= 0,910931 m/s
π.D²
3,14 . ((0,00806 2 )−(0,00635 2 ))
• Kecepatan fluida di saluran 2
4.Q
v2 = π.D² =
4. 0,0000085 m³/s
= 0,339782 m/s
3,14 . ((0,010992 2 )−(0,00935 2 ))
• Kecepatan fluida di saluran 3
v3 =
4.Q
π.D²
=
4. 0,0000086667 m³/s
= 0,474032 m/s
3,14 . ((0,004826 2 ))
Menentukan bilangan Reynold
5
Universitas Sumatera Utara
Re =
−
−
−
ρ.V.D
μ
kg
m
979,0292 3 0,339782 (0,008006 −0,00635 m )
s
m
Re1 =
0,000416 N.s/m²
= 3553,066
m
kg
1000 3 0,339782 (0,010922 −0,00935 m)
s
m
Re2 =
0,001367 N.s/m²
kg
= 390,7824
m
1000 3 0,474032 (0,004826 m )
s
m
Re3 =
0,001367 N.s/m²
= 16073,699
Menentukan laju kapasitas aliran :
C1 = ṁ1 . cp1 = 0,016643 kg/s . 4,19408 Kj/Kg. K = 0,069829 kW/K
C2 = ṁ2. cp2 = 0,0085 kg/s . 4,19408 Kj/Kg. K = 0,03565 kW/K
C3 = ṁ3. cp3 = 0,008667 kg.s . 4,19408 Kj/Kg. K = 0,03649 kW/K
Maka laju total kapasitas aliran shell flow, sebagai berikut :
Cs
= C2 + C3
= 0,03565 kW/K + 0,03649 kW/K = 0,071998
Diantara Cs dan C1 kita tentukan Cmin yang mana bernilai lebih kecil maka nilai
tersebut sebagai rasio minimum kapasitas aliran, Cmin,
Maka, Cmin = C1 = 0,069829 kW/K .
Dengan menggunakan persamaan 4.2 dan 4.3 kita tentukan nilai efektifitas (ε)
hasil ekperimen, yaitu :
εo
=
=
C1 (T1in −T1out )
Cmin (T1in −Tsin )
0,069829 kW /K (67,7−36,8 °C)
0,069829 kW/K (67,7−8,7 °C)
= 0,521078 = 52,2 %
εs
=
=
C2 (T2out −T2in )+C3 (T3out −T3in )
Cmin (T1in −Tsin )
0,03565 kW /K (46,1−8,4°C )+0,036349 kW /K(30,7−8,4°C)
0,069829 kW/K (67,7−8,7 °C)
= 0,520319 = 52 %
*) Lakukan hal yang sama pada analisa perhitungan efektifitas data eksperimen
aliran searah (paralel flow)
6
Universitas Sumatera Utara
B. Menentukan NTU Pada Alat Penukar Panas
Dalam menentukan NTU pada alat penukar kalor tiga saluran kita
2.70. Untuk kasus α₁.α₄ ≠ α₂.α₃ kita
menggunakan persamaan 2.69 atau
menggunakan parameter pada persamaan 2.67a, 2.67b , sedangkan untuk kasus
α₁.α₄ = α₂. α₃ menggunakan parameter pada persamaan 2.68a dan 2.68b.
Pada kasus ini α₁.α₄ = α₂. α₃, sehingga
1
1
ϴ = 2α [ a4 ua - a2 va + 2α (a1ua +a2 va)(1 – e-2α)]
=
1
1
-(-0,75127)
[ -4,4623 - 7,97267 + −0,75127 (-12,1933 +7,97267)(1 – e
−0,75127
)]
= 24,92753
1
1
φ= −0,75127 [ a1 va - a3 ua + 2α (a3ua +a4 va)(1 – e-2α)]
φ=
1
−0,75127
[ -20,0574 - 12,7179 +
= 32,96469
Maka, NTU1 =
U₁₂ P₁₂ L
Cmin
1
−0,75127
(12,7179 +-7,34348)(1 – e-(-0,75127))]
= 0,573587 dan NTU2 =
U₁₃ P₁₃ L
Cmin
= 0,741894
Sehingga sesuai persamaan 2.70, maka NTU,
NTU = �
Ntu ₁ ϴ +Ntu ₂ Ø
λϴ + (1 – λ)Ø
� = 0,741894
*Lakukan hal yang sama untuk kasus α₁.α₄ ≠ α₂.α₃, baik aliran berlawanan
(counter flow) dan searah ( paralel flow).
1.3 Analisa Perhitungan Secara Teoritis Alat Penukar Kalor Tiga Saluran
Satu Laluan Aliran Terbagi dengan Konnfigurasi Aliran Berlawanan
Arah
Diketahui :
T1in = 67,7 °C
7
Universitas Sumatera Utara
Tsin = 8,4 °C
Q1 = 1,02 lpm
Q2 = 0,51 lpm
Q3 = 0,52 lpm
D1o = 0,00935 m; D1in = 0,008006 m
D2o = 0,0127 m ; D2in = 0,010922 m
D3o = 0,00635 m ; D3in = 0,004826 m
Ditanya :
•
ε
Penyelesaian
Properties Fluida Air Pada Tabel Incropera
Saat :
T1in = 67,7 °C
ρ
= 979,0292 kg/m3
Cp1
= 4,19556 Kj/Kg. K
μ
= 0,000416 N.s/m2
ρ
= 1000 kg/m3
Cp2
= 4,19408 Kj/Kg. K
μ
= 0,001367 N.s/m2
Tsin = 8,4 °C
Q
�=
1,02 litr /min
�=
60 s .1000
0,52 litr /min
Maka, Q1 = 1,02 lpm => Q1 = �
60 s .1000
ρ=
�
�
Q3 = 0,52 lpm => Q1 = �
Q
�=
60 s .1000
Q2 = 0,51 lpm => Q1 = �
Q
60 s .1000
0,51 litr /min
60 s .1000
60 s .1000
= 0,000017 m3/s
= 0,0000085 m3/s
= 8,6667 . 10-6 m3/s
, sehingga ṁ = ρ.Q, maka massa untuk masing-masing fluida :
8
Universitas Sumatera Utara
ṁ1
= 979,0292 kg/m3 . 0,000017 m3/s
= 0,016643 kg/s
ṁ2
= 1000 kg/m3 . 0,0000085 m3/s
= 0,0085 kg/s
ṁ3
= 1000 kg/m3 . 8,6667.10-6 m3/s
= 0,008667 kg.s
Kecepatan fluida mengalir untuk menentukan bilangan Reynold
V=
�
�
=
4.�
�.�²
• Kecepatan fluida di saluran 1
4. 0,000017 m³/s
4.Q
=
= 0,910931 m/s
v1 =
π.D²
3,14 . ((0,00806 2 )−(0,00635 2 ))
• Kecepatan fluida di saluran 2
4.Q
v2 = π.D² =
4. 0,0000085 m³/s
= 0,339782 m/s
3,14 . ((0,010992 2 )−(0,00935 2 ))
• Kecepatan fluida di saluran 3
v3 =
4.Q
π.D²
=
4. 0,0000086667 m³/s
= 0,474032 m/s
3,14 . ((0,004826 2 ))
Menentukan laju kapasitas aliran :
C1 = ṁ1 . cp1 = 0,016643 kg/s . 4,19408 Kj/Kg. K = 0,069829 kW/°K
C2 = ṁ2. cp2 = 0,0085 kg/s . 4,19408 Kj/Kg. K = 0,03565 kW/°K
C3 = ṁ3. cp3 = 0,008667 kg.s . 4,19408 Kj/Kg. K = 0,03649 kW/°K
Maka laju total kapasitas aliran shell flow, sebagai berikut :
Cs
= C2 + C3
= 0,03565 kW/K + 0,03649 kW/K = 0,071998 kW/K
Diantara Cs dan C1 kita tentukan Cmin yang mana bernilai lebih kecil maka nilai
tersebut sebagai rasio minimum kapasitas aliran, Cmin,
Maka, Cmin = C1 = 0,069829 kW/K .
9
Universitas Sumatera Utara
Rasio kapasitas aliran seperti pad persamaan 2.32
S1 = C1/C2 = (0,069829 kW/°K) / ( 0,03565 kW/°K) = 1,95875
S2 = C1/C3 = (0,069829 kW/°K) / (0,03649 kW/°K) = 1,9210811
C1/Cs = (0,069829 kW/°K) / (0,071998 kW/°K) = 0,969886 = 1
Berdasarkan perhitungan koefisien perpindahan panas konveksi menyeluruh pada
alat penukar kalor pada Bab IV persamaan 4.1 maka diperoleh :
U12P12L
= 39,8 W/o K
U13P13L
= 15,264 W/o K
Pada persamaan 2.31 maka parameter penentu efektifitas aliran berlawanan arah,
sebagai berikut :
�₂ =
U₁₃ P₁₃ L
C₁
�₃ =
U₁₂ P₁₂ L
C₁
=
=
40,053 �°�
1000 �
1 ��
0,069829 ��°� .
15,264 �°�
0,069829 �°�
1000 �
1 ��
= 0,21892
= 0,573589
Lalu, koefisien a1 dan a4 dapat dinyatakan dalam a2 dan a3 pada persamaaan
2.34 untuk konfigurasi aliran berlawanan sebagai berikut :
a1 = a3 ( I- s1 ) = 0,573589 (1-1,95875) = -0,54993
a4 = a2 ( I - s2 ) = 0,218592 (1 – 1,9210811) = -0,20134
α1.α4
= 0,110723
α2.α3
= 0,12538
Pada persamaan 2.44 kita menentukan nilai α dan β sebagai parameter
pennetu temperatur keluaran,
α
= (a1 + a4)/2
= (-0,54993 + -0,20134)/2
= -0,3756
β
= �([(�₁ − �₂)²/4] + �₁�₂).
= �([(−0,54993 − 0,218592)²/4] + (0,54993.0,218592) = 0,52253
10
Universitas Sumatera Utara
Dalam menentukan temperatur keluaran pada masing-masing saluran,
perlu mengetahui keadaan apakah α1.α4 sama dengan α2.α3 atau tidak dan apakah
nilai C1/Cs sama dengan (mendekati) satu atau tidak.
Dalam kasus ini α1.α4 = α2.α3 dan C1/Cs = 1, maka menggunakan
pendekatan formula untuk parameter tersebut, sebagai berikut :
b1 = b2.b6 – b3.b5
= (-2,00926 . ,63582) – (1,22146 . -0,98347) = -0,07625
b2 = a3 + a4 – s1.a3 e-2α
= 0,573589 + (-0,20134) – (1,95875 . 0,573589. e--2(-0,3756)) = -2,00926
b3 = s2. a2 . e-2α – a1 –a2
= 1,95875 . 0,21859. e--2(-0,3756) – (-0,54993) - (0,21859) = 1,22146
b4 = 2α (T3i – T2i)
= 2. (-0,375634) (8,4 – 8,4°C) = 0
b5 = a4 -
2.α
s1
+a1 e-2α
= (-0,20134) –
b6 = -a2 -
2.α
s2
2.(−0,375634 )
1,9587
+ (-0,54993) . e--2(-0,3756) = -0,98347
+ a2. e-2α
= -(0,21859)-
2.(−0,375634 )
1,9210811
1
1
s₁
s2
b7 = 2α [(T1i – T2i)(1- ) -
+ 0,21859 . e--2(-0,3756) = 0,63582
(T1i – T3i)]
= 2.(-0,3756) {(67,7 – 8,4°C)(1- (1/1,9587))- ((1/1,9210811)*(67,7 – 8,4°C))}
= 1,3842
Maka, parameter ua dan va dapat ditentukan,berdasarkan persamaan 2.59 dan 4.6
yaitu :
1
uA = b₁ (b₄.b₆ - b₃. b₇)
1
= −0,07625 (0 – 1,22146 . 1,38418 ) = 22,1725
b2
va = - ua. � �
b3
11
Universitas Sumatera Utara
−2,00926
= - (22,1725) ( 1,22146 ) = 36,47288
Untuk menentukan temperatur keluaran untuk
berdasarkan persamaan 2.61, 2.62 dan 2.63, yaitu :
masing-masing
saluran
T1o = T1i + s₁(T2i + uA – T1i) + s₂ (T3i + vA – T1i)
1
1
=
67,7
°C
+
((1/1,958749).(8,4
°C
+22,1725-67,7°C))
+
((1/1,9211).(8,4°C +36,47288-67,7°C))
= 36,86 °C
T2o = T1i - uA
= 67,7°C – 22,1725
= 45,527 °C
T3o = T1i - vA
= 67,7°C – 36,47288 = 31,22712 °C
Setelah diperoleh temperatur keluaran maka dapat dicari efektifitas dari alat
penukar kalor dari persamaan 4.2, yaitu :
εo =
εo =
�1 (�1�� −�1��� )
���� (�1�� −���� )
=
0,069829 �� /°� (67,7°C − 36,86 °C)
0,069829 ��/°� (67,7 °C −8,4 °C)
εo = 0,520017 = 52 %
* Lakukan hal yang sama untuk menentukan temperatur keluaran dan efektifitas
pada konfigurasi aliran berlawanan pada kasus yang sama seperti diatas.
* Jika pada kasus dimana α1.α4 ≠ α2.α3 maka gunakan parameter yang berbeda
pada kasus diatas sesuai persamaan pada bab II.
* Jika pada kasus dimana α1.α4 ≠ α2.α3 dan C1/Cs ≠ 1 (tidak mendekati 1) maka
gunakan parameter yang berbeda pada kasus diatas sesuai persamaan 2.104 –
2.110 pada bab II.
12
Universitas Sumatera Utara
Tabel 1.1 Pengujian Hasil Pengukuran Sesuai Kriteria Neraca Energi
Q1
Q2
Q3
T1in
Tsin
T1o
T2o
T3o
(liter/min)
(liter/min)
(liter/min)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
0,56
0,5
0,41
0,1
0,72
0,4
0,73
0,46
0,54
0,43
0,69
0,22
0,43
0,37
0,25
0,59
0,11
0,59
0,2
0,56
0,5
0,5
0,54
0,54
0,54
0,55
0,61
0,6
0,82
0,65
0,66
0,67
0,62
0,58
0,67
0,63
0,65
0,61
0,54
0,61
0,5
0,56
0,62
0,6
56,3
47,87
47,7
47,3
53,7
47,7
62,4
52,2
52
52
50,8
41,09
38,76
39,69
40,1
54,2
42,62
53,2
53,5
53,5
53,5
49,3
26,2
5,3
5
5,3
4
4
6,9
30,4
30,3
30,4
30,6
13,5
11,17
12,56
12,7
6,1
16,19
6,9
27
26,9
26,9
26,9
38,7
27,7
27,7
30,1
32,1
26,4
38,7
36,5
42,7
38,6
40,5
31,3
21,8
22,7
28,9
30,2
31,4
30,6
41,6
41,6
41,9
38,7
46,1
37,5
35,7
45,2
28,0
36,1
33,2
46,9
40,7
45,7
39,6
32,4
33,5
35,4
35,9
31,4
38,4
31,3
50,1
40,2
42,2
38,8
43,9
30,8
30,6
40,2
20,7
32,3
20,1
45,2
37,1
43,3
39,1
25,4
30,6
30,6
24,4
24,7
35,4
24,8
44,1
35,6
35,4
34,5
1,43
1,35
1,3
1,28
1,22
1,19
Re1
Re2
Re3
q1
(Watt)
q2
(Watt)
q3
(Watt)
NTU
4090,52
3680,36
3591,04
3567,09
3044,60
3514,09
4289,31
3606,92
3594,56
3594,56
3517,91
3499,69
2837,10
2887,21
2909,86
3596,30
3005,64
3375,54
3005,64
2025,36
2025,36
2969,76
670,97
349,06
283,62
69,81
1306,44
268,55
535,92
654,53
823,03
562,94
907,17
230,40
358,07
320,55
226,00
422,25
142,32
396,44
142,32
1132,60
1011,25
609,41
2717,80
1583,57
1656,31
1612,89
4649,38
1692,07
2528,74
3354,29
3182,84
3684,52
3424,07
2010,12
2343,63
2292,68
2336,86
1863,89
1992,76
2097,00
1992,76
4757,56
5267,29
3071,88
1415,13
1991,86
1930,88
1660,76
2313,22
2012,33
2801,17
1406,17
975,91
1110,21
922,52
879,40
1090,35
1068,72
1006,36
2080,40
992,19
1866,68
966,42
1138,41
1031,94
981,54
657,17
1127,65
881,76
279,46
1211,27
900,04
1343,37
537,37
454,35
456,20
430,59
342,49
530,43
465,88
420,53
1044,97
231,67
921,94
320,75
517,09
531,11
413,09
588,70
964,46
1022,22
1344,42
846,63
1190,24
1325,39
625,98
382,09
552,87
365,41
447,88
537,59
476,57
522,04
807,31
670,12
851,69
593,60
439,33
499,32
399,90
0,687
0,708
0,719
0,986
0,575
0,696
0,568
0,661
0,592
0,639
0,593
0,801
0,636
0,683
0,681
0,801
0,920
0,614
0,880
0,638
0,619
0,622
13
Universitas Sumatera Utara
Q1
Q2
Q3
T1in
Tsin
T1o
T2o
T3o
(liter/min
(liter/min)
(liter/min)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
0,61
0,5
0,56
0,78
0,4
0,41
0,28
0,5
0,42
0,37
0,37
0,28
0,26
0,26
0,67
0,41
0,37
0,36
0,26
0,72
0,33
0,6
0,28
0,26
0,61
0,6
0,6
0,55
0,67
0,8
0,53
0,52
0,51
0,68
0,64
0,58
0,6
0,54
0,65
0,64
0,69
0,63
0,59
0,53
0,62
0,52
0,6
0,52
0,57
0,56
46,2
47,8
66,3
54,4
53,5
43,1
43,1
67,7
55,5
49,7
42,7
42,5
41,3
53,4
49,1
52
54,5
52,2
54,8
54,5
53,8
52,2
49,7
49,4
48,8
26,9
26,9
6,8
29,8
27
7,3
7
8,4
10,2
3,3
5,8
5,6
26,6
4
28,8
28,8
5,5
11,9
3,6
37,3
3,1
28,5
3,6
29,1
29,2
37,8
38,6
32,4
39,2
39,4
19,8
21,4
36,8
31,1
24,7
25,6
17,9
30,1
25,8
40,6
40,1
30,8
33,8
31,2
40,3
26
43,2
27,1
37,3
40,56
35,6
39,1
36,5
40,2
42,8
37,4
37,1
46,1
37,6
35,3
30,8
36,4
40,1
42,6
37,1
42,9
41
39,3
41,3
39,2
37,8
36,6
37,6
43,8
37,1
32,4
33,1
29,5
39,0
39,0
31,6
32,8
30,7
26,2
20,5
17,6
37,1
36,8
24,9
30,8
35,6
20,4
22,1
19,7
35,7
21
30,8
18,4
37,8
30,8
1,19
1,1
1
0,91
0,9
0,89
0,8
Re1
Re2
Re3
2973,36
3057,52
3924,61
3206,13
3361,98
2726,02
2603,05
3553,07
2896,75
2654,25
2303,38
2295,61
2289,19
2535,32
2364,14
2523,35
2580,15
2634,27
2303,66
2436,81
2355,17
2218,33
2123,40
2112,37
2090,66
743,49
609,42
409,80
1008,33
488,51
297,08
301,97
390,78
339,43
243,38
262,33
197,29
314,50
174,55
848,39
519,17
259,90
306,80
172,52
956,62
215,82
755,12
185,79
331,26
778,80
3071,88
3071,88
1690,65
3638,26
4104,07
1684,66
1639,71
1673,70
2308,46
1768,37
1727,35
1775,85
2743,77
1833,08
3404,17
3670,12
1858,89
2112,09
1477,24
3583,96
1428,55
3171,93
1449,37
3050,58
3003,25
q1
(Watt)
q2
(Watt)
2670,36
1171,07
1154,73
1222,94
1314,13
2157,71
1677,79
1722,99
1326,58
1135,62
771,78
1694,79
738,25
927,47
1733,41
1452,35
2670,36
1171,07
1568,09
947,18
1587,72
732,72
1301,19
645,14
711,43
1163,83
562,62
438,77
651,92
659,79
1343,99
803,46
830,30
647,67
484,02
243,89
703,49
432,31
401,09
919,87
707,98
1163,83
562,62
672,67
482,45
687,40
391,35
667,49
229,07
376,62
q3
(Watt)
873,64
427,52
666,48
517,48
582,19
810,58
849,82
771,96
519,82
552,05
382,81
861,14
297,51
421,28
741,22
724,16
873,64
427,52
821,25
361,63
652,82
333,06
576,06
344,03
264,17
14
Universitas Sumatera Utara
NTU
1,040
0,621
0,664
0,694
0,564
0,754
0,760
0,742
0,000
0,679
0,704
1,000
0,804
0,670
0,850
0,740
0,746
0,784
0,822
0,914
0,819
0,954
0,804
0,766
0,961
Q1
Q2
Q3
T1in
Tsin
T1o
T2o
T3o
(liter/min
(liter/min)
(liter/min)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
0,74
0,22
0,15
0,48
0,22
0,11
0,78
0,11
0,76
0,6
0,53
0,57
0,62
0,53
0,54
0,56
0,49
0,56
54,1
49,6
49,4
49,1
49,6
49,6
53,8
49,6
53,4
29,7
3,7
28,9
28,8
3,7
3,9
29,7
3,2
29,6
36,0
26,7
39,9
41,9
28,2
26,9
35,7
26,1
34,8
37,2
36,0
42,5
37,2
35,0
36,6
36,3
44,5
35,8
36,9
19,0
36,6
29,4
18,9
19,9
35,8
18,5
35,2
0,72
0,61
0,59
0,54
0,5
0,45
Re1
Re2
Re3
1963,64
1960,73
1821,92
1812,51
1960,73
1642,78
1674,16
1563,29
1297,71
954,63
146,40
190,31
607,80
146,48
73,63
1006,23
72,15
978,39
3359,72
1481,56
3037,81
3297,79
1482,31
1518,39
3034,58
1350,01
3028,26
q1
(Watt)
854,53
1167,93
451,80
680,14
1091,43
969,99
734,82
955,59
588,85
q2
(Watt)
384,94
498,20
141,52
379,65
482,78
252,15
357,06
318,61
326,83
q3
(Watt)
309,62
568,52
304,48
275,30
564,80
605,67
236,93
525,77
217,52
15
Universitas Sumatera Utara
NTU
1,131
0,787
0,785
1,067
0,833
0,832
1,337
0,877
1,714
Tabel 1.2 Hasil Perhitungan Eksperimen dan Teoritis Alat Penukar Panas Aliran Berlawanan
Eksperimen
Re1
Re2
Re3
4090,52 670,97 2717,80
3680,36 349,06 1583,57
3591,04 283,62 1656,31
3567,09 69,81 1612,89
3044,60 1306,44 4649,38
3514,09 268,55 1692,07
4289,31 535,92 2528,74
3606,92 654,53 3354,29
3594,56 823,03 3182,84
3594,56 562,94 3684,52
3517,91 907,17 3424,07
3499,69 230,40 2010,12
2837,10 358,07 2343,63
2887,21 320,55 2292,68
2909,86 226,00 2336,86
3596,30 422,25 1863,89
3005,64 142,32 1992,76
3375,54 396,44 2097,00
3005,64 142,32 1992,76
2025,36 1132,60 4757,56
2025,36 1011,25 5267,29
2969,76 609,41 3071,88
Teoritis
εs
T1o
T2o
T3o
(°C)
εo
(°C)
(°C)
(°C)
ε
40,9
30,8
30,6
40,2
23,8
32,3
30,0
45,2
39,8
42,3
39,1
25,4
22,7
23,4
24,4
24,7
35,4
24,8
44,1
38,2
38,5
36,5
0,637
0,642
0,659
0,869
0,501
0,657
0,553
0,838
0,536
0,674
0,510
0,572
0,515
0,565
0,585
0,499
0,829
0,488
0,753
0,550
0,499
0,564
0,561
0,674
0,650
0,849
0,446
0,682
0,527
0,693
0,459
0,612
0,440
0,514
0,504
0,498
0,548
0,444
0,753
0,464
0,713
0,462
0,498
0,467
38,9
25,5
25,9
28,5
32,4
24,0
38,2
37,5
42,6
37,5
41,9
28,5
27,0
28,3
28,3
32,8
31,1
31,8
41,1
41,2
41,3
39,0
48,9
39,1
40,4
47,1
29,6
40,8
34,5
48,9
37,9
49,3
41,3
38,4
30,5
33,2
36,6
34,1
42,0
35,0
51,9
43,0
44,0
41,3
45,1
32,5
32,3
44,8
20,1
32,6
20,8
46,3
0,5
46,3
37,1
31,6
21,3
23,8
26,7
22,2
37,6
21,6
46,1
36,7
36,4
35,1
0,717
0,712
0,719
0,949
0,428
0,730
0,436
0,784
0,464
0,789
0,439
0,735
0,497
0,542
0,616
0,445
0,848
0,461
0,785
0,487
0,484
0,484
C1/Cs
λ
T1in
Tsin
T1o
T2o
T3o
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
1,27
1,35
1,41
2,12
1,00
1,35
0,84
1,16
1,07
1,17
0,99
1,61
1,17
1,29
1,43
1,02
1,95
0,97
1,95
1,05
1,05
1,07
0,51
0,48
0,42
0,15
0,54
0,40
0,47
0,45
0,52
0,08
0,53
0,33
0,39
0,07
0,29
0,49
0,23
0,44
0,23
0,50
0,45
0,45
56,3
47,87
47,7
47,3
53,7
47,7
62,4
52,2
52
52
50,8
41,09
38,76
39,69
40,1
54,2
42,62
53,2
53,5
53,5
53,5
49,27
26,2
5,3
5
5,3
4
4
6,9
30,4
30,3
30,4
30,6
13,5
11,17
12,56
12,7
6,1
16,19
6,9
27
26,9
26,9
26,9
39,6
27,7
27,7
30,1
28,8
26,4
31,7
36,5
41,1
39,6
40,5
31,3
26,6
27,8
28,9
30,2
31,4
30,6
41,6
37,6
40,9
37,3
43,1
37,5
35,7
45,2
28,0
36,1
33,2
45,9
40,7
45,7
39,6
32,4
28,9
30,6
35,9
31,4
38,4
31,3
50,1
40,2
42,2
38,8
16
Universitas Sumatera Utara
Eksperimen
Re1
Re2
Re3
2973,36 743,49 3071,88
3057,52 609,42 3071,88
3924,61 409,80 1690,65
3206,13 1008,33 3638,26
3361,98 488,51 4104,07
2726,02 297,08 1684,66
2603,05 301,97 1639,71
3553,07 390,78 1673,70
2896,75 339,43 2308,46
2654,25 243,38 1768,37
2303,38 262,33 1727,35
2295,61 197,29 1775,85
2289,19 314,50 2743,77
2535,32 174,55 1833,08
2364,14 848,39 3404,17
2523,35 519,17 3670,12
2580,15 259,90 1858,89
2634,27 306,80 2112,09
2303,66 172,52 1477,24
2436,81 956,62 3583,96
2355,17 215,82 1428,55
2218,33 755,12 3171,93
2123,40 185,79 1449,37
Teori
εs
T1o
T2o
T3o
(°C)
εo
(°C)
(°C)
(°C)
ε
34,7
34,7
29,5
39,0
39,0
21,0
22,7
30,7
28,1
20,5
18,6
18,8
36,8
22,9
30,8
37,6
22,3
29,5
25,7
37,7
21,0
30,8
19,4
0,886
0,886
0,578
0,618
0,532
0,518
0,553
0,521
0,539
0,539
0,540
0,502
0,948
0,558
0,420
0,638
0,571
0,582
0,495
0,696
0,548
0,380
0,512
0,804
0,804
0,441
0,522
0,509
0,495
0,523
0,520
0,531
0,501
0,476
0,458
0,770
0,515
0,367
0,566
0,548
0,574
0,471
0,584
0,463
0,332
0,489
37,2
37,2
37,9
42,1
41,2
26,7
25,8
36,9
31,6
25,4
23,3
28,0
31,8
24,2
41,0
38,8
26,6
30,4
23,0
42,4
23,6
43,5
29,2
37,9
37,9
42,4
41,4
46,0
33,4
32,8
45,5
41,3
37,4
33,1
32,8
40,1
45,8
36,9
44,8
41,1
42,0
46,8
39,5
42,0
37,6
38,3
33,4
33,4
28,6
36,7
35,6
22,7
22,4
31,2
25,6
20,9
20,8
14,2
37,5
26,6
31,9
36,5
23,8
28,3
29,4
34,4
25,6
30,9
16,5
0,759
0,759
0,484
0,500
0,464
0,556
0,552
0,520
0,528
0,524
0,536
0,393
0,803
0,589
0,398
0,568
0,570
0,573
0,551
0,488
0,595
0,369
0,453
C1/Cs
λ
T1in
Tsin
T1o
T2o
T3o
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
0,98
1,07
1,01
0,77
0,98
1,21
1,15
0,97
0,90
0,97
1,02
1,11
1,24
0,97
0,68
0,82
0,88
0,99
0,99
0,60
0,96
0,66
0,98
0,50
0,45
0,50
0,54
0,33
0,43
0,44
0,50
0,38
0,37
0,39
0,32
0,33
0,29
0,51
0,37
0,37
0,38
0,33
0,53
0,39
0,50
0,35
46,2
47,8
66,3
54,4
53,5
43,1
43,1
67,7
55,5
49,7
42,7
42,5
41,3
53,4
49,1
52
54,5
52,2
54,8
54,5
53,8
52,2
49,7
26,9
26,9
6,8
29,8
27
7,3
7
8,4
10,2
3,3
5,8
5,6
26,6
4
28,8
28,8
5,5
11,9
3,6
37,3
3,1
28,5
3,6
35,7
35,7
32,4
39,2
39,4
27,8
25,8
36,8
31,1
24,7
23,1
25,8
30,1
25,8
40,6
37,2
26,5
30,0
26,3
37,3
26,0
43,2
26,1
37,7
37,7
36,5
40,2
42,8
30,6
30,0
46,1
37,6
35,3
30,8
30,4
40,1
42,6
37,1
42,9
41,0
40,1
40,5
39,2
32,8
36,6
37,6
17
Universitas Sumatera Utara
Re1
Re2
Re3
2112,37 331,26 3050,58
2090,66 778,80 3003,25
1963,64 954,63 3359,72
1960,73 146,40 1481,56
1821,92 190,31 3037,81
1812,51 607,80 3297,79
1960,73 146,48 1482,31
1642,78 73,63 1518,39
1674,16 1006,23 3034,58
1563,29 72,15 1350,01
1297,71 978,39 3028,26
C1/Cs
λ
T1in
Tsin
T1o
Eksperimen
T2o
T3o
εs
T1o
(°C)
εo
Teori
T2o
T3o
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
ε
0,96
0,68
0,50
0,97
0,95
0,62
0,97
0,94
0,44
0,97
0,35
0,31
0,52
0,54
0,29
0,21
0,44
0,29
0,17
0,58
0,18
0,58
49,4
48,8
54,1
49,6
49,4
49,1
49,6
49,6
53,8
49,6
53,4
29,1
29,2
29,7
3,7
28,9
28,8
3,7
3,9
29,7
3,2
29,6
37,7
40,56
36,0
26,7
39,9
41,9
28,2
26,9
35,7
26,1
34,8
41,8
37,1
37,2
36,0
42,5
37,2
35,0
36,6
36,3
44,5
35,8
37,8
30,8
36,9
19,0
36,6
29,4
18,9
19,9
35,8
18,5
35,2
0,576
0,420
0,740
0,536
0,441
0,354
0,466
0,497
0,751
0,506
0,782
0,512
0,367
0,602
0,489
0,436
0,316
0,448
0,439
0,607
0,448
0,722
36,7
41,0
38,4
29,4
41,0
42,3
29,4
31,2
35,7
30,0
33,5
46,3
36,9
39,5
41,5
47,5
37,4
41,5
46,9
38,9
46,6
37,8
39,0
31,8
35,2
16,6
34,6
29,7
16,6
17,3
35,8
17,5
34,7
0,627
0,398
0,641
0,487
0,410
0,335
0,454
0,403
0,751
0,437
0,838
18
Universitas Sumatera Utara
Tabel 1.3 Data Hasil Eksperimen dan Perhitungan Teoritis Alat Penukar Kalor Aliran Berlawanan Arah
T1o (°C)
39,6
27,7
27,7
30,1
28,8
26,4
31,7
36,5
41,1
39,6
40,5
31,3
26,6
27,8
28,9
30,2
31,4
30,6
41,6
37,6
40,9
37,3
Eksperimen
T2o (°C)
43,1
37,5
35,7
45,2
28,0
36,1
33,2
45,9
40,7
45,7
39,6
32,4
28,9
30,6
35,9
31,4
38,4
31,3
50,1
40,2
42,2
38,8
T3o (°C)
40,9
30,8
30,6
40,2
23,8
32,3
30,0
45,2
39,8
42,3
39,1
25,4
22,7
23,4
24,4
24,7
35,4
24,8
44,1
38,2
38,5
36,5
T1o (°C)
38,9
25,5
25,9
28,5
32,4
24,0
38,2
37,5
43,9
37,5
41,9
28,5
27,0
28,3
28,3
32,8
31,1
31,8
41,1
41,2
41,3
39,0
Teori
T2o (°C)
48,9
39,1
40,4
47,1
29,6
40,8
34,5
48,9
40,8
49,3
41,3
38,4
30,5
33,2
36,6
34,1
42,0
35,0
51,9
43,0
44,0
41,3
Persentase Perbedaan
T3o (°C)
45,1
32,5
32,3
44,8
20,1
32,6
20,8
46,3
35,7
46,3
37,1
31,6
21,3
23,8
26,7
22,2
37,6
21,6
46,1
36,7
36,4
35,1
DT1o (%)
1,9
8,0
6,6
5,3
11,1
8,9
17,0
2,7
6,4
5,3
3,4
8,9
1,5
1,7
2,0
7,9
0,8
3,9
1,2
8,7
0,9
4,4
DT2o (%)
11,9
4,0
11,7
4,1
5,4
11,6
3,7
6,2
0,4
7,3
4,2
15,6
5,5
7,7
1,8
7,9
8,6
10,6
3,4
6,5
4,1
6,1
DT3o (%)
9,4
5,2
5,3
10,3
15,7
0,9
30,6
2,4
10,4
8,6
5,0
19,5
6,2
1,6
8,7
10,0
5,8
12,7
4,3
3,9
5,5
3,9
19
Universitas Sumatera Utara
T1o (°C)
35,7
37,5
32,4
39,2
39,4
27,8
25,8
36,8
31,1
24,7
23,1
25,8
30,1
25,8
37,2
37,2
26,5
30,0
26,3
37,3
26,0
Eksperimen
T2o (°C)
37,7
39,1
36,5
40,2
42,8
30,6
30,0
46,1
37,6
35,3
30,8
30,4
40,1
42,6
38,1
42,9
41,0
40,1
40,5
39,2
32,8
T3o (°C)
34,7
35,7
29,5
39,0
39,0
21,0
22,7
30,7
28,1
20,5
18,6
18,8
36,8
22,9
35,5
37,6
22,3
29,5
25,7
37,7
21,0
T1o (°C)
37,2
39,8
37,9
42,1
41,2
26,7
25,8
36,9
31,6
25,4
23,3
28,0
31,8
24,2
37,3
38,8
26,6
30,4
23,0
42,4
23,6
Teori
T2o (°C)
37,9
38,5
42,4
41,4
46,0
33,4
32,8
45,5
41,3
37,4
33,1
32,8
40,1
45,8
39,0
44,8
41,1
42,0
46,8
39,5
42,0
Persentase Perbedaan
T3o (°C)
33,4
31,9
28,6
36,7
35,6
22,7
22,4
31,2
25,6
20,9
20,8
14,2
37,5
26,6
34,6
36,5
23,8
28,3
29,4
34,4
25,6
DT1o (%)
4,1
5,8
14,5
6,9
4,4
4,1
0,2
0,2
1,5
2,6
0,7
7,9
5,4
6,0
0,2
4,2
0,4
1,2
12,4
12,1
9,1
DT2o (%)
0,5
1,4
14,0
2,8
7,0
8,4
8,6
1,2
9,0
5,7
6,8
7,2
0,0
6,9
2,3
4,2
0,2
4,5
13,5
0,7
22,0
DT3o (%)
3,6
10,7
2,9
5,8
8,6
7,6
1,5
1,7
8,8
2,1
10,7
24,6
1,9
13,9
2,4
2,8
6,1
4,2
12,6
8,8
18,1
20
Universitas Sumatera Utara
T1o (°C)
38,9
26,1
37,7
35,9
36,0
26,7
39,9
34,8
28,2
26,9
35,7
26,1
34,8
Eksperimen
T2o (°C)
37,9
37,6
41,8
38,1
37,2
36,0
42,5
40,2
35,0
36,6
36,3
44,5
35,8
T3o (°C)
36,5
19,4
37,8
36,0
36,9
19,0
36,6
35,2
18,9
19,9
35,8
18,5
35,2
T1o (°C)
43,5
29,2
36,7
36,4
38,4
29,4
41,0
35,1
29,4
31,2
35,7
30,0
33,5
Teori
T2o (°C)
37,6
38,3
46,3
39,6
39,5
41,5
47,5
40,9
41,5
46,9
38,9
46,6
37,8
Persentase Perbedaan
T3o (°C)
30,9
16,5
39,0
35,4
35,2
16,6
34,6
35,0
16,6
17,3
35,8
17,5
34,7
DT1o (%)
10,5
10,5
2,7
1,5
6,3
9,1
2,7
0,8
4,0
13,7
0,0
13,0
3,9
DT2o (%)
0,6
2,0
9,7
3,7
5,7
13,3
10,5
1,7
15,7
21,9
6,8
4,4
5,3
DT3o (%)
15,3
14,9
3,1
1,6
4,5
12,6
5,4
0,7
12,1
12,9
0,1
5,6
1,3
21
Universitas Sumatera Utara
LAMPIRAN II
ANALISA PERHITUNGAN DATA EKSPERIMEN DAN TEORITIS
UNTUK ALAT PENUKAR KALOR TIGA SALURAN SATU LALUAN
ALIRAN TERBAGI DENGAN KONFIGURASI ALIRAN YANG
SEARAH
Universitas Sumatera Utara
2.1. Analisa Perhitungan Teoritis Alat Penukar Kalor Tiga Saluran Satu
Laluan Aliran Terbagi dengan Konfigurasi Aliran Searah
Diketahui :
T1in = 37,7 °C
Tsin = 27,2 °C
Q1 = 0,69 lpm
Q2 = 0,65 lpm
Q3 = 0,61 lpm
D1o = 0,00935 m; D1in = 0,008006 m
D2o = 0,0127 m ; D2in = 0,010922 m
D3o = 0,00635 m ; D3in = 0,004826 m
Ditanya :
•
ε
Penyelesaian
Properties Fluida Air Pada Tabel Incropera
Saat :
T1in = 37,7 °C
ρ
= 992,7726 kg/m3
Cp1
= 4,18028 Kj/Kg. K
μ
= 0,000686 N.s/m2
ρ
= 996,9295 kg/m3
Cp2
= 4,17804 Kj/Kg. K
μ
= 0,000852 N.s/m2
Tsin = 27,2 °C
Maka, Q1 = 0,69 lpm => Q1 = �
Q
�=
60 s .1000
Q2 = 0,65 lpm => Q1 = �
Q3 = 0,61 lpm => Q1 = �
Q
�=
60 s .1000
Q
60 s .1000
�=
0,69 litr /min
60 s .1000
0,65 litr /min
60 s .1000
0,61 litr /min
60 s .1000
= 1, 15 .10-5 m3/s
= 1,08.10-5 m3/s
= 1,02 . 10-5 m3/s
1
Universitas Sumatera Utara
ρ=
ṁ1
�
�
, sehingga ṁ = ρ.Q, maka massa untuk masing-masing fluida :
= 992,7726 kg/m3 . 1, 15 .10-5 m3/s
= 0,011417 kg/s
ṁ2
= 996,9295 kg/m3 . 1,08.10-5 m3/s
= 0,0108 kg/s
ṁ3
= 996,9295 kg/m3 . 1,02 . 10-5 m3/s
= 0,010135 kg/s
Kecepatan fluida mengalir untuk menentukan bilangan Reynold
V=
�
�
=
4.�
�.�²
• Kecepatan fluida di saluran 1
v1 =
4.Q
π.D²
=
4. 0,0000115 m³/s
= 0,616218 m/s
3,14 . ((0,00806 2 )−(0,00635 2 ))
• Kecepatan fluida di saluran 2
4.Q
v2 = π.D² =
4. 0,0000108 m³/s
= 0,43305 m/s
3,14 . ((0,010992 2 )−(0,00935 2 ))
• Kecepatan fluida di saluran 3
v3 =
4.Q
π.D²
=
4. 0,0000102 m³/s
= 0,556076 m/s
3,14 . ((0,004826 2 ))
Menentukan laju kapasitas aliran :
C1 = ṁ1 . cp1 = 0,011417 kg/s. 4,18028 Kj/Kg. K = 0,047726 kW/°K
C2 = ṁ2. cp2 = 0,0108 kg/s. 4,17804 Kj/Kg. K = 0,045123 kW/°K
C3 = ṁ3. cp3 = 0,010135 kg.s . 4,17804 Kj/Kg. K = 0,042346 kW/°K
Maka laju total kapasitas aliran shell flow, sebagai berikut :
Cs
= C2 + C3
= 0,045123 kW/°K + 0,042346 kW/°K
= 0,087469 kW/°K
2
Universitas Sumatera Utara
Diantara Cs dan C1 kita tentukan Cmin yang mana bernilai lebih kecil maka nilai
tersebut sebagai rasio minimum kapasitas aliran, Cmin,
Maka, Cmin = C1 = 0,047726 kW/K .
Rasio kapasitas aliran seperti pad persamaan 2.32
S1 = C1/C2 = (0,047726 kW/°K) / (0,045123 kW/°K) = 1,057679
S2 = C1/C3 = (0,069829 kW/°K) / (0,042346 kW/°K) = 1,127035
C1/Cs = ((0,047726 kW/°K) / (0,087469 kW/°K) = 0,545628
Berdasarkan perhitungan koefisien perpindahan panas konveksi menyeluruh pada
alat penukar kalor pada Bab IV persamaan 4.1 maka diperoleh :
U12P12L
= 39,8 W/o K
U13P13L
= 15,264 W/o K
Pada persamaan 2.31 maka parameter penentu efektifitas aliran berlawanan arah,
sebagai berikut :
�₂ =
U₁₃ P₁₃ L
C₁
�₃ =
U₁₂ P₁₂ L
C₁
=
=
40,053 �°�
0,047726 ��°�
15,264 �°�
0,047726 ��°�
1000 �
1 ��
1000 �
1 ��
= 0,319827
= 0,839232
Lalu, koefisien a1 dan a4 dapat dinyatakan dalam a2 dan a3 pada persamaaan 2.33
untuk konfigurasi aliran searah sebagai berikut :
a1 = a3 ( I+s1 ) = 0,839232 (1+ 1,057679)
a4 = a2 ( I + s2 ) = 0,319827 (1 + 1,127035)
α1.α4
= 1,174761
α2.α3
= 0,268409
Pada persamaan 2.44 kita menentukan nilai α dan β sebagai parameter pennetu
temperatur keluaran,
α = (a1 + a4)/2 = (1,72687 + 0,680281)/2 = 1,203577
β
= �([(�₁ − �₂)²/4] + �₁�₂).
3
Universitas Sumatera Utara
= �([(1,72687 − 0,31987)²/4] + (1,72687 . 0,319827).
= 0,8737
Panjang Alat penukar kalor (L) = 1,22 m
ϒ = (a4 - a1)/2 = (0,680281 - 1,72687)/2 = 0,52329
Untuk menentukan temperatur keluaran masing-masing saluran dibutuhkan
beberapa parameter penentu hal tersebut seperti pada persamaan 2.54, 2.55, 2.53
dan 2.52 diantaranya yaitu :
uA = T1i – T2i = 37,7 °C – 27,2 °C = 10,5 °C
vA = T1i – T3i = 37,7 °C – 27,2 °C = 10,5 °C
uL = e-αL [ uA cosh βL + β (ϒ uA – α2 vA) sinh βL]
1
= e-1,203577 . 1,22 { 10,5 °C . (cosh 0,8737. 1,22 m +
((1/0,8737)(0,52329 . 10,5°C - 0,319827).sinh 0,8737. 1,22 m))
= 0,941145
vL = e-αL [vA cosh βL -
1
β
(ϒ vA – α3 uA) sinh βL]
= e-1,203577 . 1,22 ((10,5 °C . cosh 0,8737. 1,22 m) – (((1/0,8737)(0,52329 .
10,5°C - 0,839232).sinh 0,8737. 1,22 m))
= 2,80812
Maka, untuk menentukan temperatur keluar sesuai persamaan 2.56, 2.57 dan 2.58
T1o =
C₁ T₁ᵢ + C₂(UL + T₂ᵢ) + C₃ (vL + T₃ᵢ)
C₁ + C₂ + C₃
0,047726
=
kW
.
°K
37,7 °C + 0,045123 kW/°K (0,941145 + 27,2 ) + 0,042346 kW/°K (2,80812 + 27,2)
(0,047726 + 0,045123 + 0,042346 )kW/°K
= 32,15919 °C
T2o = T1o - uL
= 32,15919 °C - 0,941145
= 31,15919 °C
T3o = T1o - vL
= 32,15919 °C - 2,80812
= 29,29221 °C
4
Universitas Sumatera Utara
Setelah diperoleh temperatur keluaran maka dapat dicari efektifitas dari alat pe
nukar kalor dari persamaan 4.2, yaitu :
ε=
�1 (�1�� −�1��� )
���� (�1�� −����
= εo =
)
ε = 0,533299 = 53 %
0,047726 �� /°� (37,7°C − 32,15919 °C)
0,047726 �� /°� (37,7 °C −8,4 °C)
*Lakukan hal yang sama untuk menentukan temperatur keluaran dan efektifitas
pada konfigurasi aliran searah pada kasus yang sama seperti diatas.
5
Universitas Sumatera Utara
Tabel 2.1 Pengujian Hasil Pengukuran Sesuai Kriteria Neraca Energi
Q1
Q2
Q3
T1in
Tsin
T1o
T2o
T3o
(liter/min)
(liter/min)
(liter/min)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
1,13
1,09
1,02
0,83
0,63
0,76
0,30
0,61
0,56
0,65
0,43
0,24
0,30
0,13
0,50
0,51
0,41
0,65
0,46
0,52
0,59
0,26
0,78
0,57
0,57
0,54
0,47
0,49
0,46
0,62
0,67
0,46
0,50
0,47
0,43
0,49
0,48
0,51
0,54
0,58
0,51
0,54
0,60
53,60
61,00
62,70
62,80
57,00
56,80
59,60
59,20
56,00
56,00
55,80
55,80
55,60
55,60
55,60
51,20
51,10
55,10
50,90
36,90
28,70
29,30
29,20
29,20
8,40
8,90
29,10
29,00
7,20
7,20
7,10
7,10
7,60
7,20
8,20
29,40
29,40
8,80
29,30
26,80
42,80
48,50
46,40
47,50
33,70
33,70
44,60
46,40
38,50
34,00
42,20
34,10
35,50
35,50
33,50
41,20
40,70
33,20
42,90
31,30
37,60
42,60
42,40
45,10
28,10
28,10
41,20
43,30
36,50
30,20
40,60
29,70
27,70
30,70
27,70
40,10
37,20
25,90
41,70
29,80
36,60
37,70
39,90
43,00
25,40
25,40
36,00
36,60
25,80
24,90
24,70
24,20
23,30
24,20
22,70
36,70
36,40
23,70
36,10
29,50
1,00
0,98
0,96
0,93
Re1
Re2
Re3
q1
(Watt)
q2
(Watt)
q3
(Watt)
NTU
3197,11
3442,30
3303,49
3243,30
2976,75
2967,64
3030,24
3012,27
2873,11
2873,11
2866,61
2806,00
2797,58
2797,58
2797,58
2616,43
2611,66
2776,74
2602,46
1961,14
1048,85
805,99
970,30
383,01
467,41
435,37
828,15
546,73
177,75
222,19
96,01
369,28
381,97
303,65
495,20
589,72
666,64
457,36
332,63
948,02
3025,64
3063,20
2895,99
2520,58
1577,14
1502,23
3318,17
3578,39
1431,08
1555,52
1458,13
1334,03
1541,59
1493,30
1632,10
2908,00
3123,41
1660,66
2901,98
3063,27
808,73
935,11
1140,47
1049,47
1710,65
1587,15
1009,24
861,31
1178,80
1481,92
916,87
1432,03
1326,57
1326,57
1458,57
661,32
687,78
1445,73
529,11
360,31
512,54
581,24
695,93
330,90
840,00
751,33
545,63
426,60
491,94
482,58
304,68
790,57
716,94
674,04
886,12
341,42
281,35
705,05
223,65
162,46
280,80
332,14
400,83
449,94
582,28
530,37
296,78
353,26
598,55
618,96
578,73
514,43
538,04
570,85
516,99
273,44
281,63
531,04
254,72
112,47
0,631
0,553
0,680
0,472
0,632
0,616
0,592
0,401
0,452
0,434
0,427
0,617
0,570
0,508
0,670
0,489
0,520
0,624
0,384
0,710
6
Universitas Sumatera Utara
Q1
Q2
Q3
T1in
Tsin
T1o
T2o
T3o
(liter/min)
(liter/min)
(liter/min)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
0,33
0,15
0,63
0,15
0,30
0,52
0,72
0,78
0,72
0,78
0,63
0,65
0,69
0,72
0,60
0,26
0,37
0,48
0,59
0,61
0,49
0,63
0,55
0,63
0,55
0,43
0,50
0,67
0,58
0,63
0,44
0,60
0,60
0,50
0,51
0,44
0,44
0,42
0,43
0,46
62,90
57,80
57,80
58,00
57,10
55,70
55,00
50,60
45,10
63,40
55,60
51,70
49,70
56,20
55,10
57,10
56,90
56,30
56,20
55,80
29,30
30,50
30,50
30,30
30,60
7,10
9,60
30,90
27,00
29,00
7,40
30,70
26,90
6,60
6,60
8,30
7,90
7,70
7,40
7,30
47,50
42,90
42,90
47,70
45,60
32,50
32,70
39,80
35,80
43,80
33,30
40,90
38,70
30,60
29,60
36,80
33,50
33,10
32,30
30,10
43,80
40,20
40,20
46,40
43,20
30,00
26,00
37,40
35,10
41,20
27,20
38,40
35,50
23,90
24,40
33,80
28,10
27,80
25,60
23,70
43,80
40,50
38,80
40,80
40,20
25,10
23,80
36,50
31,80
38,60
22,70
36,90
33,00
20,80
22,50
25,80
25,30
23,50
23,50
22,90
0,91
0,90
0,89
0,87
0,80
Re1
Re2
Re3
q1
(Watt)
q2
(Watt)
q3
(Watt)
NTU
2955,58
2740,27
2736,30
2748,25
2712,73
2655,86
2628,21
2453,82
2229,51
2943,97
2593,59
2599,42
2362,28
2558,35
2549,33
2384,82
2377,75
2356,08
2352,51
2338,33
422,19
826,53
561,75
198,19
394,42
382,99
571,46
1032,1
879,32
991,74
469,21
481,94
840,66
523,52
436,27
198,65
279,48
360,52
439,42
453,04
2633,28
3031,03
2853,58
3496,64
3037,48
1330,33
1666,99
3723,99
2975,45
3364,76
1376,53
1868,71
3070,64
1527,14
1557,68
1412,14
1396,09
1325,10
1345,24
1435,08
961,22
931,33
831,34
643,77
718,94
1451,35
1395,53
677,15
584,07
1209,69
1364,48
662,05
674,72
1530,71
1526,49
1115,67
1286,14
1275,53
1314,08
1413,33
331,93
423,74
375,71
167,47
262,10
833,16
824,73
351,50
404,89
660,19
872,53
347,02
411,98
871,72
747,43
463,48
522,62
674,72
751,10
699,81
492,87
381,37
346,17
458,72
366,10
541,54
495,90
260,13
193,28
419,59
470,89
257,93
254,10
496,89
567,50
538,28
535,34
464,08
484,25
501,98
0,453
0,657
0,493
0,312
0,384
0,657
0,756
0,688
0,440
0,571
0,758
0,651
0,680
0,788
0,687
0,412
0,534
0,694
0,806
0,793
7
Universitas Sumatera Utara
Q1
Q2
Q3
T1in
Tsin
T1o
T2o
T3o
(liter/min)
(liter/min)
(liter/min)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
0,59
0,80
0,65
0,35
0,35
0,67
0,09
0,13
0,59
0,63
0,61
0,60
0,60
0,57
0,52
0,57
40,90
49,80
37,70
43,50
43,60
46,40
45,60
45,20
27,10
31,50
27,20
27,00
27,00
27,70
26,80
26,90
33,10
39,30
32,60
34,70
35,70
36,20
38,60
37,60
32,30
37,50
30,00
33,10
33,10
33,70
37,90
36,20
31,60
36,30
29,80
32,60
31,60
32,20
33,20
32,70
0,74
0,69
0,67
0,65
0,63
Re1
Re2
Re3
q1
(Watt)
q2
(Watt)
q3
(Watt)
NTU
1682,14
1867,80
1476,71
1644,04
1599,13
1616,14
1606,21
1546,24
721,98
1072,35
796,98
427,45
427,45
829,71
109,35
158,38
3032,73
3547,29
3141,74
3078,05
3078,05
2965,09
2653,99
2917,11
399,81
549,96
243,40
419,25
365,46
457,38
313,89
330,43
212,99
332,71
126,34
148,22
148,22
279,02
69,34
83,94
184,32
209,61
110,10
233,27
191,61
178,03
230,99
229,52
0,595
0,818
0,779
0,461
0,456
0,876
0,377
0,367
8
Universitas Sumatera Utara
Tabel 2.2 Hasil Perhitungan Eksperimen dan Teoritis Alat Penukar Panas Searah
Re1
Re2
Re3
3197,11 1048,85 3025,64
3442,30 805,99 3063,20
3303,49 970,30 2895,99
3243,30 383,01 2520,58
2976,75 467,41 1577,14
2967,64 435,37 1502,23
3030,24 828,15 3318,17
3012,27 546,73 3578,39
2873,11 177,75 1431,08
2873,11 222,19 1555,52
2866,61 96,01 1458,13
2806,00 369,28 1334,03
2797,58 381,97 1541,59
2797,58 303,65 1493,30
2797,58 495,20 1632,10
2616,43 589,72 2908,00
2611,66 666,64 3123,41
2776,74 457,36 1660,66
2602,46 332,63 2901,98
1961,14 948,02 3063,27
C1/Cs
λ
T1in
Tsin
T1o
Eksperimen
T2o
T3o
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
εs
T1o
(°C)
εo
Teori
T2o
T3o
(°C)
(°C)
(°C)
ε
0,80
0,90
0,78
1,28
0,89
0,96
0,76
0,88
1,38
1,20
1,61
1,01
0,94
1,06
0,81
0,95
0,87
0,86
1,19
0,67
0,59
0,53
0,58
0,39
0,55
0,55
0,51
0,39
0,34
0,38
0,22
0,54
0,51
0,46
0,56
0,46
0,47
0,54
0,33
0,57
53,60
61,00
62,70
62,80
57,00
56,80
59,60
59,20
56,00
56,00
55,80
55,80
55,60
55,60
55,60
51,20
51,10
55,10
50,90
36,90
28,70
29,30
29,20
29,20
8,40
8,90
29,10
29,00
7,20
7,20
7,10
7,10
7,60
7,20
8,20
29,40
29,40
8,80
29,30
26,80
42,80
48,50
46,40
47,50
33,70
33,70
44,60
46,40
38,50
34,00
42,20
34,10
35,50
35,50
33,50
41,20
40,70
33,20
42,90
31,30
37,60
42,60
42,40
45,10
28,10
28,10
41,20
43,30
36,50
30,20
40,60
29,70
27,70
30,70
27,70
40,10
37,20
25,90
41,70
29,80
36,60
37,70
39,90
43,00
25,40
25,40
36,00
36,60
25,80
24,90
24,70
24,20
23,30
24,20
22,70
36,70
36,40
23,70
36,10
29,50
0,418
0,394
0,487
0,585
0,512
0,482
0,492
0,424
0,493
0,543
0,449
0,452
0,419
0,440
0,466
0,459
0,479
0,473
0,441
0,554
0,410
0,385
0,468
0,435
0,379
0,389
0,411
0,384
0,456
0,403
0,432
0,412
0,396
0,413
0,449
0,426
0,392
0,400
0,399
0,423
43,32
48,47
48,21
51,98
37,01
37,68
46,44
47,60
41,37
39,90
44,27
36,61
36,34
37,53
35,15
42,69
42,25
35,65
44,03
32,22
38,33
43,72
42,46
50,33
30,18
31,43
42,28
45,35
39,88
37,66
43,99
31,12
31,08
33,60
28,38
40,72
39,99
29,70
43,40
30,62
34,89
37,06
37,61
38,48
21,38
22,33
35,88
35,31
20,77
19,94
20,55
21,27
20,26
20,17
20,33
34,77
34,46
20,66
34,64
29,07
0,413
0,395
0,433
0,414
0,411
0,399
0,432
0,384
0,412
0,397
0,380
0,400
0,401
0,396
0,431
0,390
0,408
0,420
0,379
0,464
9
Universitas Sumatera Utara
Re1
Re2
Re3
2955,58 422,19 2633,28
2740,27 826,53 3031,03
2736,30 561,75 2853,58
2748,25 198,19 3496,64
2712,73 394,42 3037,48
2655,86 382,99 1330,33
2628,21 571,46 1666,99
2453,82 1032,09 3723,99
2229,51 879,32 2975,45
2943,97 991,74 3364,76
2593,59 469,21 1376,53
2599,42 481,94 1868,71
2362,28 840,66 3070,64
2558,35 523,52 1527,14
2549,33 436,27 1557,68
2384,82 198,65 1412,14
2377,75 279,48 1396,09
2356,08 360,52 1325,10
2352,51 439,42 1345,24
2338,33 453,04 1435,08
C1/Cs
λ
T1in
Tsin
T1o
Eksperimen
T2o
T3o
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
εs
T1o
(°C)
εo
Teori
T2o
T3o
(°C)
(°C)
(°C)
ε
1,10
0,76
0,95
1,16
1,06
0,94
0,73
0,62
0,70
0,63
0,82
0,71
0,68
0,70
0,77
1,12
0,97
0,87
0,77
0,73
0,40
0,53
0,45
0,19
0,06
0,55
0,59
0,54
0,06
0,55
0,59
0,52
0,53
0,59
0,54
0,37
0,46
0,53
0,58
0,57
62,90
57,80
57,80
58,00
57,10
55,70
55,00
50,60
45,10
63,40
55,60
51,70
49,70
56,20
55,10
57,10
56,90
56,30
56,20
55,80
29,30
30,50
30,50
30,30
30,60
7,10
9,60
30,90
27,00
29,00
7,40
30,70
26,90
6,60
6,60
8,30
7,90
7,70
7,40
7,30
47,50
42,90
42,90
47,70
45,60
32,50
32,70
39,80
35,80
43,80
33,30
40,90
38,70
30,60
29,60
36,80
33,50
33,10
32,30
30,10
43,80
40,20
40,20
46,40
43,20
30,00
26,00
37,40
35,10
41,20
27,20
38,40
35,50
23,90
24,40
33,80
28,10
27,80
25,60
23,70
43,80
40,50
38,80
40,80
40,20
25,10
23,80
36,50
31,80
38,60
22,70
36,90
33,00
20,80
22,50
25,80
25,30
23,50
23,50
22,90
0,503
0,546
0,485
0,430
0,460
0,477
0,491
0,548
0,514
0,452
0,463
0,515
0,482
0,516
0,526
0,416
0,478
0,477
0,490
0,530
0,432
0,472
0,421
0,418
0,402
0,452
0,465
0,495
0,421
0,404
0,456
0,471
0,476
0,461
0,453
0,374
0,393
0,426
0,460
0,451
50,83
45,65
46,86
50,38
47,81
35,60
34,22
41,24
36,75
46,96
34,19
42,09
39,11
32,82
33,25
39,66
37,04
34,99
33,45
32,86
49,13
42,19
44,73
50,42
46,83
30,16
27,40
38,30
34,15
41,83
27,72
39,48
36,07
25,69
27,52
38,31
34,22
30,69
27,96
27,34
38,11
37,02
37,15
36,41
36,97
21,02
21,20
34,92
31,14
36,33
20,87
35,35
31,94
19,06
18,63
21,73
21,25
21,32
20,78
19,94
0,394
0,445
0,395
0,318
0,372
0,414
0,458
0,475
0,461
0,379
0,444
0,458
0,464
0,471
0,451
0,357
0,405
0,438
0,466
0,473
10
Universitas Sumatera Utara
Re1
Re2
Re3
1682,14 721,98 3032,73
1867,80 1072,35 3547,29
1476,71 796,98 3141,74
1644,04 427,45 3078,05
1599,13 427,45 3078,05
1616,14 829,71 2965,09
1606,21 109,35 2653,99
1546,24 158,38 2917,11
C1/Cs
λ
T1in
Tsin
T1o
Eksperimen
T2o
T3o
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
εs
T1o
(°C)
εo
Teori
T2o
T3o
(°C)
(°C)
(°C)
ε
0,63
0,53
0,55
0,72
0,70
0,52
1,06
0,89
0,50
0,56
0,52
0,37
0,37
0,54
0,15
0,19
40,90
49,80
37,70
43,50
43,60
46,40
45,60
45,20
27,10
31,50
27,20
27,00
27,00
27,70
26,80
26,90
33,10
39,30
32,60
34,70
35,70
36,20
38,60
37,60
32,30
37,50
30,00
33,10
33,10
33,70
37,90
36,20
31,60
36,30
29,80
32,60
31,60
32,20
33,20
32,70
0,485
0,559
0,49
0,533
0,462
0,545
0,394
0,415
0,481
0,551
0,47
0,485
0,430
0,545
0,377
0,394
34,02
40,09
32,10
36,10
36,02
36,06
39,97
38,90
32,79
37,78
31,16
35,63
35,58
34,42
40,09
39,07
30,01
35,17
29,29
30,43
30,42
31,53
31,50
31,05
0,427
0,517
0,533
0,448
0,444
0,553
0,317
0,344
11
Universitas Sumatera Utara
Tabel 2.3 Data Hasil Eksperimen dan Perhitungan Teoritis Alat Penukar Kalor Aliran Searah
T1o (°C)
42,80
48,50
46,40
47,50
33,70
33,70
44,60
46,40
38,50
34,00
42,20
34,10
35,50
35,50
33,50
41,20
40,70
33,20
42,90
31,30
47,50
42,90
Eksperimen
T2o (°C)
37,60
42,60
42,40
45,10
28,10
28,10
41,20
43,30
36,50
30,20
40,60
29,70
27,70
30,70
27,70
40,10
37,20
25,90
41,70
29,80
43,80
40,20
T3o (°C)
36,60
37,70
39,90
43,00
25,40
25,40
36,00
36,60
25,80
24,90
24,70
24,20
23,30
24,20
22,70
36,70
36,40
23,70
36,10
29,50
43,80
40,50
T1o (°C)
43,32
48,47
48,21
51,98
37,01
37,68
46,44
47,60
41,37
39,90
44,27
36,61
36,34
37,53
35,15
42,69
42,25
35,65
44,03
32,22
50,83
45,65
Teori
T2o (°C)
38,33
43,72
42,46
50,33
30,18
31,43
42,28
45,35
39,88
37,66
43,99
31,12
31,08
33,60
28,38
40,72
39,99
29,70
43,40
30,62
49,13
42,19
T3o (°C)
34,89
37,06
37,61
38,48
21,38
22,33
35,88
35,31
20,77
19,94
20,55
21,27
20,26
20,17
20,33
34,77
34,46
20,66
34,64
29,07
38,11
37,02
Persentase Perbedaan
DT1o (%)
DT2o (%)
DT3o (%)
1,2
1,9
4,7
0,1
2,6
1,7
3,8
0,1
5,7
8,6
10,4
10,5
8,9
6,9
15,8
10,6
10,6
12,1
4,0
2,5
0,3
2,5
4,5
3,5
6,9
8,5
19,5
14,8
19,8
19,9
4,7
7,7
16,8
6,8
4,6
12,1
2,3
10,9
13,0
5,4
8,6
16,7
4,7
2,4
10,4
3,5
1,5
5,3
3,7
7,0
5,3
6,9
12,8
12,8
2,6
3,9
4,0
2,8
2,7
1,5
6,6
10,9
13,0
6,0
4,7
8,6
12
Universitas Sumatera Utara
T1o (°C)
42,90
47,70
45,60
32,50
32,70
39,80
35,80
43,80
33,30
40,90
38,70
30,60
29,60
36,80
33,50
33,10
32,30
30,10
33,10
39,30
32,60
34,70
Eksperimen
T2o (°C)
40,20
46,40
43,20
30,00
26,00
37,40
35,10
41,20
27,20
38,40
35,50
23,90
24,40
33,80
28,10
27,80
25,60
23,70
32,30
37,50
30,00
33,10
T3o (°C)
38,80
40,80
40,20
25,10
23,80
36,50
31,80
38,60
22,70
36,90
33,00
20,80
22,50
25,80
25,30
23,50
23,50
22,90
31,60
36,30
29,80
32,60
T1o (°C)
46,86
50,38
47,81
35,60
34,22
41,24
36,75
46,96
34,19
42,09
39,11
32,82
33,25
39,66
37,04
34,99
33,45
32,86
34,02
40,09
32,10
36,10
Teori
T2o (°C)
44,73
50,42
46,83
30,16
27,40
38,30
34,15
41,83
27,72
39,48
36,07
25,69
27,52
38,31
34,22
30,69
27,96
27,34
32,79
37,78
31,16
35,63
T3o (°C)
37,15
36,41
36,97
21,02
21,20
34,92
31,14
36,33
20,87
35,35
31,94
19,06
18,63
21,73
21,25
21,32
20,78
19,94
30,01
35,17
29,29
30,43
Persentase Perbedaan
DT1o (%)
DT2o (%)
DT3o (%)
8,5
10,1
4,3
5,3
8,0
10,8
4,6
7,8
8,0
8,7
0,5
16,3
4,4
5,1
10,9
3,5
2,3
4,3
2,6
2,7
2,1
6,7
1,5
5,9
2,6
1,9
8,1
2,8
2,7
4,2
1,0
1,6
3,2
6,8
7,0
8,4
11,0
11,3
17,2
7,2
11,8
15,8
9,6
17,9
16,0
5,4
9,4
9,3
3,4
8,4
11,6
8,4
13,3
12,9
2,7
1,5
5,0
2,0
0,8
3,1
1,5
3,7
1,7
3,9
7,1
6,7
13
Universitas Sumatera Utara
T1o (°C)
35,70
36,20
38,60
37,60
Eksperimen
T2o (°C)
33,10
33,70
37,90
36,20
T3o (°C)
31,60
32,20
33,20
32,70
T1o (°C)
36,02
36,06
39,97
38,90
Teori
T2o (°C)
35,58
34,42
40,09
39,07
T3o (°C)
30,42
31,53
31,50
31,05
Persentase Perbedaan
DT1o (%)
DT2o (%)
DT3o (%)
0,9
7,0
3,7
0,4
2,1
2,1
3,4
5,5
5,1
3,3
7,3
5,1
14
Universitas Sumatera Utara
LAMPIRAN III
TABLE PROPERTIES OF SATURATED WATER
Universitas Sumatera Utara
Tabel 4.1 Properties of
1
Universitas Sumatera Utara
ANALISA PERHITUNGAN DATA EKSPERIMEN DAN TEORITIS
UNTUK ALAT PENUKAR KALOR TIGA SALURAN SATU LALUAN
ALIRAN TERBAGI DENGAN KONFIGURASI ALIRAN YANG
BERLAWANAN ARAH
Universitas Sumatera Utara
1.1 Menentukan Koefisien Perpindahan Panas Konveksi Pada Pipa
Diketahui :
D1o = 0,00935 m; D1in = 0,008006 m
D2o = 0,0127 m ; D2in = 0,010922 m
D3o = 0,00635 m ; D3in = 0,004826 m
Dtembaga = 0,6 mm = 0,0006 m
Dh3i = D2in – D1out = 0,001572 m
Dh2o = D3in – Dtembaga = 0,00426 m
Dengan memeperhatikan asumsi-asumsi pada bab IV dan menginterpolasi pada
tabel 2.2 dan grafik pada gambar 2.23, maka diperoleh
r* = r3/r4 = 0,329 maka, Nuoo = 4,933, θo = 0,16
r* = r1/r2 = 0,872 maka, Nuii = 5,7, Ɵi = 0,71
Dengan memperhatikan asumsi-asumsi pada point 1 dan 2 maka
dengan
persamaan 2.3a dan 2.3b diperoleh
Nui =
Nu ᵢᵢ
1−(q₀"/qᵢ")Ɵi
= Nui =
5,53
1−(0)0,71
Nui = 5,7
Nuo =
Nu ₀₀
1−(qᵢ"/q₀")Ɵo
=
4,933
1−(0)0,16
Nuo = 4,933
Sehingga koefisien perpindahan panas konveksi rata-rata pada pipa dalam (Ch3)
dan luar (Ch3), dengan persamaan 2.2a dan 2.2b
hi =
hi =
Nui . k
Dh
Nui . k
Dh
= h2i = 2318.05 W/m2 oK
= h3o = 884,655 W/m2 oK
Bilangan nusselt pada sisi dalam Nuii dan sisi luar Nu00 pada pipa tembaga
yang berada di tengah (channel 1) diasumsikan masing-masing dinding dalam
(Ch3) dan luar dipanaskan atau didinginkan secara terpisah adalah
D1i = 0,00806 m
D1o = 0,00936 m
1
Universitas Sumatera Utara
Maka perbandingan D1i / D1o = 0,87, kemudian kita peroleh nilai Nuii dan
Nuoo dengan cara menginterpolasi pada tabel 2.2 atau grafik pada gambar 2.23
maka kita peroleh, hasil interpolasi sebagai berikut :
Nuii = 5,7 dan Ɵ*i = 0,3
Nuoo = 5,2 dan Ɵ*o = 0, 4
Perbandingan antara fluks panas pada sisi luar dengan sisi dalam maupun
sebaliknya, dapat diperoleh denggan persamaan 2.1a dan 2.1b, maka diperoleh
qo”/ qi” dan qi”/ qo”, yaitu :
− qo”/ qi” = h2i/ h3o=
− qi”/ qo” = h3o/ h2i =
2318 ,05
884,655
= 2,598
884,655
2318 ,05
= 0,384917
Bilangan Nusselt untuk masing-masing sisi diperoleh dari persamaan 2.3a
dan 2.3b, sebagai berikut :
Nui =
Nu ᵢᵢ
1−(q 0 ”/qᵢ”)Ɵi
= Nui =
5,7
1−(2,598)0,3
Nui = -142,86
Nuo =
Nu ₀₀
1−(qᵢ"/q₀")Ɵo
=
5,2
1−(0,385)0,4
Nuo = 5,87886
Untuk bilangan nusselt di dalam (Nui) diperoleh negatif hanya karena
perhitungan matematis dimana (qo”/ qi”) Ɵ*i lebih besar dari pada 1, sedangkan
pada implementasinya dalam penetuaan koefisien perpindahan panas konveksi
dianggap sama.
Koefisien perpindahan panas konveksi rata-rata pada sisi dalam dan luar
sebagai berikut :
hi =
hi =
Nui . k
Dh
Nui . k
Dh
= hi = 27436, 6 W/m2. K
= ho = 2614, 283 W/m2. K
2
Universitas Sumatera Utara
Kemudian hasil perhitungan koefisien perhitungan panas konveksi diatas
digunakan dalam penentuan nilai koefisien perpindahan panas menyeluruh pada
masing-masing sisi saluran.
Koefisien perpindahan panas menyeluruh, U ditentukan dari persamaan
4.1 berikut :
1
U
1
U
=
=
1
hi
+
Dout
2k
1
W
27436 ,6 2
m .�
Dout
ln �
+
Din
0,008006
1
1
U
=
=
1
hi
+
Dout
2k
1
W
27436 ,6 2
m .�
Dout
ln �
+
Din
0,00935
1
0,008006
Dout
1
� + ho � Din �
0,00635
w
2(401 2 )
m K
U = 1970,3 W/m2.K
Maka,U13P13L
ln �
= 39,798 W/o K
Maka, U12P12L
U
Dout
� + 2614 ,283 � 0,00935 �= 0,0002
0,008006
w
2�401 2 �
m K
U = 4074,6 W/m2.K
1
� + ho � Din �
0,00635
1
0,00635
� + 2614 ,283 �0,00483 �= 0,00051
0,00483
ln �
= 15,624 W/o K
1.2 Analisa Perhitungan Data Eksperimen Alat Penukar Kalor Tiga Saluran
Satu Laluan Aliran Terbagi
Diketahui :
3
Universitas Sumatera Utara
T1in = 67,7 °C
Tsin = 8,4 °C
Q1 = 1,02 lpm
Q2 = 0,51 lpm
Q3 = 0,52 lpm
T1o = 36,8 °C
T2o = 46,1 °C
T3o = 30,7 °C
D1o = 0,00935 m; D1in = 0,008006 m
D2o = 0,0127 m ; D2in = 0,010922 m
D3o = 0,00635 m ; D3in = 0,004826 m
Ditanya :
•
•
ε ...?
NTU
Penyelesaian
Properties Fluida Air Pada Tabel Incropera
Saat :
T1in = 67,7 °C
ρ
= 979,0292 kg/m3
Cp1
= 4,19556 Kj/Kg. K
μ
= 0,000416 N.s/m2
ρ
= 1000 kg/m3
Cp2
= 4,19408 Kj/Kg. K
μ
= 0,001367 N.s/m2
Tsin = 8,4 °C
A. Menentukan efektifitas (ε)
4
Universitas Sumatera Utara
Dalam menentukan efektifitas terdapat beberapa parameter dan sesuai kasus
atau keadaan tertentu, sesuai pembahasan pada bab II, berikut cara perhitungan
menentukan efektifitas.
Q
�=
1,02 litr /min
�=
60 s .1000
0,52 litr /min
Maka, Q1 = 1,02 lpm => Q1 = �
60 s .1000
ρ=
ṁ1
�
�
Q3 = 0,52 lpm => Q1 = �
Q
�=
60 s .1000
Q2 = 0,51 lpm => Q1 = �
Q
60 s .1000
0,51 litr /min
60 s .1000
60 s .1000
= 0,000017 m3/s
= 0,0000085 m3/s
= 8,6667 . 10-6 m3/s
, sehingga ṁ = ρ.Q, maka massa untuk masing-masing fluida :
= 979,0292 kg/m3 . 0,000017 m3/s
= 0,016643 kg/s
ṁ2
= 1000 kg/m3 . 0,0000085 m3/s
= 0,0085 kg/s
ṁ3
= 1000 kg/m3 . 8,6667.10-6 m3/s
= 0,008667 kg.s
Kecepatan fluida mengalir untuk menentukan bilangan Reynold
V=
�
�
=
4.�
�.�²
• Kecepatan fluida di saluran 1
4. 0,000017 m³/s
4.Q
v1 =
=
= 0,910931 m/s
π.D²
3,14 . ((0,00806 2 )−(0,00635 2 ))
• Kecepatan fluida di saluran 2
4.Q
v2 = π.D² =
4. 0,0000085 m³/s
= 0,339782 m/s
3,14 . ((0,010992 2 )−(0,00935 2 ))
• Kecepatan fluida di saluran 3
v3 =
4.Q
π.D²
=
4. 0,0000086667 m³/s
= 0,474032 m/s
3,14 . ((0,004826 2 ))
Menentukan bilangan Reynold
5
Universitas Sumatera Utara
Re =
−
−
−
ρ.V.D
μ
kg
m
979,0292 3 0,339782 (0,008006 −0,00635 m )
s
m
Re1 =
0,000416 N.s/m²
= 3553,066
m
kg
1000 3 0,339782 (0,010922 −0,00935 m)
s
m
Re2 =
0,001367 N.s/m²
kg
= 390,7824
m
1000 3 0,474032 (0,004826 m )
s
m
Re3 =
0,001367 N.s/m²
= 16073,699
Menentukan laju kapasitas aliran :
C1 = ṁ1 . cp1 = 0,016643 kg/s . 4,19408 Kj/Kg. K = 0,069829 kW/K
C2 = ṁ2. cp2 = 0,0085 kg/s . 4,19408 Kj/Kg. K = 0,03565 kW/K
C3 = ṁ3. cp3 = 0,008667 kg.s . 4,19408 Kj/Kg. K = 0,03649 kW/K
Maka laju total kapasitas aliran shell flow, sebagai berikut :
Cs
= C2 + C3
= 0,03565 kW/K + 0,03649 kW/K = 0,071998
Diantara Cs dan C1 kita tentukan Cmin yang mana bernilai lebih kecil maka nilai
tersebut sebagai rasio minimum kapasitas aliran, Cmin,
Maka, Cmin = C1 = 0,069829 kW/K .
Dengan menggunakan persamaan 4.2 dan 4.3 kita tentukan nilai efektifitas (ε)
hasil ekperimen, yaitu :
εo
=
=
C1 (T1in −T1out )
Cmin (T1in −Tsin )
0,069829 kW /K (67,7−36,8 °C)
0,069829 kW/K (67,7−8,7 °C)
= 0,521078 = 52,2 %
εs
=
=
C2 (T2out −T2in )+C3 (T3out −T3in )
Cmin (T1in −Tsin )
0,03565 kW /K (46,1−8,4°C )+0,036349 kW /K(30,7−8,4°C)
0,069829 kW/K (67,7−8,7 °C)
= 0,520319 = 52 %
*) Lakukan hal yang sama pada analisa perhitungan efektifitas data eksperimen
aliran searah (paralel flow)
6
Universitas Sumatera Utara
B. Menentukan NTU Pada Alat Penukar Panas
Dalam menentukan NTU pada alat penukar kalor tiga saluran kita
2.70. Untuk kasus α₁.α₄ ≠ α₂.α₃ kita
menggunakan persamaan 2.69 atau
menggunakan parameter pada persamaan 2.67a, 2.67b , sedangkan untuk kasus
α₁.α₄ = α₂. α₃ menggunakan parameter pada persamaan 2.68a dan 2.68b.
Pada kasus ini α₁.α₄ = α₂. α₃, sehingga
1
1
ϴ = 2α [ a4 ua - a2 va + 2α (a1ua +a2 va)(1 – e-2α)]
=
1
1
-(-0,75127)
[ -4,4623 - 7,97267 + −0,75127 (-12,1933 +7,97267)(1 – e
−0,75127
)]
= 24,92753
1
1
φ= −0,75127 [ a1 va - a3 ua + 2α (a3ua +a4 va)(1 – e-2α)]
φ=
1
−0,75127
[ -20,0574 - 12,7179 +
= 32,96469
Maka, NTU1 =
U₁₂ P₁₂ L
Cmin
1
−0,75127
(12,7179 +-7,34348)(1 – e-(-0,75127))]
= 0,573587 dan NTU2 =
U₁₃ P₁₃ L
Cmin
= 0,741894
Sehingga sesuai persamaan 2.70, maka NTU,
NTU = �
Ntu ₁ ϴ +Ntu ₂ Ø
λϴ + (1 – λ)Ø
� = 0,741894
*Lakukan hal yang sama untuk kasus α₁.α₄ ≠ α₂.α₃, baik aliran berlawanan
(counter flow) dan searah ( paralel flow).
1.3 Analisa Perhitungan Secara Teoritis Alat Penukar Kalor Tiga Saluran
Satu Laluan Aliran Terbagi dengan Konnfigurasi Aliran Berlawanan
Arah
Diketahui :
T1in = 67,7 °C
7
Universitas Sumatera Utara
Tsin = 8,4 °C
Q1 = 1,02 lpm
Q2 = 0,51 lpm
Q3 = 0,52 lpm
D1o = 0,00935 m; D1in = 0,008006 m
D2o = 0,0127 m ; D2in = 0,010922 m
D3o = 0,00635 m ; D3in = 0,004826 m
Ditanya :
•
ε
Penyelesaian
Properties Fluida Air Pada Tabel Incropera
Saat :
T1in = 67,7 °C
ρ
= 979,0292 kg/m3
Cp1
= 4,19556 Kj/Kg. K
μ
= 0,000416 N.s/m2
ρ
= 1000 kg/m3
Cp2
= 4,19408 Kj/Kg. K
μ
= 0,001367 N.s/m2
Tsin = 8,4 °C
Q
�=
1,02 litr /min
�=
60 s .1000
0,52 litr /min
Maka, Q1 = 1,02 lpm => Q1 = �
60 s .1000
ρ=
�
�
Q3 = 0,52 lpm => Q1 = �
Q
�=
60 s .1000
Q2 = 0,51 lpm => Q1 = �
Q
60 s .1000
0,51 litr /min
60 s .1000
60 s .1000
= 0,000017 m3/s
= 0,0000085 m3/s
= 8,6667 . 10-6 m3/s
, sehingga ṁ = ρ.Q, maka massa untuk masing-masing fluida :
8
Universitas Sumatera Utara
ṁ1
= 979,0292 kg/m3 . 0,000017 m3/s
= 0,016643 kg/s
ṁ2
= 1000 kg/m3 . 0,0000085 m3/s
= 0,0085 kg/s
ṁ3
= 1000 kg/m3 . 8,6667.10-6 m3/s
= 0,008667 kg.s
Kecepatan fluida mengalir untuk menentukan bilangan Reynold
V=
�
�
=
4.�
�.�²
• Kecepatan fluida di saluran 1
4. 0,000017 m³/s
4.Q
=
= 0,910931 m/s
v1 =
π.D²
3,14 . ((0,00806 2 )−(0,00635 2 ))
• Kecepatan fluida di saluran 2
4.Q
v2 = π.D² =
4. 0,0000085 m³/s
= 0,339782 m/s
3,14 . ((0,010992 2 )−(0,00935 2 ))
• Kecepatan fluida di saluran 3
v3 =
4.Q
π.D²
=
4. 0,0000086667 m³/s
= 0,474032 m/s
3,14 . ((0,004826 2 ))
Menentukan laju kapasitas aliran :
C1 = ṁ1 . cp1 = 0,016643 kg/s . 4,19408 Kj/Kg. K = 0,069829 kW/°K
C2 = ṁ2. cp2 = 0,0085 kg/s . 4,19408 Kj/Kg. K = 0,03565 kW/°K
C3 = ṁ3. cp3 = 0,008667 kg.s . 4,19408 Kj/Kg. K = 0,03649 kW/°K
Maka laju total kapasitas aliran shell flow, sebagai berikut :
Cs
= C2 + C3
= 0,03565 kW/K + 0,03649 kW/K = 0,071998 kW/K
Diantara Cs dan C1 kita tentukan Cmin yang mana bernilai lebih kecil maka nilai
tersebut sebagai rasio minimum kapasitas aliran, Cmin,
Maka, Cmin = C1 = 0,069829 kW/K .
9
Universitas Sumatera Utara
Rasio kapasitas aliran seperti pad persamaan 2.32
S1 = C1/C2 = (0,069829 kW/°K) / ( 0,03565 kW/°K) = 1,95875
S2 = C1/C3 = (0,069829 kW/°K) / (0,03649 kW/°K) = 1,9210811
C1/Cs = (0,069829 kW/°K) / (0,071998 kW/°K) = 0,969886 = 1
Berdasarkan perhitungan koefisien perpindahan panas konveksi menyeluruh pada
alat penukar kalor pada Bab IV persamaan 4.1 maka diperoleh :
U12P12L
= 39,8 W/o K
U13P13L
= 15,264 W/o K
Pada persamaan 2.31 maka parameter penentu efektifitas aliran berlawanan arah,
sebagai berikut :
�₂ =
U₁₃ P₁₃ L
C₁
�₃ =
U₁₂ P₁₂ L
C₁
=
=
40,053 �°�
1000 �
1 ��
0,069829 ��°� .
15,264 �°�
0,069829 �°�
1000 �
1 ��
= 0,21892
= 0,573589
Lalu, koefisien a1 dan a4 dapat dinyatakan dalam a2 dan a3 pada persamaaan
2.34 untuk konfigurasi aliran berlawanan sebagai berikut :
a1 = a3 ( I- s1 ) = 0,573589 (1-1,95875) = -0,54993
a4 = a2 ( I - s2 ) = 0,218592 (1 – 1,9210811) = -0,20134
α1.α4
= 0,110723
α2.α3
= 0,12538
Pada persamaan 2.44 kita menentukan nilai α dan β sebagai parameter
pennetu temperatur keluaran,
α
= (a1 + a4)/2
= (-0,54993 + -0,20134)/2
= -0,3756
β
= �([(�₁ − �₂)²/4] + �₁�₂).
= �([(−0,54993 − 0,218592)²/4] + (0,54993.0,218592) = 0,52253
10
Universitas Sumatera Utara
Dalam menentukan temperatur keluaran pada masing-masing saluran,
perlu mengetahui keadaan apakah α1.α4 sama dengan α2.α3 atau tidak dan apakah
nilai C1/Cs sama dengan (mendekati) satu atau tidak.
Dalam kasus ini α1.α4 = α2.α3 dan C1/Cs = 1, maka menggunakan
pendekatan formula untuk parameter tersebut, sebagai berikut :
b1 = b2.b6 – b3.b5
= (-2,00926 . ,63582) – (1,22146 . -0,98347) = -0,07625
b2 = a3 + a4 – s1.a3 e-2α
= 0,573589 + (-0,20134) – (1,95875 . 0,573589. e--2(-0,3756)) = -2,00926
b3 = s2. a2 . e-2α – a1 –a2
= 1,95875 . 0,21859. e--2(-0,3756) – (-0,54993) - (0,21859) = 1,22146
b4 = 2α (T3i – T2i)
= 2. (-0,375634) (8,4 – 8,4°C) = 0
b5 = a4 -
2.α
s1
+a1 e-2α
= (-0,20134) –
b6 = -a2 -
2.α
s2
2.(−0,375634 )
1,9587
+ (-0,54993) . e--2(-0,3756) = -0,98347
+ a2. e-2α
= -(0,21859)-
2.(−0,375634 )
1,9210811
1
1
s₁
s2
b7 = 2α [(T1i – T2i)(1- ) -
+ 0,21859 . e--2(-0,3756) = 0,63582
(T1i – T3i)]
= 2.(-0,3756) {(67,7 – 8,4°C)(1- (1/1,9587))- ((1/1,9210811)*(67,7 – 8,4°C))}
= 1,3842
Maka, parameter ua dan va dapat ditentukan,berdasarkan persamaan 2.59 dan 4.6
yaitu :
1
uA = b₁ (b₄.b₆ - b₃. b₇)
1
= −0,07625 (0 – 1,22146 . 1,38418 ) = 22,1725
b2
va = - ua. � �
b3
11
Universitas Sumatera Utara
−2,00926
= - (22,1725) ( 1,22146 ) = 36,47288
Untuk menentukan temperatur keluaran untuk
berdasarkan persamaan 2.61, 2.62 dan 2.63, yaitu :
masing-masing
saluran
T1o = T1i + s₁(T2i + uA – T1i) + s₂ (T3i + vA – T1i)
1
1
=
67,7
°C
+
((1/1,958749).(8,4
°C
+22,1725-67,7°C))
+
((1/1,9211).(8,4°C +36,47288-67,7°C))
= 36,86 °C
T2o = T1i - uA
= 67,7°C – 22,1725
= 45,527 °C
T3o = T1i - vA
= 67,7°C – 36,47288 = 31,22712 °C
Setelah diperoleh temperatur keluaran maka dapat dicari efektifitas dari alat
penukar kalor dari persamaan 4.2, yaitu :
εo =
εo =
�1 (�1�� −�1��� )
���� (�1�� −���� )
=
0,069829 �� /°� (67,7°C − 36,86 °C)
0,069829 ��/°� (67,7 °C −8,4 °C)
εo = 0,520017 = 52 %
* Lakukan hal yang sama untuk menentukan temperatur keluaran dan efektifitas
pada konfigurasi aliran berlawanan pada kasus yang sama seperti diatas.
* Jika pada kasus dimana α1.α4 ≠ α2.α3 maka gunakan parameter yang berbeda
pada kasus diatas sesuai persamaan pada bab II.
* Jika pada kasus dimana α1.α4 ≠ α2.α3 dan C1/Cs ≠ 1 (tidak mendekati 1) maka
gunakan parameter yang berbeda pada kasus diatas sesuai persamaan 2.104 –
2.110 pada bab II.
12
Universitas Sumatera Utara
Tabel 1.1 Pengujian Hasil Pengukuran Sesuai Kriteria Neraca Energi
Q1
Q2
Q3
T1in
Tsin
T1o
T2o
T3o
(liter/min)
(liter/min)
(liter/min)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
0,56
0,5
0,41
0,1
0,72
0,4
0,73
0,46
0,54
0,43
0,69
0,22
0,43
0,37
0,25
0,59
0,11
0,59
0,2
0,56
0,5
0,5
0,54
0,54
0,54
0,55
0,61
0,6
0,82
0,65
0,66
0,67
0,62
0,58
0,67
0,63
0,65
0,61
0,54
0,61
0,5
0,56
0,62
0,6
56,3
47,87
47,7
47,3
53,7
47,7
62,4
52,2
52
52
50,8
41,09
38,76
39,69
40,1
54,2
42,62
53,2
53,5
53,5
53,5
49,3
26,2
5,3
5
5,3
4
4
6,9
30,4
30,3
30,4
30,6
13,5
11,17
12,56
12,7
6,1
16,19
6,9
27
26,9
26,9
26,9
38,7
27,7
27,7
30,1
32,1
26,4
38,7
36,5
42,7
38,6
40,5
31,3
21,8
22,7
28,9
30,2
31,4
30,6
41,6
41,6
41,9
38,7
46,1
37,5
35,7
45,2
28,0
36,1
33,2
46,9
40,7
45,7
39,6
32,4
33,5
35,4
35,9
31,4
38,4
31,3
50,1
40,2
42,2
38,8
43,9
30,8
30,6
40,2
20,7
32,3
20,1
45,2
37,1
43,3
39,1
25,4
30,6
30,6
24,4
24,7
35,4
24,8
44,1
35,6
35,4
34,5
1,43
1,35
1,3
1,28
1,22
1,19
Re1
Re2
Re3
q1
(Watt)
q2
(Watt)
q3
(Watt)
NTU
4090,52
3680,36
3591,04
3567,09
3044,60
3514,09
4289,31
3606,92
3594,56
3594,56
3517,91
3499,69
2837,10
2887,21
2909,86
3596,30
3005,64
3375,54
3005,64
2025,36
2025,36
2969,76
670,97
349,06
283,62
69,81
1306,44
268,55
535,92
654,53
823,03
562,94
907,17
230,40
358,07
320,55
226,00
422,25
142,32
396,44
142,32
1132,60
1011,25
609,41
2717,80
1583,57
1656,31
1612,89
4649,38
1692,07
2528,74
3354,29
3182,84
3684,52
3424,07
2010,12
2343,63
2292,68
2336,86
1863,89
1992,76
2097,00
1992,76
4757,56
5267,29
3071,88
1415,13
1991,86
1930,88
1660,76
2313,22
2012,33
2801,17
1406,17
975,91
1110,21
922,52
879,40
1090,35
1068,72
1006,36
2080,40
992,19
1866,68
966,42
1138,41
1031,94
981,54
657,17
1127,65
881,76
279,46
1211,27
900,04
1343,37
537,37
454,35
456,20
430,59
342,49
530,43
465,88
420,53
1044,97
231,67
921,94
320,75
517,09
531,11
413,09
588,70
964,46
1022,22
1344,42
846,63
1190,24
1325,39
625,98
382,09
552,87
365,41
447,88
537,59
476,57
522,04
807,31
670,12
851,69
593,60
439,33
499,32
399,90
0,687
0,708
0,719
0,986
0,575
0,696
0,568
0,661
0,592
0,639
0,593
0,801
0,636
0,683
0,681
0,801
0,920
0,614
0,880
0,638
0,619
0,622
13
Universitas Sumatera Utara
Q1
Q2
Q3
T1in
Tsin
T1o
T2o
T3o
(liter/min
(liter/min)
(liter/min)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
0,61
0,5
0,56
0,78
0,4
0,41
0,28
0,5
0,42
0,37
0,37
0,28
0,26
0,26
0,67
0,41
0,37
0,36
0,26
0,72
0,33
0,6
0,28
0,26
0,61
0,6
0,6
0,55
0,67
0,8
0,53
0,52
0,51
0,68
0,64
0,58
0,6
0,54
0,65
0,64
0,69
0,63
0,59
0,53
0,62
0,52
0,6
0,52
0,57
0,56
46,2
47,8
66,3
54,4
53,5
43,1
43,1
67,7
55,5
49,7
42,7
42,5
41,3
53,4
49,1
52
54,5
52,2
54,8
54,5
53,8
52,2
49,7
49,4
48,8
26,9
26,9
6,8
29,8
27
7,3
7
8,4
10,2
3,3
5,8
5,6
26,6
4
28,8
28,8
5,5
11,9
3,6
37,3
3,1
28,5
3,6
29,1
29,2
37,8
38,6
32,4
39,2
39,4
19,8
21,4
36,8
31,1
24,7
25,6
17,9
30,1
25,8
40,6
40,1
30,8
33,8
31,2
40,3
26
43,2
27,1
37,3
40,56
35,6
39,1
36,5
40,2
42,8
37,4
37,1
46,1
37,6
35,3
30,8
36,4
40,1
42,6
37,1
42,9
41
39,3
41,3
39,2
37,8
36,6
37,6
43,8
37,1
32,4
33,1
29,5
39,0
39,0
31,6
32,8
30,7
26,2
20,5
17,6
37,1
36,8
24,9
30,8
35,6
20,4
22,1
19,7
35,7
21
30,8
18,4
37,8
30,8
1,19
1,1
1
0,91
0,9
0,89
0,8
Re1
Re2
Re3
2973,36
3057,52
3924,61
3206,13
3361,98
2726,02
2603,05
3553,07
2896,75
2654,25
2303,38
2295,61
2289,19
2535,32
2364,14
2523,35
2580,15
2634,27
2303,66
2436,81
2355,17
2218,33
2123,40
2112,37
2090,66
743,49
609,42
409,80
1008,33
488,51
297,08
301,97
390,78
339,43
243,38
262,33
197,29
314,50
174,55
848,39
519,17
259,90
306,80
172,52
956,62
215,82
755,12
185,79
331,26
778,80
3071,88
3071,88
1690,65
3638,26
4104,07
1684,66
1639,71
1673,70
2308,46
1768,37
1727,35
1775,85
2743,77
1833,08
3404,17
3670,12
1858,89
2112,09
1477,24
3583,96
1428,55
3171,93
1449,37
3050,58
3003,25
q1
(Watt)
q2
(Watt)
2670,36
1171,07
1154,73
1222,94
1314,13
2157,71
1677,79
1722,99
1326,58
1135,62
771,78
1694,79
738,25
927,47
1733,41
1452,35
2670,36
1171,07
1568,09
947,18
1587,72
732,72
1301,19
645,14
711,43
1163,83
562,62
438,77
651,92
659,79
1343,99
803,46
830,30
647,67
484,02
243,89
703,49
432,31
401,09
919,87
707,98
1163,83
562,62
672,67
482,45
687,40
391,35
667,49
229,07
376,62
q3
(Watt)
873,64
427,52
666,48
517,48
582,19
810,58
849,82
771,96
519,82
552,05
382,81
861,14
297,51
421,28
741,22
724,16
873,64
427,52
821,25
361,63
652,82
333,06
576,06
344,03
264,17
14
Universitas Sumatera Utara
NTU
1,040
0,621
0,664
0,694
0,564
0,754
0,760
0,742
0,000
0,679
0,704
1,000
0,804
0,670
0,850
0,740
0,746
0,784
0,822
0,914
0,819
0,954
0,804
0,766
0,961
Q1
Q2
Q3
T1in
Tsin
T1o
T2o
T3o
(liter/min
(liter/min)
(liter/min)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
0,74
0,22
0,15
0,48
0,22
0,11
0,78
0,11
0,76
0,6
0,53
0,57
0,62
0,53
0,54
0,56
0,49
0,56
54,1
49,6
49,4
49,1
49,6
49,6
53,8
49,6
53,4
29,7
3,7
28,9
28,8
3,7
3,9
29,7
3,2
29,6
36,0
26,7
39,9
41,9
28,2
26,9
35,7
26,1
34,8
37,2
36,0
42,5
37,2
35,0
36,6
36,3
44,5
35,8
36,9
19,0
36,6
29,4
18,9
19,9
35,8
18,5
35,2
0,72
0,61
0,59
0,54
0,5
0,45
Re1
Re2
Re3
1963,64
1960,73
1821,92
1812,51
1960,73
1642,78
1674,16
1563,29
1297,71
954,63
146,40
190,31
607,80
146,48
73,63
1006,23
72,15
978,39
3359,72
1481,56
3037,81
3297,79
1482,31
1518,39
3034,58
1350,01
3028,26
q1
(Watt)
854,53
1167,93
451,80
680,14
1091,43
969,99
734,82
955,59
588,85
q2
(Watt)
384,94
498,20
141,52
379,65
482,78
252,15
357,06
318,61
326,83
q3
(Watt)
309,62
568,52
304,48
275,30
564,80
605,67
236,93
525,77
217,52
15
Universitas Sumatera Utara
NTU
1,131
0,787
0,785
1,067
0,833
0,832
1,337
0,877
1,714
Tabel 1.2 Hasil Perhitungan Eksperimen dan Teoritis Alat Penukar Panas Aliran Berlawanan
Eksperimen
Re1
Re2
Re3
4090,52 670,97 2717,80
3680,36 349,06 1583,57
3591,04 283,62 1656,31
3567,09 69,81 1612,89
3044,60 1306,44 4649,38
3514,09 268,55 1692,07
4289,31 535,92 2528,74
3606,92 654,53 3354,29
3594,56 823,03 3182,84
3594,56 562,94 3684,52
3517,91 907,17 3424,07
3499,69 230,40 2010,12
2837,10 358,07 2343,63
2887,21 320,55 2292,68
2909,86 226,00 2336,86
3596,30 422,25 1863,89
3005,64 142,32 1992,76
3375,54 396,44 2097,00
3005,64 142,32 1992,76
2025,36 1132,60 4757,56
2025,36 1011,25 5267,29
2969,76 609,41 3071,88
Teoritis
εs
T1o
T2o
T3o
(°C)
εo
(°C)
(°C)
(°C)
ε
40,9
30,8
30,6
40,2
23,8
32,3
30,0
45,2
39,8
42,3
39,1
25,4
22,7
23,4
24,4
24,7
35,4
24,8
44,1
38,2
38,5
36,5
0,637
0,642
0,659
0,869
0,501
0,657
0,553
0,838
0,536
0,674
0,510
0,572
0,515
0,565
0,585
0,499
0,829
0,488
0,753
0,550
0,499
0,564
0,561
0,674
0,650
0,849
0,446
0,682
0,527
0,693
0,459
0,612
0,440
0,514
0,504
0,498
0,548
0,444
0,753
0,464
0,713
0,462
0,498
0,467
38,9
25,5
25,9
28,5
32,4
24,0
38,2
37,5
42,6
37,5
41,9
28,5
27,0
28,3
28,3
32,8
31,1
31,8
41,1
41,2
41,3
39,0
48,9
39,1
40,4
47,1
29,6
40,8
34,5
48,9
37,9
49,3
41,3
38,4
30,5
33,2
36,6
34,1
42,0
35,0
51,9
43,0
44,0
41,3
45,1
32,5
32,3
44,8
20,1
32,6
20,8
46,3
0,5
46,3
37,1
31,6
21,3
23,8
26,7
22,2
37,6
21,6
46,1
36,7
36,4
35,1
0,717
0,712
0,719
0,949
0,428
0,730
0,436
0,784
0,464
0,789
0,439
0,735
0,497
0,542
0,616
0,445
0,848
0,461
0,785
0,487
0,484
0,484
C1/Cs
λ
T1in
Tsin
T1o
T2o
T3o
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
1,27
1,35
1,41
2,12
1,00
1,35
0,84
1,16
1,07
1,17
0,99
1,61
1,17
1,29
1,43
1,02
1,95
0,97
1,95
1,05
1,05
1,07
0,51
0,48
0,42
0,15
0,54
0,40
0,47
0,45
0,52
0,08
0,53
0,33
0,39
0,07
0,29
0,49
0,23
0,44
0,23
0,50
0,45
0,45
56,3
47,87
47,7
47,3
53,7
47,7
62,4
52,2
52
52
50,8
41,09
38,76
39,69
40,1
54,2
42,62
53,2
53,5
53,5
53,5
49,27
26,2
5,3
5
5,3
4
4
6,9
30,4
30,3
30,4
30,6
13,5
11,17
12,56
12,7
6,1
16,19
6,9
27
26,9
26,9
26,9
39,6
27,7
27,7
30,1
28,8
26,4
31,7
36,5
41,1
39,6
40,5
31,3
26,6
27,8
28,9
30,2
31,4
30,6
41,6
37,6
40,9
37,3
43,1
37,5
35,7
45,2
28,0
36,1
33,2
45,9
40,7
45,7
39,6
32,4
28,9
30,6
35,9
31,4
38,4
31,3
50,1
40,2
42,2
38,8
16
Universitas Sumatera Utara
Eksperimen
Re1
Re2
Re3
2973,36 743,49 3071,88
3057,52 609,42 3071,88
3924,61 409,80 1690,65
3206,13 1008,33 3638,26
3361,98 488,51 4104,07
2726,02 297,08 1684,66
2603,05 301,97 1639,71
3553,07 390,78 1673,70
2896,75 339,43 2308,46
2654,25 243,38 1768,37
2303,38 262,33 1727,35
2295,61 197,29 1775,85
2289,19 314,50 2743,77
2535,32 174,55 1833,08
2364,14 848,39 3404,17
2523,35 519,17 3670,12
2580,15 259,90 1858,89
2634,27 306,80 2112,09
2303,66 172,52 1477,24
2436,81 956,62 3583,96
2355,17 215,82 1428,55
2218,33 755,12 3171,93
2123,40 185,79 1449,37
Teori
εs
T1o
T2o
T3o
(°C)
εo
(°C)
(°C)
(°C)
ε
34,7
34,7
29,5
39,0
39,0
21,0
22,7
30,7
28,1
20,5
18,6
18,8
36,8
22,9
30,8
37,6
22,3
29,5
25,7
37,7
21,0
30,8
19,4
0,886
0,886
0,578
0,618
0,532
0,518
0,553
0,521
0,539
0,539
0,540
0,502
0,948
0,558
0,420
0,638
0,571
0,582
0,495
0,696
0,548
0,380
0,512
0,804
0,804
0,441
0,522
0,509
0,495
0,523
0,520
0,531
0,501
0,476
0,458
0,770
0,515
0,367
0,566
0,548
0,574
0,471
0,584
0,463
0,332
0,489
37,2
37,2
37,9
42,1
41,2
26,7
25,8
36,9
31,6
25,4
23,3
28,0
31,8
24,2
41,0
38,8
26,6
30,4
23,0
42,4
23,6
43,5
29,2
37,9
37,9
42,4
41,4
46,0
33,4
32,8
45,5
41,3
37,4
33,1
32,8
40,1
45,8
36,9
44,8
41,1
42,0
46,8
39,5
42,0
37,6
38,3
33,4
33,4
28,6
36,7
35,6
22,7
22,4
31,2
25,6
20,9
20,8
14,2
37,5
26,6
31,9
36,5
23,8
28,3
29,4
34,4
25,6
30,9
16,5
0,759
0,759
0,484
0,500
0,464
0,556
0,552
0,520
0,528
0,524
0,536
0,393
0,803
0,589
0,398
0,568
0,570
0,573
0,551
0,488
0,595
0,369
0,453
C1/Cs
λ
T1in
Tsin
T1o
T2o
T3o
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
0,98
1,07
1,01
0,77
0,98
1,21
1,15
0,97
0,90
0,97
1,02
1,11
1,24
0,97
0,68
0,82
0,88
0,99
0,99
0,60
0,96
0,66
0,98
0,50
0,45
0,50
0,54
0,33
0,43
0,44
0,50
0,38
0,37
0,39
0,32
0,33
0,29
0,51
0,37
0,37
0,38
0,33
0,53
0,39
0,50
0,35
46,2
47,8
66,3
54,4
53,5
43,1
43,1
67,7
55,5
49,7
42,7
42,5
41,3
53,4
49,1
52
54,5
52,2
54,8
54,5
53,8
52,2
49,7
26,9
26,9
6,8
29,8
27
7,3
7
8,4
10,2
3,3
5,8
5,6
26,6
4
28,8
28,8
5,5
11,9
3,6
37,3
3,1
28,5
3,6
35,7
35,7
32,4
39,2
39,4
27,8
25,8
36,8
31,1
24,7
23,1
25,8
30,1
25,8
40,6
37,2
26,5
30,0
26,3
37,3
26,0
43,2
26,1
37,7
37,7
36,5
40,2
42,8
30,6
30,0
46,1
37,6
35,3
30,8
30,4
40,1
42,6
37,1
42,9
41,0
40,1
40,5
39,2
32,8
36,6
37,6
17
Universitas Sumatera Utara
Re1
Re2
Re3
2112,37 331,26 3050,58
2090,66 778,80 3003,25
1963,64 954,63 3359,72
1960,73 146,40 1481,56
1821,92 190,31 3037,81
1812,51 607,80 3297,79
1960,73 146,48 1482,31
1642,78 73,63 1518,39
1674,16 1006,23 3034,58
1563,29 72,15 1350,01
1297,71 978,39 3028,26
C1/Cs
λ
T1in
Tsin
T1o
Eksperimen
T2o
T3o
εs
T1o
(°C)
εo
Teori
T2o
T3o
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
ε
0,96
0,68
0,50
0,97
0,95
0,62
0,97
0,94
0,44
0,97
0,35
0,31
0,52
0,54
0,29
0,21
0,44
0,29
0,17
0,58
0,18
0,58
49,4
48,8
54,1
49,6
49,4
49,1
49,6
49,6
53,8
49,6
53,4
29,1
29,2
29,7
3,7
28,9
28,8
3,7
3,9
29,7
3,2
29,6
37,7
40,56
36,0
26,7
39,9
41,9
28,2
26,9
35,7
26,1
34,8
41,8
37,1
37,2
36,0
42,5
37,2
35,0
36,6
36,3
44,5
35,8
37,8
30,8
36,9
19,0
36,6
29,4
18,9
19,9
35,8
18,5
35,2
0,576
0,420
0,740
0,536
0,441
0,354
0,466
0,497
0,751
0,506
0,782
0,512
0,367
0,602
0,489
0,436
0,316
0,448
0,439
0,607
0,448
0,722
36,7
41,0
38,4
29,4
41,0
42,3
29,4
31,2
35,7
30,0
33,5
46,3
36,9
39,5
41,5
47,5
37,4
41,5
46,9
38,9
46,6
37,8
39,0
31,8
35,2
16,6
34,6
29,7
16,6
17,3
35,8
17,5
34,7
0,627
0,398
0,641
0,487
0,410
0,335
0,454
0,403
0,751
0,437
0,838
18
Universitas Sumatera Utara
Tabel 1.3 Data Hasil Eksperimen dan Perhitungan Teoritis Alat Penukar Kalor Aliran Berlawanan Arah
T1o (°C)
39,6
27,7
27,7
30,1
28,8
26,4
31,7
36,5
41,1
39,6
40,5
31,3
26,6
27,8
28,9
30,2
31,4
30,6
41,6
37,6
40,9
37,3
Eksperimen
T2o (°C)
43,1
37,5
35,7
45,2
28,0
36,1
33,2
45,9
40,7
45,7
39,6
32,4
28,9
30,6
35,9
31,4
38,4
31,3
50,1
40,2
42,2
38,8
T3o (°C)
40,9
30,8
30,6
40,2
23,8
32,3
30,0
45,2
39,8
42,3
39,1
25,4
22,7
23,4
24,4
24,7
35,4
24,8
44,1
38,2
38,5
36,5
T1o (°C)
38,9
25,5
25,9
28,5
32,4
24,0
38,2
37,5
43,9
37,5
41,9
28,5
27,0
28,3
28,3
32,8
31,1
31,8
41,1
41,2
41,3
39,0
Teori
T2o (°C)
48,9
39,1
40,4
47,1
29,6
40,8
34,5
48,9
40,8
49,3
41,3
38,4
30,5
33,2
36,6
34,1
42,0
35,0
51,9
43,0
44,0
41,3
Persentase Perbedaan
T3o (°C)
45,1
32,5
32,3
44,8
20,1
32,6
20,8
46,3
35,7
46,3
37,1
31,6
21,3
23,8
26,7
22,2
37,6
21,6
46,1
36,7
36,4
35,1
DT1o (%)
1,9
8,0
6,6
5,3
11,1
8,9
17,0
2,7
6,4
5,3
3,4
8,9
1,5
1,7
2,0
7,9
0,8
3,9
1,2
8,7
0,9
4,4
DT2o (%)
11,9
4,0
11,7
4,1
5,4
11,6
3,7
6,2
0,4
7,3
4,2
15,6
5,5
7,7
1,8
7,9
8,6
10,6
3,4
6,5
4,1
6,1
DT3o (%)
9,4
5,2
5,3
10,3
15,7
0,9
30,6
2,4
10,4
8,6
5,0
19,5
6,2
1,6
8,7
10,0
5,8
12,7
4,3
3,9
5,5
3,9
19
Universitas Sumatera Utara
T1o (°C)
35,7
37,5
32,4
39,2
39,4
27,8
25,8
36,8
31,1
24,7
23,1
25,8
30,1
25,8
37,2
37,2
26,5
30,0
26,3
37,3
26,0
Eksperimen
T2o (°C)
37,7
39,1
36,5
40,2
42,8
30,6
30,0
46,1
37,6
35,3
30,8
30,4
40,1
42,6
38,1
42,9
41,0
40,1
40,5
39,2
32,8
T3o (°C)
34,7
35,7
29,5
39,0
39,0
21,0
22,7
30,7
28,1
20,5
18,6
18,8
36,8
22,9
35,5
37,6
22,3
29,5
25,7
37,7
21,0
T1o (°C)
37,2
39,8
37,9
42,1
41,2
26,7
25,8
36,9
31,6
25,4
23,3
28,0
31,8
24,2
37,3
38,8
26,6
30,4
23,0
42,4
23,6
Teori
T2o (°C)
37,9
38,5
42,4
41,4
46,0
33,4
32,8
45,5
41,3
37,4
33,1
32,8
40,1
45,8
39,0
44,8
41,1
42,0
46,8
39,5
42,0
Persentase Perbedaan
T3o (°C)
33,4
31,9
28,6
36,7
35,6
22,7
22,4
31,2
25,6
20,9
20,8
14,2
37,5
26,6
34,6
36,5
23,8
28,3
29,4
34,4
25,6
DT1o (%)
4,1
5,8
14,5
6,9
4,4
4,1
0,2
0,2
1,5
2,6
0,7
7,9
5,4
6,0
0,2
4,2
0,4
1,2
12,4
12,1
9,1
DT2o (%)
0,5
1,4
14,0
2,8
7,0
8,4
8,6
1,2
9,0
5,7
6,8
7,2
0,0
6,9
2,3
4,2
0,2
4,5
13,5
0,7
22,0
DT3o (%)
3,6
10,7
2,9
5,8
8,6
7,6
1,5
1,7
8,8
2,1
10,7
24,6
1,9
13,9
2,4
2,8
6,1
4,2
12,6
8,8
18,1
20
Universitas Sumatera Utara
T1o (°C)
38,9
26,1
37,7
35,9
36,0
26,7
39,9
34,8
28,2
26,9
35,7
26,1
34,8
Eksperimen
T2o (°C)
37,9
37,6
41,8
38,1
37,2
36,0
42,5
40,2
35,0
36,6
36,3
44,5
35,8
T3o (°C)
36,5
19,4
37,8
36,0
36,9
19,0
36,6
35,2
18,9
19,9
35,8
18,5
35,2
T1o (°C)
43,5
29,2
36,7
36,4
38,4
29,4
41,0
35,1
29,4
31,2
35,7
30,0
33,5
Teori
T2o (°C)
37,6
38,3
46,3
39,6
39,5
41,5
47,5
40,9
41,5
46,9
38,9
46,6
37,8
Persentase Perbedaan
T3o (°C)
30,9
16,5
39,0
35,4
35,2
16,6
34,6
35,0
16,6
17,3
35,8
17,5
34,7
DT1o (%)
10,5
10,5
2,7
1,5
6,3
9,1
2,7
0,8
4,0
13,7
0,0
13,0
3,9
DT2o (%)
0,6
2,0
9,7
3,7
5,7
13,3
10,5
1,7
15,7
21,9
6,8
4,4
5,3
DT3o (%)
15,3
14,9
3,1
1,6
4,5
12,6
5,4
0,7
12,1
12,9
0,1
5,6
1,3
21
Universitas Sumatera Utara
LAMPIRAN II
ANALISA PERHITUNGAN DATA EKSPERIMEN DAN TEORITIS
UNTUK ALAT PENUKAR KALOR TIGA SALURAN SATU LALUAN
ALIRAN TERBAGI DENGAN KONFIGURASI ALIRAN YANG
SEARAH
Universitas Sumatera Utara
2.1. Analisa Perhitungan Teoritis Alat Penukar Kalor Tiga Saluran Satu
Laluan Aliran Terbagi dengan Konfigurasi Aliran Searah
Diketahui :
T1in = 37,7 °C
Tsin = 27,2 °C
Q1 = 0,69 lpm
Q2 = 0,65 lpm
Q3 = 0,61 lpm
D1o = 0,00935 m; D1in = 0,008006 m
D2o = 0,0127 m ; D2in = 0,010922 m
D3o = 0,00635 m ; D3in = 0,004826 m
Ditanya :
•
ε
Penyelesaian
Properties Fluida Air Pada Tabel Incropera
Saat :
T1in = 37,7 °C
ρ
= 992,7726 kg/m3
Cp1
= 4,18028 Kj/Kg. K
μ
= 0,000686 N.s/m2
ρ
= 996,9295 kg/m3
Cp2
= 4,17804 Kj/Kg. K
μ
= 0,000852 N.s/m2
Tsin = 27,2 °C
Maka, Q1 = 0,69 lpm => Q1 = �
Q
�=
60 s .1000
Q2 = 0,65 lpm => Q1 = �
Q3 = 0,61 lpm => Q1 = �
Q
�=
60 s .1000
Q
60 s .1000
�=
0,69 litr /min
60 s .1000
0,65 litr /min
60 s .1000
0,61 litr /min
60 s .1000
= 1, 15 .10-5 m3/s
= 1,08.10-5 m3/s
= 1,02 . 10-5 m3/s
1
Universitas Sumatera Utara
ρ=
ṁ1
�
�
, sehingga ṁ = ρ.Q, maka massa untuk masing-masing fluida :
= 992,7726 kg/m3 . 1, 15 .10-5 m3/s
= 0,011417 kg/s
ṁ2
= 996,9295 kg/m3 . 1,08.10-5 m3/s
= 0,0108 kg/s
ṁ3
= 996,9295 kg/m3 . 1,02 . 10-5 m3/s
= 0,010135 kg/s
Kecepatan fluida mengalir untuk menentukan bilangan Reynold
V=
�
�
=
4.�
�.�²
• Kecepatan fluida di saluran 1
v1 =
4.Q
π.D²
=
4. 0,0000115 m³/s
= 0,616218 m/s
3,14 . ((0,00806 2 )−(0,00635 2 ))
• Kecepatan fluida di saluran 2
4.Q
v2 = π.D² =
4. 0,0000108 m³/s
= 0,43305 m/s
3,14 . ((0,010992 2 )−(0,00935 2 ))
• Kecepatan fluida di saluran 3
v3 =
4.Q
π.D²
=
4. 0,0000102 m³/s
= 0,556076 m/s
3,14 . ((0,004826 2 ))
Menentukan laju kapasitas aliran :
C1 = ṁ1 . cp1 = 0,011417 kg/s. 4,18028 Kj/Kg. K = 0,047726 kW/°K
C2 = ṁ2. cp2 = 0,0108 kg/s. 4,17804 Kj/Kg. K = 0,045123 kW/°K
C3 = ṁ3. cp3 = 0,010135 kg.s . 4,17804 Kj/Kg. K = 0,042346 kW/°K
Maka laju total kapasitas aliran shell flow, sebagai berikut :
Cs
= C2 + C3
= 0,045123 kW/°K + 0,042346 kW/°K
= 0,087469 kW/°K
2
Universitas Sumatera Utara
Diantara Cs dan C1 kita tentukan Cmin yang mana bernilai lebih kecil maka nilai
tersebut sebagai rasio minimum kapasitas aliran, Cmin,
Maka, Cmin = C1 = 0,047726 kW/K .
Rasio kapasitas aliran seperti pad persamaan 2.32
S1 = C1/C2 = (0,047726 kW/°K) / (0,045123 kW/°K) = 1,057679
S2 = C1/C3 = (0,069829 kW/°K) / (0,042346 kW/°K) = 1,127035
C1/Cs = ((0,047726 kW/°K) / (0,087469 kW/°K) = 0,545628
Berdasarkan perhitungan koefisien perpindahan panas konveksi menyeluruh pada
alat penukar kalor pada Bab IV persamaan 4.1 maka diperoleh :
U12P12L
= 39,8 W/o K
U13P13L
= 15,264 W/o K
Pada persamaan 2.31 maka parameter penentu efektifitas aliran berlawanan arah,
sebagai berikut :
�₂ =
U₁₃ P₁₃ L
C₁
�₃ =
U₁₂ P₁₂ L
C₁
=
=
40,053 �°�
0,047726 ��°�
15,264 �°�
0,047726 ��°�
1000 �
1 ��
1000 �
1 ��
= 0,319827
= 0,839232
Lalu, koefisien a1 dan a4 dapat dinyatakan dalam a2 dan a3 pada persamaaan 2.33
untuk konfigurasi aliran searah sebagai berikut :
a1 = a3 ( I+s1 ) = 0,839232 (1+ 1,057679)
a4 = a2 ( I + s2 ) = 0,319827 (1 + 1,127035)
α1.α4
= 1,174761
α2.α3
= 0,268409
Pada persamaan 2.44 kita menentukan nilai α dan β sebagai parameter pennetu
temperatur keluaran,
α = (a1 + a4)/2 = (1,72687 + 0,680281)/2 = 1,203577
β
= �([(�₁ − �₂)²/4] + �₁�₂).
3
Universitas Sumatera Utara
= �([(1,72687 − 0,31987)²/4] + (1,72687 . 0,319827).
= 0,8737
Panjang Alat penukar kalor (L) = 1,22 m
ϒ = (a4 - a1)/2 = (0,680281 - 1,72687)/2 = 0,52329
Untuk menentukan temperatur keluaran masing-masing saluran dibutuhkan
beberapa parameter penentu hal tersebut seperti pada persamaan 2.54, 2.55, 2.53
dan 2.52 diantaranya yaitu :
uA = T1i – T2i = 37,7 °C – 27,2 °C = 10,5 °C
vA = T1i – T3i = 37,7 °C – 27,2 °C = 10,5 °C
uL = e-αL [ uA cosh βL + β (ϒ uA – α2 vA) sinh βL]
1
= e-1,203577 . 1,22 { 10,5 °C . (cosh 0,8737. 1,22 m +
((1/0,8737)(0,52329 . 10,5°C - 0,319827).sinh 0,8737. 1,22 m))
= 0,941145
vL = e-αL [vA cosh βL -
1
β
(ϒ vA – α3 uA) sinh βL]
= e-1,203577 . 1,22 ((10,5 °C . cosh 0,8737. 1,22 m) – (((1/0,8737)(0,52329 .
10,5°C - 0,839232).sinh 0,8737. 1,22 m))
= 2,80812
Maka, untuk menentukan temperatur keluar sesuai persamaan 2.56, 2.57 dan 2.58
T1o =
C₁ T₁ᵢ + C₂(UL + T₂ᵢ) + C₃ (vL + T₃ᵢ)
C₁ + C₂ + C₃
0,047726
=
kW
.
°K
37,7 °C + 0,045123 kW/°K (0,941145 + 27,2 ) + 0,042346 kW/°K (2,80812 + 27,2)
(0,047726 + 0,045123 + 0,042346 )kW/°K
= 32,15919 °C
T2o = T1o - uL
= 32,15919 °C - 0,941145
= 31,15919 °C
T3o = T1o - vL
= 32,15919 °C - 2,80812
= 29,29221 °C
4
Universitas Sumatera Utara
Setelah diperoleh temperatur keluaran maka dapat dicari efektifitas dari alat pe
nukar kalor dari persamaan 4.2, yaitu :
ε=
�1 (�1�� −�1��� )
���� (�1�� −����
= εo =
)
ε = 0,533299 = 53 %
0,047726 �� /°� (37,7°C − 32,15919 °C)
0,047726 �� /°� (37,7 °C −8,4 °C)
*Lakukan hal yang sama untuk menentukan temperatur keluaran dan efektifitas
pada konfigurasi aliran searah pada kasus yang sama seperti diatas.
5
Universitas Sumatera Utara
Tabel 2.1 Pengujian Hasil Pengukuran Sesuai Kriteria Neraca Energi
Q1
Q2
Q3
T1in
Tsin
T1o
T2o
T3o
(liter/min)
(liter/min)
(liter/min)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
1,13
1,09
1,02
0,83
0,63
0,76
0,30
0,61
0,56
0,65
0,43
0,24
0,30
0,13
0,50
0,51
0,41
0,65
0,46
0,52
0,59
0,26
0,78
0,57
0,57
0,54
0,47
0,49
0,46
0,62
0,67
0,46
0,50
0,47
0,43
0,49
0,48
0,51
0,54
0,58
0,51
0,54
0,60
53,60
61,00
62,70
62,80
57,00
56,80
59,60
59,20
56,00
56,00
55,80
55,80
55,60
55,60
55,60
51,20
51,10
55,10
50,90
36,90
28,70
29,30
29,20
29,20
8,40
8,90
29,10
29,00
7,20
7,20
7,10
7,10
7,60
7,20
8,20
29,40
29,40
8,80
29,30
26,80
42,80
48,50
46,40
47,50
33,70
33,70
44,60
46,40
38,50
34,00
42,20
34,10
35,50
35,50
33,50
41,20
40,70
33,20
42,90
31,30
37,60
42,60
42,40
45,10
28,10
28,10
41,20
43,30
36,50
30,20
40,60
29,70
27,70
30,70
27,70
40,10
37,20
25,90
41,70
29,80
36,60
37,70
39,90
43,00
25,40
25,40
36,00
36,60
25,80
24,90
24,70
24,20
23,30
24,20
22,70
36,70
36,40
23,70
36,10
29,50
1,00
0,98
0,96
0,93
Re1
Re2
Re3
q1
(Watt)
q2
(Watt)
q3
(Watt)
NTU
3197,11
3442,30
3303,49
3243,30
2976,75
2967,64
3030,24
3012,27
2873,11
2873,11
2866,61
2806,00
2797,58
2797,58
2797,58
2616,43
2611,66
2776,74
2602,46
1961,14
1048,85
805,99
970,30
383,01
467,41
435,37
828,15
546,73
177,75
222,19
96,01
369,28
381,97
303,65
495,20
589,72
666,64
457,36
332,63
948,02
3025,64
3063,20
2895,99
2520,58
1577,14
1502,23
3318,17
3578,39
1431,08
1555,52
1458,13
1334,03
1541,59
1493,30
1632,10
2908,00
3123,41
1660,66
2901,98
3063,27
808,73
935,11
1140,47
1049,47
1710,65
1587,15
1009,24
861,31
1178,80
1481,92
916,87
1432,03
1326,57
1326,57
1458,57
661,32
687,78
1445,73
529,11
360,31
512,54
581,24
695,93
330,90
840,00
751,33
545,63
426,60
491,94
482,58
304,68
790,57
716,94
674,04
886,12
341,42
281,35
705,05
223,65
162,46
280,80
332,14
400,83
449,94
582,28
530,37
296,78
353,26
598,55
618,96
578,73
514,43
538,04
570,85
516,99
273,44
281,63
531,04
254,72
112,47
0,631
0,553
0,680
0,472
0,632
0,616
0,592
0,401
0,452
0,434
0,427
0,617
0,570
0,508
0,670
0,489
0,520
0,624
0,384
0,710
6
Universitas Sumatera Utara
Q1
Q2
Q3
T1in
Tsin
T1o
T2o
T3o
(liter/min)
(liter/min)
(liter/min)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
0,33
0,15
0,63
0,15
0,30
0,52
0,72
0,78
0,72
0,78
0,63
0,65
0,69
0,72
0,60
0,26
0,37
0,48
0,59
0,61
0,49
0,63
0,55
0,63
0,55
0,43
0,50
0,67
0,58
0,63
0,44
0,60
0,60
0,50
0,51
0,44
0,44
0,42
0,43
0,46
62,90
57,80
57,80
58,00
57,10
55,70
55,00
50,60
45,10
63,40
55,60
51,70
49,70
56,20
55,10
57,10
56,90
56,30
56,20
55,80
29,30
30,50
30,50
30,30
30,60
7,10
9,60
30,90
27,00
29,00
7,40
30,70
26,90
6,60
6,60
8,30
7,90
7,70
7,40
7,30
47,50
42,90
42,90
47,70
45,60
32,50
32,70
39,80
35,80
43,80
33,30
40,90
38,70
30,60
29,60
36,80
33,50
33,10
32,30
30,10
43,80
40,20
40,20
46,40
43,20
30,00
26,00
37,40
35,10
41,20
27,20
38,40
35,50
23,90
24,40
33,80
28,10
27,80
25,60
23,70
43,80
40,50
38,80
40,80
40,20
25,10
23,80
36,50
31,80
38,60
22,70
36,90
33,00
20,80
22,50
25,80
25,30
23,50
23,50
22,90
0,91
0,90
0,89
0,87
0,80
Re1
Re2
Re3
q1
(Watt)
q2
(Watt)
q3
(Watt)
NTU
2955,58
2740,27
2736,30
2748,25
2712,73
2655,86
2628,21
2453,82
2229,51
2943,97
2593,59
2599,42
2362,28
2558,35
2549,33
2384,82
2377,75
2356,08
2352,51
2338,33
422,19
826,53
561,75
198,19
394,42
382,99
571,46
1032,1
879,32
991,74
469,21
481,94
840,66
523,52
436,27
198,65
279,48
360,52
439,42
453,04
2633,28
3031,03
2853,58
3496,64
3037,48
1330,33
1666,99
3723,99
2975,45
3364,76
1376,53
1868,71
3070,64
1527,14
1557,68
1412,14
1396,09
1325,10
1345,24
1435,08
961,22
931,33
831,34
643,77
718,94
1451,35
1395,53
677,15
584,07
1209,69
1364,48
662,05
674,72
1530,71
1526,49
1115,67
1286,14
1275,53
1314,08
1413,33
331,93
423,74
375,71
167,47
262,10
833,16
824,73
351,50
404,89
660,19
872,53
347,02
411,98
871,72
747,43
463,48
522,62
674,72
751,10
699,81
492,87
381,37
346,17
458,72
366,10
541,54
495,90
260,13
193,28
419,59
470,89
257,93
254,10
496,89
567,50
538,28
535,34
464,08
484,25
501,98
0,453
0,657
0,493
0,312
0,384
0,657
0,756
0,688
0,440
0,571
0,758
0,651
0,680
0,788
0,687
0,412
0,534
0,694
0,806
0,793
7
Universitas Sumatera Utara
Q1
Q2
Q3
T1in
Tsin
T1o
T2o
T3o
(liter/min)
(liter/min)
(liter/min)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
0,59
0,80
0,65
0,35
0,35
0,67
0,09
0,13
0,59
0,63
0,61
0,60
0,60
0,57
0,52
0,57
40,90
49,80
37,70
43,50
43,60
46,40
45,60
45,20
27,10
31,50
27,20
27,00
27,00
27,70
26,80
26,90
33,10
39,30
32,60
34,70
35,70
36,20
38,60
37,60
32,30
37,50
30,00
33,10
33,10
33,70
37,90
36,20
31,60
36,30
29,80
32,60
31,60
32,20
33,20
32,70
0,74
0,69
0,67
0,65
0,63
Re1
Re2
Re3
q1
(Watt)
q2
(Watt)
q3
(Watt)
NTU
1682,14
1867,80
1476,71
1644,04
1599,13
1616,14
1606,21
1546,24
721,98
1072,35
796,98
427,45
427,45
829,71
109,35
158,38
3032,73
3547,29
3141,74
3078,05
3078,05
2965,09
2653,99
2917,11
399,81
549,96
243,40
419,25
365,46
457,38
313,89
330,43
212,99
332,71
126,34
148,22
148,22
279,02
69,34
83,94
184,32
209,61
110,10
233,27
191,61
178,03
230,99
229,52
0,595
0,818
0,779
0,461
0,456
0,876
0,377
0,367
8
Universitas Sumatera Utara
Tabel 2.2 Hasil Perhitungan Eksperimen dan Teoritis Alat Penukar Panas Searah
Re1
Re2
Re3
3197,11 1048,85 3025,64
3442,30 805,99 3063,20
3303,49 970,30 2895,99
3243,30 383,01 2520,58
2976,75 467,41 1577,14
2967,64 435,37 1502,23
3030,24 828,15 3318,17
3012,27 546,73 3578,39
2873,11 177,75 1431,08
2873,11 222,19 1555,52
2866,61 96,01 1458,13
2806,00 369,28 1334,03
2797,58 381,97 1541,59
2797,58 303,65 1493,30
2797,58 495,20 1632,10
2616,43 589,72 2908,00
2611,66 666,64 3123,41
2776,74 457,36 1660,66
2602,46 332,63 2901,98
1961,14 948,02 3063,27
C1/Cs
λ
T1in
Tsin
T1o
Eksperimen
T2o
T3o
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
εs
T1o
(°C)
εo
Teori
T2o
T3o
(°C)
(°C)
(°C)
ε
0,80
0,90
0,78
1,28
0,89
0,96
0,76
0,88
1,38
1,20
1,61
1,01
0,94
1,06
0,81
0,95
0,87
0,86
1,19
0,67
0,59
0,53
0,58
0,39
0,55
0,55
0,51
0,39
0,34
0,38
0,22
0,54
0,51
0,46
0,56
0,46
0,47
0,54
0,33
0,57
53,60
61,00
62,70
62,80
57,00
56,80
59,60
59,20
56,00
56,00
55,80
55,80
55,60
55,60
55,60
51,20
51,10
55,10
50,90
36,90
28,70
29,30
29,20
29,20
8,40
8,90
29,10
29,00
7,20
7,20
7,10
7,10
7,60
7,20
8,20
29,40
29,40
8,80
29,30
26,80
42,80
48,50
46,40
47,50
33,70
33,70
44,60
46,40
38,50
34,00
42,20
34,10
35,50
35,50
33,50
41,20
40,70
33,20
42,90
31,30
37,60
42,60
42,40
45,10
28,10
28,10
41,20
43,30
36,50
30,20
40,60
29,70
27,70
30,70
27,70
40,10
37,20
25,90
41,70
29,80
36,60
37,70
39,90
43,00
25,40
25,40
36,00
36,60
25,80
24,90
24,70
24,20
23,30
24,20
22,70
36,70
36,40
23,70
36,10
29,50
0,418
0,394
0,487
0,585
0,512
0,482
0,492
0,424
0,493
0,543
0,449
0,452
0,419
0,440
0,466
0,459
0,479
0,473
0,441
0,554
0,410
0,385
0,468
0,435
0,379
0,389
0,411
0,384
0,456
0,403
0,432
0,412
0,396
0,413
0,449
0,426
0,392
0,400
0,399
0,423
43,32
48,47
48,21
51,98
37,01
37,68
46,44
47,60
41,37
39,90
44,27
36,61
36,34
37,53
35,15
42,69
42,25
35,65
44,03
32,22
38,33
43,72
42,46
50,33
30,18
31,43
42,28
45,35
39,88
37,66
43,99
31,12
31,08
33,60
28,38
40,72
39,99
29,70
43,40
30,62
34,89
37,06
37,61
38,48
21,38
22,33
35,88
35,31
20,77
19,94
20,55
21,27
20,26
20,17
20,33
34,77
34,46
20,66
34,64
29,07
0,413
0,395
0,433
0,414
0,411
0,399
0,432
0,384
0,412
0,397
0,380
0,400
0,401
0,396
0,431
0,390
0,408
0,420
0,379
0,464
9
Universitas Sumatera Utara
Re1
Re2
Re3
2955,58 422,19 2633,28
2740,27 826,53 3031,03
2736,30 561,75 2853,58
2748,25 198,19 3496,64
2712,73 394,42 3037,48
2655,86 382,99 1330,33
2628,21 571,46 1666,99
2453,82 1032,09 3723,99
2229,51 879,32 2975,45
2943,97 991,74 3364,76
2593,59 469,21 1376,53
2599,42 481,94 1868,71
2362,28 840,66 3070,64
2558,35 523,52 1527,14
2549,33 436,27 1557,68
2384,82 198,65 1412,14
2377,75 279,48 1396,09
2356,08 360,52 1325,10
2352,51 439,42 1345,24
2338,33 453,04 1435,08
C1/Cs
λ
T1in
Tsin
T1o
Eksperimen
T2o
T3o
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
εs
T1o
(°C)
εo
Teori
T2o
T3o
(°C)
(°C)
(°C)
ε
1,10
0,76
0,95
1,16
1,06
0,94
0,73
0,62
0,70
0,63
0,82
0,71
0,68
0,70
0,77
1,12
0,97
0,87
0,77
0,73
0,40
0,53
0,45
0,19
0,06
0,55
0,59
0,54
0,06
0,55
0,59
0,52
0,53
0,59
0,54
0,37
0,46
0,53
0,58
0,57
62,90
57,80
57,80
58,00
57,10
55,70
55,00
50,60
45,10
63,40
55,60
51,70
49,70
56,20
55,10
57,10
56,90
56,30
56,20
55,80
29,30
30,50
30,50
30,30
30,60
7,10
9,60
30,90
27,00
29,00
7,40
30,70
26,90
6,60
6,60
8,30
7,90
7,70
7,40
7,30
47,50
42,90
42,90
47,70
45,60
32,50
32,70
39,80
35,80
43,80
33,30
40,90
38,70
30,60
29,60
36,80
33,50
33,10
32,30
30,10
43,80
40,20
40,20
46,40
43,20
30,00
26,00
37,40
35,10
41,20
27,20
38,40
35,50
23,90
24,40
33,80
28,10
27,80
25,60
23,70
43,80
40,50
38,80
40,80
40,20
25,10
23,80
36,50
31,80
38,60
22,70
36,90
33,00
20,80
22,50
25,80
25,30
23,50
23,50
22,90
0,503
0,546
0,485
0,430
0,460
0,477
0,491
0,548
0,514
0,452
0,463
0,515
0,482
0,516
0,526
0,416
0,478
0,477
0,490
0,530
0,432
0,472
0,421
0,418
0,402
0,452
0,465
0,495
0,421
0,404
0,456
0,471
0,476
0,461
0,453
0,374
0,393
0,426
0,460
0,451
50,83
45,65
46,86
50,38
47,81
35,60
34,22
41,24
36,75
46,96
34,19
42,09
39,11
32,82
33,25
39,66
37,04
34,99
33,45
32,86
49,13
42,19
44,73
50,42
46,83
30,16
27,40
38,30
34,15
41,83
27,72
39,48
36,07
25,69
27,52
38,31
34,22
30,69
27,96
27,34
38,11
37,02
37,15
36,41
36,97
21,02
21,20
34,92
31,14
36,33
20,87
35,35
31,94
19,06
18,63
21,73
21,25
21,32
20,78
19,94
0,394
0,445
0,395
0,318
0,372
0,414
0,458
0,475
0,461
0,379
0,444
0,458
0,464
0,471
0,451
0,357
0,405
0,438
0,466
0,473
10
Universitas Sumatera Utara
Re1
Re2
Re3
1682,14 721,98 3032,73
1867,80 1072,35 3547,29
1476,71 796,98 3141,74
1644,04 427,45 3078,05
1599,13 427,45 3078,05
1616,14 829,71 2965,09
1606,21 109,35 2653,99
1546,24 158,38 2917,11
C1/Cs
λ
T1in
Tsin
T1o
Eksperimen
T2o
T3o
(°C)
(°C)
(°C)
(°C)
εs
T1o
(°C)
εo
Teori
T2o
T3o
(°C)
(°C)
(°C)
ε
0,63
0,53
0,55
0,72
0,70
0,52
1,06
0,89
0,50
0,56
0,52
0,37
0,37
0,54
0,15
0,19
40,90
49,80
37,70
43,50
43,60
46,40
45,60
45,20
27,10
31,50
27,20
27,00
27,00
27,70
26,80
26,90
33,10
39,30
32,60
34,70
35,70
36,20
38,60
37,60
32,30
37,50
30,00
33,10
33,10
33,70
37,90
36,20
31,60
36,30
29,80
32,60
31,60
32,20
33,20
32,70
0,485
0,559
0,49
0,533
0,462
0,545
0,394
0,415
0,481
0,551
0,47
0,485
0,430
0,545
0,377
0,394
34,02
40,09
32,10
36,10
36,02
36,06
39,97
38,90
32,79
37,78
31,16
35,63
35,58
34,42
40,09
39,07
30,01
35,17
29,29
30,43
30,42
31,53
31,50
31,05
0,427
0,517
0,533
0,448
0,444
0,553
0,317
0,344
11
Universitas Sumatera Utara
Tabel 2.3 Data Hasil Eksperimen dan Perhitungan Teoritis Alat Penukar Kalor Aliran Searah
T1o (°C)
42,80
48,50
46,40
47,50
33,70
33,70
44,60
46,40
38,50
34,00
42,20
34,10
35,50
35,50
33,50
41,20
40,70
33,20
42,90
31,30
47,50
42,90
Eksperimen
T2o (°C)
37,60
42,60
42,40
45,10
28,10
28,10
41,20
43,30
36,50
30,20
40,60
29,70
27,70
30,70
27,70
40,10
37,20
25,90
41,70
29,80
43,80
40,20
T3o (°C)
36,60
37,70
39,90
43,00
25,40
25,40
36,00
36,60
25,80
24,90
24,70
24,20
23,30
24,20
22,70
36,70
36,40
23,70
36,10
29,50
43,80
40,50
T1o (°C)
43,32
48,47
48,21
51,98
37,01
37,68
46,44
47,60
41,37
39,90
44,27
36,61
36,34
37,53
35,15
42,69
42,25
35,65
44,03
32,22
50,83
45,65
Teori
T2o (°C)
38,33
43,72
42,46
50,33
30,18
31,43
42,28
45,35
39,88
37,66
43,99
31,12
31,08
33,60
28,38
40,72
39,99
29,70
43,40
30,62
49,13
42,19
T3o (°C)
34,89
37,06
37,61
38,48
21,38
22,33
35,88
35,31
20,77
19,94
20,55
21,27
20,26
20,17
20,33
34,77
34,46
20,66
34,64
29,07
38,11
37,02
Persentase Perbedaan
DT1o (%)
DT2o (%)
DT3o (%)
1,2
1,9
4,7
0,1
2,6
1,7
3,8
0,1
5,7
8,6
10,4
10,5
8,9
6,9
15,8
10,6
10,6
12,1
4,0
2,5
0,3
2,5
4,5
3,5
6,9
8,5
19,5
14,8
19,8
19,9
4,7
7,7
16,8
6,8
4,6
12,1
2,3
10,9
13,0
5,4
8,6
16,7
4,7
2,4
10,4
3,5
1,5
5,3
3,7
7,0
5,3
6,9
12,8
12,8
2,6
3,9
4,0
2,8
2,7
1,5
6,6
10,9
13,0
6,0
4,7
8,6
12
Universitas Sumatera Utara
T1o (°C)
42,90
47,70
45,60
32,50
32,70
39,80
35,80
43,80
33,30
40,90
38,70
30,60
29,60
36,80
33,50
33,10
32,30
30,10
33,10
39,30
32,60
34,70
Eksperimen
T2o (°C)
40,20
46,40
43,20
30,00
26,00
37,40
35,10
41,20
27,20
38,40
35,50
23,90
24,40
33,80
28,10
27,80
25,60
23,70
32,30
37,50
30,00
33,10
T3o (°C)
38,80
40,80
40,20
25,10
23,80
36,50
31,80
38,60
22,70
36,90
33,00
20,80
22,50
25,80
25,30
23,50
23,50
22,90
31,60
36,30
29,80
32,60
T1o (°C)
46,86
50,38
47,81
35,60
34,22
41,24
36,75
46,96
34,19
42,09
39,11
32,82
33,25
39,66
37,04
34,99
33,45
32,86
34,02
40,09
32,10
36,10
Teori
T2o (°C)
44,73
50,42
46,83
30,16
27,40
38,30
34,15
41,83
27,72
39,48
36,07
25,69
27,52
38,31
34,22
30,69
27,96
27,34
32,79
37,78
31,16
35,63
T3o (°C)
37,15
36,41
36,97
21,02
21,20
34,92
31,14
36,33
20,87
35,35
31,94
19,06
18,63
21,73
21,25
21,32
20,78
19,94
30,01
35,17
29,29
30,43
Persentase Perbedaan
DT1o (%)
DT2o (%)
DT3o (%)
8,5
10,1
4,3
5,3
8,0
10,8
4,6
7,8
8,0
8,7
0,5
16,3
4,4
5,1
10,9
3,5
2,3
4,3
2,6
2,7
2,1
6,7
1,5
5,9
2,6
1,9
8,1
2,8
2,7
4,2
1,0
1,6
3,2
6,8
7,0
8,4
11,0
11,3
17,2
7,2
11,8
15,8
9,6
17,9
16,0
5,4
9,4
9,3
3,4
8,4
11,6
8,4
13,3
12,9
2,7
1,5
5,0
2,0
0,8
3,1
1,5
3,7
1,7
3,9
7,1
6,7
13
Universitas Sumatera Utara
T1o (°C)
35,70
36,20
38,60
37,60
Eksperimen
T2o (°C)
33,10
33,70
37,90
36,20
T3o (°C)
31,60
32,20
33,20
32,70
T1o (°C)
36,02
36,06
39,97
38,90
Teori
T2o (°C)
35,58
34,42
40,09
39,07
T3o (°C)
30,42
31,53
31,50
31,05
Persentase Perbedaan
DT1o (%)
DT2o (%)
DT3o (%)
0,9
7,0
3,7
0,4
2,1
2,1
3,4
5,5
5,1
3,3
7,3
5,1
14
Universitas Sumatera Utara
LAMPIRAN III
TABLE PROPERTIES OF SATURATED WATER
Universitas Sumatera Utara
Tabel 4.1 Properties of
1
Universitas Sumatera Utara