Pemanfaatan Rumput Laut Eucheuma cottonii untuk Peningkatan Kandungan Iodium dan Serat Pangan Makanan Jajanan Tradisional
SKRIPSI
PEMANFAATAN RUMPtJT LAUT Ellchetlwt! 'ol/lIlIi UNTUK
1'lcNINGKATAN
KADAR
IODIUM
MAKANAN JAJANAN
DAN SERAT
TRAOISIONAL
01 eh
TR EllS
[102497904
2003
FAKLJLTAS TEKNOLOGI I'IlRTANIAN
INSTITLJT I'ERTANIAN BOGOR
1I0GOR
I'ANGAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
FAKULTAS TEKNOLOGI P.RTANIAN
PEMANFAATAN RUMPUT LAUT Eucheuma cotoni; UNTUK
PENINGKATAN KADAR
IODIUM
MAKANAN JAJANAN
DAN SERAT
PANGAN
TRADISIONAL
SKRIPSI
SebJ.gai salah satu syarat untuh. I11cmperoieh gchlr
SAfiJANA TEKNOLOGI I'ERTANIAN
,I)ada Jurusan Teknolog; Pangap dan Gizi
Fakultas Teknologi Pertanian
Oleh:
T J E E S
F02497904
Dilahirkan pada tanggal 6 Noremb�r 1969
di Ker.dari
Tanggalluius 17 April 2)02
--
f Dr. If. Made Astawan. MS
Dosen Pembimbing I
PEMANFAATAN RUMPUT LAUT Euclmma 'ollon; UNTUK
PENINGKATAN
KADAR
IODIUM
DAN SERAT
PANGAN
MAKANAN JAJANAN TRADISIONAL
SKRIPSI
Sebagai salah satB syarat untuk TeAperHieh gelar
SARJANA TEKNOLOGI PERTANIAN
Pada )urBsan l'e¨n¾logM Iangan dan oNÐM
FakBitas TeknologM IertanMan
Oleh:
L J E l S
M024z7904
200y
FAKULTAS TEKKOLOGI IFJLHKIAK
IKSLILUL PlJTAKIAc iOGfJ
BUGOJ
DAFTAJ lSI
HamaTan
DAFTAJ lSI .I...........I............F.................I.......I..I..F..F...I........."......
i
DAFTAR TBEL...........................................................................
iii
DAFLAJ GAMiAJ .................. .......... .,........................................
iv
DAFTAJ LAMIIAN ..............F................j..........I........F.....F......I..
v
JlNGOASAN ........ ........................................................................
VII
l.
PEKDAi1ULUAN ......E................................L...........C.........C.........L...
[I.
TIKZAUAN IUSTAOA ...E..................E...C.............................C........ .
k
A.
RUMPUr LAUL ......................................E...............F..............
k
I . MHrfHlHgi ........hC.......................L..C.......C.......,........................
k
a.1. Algae Merah............C...........................................I.......
9
1.2. Amgae Hi¦aB......F....F..................................I............F......
10
2h LaksHngITli .....................F.............F............I.......I.....F..III......I
12
y . OHTpHsisi OiTia ' " ......................F........, '.........I...' " ...F...I..F
12
!ODIUM ....L.............................................................F.........F..FI..
1N
1. IHdiuA dalaA iahan MakaDan.....j..........................F...........
1k
2. KebBtBhan IHdiuA.......C........ ........................ .E.h......EL.........
18
j. Sitat Fisik dan OiAia IHdil1A ... , ....... , .....................E.......,.C..
19
4. Penyerapun daD MetabHlisAe THdiuA .............L...................
20
5. AsBpan IHdiBA .............................C..................L...................
2O
N. Deisiensi lHdiBA HlJbBngannya dengan GAOI F..E.........F...
25
SEJAL IANGAN ........... ..........................j .I........................
2N
1. Deinisi Serat PaDgaD (di�tary iber).C................................
2N
2. Sitat-siiat UTBT Serat Iangan I.............I.......F............I..F....
2k
O. OHnsuTsi Serat IaDgaDFI.............F..........FF..I............I.F.I.I.....
O0
D . MAOANAN JAJANAN .............I..................I.....F..F...I...I.I..F.I.
O0
ANAO SEOOLAH..............................I.....................F..I......I..I.
O2
MELODOLOGI PENELlLIAe .........................F..................F.....F...
O4
A.
BAHAN......................C....E..................i......h..............................
O4
B.
ALAT ..................................F........E.......hC.E....................L...........
O4
C.
TEMPAL DAK WA^LU C..L... ..E.............................................
O5
B.
.
C.
F
Ill.
ii
D.
MELODE IEKELILIAK ........C.... ......L.... ................i...............
O5
a. Ienelitian Iendahuluan ...................................L......E............
ON
2. Ienemitian UtaAa ........L..E................................................ "...
O7
MELODE AKALlSIS ............................ C....L..E.................j.......
O9
a. Kadar iHdiuA ..............C...h........................................E...L.......
Oz
2. Kadar air ..... .......E....................C.... .......C......h........................
42
O. Kadar abu..C...........................i.........L....................................
42
4. Kadar IrHtein Kasar ................C.................L.........................
4O
5L Kadar LeAaP.......................................................................
4O
N. Kadar Serat Kasar ...............................................i.... ...........
44
7. Kadar Serat Iangan ............................................................ .
45
8. OrganaleptiP ........................C................. .................L.E...E......
47
F. IARAMELER YAKo DlAMATI .......E...........EE..........E...........
47
oE
IEKoOLAHAK DAK AKLISIS DALA .E...E.......E......E........... .
4h
HASI_ DAK IEMBAHASAK .......................................................
50
A.
IEKELITIAK IEKDAHULUAK ..............C...C....... .... .......... .
50
B.
P2KELILIAK ULAMA ...................... C..................................C
52
I. U§i Org"nHieptiP......C.......C....C................C.......C......C..............C
52
" Wana..................................E...E................E...,...................
55
" Ar-fila ..............................................................................
5N
" RasaL.E.....L...........L.............................................................
57
" IenaApaPan Keseluruban...........EE.. E...........E....................
5h
2. KaDdungaD zat gizM L... .....L........L...................C........................
N1
" Kandungan Iadiunl ...C................C. .C..... ............................
Na
" Kandungan IroteMn ...............C............E..............................
N6
" Kaniungan Lcmak .CC...................E...EE...........E.......E.....E.."
67
" Kandungan Air.................E..............L.................j.............C.
Nh
" Kandungan Abu ..........C.........................................E..E......E.
Nz
*
Kandungan Serat Kasar ...... ....C....................................... .
70
*
KandungaD Serat IaDgan.......C..........................................
71
" KandungaD Karbahidrat.E................C.......C.........................
72
'E n e r g i ......"...C............ ...........................................E......
7O
KESIMIULAK DAK SAJAK ...............E.....L.................................
74
DAFLAJ IUSLAKA......................................................................
77
E.
.
IV.
V.
.
.
.
.
.
iii
DATARTABEL
HalaTaD
Label
a.
KandBnan IigAen UtaAa JBApBt LaBt....i.........................F........C...F.
9
2.
KandBngan MMneral JBApBt Laut berab ................ ....... .....F... ........
13
3.
KHApHsMsM Zat GMzN MakrH JBAput LaBt dN Buli, OeDdarM dail JMau
14
4.
KHApHsMsM AsaA LeAaP JBApBt Laut..............................................
1N
5C
AngPa OecuPBpaU Jaga-raga IHdiBA Ïang KNanjurPaU/OraDg/HarN
19
N.
SNtat-sMtag FMsMPHPNANa Serag PaUga½....F........F...F............F........F..I..........
29
7.
Oadar IHdMuT JuTput LaBt l. CHttHDNN daD JaBterpa . F .I.
50
8.
SPHr Jata-rata NiYai Mugu OrgaDHmept¥P BDtuP Wama, Jasa,
.
.
..
.
.
...
.. .
... .....
..
.
ArHAa
daD IeDaApakaU MaPaUaU JajaDan TradMsNHnal deDgaD PeDaTsahaD
JuAput LaBt l. CHttHUiN sesesar 0 daD 60 %
9.
..
.... . . .... F. . .. F. I . ...
.
.
.
.
.
..
.
..
..
.
54
Iersentase Oesukaan Anak SekHmah Dasar gerhadap Jasa, ArHAa,
Warna dan IenaApaPaU MaPanan Jajanan yradisHDa² deDga!l
PenaAbaban JBApBt Laut sebesar 0 dan N0 % ....... ................. . .....F.
55
a0. JetensM lHdMBA MakanaD JajaDan yang DNtaAbah JBApBt aaut . . ...
N1
aa. PaÆMl AnalMsNs OandBDgan Zat GNzN MaPaDn Jajaiil yaDg DNtaAba.
dengaD JuApBt LaBt ................... ... ... ..... . .... . ............. ..... .F . . .F
N3
.
.
.
.
.
.
..
.
.
.
a2. Oadar IHdNBA MaPaDaU JajanaD dNdaUdNngPaU
IenelNtM La:U.
.
.
.
.. .
...
..
.
..
deDgaD OajNaD
............................................... .........................................
64
13. OaDdBngaD IHdMuT daD Serat PaUgan pada Satu SatuaD JeDNs Oue
YaUg nNtaTsah JuTpug Laug Sesesar 0 daD N0 % F I
..
.I
... .
........
.
.F
.... .
...
N5
DAFTAR GAMBAR
HalaAan
GaAar
1.
SkeAa IeAberian Makanan JajaDan yang nita³bah RBApBt LaBt....
6
2.
MacaA-AacaA Tipe IercabaDgan JBApBt LaÇ:© daD bHldfast........... ..
h
y.
E'ucheuma collonii .C.........E.............................. ...E.................................
10
4.
Caulerpa racemosa v. Clqlvera ...............................C.........................
11
5.
Kutrisi dan MetaHlisAe QHdiBA ............ ......C...........C..........................
21
6.
Bentuk iangun nlT dan MIT..............................................................
22
7.
BentBk iangun dari TO dan L4 .................................................E......F...
2j
h.
AsBpan IHdin, IenyerapaD dan lkskresinya pada MaDBsia .............
24
9.
.
SkeAa herlakBan nasar Lerba.ap JumpBt Laut .................................
1 0. SkeAa IeAbBataD MakanaD Jajan:m dengan P:naAbaban JBApBt LaBt
jh
jh
Kzva IodiBA Standar.........CL..............E...E.............................................C
41
1 2. TballBs JBApBt Laut LucbeBAa cHttonii setelab PerendaAan.............
52
1 j. IenaApakan MakanaD JajaDan yang ierasal dari iBton .......C.... ..C......
59
14. IenaApakan MakanaD JajaDan yang Ierasal uad Muna ....... ... "........
N0
II
.
v
DATAR LMPAN
Halaman
Lampiran
1.
-ormuiir Uji Organoleptik........................................................ ,........
85
2
Resep Makanan Jajanan Dnde-oude Buton..........................................
86
3.
Resep Makanan Jajanan Roko-roko................. ...................................
87
4.
Resep Makanan Jajanan Taripa............................................................
88
5.
Resep Makanan Jajanan Bolu ..............................................................
89
6.
Resep Makanan Jajanan Onde-ondeMuna...........................................
90
7.
Resep Makanan Jajn Kambewe Katulela........................................
91
8.
ResepMakanan Jajanan Ngkia-ngkia..................................................
92
9.
Resep Makanan Jaj n Dadar.................... ........................................
93
lOa. Hasil Penilaian Organoleptik terhadap Rasa, Aroma, Wna
dan
Penampakan Makanan Jajanan Onde-I)nde (Buton)............................
lOb. Basil Penilaian Organoleptik terhanap Rasa, Aroma, Wna
94
dan
Penampakan Makn Jajanan Roko-roko............,..............................
95
I Dc. Hasil Penilaian Organoleptik terbadap Rasa, Aroma, Wna dan
Penampakan Makn Jajanan Taripa ...............................................
IOd. Hasil Penilaian Organoleptik terhadap Rasa, Aroma, Wna
n
Penamp.
PEMANFAATAN RUMPtJT LAUT Ellchetlwt! 'ol/lIlIi UNTUK
1'lcNINGKATAN
KADAR
IODIUM
MAKANAN JAJANAN
DAN SERAT
TRAOISIONAL
01 eh
TR EllS
[102497904
2003
FAKLJLTAS TEKNOLOGI I'IlRTANIAN
INSTITLJT I'ERTANIAN BOGOR
1I0GOR
I'ANGAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
FAKULTAS TEKNOLOGI P.RTANIAN
PEMANFAATAN RUMPUT LAUT Eucheuma cotoni; UNTUK
PENINGKATAN KADAR
IODIUM
MAKANAN JAJANAN
DAN SERAT
PANGAN
TRADISIONAL
SKRIPSI
SebJ.gai salah satu syarat untuh. I11cmperoieh gchlr
SAfiJANA TEKNOLOGI I'ERTANIAN
,I)ada Jurusan Teknolog; Pangap dan Gizi
Fakultas Teknologi Pertanian
Oleh:
T J E E S
F02497904
Dilahirkan pada tanggal 6 Noremb�r 1969
di Ker.dari
Tanggalluius 17 April 2)02
--
f Dr. If. Made Astawan. MS
Dosen Pembimbing I
PEMANFAATAN RUMPUT LAUT Euclmma 'ollon; UNTUK
PENINGKATAN
KADAR
IODIUM
DAN SERAT
PANGAN
MAKANAN JAJANAN TRADISIONAL
SKRIPSI
Sebagai salah satB syarat untuk TeAperHieh gelar
SARJANA TEKNOLOGI PERTANIAN
Pada )urBsan l'e¨n¾logM Iangan dan oNÐM
FakBitas TeknologM IertanMan
Oleh:
L J E l S
M024z7904
200y
FAKULTAS TEKKOLOGI IFJLHKIAK
IKSLILUL PlJTAKIAc iOGfJ
BUGOJ
DAFTAJ lSI
HamaTan
DAFTAJ lSI .I...........I............F.................I.......I..I..F..F...I........."......
i
DAFTAR TBEL...........................................................................
iii
DAFLAJ GAMiAJ .................. .......... .,........................................
iv
DAFTAJ LAMIIAN ..............F................j..........I........F.....F......I..
v
JlNGOASAN ........ ........................................................................
VII
l.
PEKDAi1ULUAN ......E................................L...........C.........C.........L...
[I.
TIKZAUAN IUSTAOA ...E..................E...C.............................C........ .
k
A.
RUMPUr LAUL ......................................E...............F..............
k
I . MHrfHlHgi ........hC.......................L..C.......C.......,........................
k
a.1. Algae Merah............C...........................................I.......
9
1.2. Amgae Hi¦aB......F....F..................................I............F......
10
2h LaksHngITli .....................F.............F............I.......I.....F..III......I
12
y . OHTpHsisi OiTia ' " ......................F........, '.........I...' " ...F...I..F
12
!ODIUM ....L.............................................................F.........F..FI..
1N
1. IHdiuA dalaA iahan MakaDan.....j..........................F...........
1k
2. KebBtBhan IHdiuA.......C........ ........................ .E.h......EL.........
18
j. Sitat Fisik dan OiAia IHdil1A ... , ....... , .....................E.......,.C..
19
4. Penyerapun daD MetabHlisAe THdiuA .............L...................
20
5. AsBpan IHdiBA .............................C..................L...................
2O
N. Deisiensi lHdiBA HlJbBngannya dengan GAOI F..E.........F...
25
SEJAL IANGAN ........... ..........................j .I........................
2N
1. Deinisi Serat PaDgaD (di�tary iber).C................................
2N
2. Sitat-siiat UTBT Serat Iangan I.............I.......F............I..F....
2k
O. OHnsuTsi Serat IaDgaDFI.............F..........FF..I............I.F.I.I.....
O0
D . MAOANAN JAJANAN .............I..................I.....F..F...I...I.I..F.I.
O0
ANAO SEOOLAH..............................I.....................F..I......I..I.
O2
MELODOLOGI PENELlLIAe .........................F..................F.....F...
O4
A.
BAHAN......................C....E..................i......h..............................
O4
B.
ALAT ..................................F........E.......hC.E....................L...........
O4
C.
TEMPAL DAK WA^LU C..L... ..E.............................................
O5
B.
.
C.
F
Ill.
ii
D.
MELODE IEKELILIAK ........C.... ......L.... ................i...............
O5
a. Ienelitian Iendahuluan ...................................L......E............
ON
2. Ienemitian UtaAa ........L..E................................................ "...
O7
MELODE AKALlSIS ............................ C....L..E.................j.......
O9
a. Kadar iHdiuA ..............C...h........................................E...L.......
Oz
2. Kadar air ..... .......E....................C.... .......C......h........................
42
O. Kadar abu..C...........................i.........L....................................
42
4. Kadar IrHtein Kasar ................C.................L.........................
4O
5L Kadar LeAaP.......................................................................
4O
N. Kadar Serat Kasar ...............................................i.... ...........
44
7. Kadar Serat Iangan ............................................................ .
45
8. OrganaleptiP ........................C................. .................L.E...E......
47
F. IARAMELER YAKo DlAMATI .......E...........EE..........E...........
47
oE
IEKoOLAHAK DAK AKLISIS DALA .E...E.......E......E........... .
4h
HASI_ DAK IEMBAHASAK .......................................................
50
A.
IEKELITIAK IEKDAHULUAK ..............C...C....... .... .......... .
50
B.
P2KELILIAK ULAMA ...................... C..................................C
52
I. U§i Org"nHieptiP......C.......C....C................C.......C......C..............C
52
" Wana..................................E...E................E...,...................
55
" Ar-fila ..............................................................................
5N
" RasaL.E.....L...........L.............................................................
57
" IenaApaPan Keseluruban...........EE.. E...........E....................
5h
2. KaDdungaD zat gizM L... .....L........L...................C........................
N1
" Kandungan Iadiunl ...C................C. .C..... ............................
Na
" Kandungan IroteMn ...............C............E..............................
N6
" Kaniungan Lcmak .CC...................E...EE...........E.......E.....E.."
67
" Kandungan Air.................E..............L.................j.............C.
Nh
" Kandungan Abu ..........C.........................................E..E......E.
Nz
*
Kandungan Serat Kasar ...... ....C....................................... .
70
*
KandungaD Serat IaDgan.......C..........................................
71
" KandungaD Karbahidrat.E................C.......C.........................
72
'E n e r g i ......"...C............ ...........................................E......
7O
KESIMIULAK DAK SAJAK ...............E.....L.................................
74
DAFLAJ IUSLAKA......................................................................
77
E.
.
IV.
V.
.
.
.
.
.
iii
DATARTABEL
HalaTaD
Label
a.
KandBnan IigAen UtaAa JBApBt LaBt....i.........................F........C...F.
9
2.
KandBngan MMneral JBApBt Laut berab ................ ....... .....F... ........
13
3.
KHApHsMsM Zat GMzN MakrH JBAput LaBt dN Buli, OeDdarM dail JMau
14
4.
KHApHsMsM AsaA LeAaP JBApBt Laut..............................................
1N
5C
AngPa OecuPBpaU Jaga-raga IHdiBA Ïang KNanjurPaU/OraDg/HarN
19
N.
SNtat-sMtag FMsMPHPNANa Serag PaUga½....F........F...F............F........F..I..........
29
7.
Oadar IHdMuT JuTput LaBt l. CHttHDNN daD JaBterpa . F .I.
50
8.
SPHr Jata-rata NiYai Mugu OrgaDHmept¥P BDtuP Wama, Jasa,
.
.
..
.
.
...
.. .
... .....
..
.
ArHAa
daD IeDaApakaU MaPaUaU JajaDan TradMsNHnal deDgaD PeDaTsahaD
JuAput LaBt l. CHttHUiN sesesar 0 daD 60 %
9.
..
.... . . .... F. . .. F. I . ...
.
.
.
.
.
..
.
..
..
.
54
Iersentase Oesukaan Anak SekHmah Dasar gerhadap Jasa, ArHAa,
Warna dan IenaApaPaU MaPanan Jajanan yradisHDa² deDga!l
PenaAbaban JBApBt Laut sebesar 0 dan N0 % ....... ................. . .....F.
55
a0. JetensM lHdMBA MakanaD JajaDan yang DNtaAbah JBApBt aaut . . ...
N1
aa. PaÆMl AnalMsNs OandBDgan Zat GNzN MaPaDn Jajaiil yaDg DNtaAba.
dengaD JuApBt LaBt ................... ... ... ..... . .... . ............. ..... .F . . .F
N3
.
.
.
.
.
.
..
.
.
.
a2. Oadar IHdNBA MaPaDaU JajanaD dNdaUdNngPaU
IenelNtM La:U.
.
.
.
.. .
...
..
.
..
deDgaD OajNaD
............................................... .........................................
64
13. OaDdBngaD IHdMuT daD Serat PaUgan pada Satu SatuaD JeDNs Oue
YaUg nNtaTsah JuTpug Laug Sesesar 0 daD N0 % F I
..
.I
... .
........
.
.F
.... .
...
N5
DAFTAR GAMBAR
HalaAan
GaAar
1.
SkeAa IeAberian Makanan JajaDan yang nita³bah RBApBt LaBt....
6
2.
MacaA-AacaA Tipe IercabaDgan JBApBt LaÇ:© daD bHldfast........... ..
h
y.
E'ucheuma collonii .C.........E.............................. ...E.................................
10
4.
Caulerpa racemosa v. Clqlvera ...............................C.........................
11
5.
Kutrisi dan MetaHlisAe QHdiBA ............ ......C...........C..........................
21
6.
Bentuk iangun nlT dan MIT..............................................................
22
7.
BentBk iangun dari TO dan L4 .................................................E......F...
2j
h.
AsBpan IHdin, IenyerapaD dan lkskresinya pada MaDBsia .............
24
9.
.
SkeAa herlakBan nasar Lerba.ap JumpBt Laut .................................
1 0. SkeAa IeAbBataD MakanaD Jajan:m dengan P:naAbaban JBApBt LaBt
jh
jh
Kzva IodiBA Standar.........CL..............E...E.............................................C
41
1 2. TballBs JBApBt Laut LucbeBAa cHttonii setelab PerendaAan.............
52
1 j. IenaApakan MakanaD JajaDan yang ierasal dari iBton .......C.... ..C......
59
14. IenaApakan MakanaD JajaDan yang Ierasal uad Muna ....... ... "........
N0
II
.
v
DATAR LMPAN
Halaman
Lampiran
1.
-ormuiir Uji Organoleptik........................................................ ,........
85
2
Resep Makanan Jajanan Dnde-oude Buton..........................................
86
3.
Resep Makanan Jajanan Roko-roko................. ...................................
87
4.
Resep Makanan Jajanan Taripa............................................................
88
5.
Resep Makanan Jajanan Bolu ..............................................................
89
6.
Resep Makanan Jajanan Onde-ondeMuna...........................................
90
7.
Resep Makanan Jajn Kambewe Katulela........................................
91
8.
ResepMakanan Jajanan Ngkia-ngkia..................................................
92
9.
Resep Makanan Jaj n Dadar.................... ........................................
93
lOa. Hasil Penilaian Organoleptik terhadap Rasa, Aroma, Wna
dan
Penampakan Makanan Jajanan Onde-I)nde (Buton)............................
lOb. Basil Penilaian Organoleptik terhanap Rasa, Aroma, Wna
94
dan
Penampakan Makn Jajanan Roko-roko............,..............................
95
I Dc. Hasil Penilaian Organoleptik terbadap Rasa, Aroma, Wna dan
Penampakan Makn Jajanan Taripa ...............................................
IOd. Hasil Penilaian Organoleptik terhadap Rasa, Aroma, Wna
n
Penamp.