LIBER PER MESUESIN KIMIA 9

  

LIBËR PËR MËSUESIN

KIMIA 9

BOTIME

  

Merita Berisha Nina Guga

  

BOTIME

Të gjitha të drejtat janë të rezervuara © Pegi 2012

Të gjitha të drejtat lidhur me këtë botim janë ekskluzivisht të zotëruara nga shtëpia botuese

  

“Pegi” sh.p.k. Ndalohet çdo riprodhim, fotokopjim, përshtatje, shfrytëzim ose çdo formë tjetër

qarkullimi tregtar pjesërisht ose tërësisht pa miratimin paraprak nga botuesi.

  

Shtëpia botuese: Tel: +355/ (0)42 468 833; cel: 069 40 075 02 botimepegi@botimepegi.al

Sektori i shpërndarjes: Tel/Fax: 048 810 177 Cel: 069 20 267 73

Shtypshkronja: Tel: 048 810 179 Cel: 069 40 075 01 shtypshkronjapegi@yahoo.com

  PËRMBAJTJE

  Plani

  5 Objektivat mësimorë për tekstin

  10 Model teme mësimore

  18 Tema: Elementi galvanik

  18 KAPITULLI I

  Energjia dhe shndërrimi kimik

  Tema 1.1: Energjia

  23 Tema 1.2: Reaksionet ekzotermike dhe endotermike

  24 Tema 1.3: Punë praktike eksperimentale:

  25 Reaksionet ekzotermike dhe endotermike

  25 KAPITULLI II

  Reaksionet redoks

  Tema 2.1: Numri i oksidimit

  27 Tema 2.2 Rregulla për përcaktimin e numrave të oksidimit

  28 Tema 2.3: Ushtrime mbi përcaktimin e numrave të oksidimit

  30 Tema 2.4: Proceset e oksidimit dhe reduktimit. Reaksionet redoks

  32 Tema 2.5: Vendosja e koeicientëve në reaksionet redoks

  34 Tema 2.6: Punë praktike eksperimentale. Reaksione oksido-reduktimi

  37 KAPITULLI III

  Dukuritë elektrokimike

  Tema 3.1: Radha e aktivitetit të metaleve. Drejtimi i lëvizjes së elektroneve 40 Tema 3.2: Elektrokimia. Elementi galvanik

  41 Tema 3.3: Ushtrime të zgjidhura Proceset redoks në elementet galvanike

  43 Tema 3.5: Elektroliza

  44 Tema 3.6: Elektroliza e tretësirave ujore të elektrolitëve

  45 Tema 3.7: Ushtrime të zgjidhura

  47 Tema 3.8: Elektroliza e tretësirës ujore të sulfatit të bakrit me anodë aktive. Përdorime të elektrolizës

  49 Tema 3.10: Studim i krahasuar i proceseve elektrokimike

  50 KAPITULLI IV

  Kimi Organike

  Tema 4.2: Punë praktike eksperimentale: Hetimi i elementeve në përbërjet organike.

  55 Tema 4.4: Formulat molekulare dhe ato të strukturës

  57 Tema 4.5: Klasiikimi i përbërjeve organike që përmbajnë karbon dhe hidrogjen

  85 Ushtrime përmbledhëse, faqe 119

  98 Tema 5.9: Përfaqësues të aldehideve dhe ketoneve 100 Tema 5.10: Punë praktike eksperimentale 100 Tema 5.1: Acidet karboksilike. Klasiikimi dhe emërtimi 102 Tema 5.12: Vetitë e acideve të ngopura monokarboksilike. Përfaqësues 104 Tema 5.13: Studim i krahasuar Alkoole-Aldehide –Ketone-Acide karboksilike 105 Tema 5.14: Esteret 106 Tema

  97 Tema 5.8: Gatitja dhe vetitë e aldehideve dhe ketoneve

  95 Tema 5.7: Aldehidet dhe Ketonet

  94 Tema 5.6: Punë praktike eksperimentale

  92 Tema 5.5: Fenolet

  91 Tema 5.4: Përfaqësues të alkooleve

  89 Tema 5.3: Gatitja dhe vetitë e alkooleve

  88 Tema 5.2: Alkoolet klasiikimi, emërtimi

  Tema 5.1: Grupet funksionore, klasiikim i përbërjeve organike që përmbajnë oksigjen

  Grupet funksionore

  86 KAPITULLI V

  84 Tema 4.18: Përbërjet policiklike aromatike

  58 Tema 4.6: Radikalet alkile, emërtimi i alkaneve me varg të degëzuar

  82 Tema 4.17: Hidrokarburet aromatike

  79 Tema 4.16: Përmbledhje kapitulli: Studimi i krahasuar i alkaneve, alkeneve dhe alkineve

  76 Tema 4.15: Punë praktike eksperimentale

  75 Tema 4.14: Etini, përfaqësues më i thjeshtë i alkineve

  74 Tema 4.13: Alkinet

  71 Tema 4.12: Punë praktike eksperimentale

  69 Tema 4.11: Vetitë e alkeneve

  65 Tema 4.10: Alkenet

  64 Tema 4.9: Punë praktike eksperimentale

  63 Tema 4.8: Rrjedhës të halogjenuar të alkaneve. Cikloalkanet

  60 Tema 4.7: Vetitë izike e kimike të alkaneve

  5.15 Lyrat 107 Tema 5.16: Sapunet 108 Tema 5.18 Punë praktike eksperimentale. Vetitë e lyrave dhe sapuneve 108 Ushtrime përmbledhëse 109 Tema 5.19: Karbohidratet, klasiikimi 114 Tema 5.20: Përfaqësues të karbohidrateve 114 PROGRAM mësimor për arsimin e mesëm të ulët 116

  PLANI MËSIMOR KIMIA 9 Orë gjithsej: 60 orë (Teori, 45 orë) (Ushtrime, 5 orë) (P.p. eksperimentale, 10 orë) Orë të lira: 10 orë (të shpërndara sipas kapitujve si më poshtë) Kap. II (1 orë ushtrime, 1 orë ekskursion) Kap. III (1 orë diskutim i lirë, 1 orë testim) Kap. IV (1 orë ushtrime, 1 orë diskutim, 1 orë përsëritje) Kap. V (1 orë ushtrime, 1 orë testim, 1 orë referat) Orët e lira: 3 orë ushtrime, 2 orë diskutim i lirë, 1 orë ekskursion, 1 orë referat,1 orë përsëritje, 2 orë testim.

  6 LIBËR PËR MËSUESIN Shënime Substancat dhe mjetet Planiikimi i Nr. Kapitulli Temat Synimet e programit të ndihmëse orëve të lira mësuesit Energjia I.

  1. Energjia Mund të shfrytëzohet

  1. Njohja me konceptet

  2. Reaksionet ekzotermike dhe material i marrë nga kryesore të kapitullit Orë në total: 3 endotermike interneti mbi llojet dhe rreth ndryshimit të

  3. Punë praktike eksperimentale Teori: 2 orë shndërrimet e energjisë energjisë gjatë kalimit të Punë praktike ose materiali i marrë nga materies nga një gjendje eksperimentale: disku i projektit “Paketa izike në një tjetër.

  1 orë

e algjebër” që mund

  2. Formimi i shprehive ta gjeni në këtë adresë teorike dhe praktike në email-i: zgjidhjen e ushtrimeve Skemat e faqes 13-14 mbi për të përcaktuar llojin ndryshimin e energjisë e reaksionit ekzo- apo në reaksionet ekzo- dhe endotermik. endotermike. Substanca:

  

C, H O, Zn, H SO ,

_{g 2 4} CaCO ₃ II. Reaksionet

  1. Numri i oksidimit Modele të molekulave H , ₂

  1. Njohja me konceptin 1 orë ushtrime redoks

  2. Rregulla për përcaktimin e NaCl, HI. Tabela e faqes e numrit të oksidimit. mbi vendosjen numrave të oksidimit

  

24. Skema e faqes 29.

  2. Interpretimi dhe e koeicientëve Orë në total: 6

  3. Ushtrime mbi përcaktimin e Substancat: Na, H O, S, zbatimi i rregullave të në reaksionet ₂ Teori: 4 numrave të oksidimit KMNO , H SO vendosjes të numrave të redoks. _{4 2 4,} Ushtrime: 1

  

4. Proceset e oksidimit dhe oksidimit. 1 orë

Punë praktike reduktimit, reaksionet redoks

  3. Identiikimi i ekskursion eksperimentale: 1

  5. Vendosja e koeicientëve në reaksioneve redoks dhe në një studio Shtohen orë të reaksionet redoks argumentimi i procesit fotograike për lira: 2 orë

  6. Ushtrime të oksido-reduktimit. të parë proceset

  7. Punë praktike eksperimentale:

  4. Zbatimi i rregullave e oksido- reaksione oksido-reduktimi në vendosjen e reduktimit gjatë

  8. Ekskursion koeicientëve në larjes së ilmit. reaksionet redoks.

• zhet e përdorimit të baterive në krahasim me rrymën e rrjetit elektrik.

  4. Formulat molekulare dhe ato të strukturës

  a) Proceset elektrokimike në jetën e përditshme b) Avantazhet dhe disavanta-

  1 orë testim për reaksionet redoks dhe elektrokiminë IV.

  Përbërjet organike. Hidrokarburet Orë në total: 20 orë Teori: 16 orë Punë praktike eksperimentale: 4 orë Shtohen orë të lira: 3

  1. Përbërjet organike dhe inorganike

  2. Punë praktike eksperimentale: hetimi i elementeve në përbërjet organike

  3. Veçoritë e elementit karbon

  5. Klasiikimi i përbërjeve organike që përmbajnë karbon dhe hidrogjen

  5. Njohja me zbatimet praktike të elektrolizës (galvanizim) dhe elementit galvanik (bateritë, akumulatorët).

  6. Radikalet alkile, emërtimi i alkaneve me varg të degëzuar

  7. Vetitë iziko-kimike të alkaneve

  

1. Përdorimi i tabelave

faqe 70, 79,80,81 igura dhe tabela faqe 83. Tabela

faqe 84, 85,89,91,95,

103,107, 108. Këto

tabela mund të kopjohen

në leta formati dhe të

mbahen nga çdo nxënës

gjatë punës së pavarur

në klasë deri sa t’u bëhen shprehi.

Substanca organike dhe

inorganike: ujë, vezë,

  1. Identiikimi i përbërjeve organike dhe inorganike.

  2. Evidentimi i elementit karbon si element kryesor i përbërjeve organike.

  3. Njohja e rregullave për klasiikimin dhe emërtimin e përbërjeve organike që përmbajnë karbon dhe hidrogjen si dhe rrjedhësve të

  1 orë ushtrime rreth hidrokarbureve, emërtime, struktura molekulash, veti, reaksione karakteristike.

  1 orë diskutim me temën:

  4. Krahasimi i funksionit të elementit galvanik me atë të elektrolizës.

  KIMIA 9

  7. Ushtrime të zgjidhura

  7 III. Dukuritë elektrokimike Orë në total: 10 Teori: 7 orë Ushtrime: 2 orë Punë praktike eksperimentale: 1 Shtohen orë të lira: 2

  1. Radha e aktiviteti të metaleve, drejtimi i lëvizjes së elektroneve

  2. Elementi galvanik

  3. Ushtrime të zgjidhura

  4. Tipa elementesh galavanike, bateritë, rëndësia e tyre praktike

  5. Elektroliza

  6. Elektroliza e tretësirave ujore të elektrolitëve

  8. Elektroliza e tretësirës ujore të sulfatit të bakrit me anodë aktive. Përdorimi i elektrolizës

  3. Interpretimi i rregullave të shkarkimit të joneve në elektroda.

  9. Punë praktike eksperimentale: elektroliza e ujit

  10. Studim i krahasuar i proceseve elektrokimike

  11. Diskutim i lirë rreth proceseve elektrokimike në industri dhe në jetën e përditshme

  12. Testim Aparat i thjeshtë i përcjellshmërisë elektrike

të substancave, i bërë

me ndihmën e mësuesit

të izikës.Përdorimi i

skemave dhe tabelave të

librit faqe 40,41,42,45,

64 modele baterish të

radiove, orëve, celularëve,

telekomandave, MP3

etj. Aparat elektrolize i

thjeshtë i ndërtuar me

ndihmën e mësuesit të

izikës, ndërtimi i pilës

shtëpiake sipas faqes 52

të librit. Substancat që

nevojiten: Zn, HCl. Për procesin e elektrolizës së

ujit ndërtohet aparati si

në igurë faqe 63.

  1. Njohja me ndërtimin dhe funksionin e: a) elementit galvanik

  b) elementit elektrolitik (elektrolizeri).

  2. Përcaktimi i reaksioneve të oksido- reduktimit.

  1 orë diskutim i lirë në klasë me temën: Ndotja e mjedisit nga djegia e

  LIBËR PËR MËSUESIN

  19. Përbërjet policiklike aromatike

  8. Ndërgjegjësimi për efektet negative që shkaktohen në mjedis nga përdorimi dhe djegia e hidrokarbureve. hidrokarbureve, mundësitë e rikuperimit të shtresës së ozonit. Përveç materialit të tekstit, nxënësit mund të përgatisin në mënyrë të pavarur material shtesë të marrë nëpërmjet internetit.

  7. Njohja e rëndësisë praktike të hidrokarbureve.

  6. Interpretimi i tipave të reaksioneve karakteristike të alkaneve, alkeneve, alkineve.

  5. Njohja me vetitë iziko-kimike të hidrokarbureve.

  4. Listimi i përfaqësuesve kryesorë të hidrokarbureve sipas klasave.

  

Mjetet e punës: Aparat

për prodhimin e metanit, etenit, etinit + substancat që përdoren për gatitjen

e tyre. Benzen, masa

plastike, kampione të

nënprodukteve të naftës

si: benzinë, vajguri.

Material shtesë të marrë

nga interneti ose nga

burime të tjera mbi

ndotjen e ambientit dhe

hollimin e shtresës së

ozonit. Një nga burimet është dhe projekti paketa e gjelbër. halogjenuar të tyre.

  23. Përsëritje kapitulli shkumës, kripë gjelle, vaj, gjalpë, naftalinë.

  22. Diskutim i lirë

  21. Kimikatet dhe hollimi i shtresës së ozonit

  20. Nafta dhe gazi natyror

  18. Hidrokarburet aromatike

  8

  17. Ushtrime të ndryshme: emërtime, struktura molekulash, veti, reaksione karakteristike

  16. Përmbledhje kapitulli: Studimi i krahasuar i alkaneve, alkeneve, alkineve

  15. Punë praktike eksperimentale: Gatitja e etinit

  14. Etini, përfaqësuesi më i thjeshtë i alkineve

  13. Alkinet

  12. Punë praktike eksperimentale: Gatitja dhe vetitë e etenit

  11. Vetitë e alkeneve

  10. Alkenet

  9. Punë praktike eksperimentale: Gatitja dhe vetitë e metanit

  8. Rrjedhës të halogjenuar të alkaneve, cikloalkanet

  1 orë përsëritje Nr. Kapitulli Temat Substancat dhe mjetet ndihmëse Synimet e programit Planiikimi i orëve të lira Shënime të mësuesit

  KIMIA 9

  2. Njohja me rregullat e shkrimit të formulave dhe emërtimit të përbërjeve organike si: alkoole, fenole, aldehide, ketone, acide, estere etj

  20. Punë praktike eksperimentale: Vetitë e lyrave dhe sapunëve

  21. Karbohidratet, klasiikimi

  22. Përfaqësues të karbohidrateve

  23. Proteinat. Roli i proteinave për jetën 24. 1 orë referat

  1. Tabela faqe 123, 125, 126, 128, 137, 146, 154, 164,167. Ilustrimet me igura për

çdo mësim. Aparatet e

përgatitjes së alkooleve,

aldehideve, ketoneve.

Substanca: etanol, fenol, etanal, hidroksid amoni, nitrat argjendi, etanoik,

vaj, margarinë, sapunë

të ndryshëm, sheqer,

amidon, jod, vezë.

  1. Vënia në dukje e grupit funksionor për secilin grup (klasë) përbërjesh organike.

  3. Përgjithësimi i vetive izike dhe kimike të pjesëtarëve të serive homologe në përputhje me klasën të cilës i përket.

  18. Sapunet

  4. Shpjegimi nëpërmjet shndërrimeve kimike të lidhjeve gjinore midis klasave të ndryshme të përbërjeve organike.

  5. Demonstrimi në rrugë eksperimentale i vetive të përfaqësuesve të çdo klase.

  6. Shpjegimi i rolit dhe rëndësisë së përbërjeve organike në jetën e përditshme.

  7. Vlerësimi i rolit dhe rëndësisë biologjike të përbërjeve organike si: proteinat, karbohidratet, lyrat.

  1 orë ushtrime mbi lidhjen gjinore të alkane, alkene, alkine, alkoole, aldehide, ketone, acide, vetitë e tyre dhe reaksione karakteristike.

  1 orë testim 1 orë referat me temë:

  19. Detergjentet dhe ndotja e mjedisit

  17. Lyrat

  9 V. Përbërjet organike që përmbajnë oksigjen Orë në total: 21 Teori: 16 orë Punë praktike: 3 orë Ushtrime: 2 orë Shtohen orë të lira: 3

  7. Aldehidet dhe ketonet

  1. Grupet funksionore, klasiikimi i përbërjeve organike që përmbajnë oksigjen

  2. Alkoolet, klasiikimi. Emërtimi

  3. Gatitja dhe vetitë e alkooleve

  4. Përfaqësues të alkooleve

  5. Fenolet

  6. Punë praktike eksperimentale:vetië kimike të alkooleve dhe fenoleve

  8. Vetitë e aldehideve dhe ketoneve

  16. Esteret

  9. Përfaqësues të aldehideve dhe ketoneve

  10. Punë praktike ekperimentale: Gatitja dhe vetitë e aldehideve dhe ketoneve

  11. Acidet karboksilike. Klasiikimi dhe emërtimi

  12. Vetitë izike dhe kimike të acideve të ngopura monokarboksilike

  13. Studim i krahasuar alkoole, aldehide-ketone-acide karboksilike

  14. Ushtrime

  15. Testim

  a) Përbërjet organike me rëndësi biologjike (lyrat, karbohidratet, proteinat) b) Trupi i njeriut i përbërë nga substanca organike, funksionet e sistemeve dhe aparateve të organizmit realizohen si në përputhje me procesin e metabolizmit (asimilimin dhe disimilimin) të përbërjeve organike.

  LIBËR PËR MËSUESIN

  2. Të interpretojë barazimet termokimike ekzotermike dhe endotermike.

  Kapitulli II Reaksionet redoks Në fund të këtij kapitulli nxënësi duhet të jetë i aftë: Objektiva minimalë 1. Të përkuizojë numrin e oksidimit (n.o.).

  4. Të listojë raste kur gjatë reaksionit kimik çlirohet ose thithet energji.

  3. Të bëjë interpretimin molar të barazimeve termokimike.

  1. Të bëjë dallimin midis energjisë termike dhe ndryshimit të temperaturës së mjedisit 2. Të argumentojë shndërrimin e energjisë nga një formë në tjetrën.

  Objektiva maksimalë

  4. Të vërë në dukje nëpërmjet eksperimentit efektin termik në reaksionet e shpërbërjes dhe ato të bashkimit.

  3. Të përkuizojë “efektin termik” të reaksionit kimik.

  1. Të shpjegojë ekzistencën e energjisë kinetike dhe potenciale nëpërmjet shembujve të ndryshëm (në forma të ndryshme të materies).

  Objektivat mësimorë për tekstin “KIMIA 9”

  Objektiva mesatarë

  5. Të identiikojë në rrugë eksperimentale reaksione ekzotermike dhe endotermike.

  4. Të shkruajë barazime termokimike të thjeshta.

  3. Të dallojë një reaksion ekzotermik nga një reaksion endotermik.

  2. Të përkuizojë energjinë e brendshme dhe dy format e saj.

  1. Të tregojë nëpërmjet shembujve të ndryshëm se për kryerjen e një pune shpenzohet energji.

  Përgatiti: Merita Berisha, Nina Guga Kapitulli I Energjia dhe reaksionet termokimike Në fund të këtij kapitulli nxënësi duhet të jetë i aftë: Objektiva minimalë

  2. Të dallojë se numri i oksidimit ka shenjë + ose -

  KIMIA 9

  4. Të zbatojë rregullat e vendosjes së numrave të oksidimit në përbërjet dyjare.

  5. Të dallojë një reaksion redoks nga një reaksion i zakonshëm.

  6. Të barazojë reaksione të thjeshta redoks.

  Objektiva mesatarë

  1. Të shpjegojë konceptin e n.o. duke analizuar lidhjet kimike që realizohen midis atomeve përbërëse të molekulës.

  2. Të argumentojë ndryshimin midis n.o. dhe valencës.

  3. Të zbatojë rregullat vendosjes së n.o. në përbërje dyjare e trijare.

  4. Të ndërtojë skemën e këmbimit elektronik, duke u bazuar në skemën e dhënies dhe marrjes së elektroneve nga atomet e elementeve.

  5. Të interpretojë procesin e oksidimit dhe reduktimit.

  6. Të tregojë ndryshimin e n.o.të atomit të elementit që lëshon elektrone dhe atomit të elementit që merr elektrone.

  7. Të argumentojë procesin e oksido-reduktimit si proces që shoqërohet me dhënie dhe marrje elektronesh (oksidimi dhe reduktimi ndodhin njëkohësisht).

  8. Të vendosë koeicientët në reaksionet redoks.

  Objektiva maksimalë

  1. Të argumentojë vlerën e n.o. në përputhje me konceptin e n.o.(çdo numër oksidimi është një numër me shenjë).

  2. Të zbatojë rregullat vendosjes së n.o. në përbërje të ndryshme.

  3. Të diferencojë termat “proces oksidimi” nga “oksidues”, “proces reduktimi” nga “reduktim”.

  4. Të dallojë agjentin oksidues dhe agjentin reduktues në një reaksion redoks.

  5. Të shkruajë gjysmë reaksionet e oksidimit dhe reduktimit.

  6. Të vendosë koeicientët sipas bilancit elektronik dhe atomik.

  7. Të interpretojë dukuritë e vërejtura në eksperiment gjatë një reaksioni redoks.

  8. Të listojë disa procese redoks që ndodhin në natyrë (djegiet e lëndëve, ndryshkja e hekurit, oksidimi i bojërave ngjyruese etj.).

  Kapitulli III Dukuritë elektrokimike Në fund të këtij kapitulli nxënësi duhet të jetë i aftë: Objektiva minimalë

  1. Të përshkruajë me jalët e tekstit sjelljen e metaleve, aftësinë e tyre për të lëshuar elektrone.

  2. Të njohë radhën e aktivitetit kimik të metaleve.

  3. Të përshkruajë ndërtimin e një elementi galvanik.

  LIBËR PËR MËSUESIN

  4. Të paraqesë një element galvanik me igurë.

  5. Të njohë funksionin e elementit galvanik.

  6. Të njohë disa lloje baterish dhe rëndësinë e përdorimit të tyre.

  7. Të përshkruajë ndërtimin e elektrolizerit.

  8. Të paraqesë procesin e elektrolizës për elektrolitet në gjendje të shkrirë.

  9. Të listojë disa ngjashmëri dhe dallime midis elementit galvanik dhe elektrolizës.

  Objektiva mesatarë

  1. Të argumentojë aktivitetin e metaleve duke u nisur nga vendi që ata kanë në radhën e aktivitetit.

  2. Të krahasojë vetitë reduktuese të metaleve me vetitë oksiduese të joneve të tyre.

  3. Të shpjegojë nëpërmjet skemës së elementit galvanik funksionimin e tij.

  4. Të vërë në dukje drejtimin e rrjedhjes së elektroneve dhe drejtimin e lëvizjes së joneve.

  5. Të interpretojë drejtimin e lëvizjes së elektroneve në një reaksion redoks.

  6. Të përcaktojë nëpërmjet njehsimeve ndryshimin e masës së elektrodave gjatë funksionimit të një elementi galvanik.

  7. Të vërë në dukje lloje të ndryshme baterish që shkaktojnë ndotjen e mjedisit.

  8. Të njohë rregullat e shkarkimit të joneve gjatë elektrolizës së tretësirave ujore të elektroliteve.

  9. Të zbatojë rregullat e shkarkimit të joneve në proceset elektrolitike të tretësirave ujore.

  10. Të dallojë reaksionet redoks që zhvillohen nëpër elektroda nga reaksioni i përgjithshëm i elektrolizës.

  11. Të paraqesë produktet e elektrolizës së tretësirave ujore me elektroda pasive dhe aktive.

  12. Të indentiikojë nëpërmjet eksperimentit H dhe O si produkte të elektrolizës së _{2 2} H O. ₂

  13. Të tregojë në mënyrë krahasuese ngjashmëritë dhe ndryshimet midis elementit galvanik dhe elektrolizës.

  14. Të zgjidhë problema të nivelit mesatar për përcaktimin e masës së produkteve të elektrolizës dhe ndryshimin e masës së elektrodave në elementin galvanik.

  Objektiva maksimalë 1. Të nxjerrë konkluzione mbi vetitë e metaleve bazuar në radhën e aktivitetit të tyre.

  2. Të shkruajë duke u nisur nga funksionimi i elementit galvanik gjysmë reaksionet redoks që zhvillohen nëpër elektroda dhe reaksionin e përgjithshëm.

  3. Të njehsojë ndryshimin e masës së elektrodave në një element galvanik.

  4. Të tregojë përdorime praktike të elementit galvanik dhe baterive të ndryshme.

  5. Të interpretojë radhën e shkarkimit të joneve në tretësirat ujore të elektroliteve.

  6. Të krahasojë procesin e elektrolizës gjatë zhvillimit të saj me elektroda aktive dhe pasive.

  7. Të provojë eksperimentalisht funksionimin e elektrolizerit gjatë elektrolizës së ujit.

  KIMIA 9

  9. Të njehsojë sasitë e produkteve të përftuara gjatë elektrolizës së substancave të ndryshme.

  10. Të japë shembuj të përdorimit praktik të elektrolizës dhe elementit galvanik.

  Kapitulli IV Përbërjet organike – Hidrokarburet Në fund të këtij kapitulli nxënësi duhet të jetë i aftë: Objektiva minimalë 1. Të identiikojë elementet përbërëse të substancave organike.

  2. Të listojë disa nga dallimet e përbërjeve organike dhe inorganike.

  3. Të përshkruajë veçoritë e elementit karbon.

  4. Të njohë strukturën elektronike të atomit C.

  5. Të njohë formulën molekulare dhe formulën strukturore.

  6. Të njohë formulën e përgjithshme të alkaneve.

  7. Të zbatojë rregullat për emërtimin e alkaneve, alkeneve, alkineve.

  8. Të shkruajë formulat strukturore kur jepet emri sistematik.

  9. Të përkuizojë dukuritë e izomerisë.

  10. Të japë kuptimin e radikaleve.

  11. Të emërtojë radikalet.

  12. Të shkruajë reaksione të thjeshta zëvendësimi (reaksione të veprimit të një alkani me halogjenet në prani të dritës).

  13. Të ndërtojë dhe emërtojë struktura të cikloalkaneve.

  14. Të provojë eksperimentalisht vetitë kimike të metanit.

  15. Të njohë formulën e përgjithshme të alkeneve dhe alkineve.

  16. Të emërtojë, duke zbatuar rregullat e emërtesës, përfaqësues në serinë homologe të alkeneve e alkineve.

  17. Të listojë disa veti izike të alkeneve dhe alkineve.

  18. Të përkuizojë me jalët e tekstit reaksionet e adicionit, eleminimit dhe polimerizimit.

  19. Të njohë përfaqësuesin kryesor të hidrokarbureve aromatike (benzenin).

  20. Të tregojë disa nga vetitë izike dhe kimike të benzenit.

  21. Të tregojë përbërësit kryesorë të naftës dhe gazit natyror.

  22. Të njihet me efektet negative që shkakton hollimi i shtresës së ozonit.

  Objektiva mesatarë 1. Të hetojë në rrugë eksperimentale praninë e elementeve në përbërjet organike.

  2. Të tregojë që atomi i karbonit shfaq vetëm valencën katër në përbërjet organike.

  3. Të paraqesë struktura vargore dhe ciklike.

  4. Të ndërtojë formula strukturore, duke u nisur nga formula molekulare dhe anasjelltas.

  LIBËR PËR MËSUESIN

  5. Të klasiikojë hidrokarburet.

  6. Të argumentojë formulën e përgjithshme të alkaneve, duke u bazuar në praninë e lidhjeve njëishe.

  7. Të emërtojë alkane me varg të degëzuar. Të shpjegojë në mënyrë eksperimentale disa veti izike e kimike të alkaneve, alkeneve, alkineve.

  8. Të identiikojë pjesëtarët e serisë homologe: alkane, alkene, alkine.

  9. Të interpretojë tipat e reaksioneve karakteristike për alkanet.

  10. Të emërtojë rrjedhësit e halogjenuar të alkaneve.

  11. Të argumentojë formulën e përgjithshme të alkeneve dhe alkineve duke u bazuar në praninë e lidhjeve dyishe dhe treishe.

  12. Të shkruajë formulat strukturore kur jepet emri sistematik.

  13. Të tregojë disa rrugë që çojnë në sintezën e alkeneve dhe alkineve.

  14. Të emërtojë alkene dhe alkine me varg të degëzuar.

  15. Të shkruajë dhe emërtojë formulat strukturore të izomereve të pozicionit për alkenet dhe alkinet.

  16. Të shpjegojë gatitjen e alkeneve dhe alkineve nëpërmjet reaksionit të eliminimit.

  17. Të shkruajë reaksionet kimike të vetive të alkeneve dhe alkineve (adicion, polimerizim, djegie).

  18. Të përftojë në mënyrë eksperimentale eten dhe etin.

  19. Të krahasojë alkanet, alkenet, alkinet.

  20. Të kryejë njehsime stekiometrike në barazimet e reaksioneve organike.

  21. Të shpjegojë strukturën e benzenit.

  22. Të emërtojë disa nga homologet e benzenit.

  23. Të shpjegojë strukturën e naftalenit, antracenit dhe fenantrenit.

  24. Të vërë në dukje përdorimet e naftës dhe nënprodukteve të saj.

  25. Të japë shembuj të substancave ozonholluese që çlirohen në atmosferë.

  26. Të listojë efektet negative dhe pozitive të rrezeve ultravjollcë.

  27. Të ushtrohet në zgjidhjen e testeve alternative.

  28. Të kryejë njehsime për gjetjen e masës, vëllimit të gazeve në barazimet e reaksioneve organike.

  Objektiva maksimalë 1. Të argumentojë në bazë të veçorive unitetin e botës inorganike me atë organike.

  2. Të interpretojë veçoritë e elementit karbon në funksion të lidhjeve kimike që ai formon.

  3. Të shpjegojë aftësinë që ka karboni për të formuar skelete karbonike.

  4. Të krahasojë formulat molekulare me ato strukturore.

  5. Të ndërtojë dhe emërtojë përbërjet izomere për një formulë të dhënë molekulare.

  6. Të argumentojë nëpërmjet strukturës së alkaneve sjelljen kimike të tyre.

  7. Të tregojë nëpërmjet reaksioneve vetitë kimike të alkaneve.

  8. Të shpjegojë në kushte eksperimentale sjelljen e plogët të alkaneve në reaksionet kimike.

  9. Të korrigjojë formulat kur ato janë të pasakta.

  KIMIA 9

  11. Të shpjegojë në mënyrë eksperimentale pangopshmërinë e etenit dhe etinit.

  12. Të bëjë lidhjen midis alkaneve, alkeneve dhe alkineve në bazë të strukturës së lidhjes dhe formulës molekulare.

  13. Të kryejë njehsime për përcaktimin e formulave molekulare.

  14. Të krahasojë qëndrueshmërinë e lidhjes kovalente njëishe me atë dyishe dhe treishe.

  15. Të shkruajë reaksione adicioni.

  16. Të paraqesë mekanizmin e reaksioneve të polimerizimit.

  17. Të kryejë eksperimente laboratorike për vetitë kimike të etenit dhe etinit.

  18. Të ndërtojë një tabelë ku të pasqyrohen ngjashmëritë dhe ndryshimet midis alkaneve, alkeneve, alkineve.

  19. Të argumentojë në bazë të strukturës pse benzeni nuk shfaq gjithmonë pangopshmëri.

  20. Të shkruajë reaksionet e zëvendësimit në ciklin e benzenit.

  21. Të nxjerrë përfundime mbi rëndësinë e zhvillimit të industrisë së naftës.

  22. Të përshkruajë ndikimin e (CFC) në hollimin e shtresës së ozonit.

  Kapitulli V Përbërjet organike që përmbajnë oksigjen Në fund të këtij kapitulli nxënësi duhet të jetë i aftë: Objektiva minimalë 1. Të përkuizojë grupin funksionor.

  2. Të dallojë grupin funksionor në klasa të ndryshme të përbërjeve të oksigjenuara.

  3. Të dallojë tek alkoolet grupin funksionor hidroksil (-OH).

  4. Të emërtojë disa alkoole të thjeshta, të ngopura të serisë homologe.

  5. Të përshkruajë vetitë izike të alkooleve.

  6. Të njohë mënyrën e gatitjes së alkooleve.

  7. Të paraqesë disa veti kimike të alkooleve.

  8. Të njohë disa përfaqësues të alkooleve me rëndësi praktike.

  9. Të dallojë grupin karboksilik në mënyrën e lidhjes së tij tek aldehidet dhe ketonet.

  10. Të njohë formulën e përgjithshme të aldehideve dhe ketoneve.

  11. Të emërtojë përfaqësuesit më të thjeshtë të aldehideve dhe ketoneve.

  12. Të njohë disa përfaqësues të aldehideve dhe ketoneve me rëndësi praktike.

  13. Të përcaktojë grupin funksionor të acideve karboksilike.

  14. Të emërtojë përfaqësues të thjeshtë në serinë homologe të acideve karboksilike.

  15. Të përshkruajë vetitë izike të pjesëtarëve të serisë homologe të acideve karboksilike.

  16. Të njohë përfaqësuesit më të përdorur të acideve karboksilike.

  17. Të identiikojë grupin funksionor në klasa të ndryshme të përbërjeve të oksigjenuara.

  18. Të emërtojë struktura të thjeshta esteresh.

  19. Të klasiikojë lyrat sipas prejardhjes së tyre.

  LIBËR PËR MËSUESIN

  20. Të shprehë reaksionin e sapuniikimit.

  21. Të listojë disa lloje detergjentësh sipas përdorimit të tyre praktik.

  Objektiva mesatarë 1. Të klasiikojë përbërjet organike që përmbajnë oksigjen në bazë të grupit funksionor.

  2. Të tregojë ndryshimet midis grupeve funksionore në klasa të ndryshme.

  3. Të provojë në kushte eksperimentale vetitë kimike të alkooleve dhe fenoleve.

  4. Të dallojë strukturën e një fenoli nga një alkool.

  5. Të klasiikojë alkoolet në bazë të: a. radikalit; b. llojit të karbonit; c. numrit të grupeve hidroksile.

  6. Të njohë rrugën e përftimit të acideve karboksilike.

  7. Të provojë nëpërmjet eksperimentit vetitë kimike të aldehideve e ketoneve.

  8. Të njohë mënyrat e përftimit të aldehideve dhe ketoneve nëpërmjet oksidimit të alkooleve.

  9. Të emërtojë alkoolet në bazë të rregullave të emërtesës sistematike (IUPAC).

  10. Të shpjegojë ndryshimet izike në serinë homologe të alkooleve.

  11. Të shkruajë reaksionet kimike të oksidimit të alkooleve primare dhe sekondare.

  12. Të njohë mënyrat e gatitjes së metanolit, etanolit, glicerinës.

  13. Të tregojë vlerat e përdorimit të tyre në jetën e përditshme.

  14. Të klasiikojë fenolet në bazë të numrit të grupit hidroksilik të vendosura në cikël.

  15. Të emërtojë homologë të rëndësishëm të fenoleve.

  16. Të njohë mënyrat e gatitjes së fenolit në industri dhe laborator.

  17. Të japë shembuj reaksionesh reduktimi dhe oksidimi për aldehidet dhe ketonet.

  18. Të listojë disa vlera të përdorimit praktik të përfaqësuesve kryesorë të aldehideve dhe ketoneve.

  19. Të përshkruajë lidhjet kimike në grupin funksionor karboksilik.

  20. Të paraqesë nëpërmjet reaksioneve kimike etapat e oksidimit për përftimin e acideve karboksilike.

  21. Të argumentojë disa veti kimike te përfaqësuesit kryesorë të acideve.

  22. Të interpretojë shkallën e oksidimit duke kaluar nga alkanet deri tek acidet karboksilike.

  23. Të përcaktojë strukturën e lyrave.

  24. Të tregojë nëpërmjet eksperimentit vetitë e lyrave.

  25. Të analizojë strukturën e sapuneve.

  26. Të përcaktojë strukturën e molekulës së një detergjenti sintetik.

  27. Të provojë eksperimentalisht gatitjen e sapunit.

  Objektiva maksimalë 1. Të tregojë ndikimin e grupeve funksionore në përbërjet organike.

  2. Të hartojë një skemë lidhëse midis klasave të përbërjeve organike, formulës së përgjithshme, grupit funksionor dhe emërtimit të grupit.

  3. Të tregojë anë të përbashkëta e dalluese midis tyre.

  4. Të emërtojë sipas sistemit IUPAC dhe mënyrës së vjetër (disa përfaqësues).

  KIMIA 9

  6. Të nxjerrë përfundime mbi vetitë izike dhe kimike të përfaqësuesve kryesorë të alkooleve.

  7. Të argumentojë në mënyrë eksperimentale vetitë acide të fenoleve.

  8. Të demonstrojë në rrugë eksperimentale ndryshimet në vetitë kimike midis alkooleve dhe fenoleve.

  9. Të ndërtojë formulat strukturore të aldehideve dhe ketoneve izomere.

  10. Të krahasojë vetitë reduktuese të aldehideve dhe ketoneve.

  11. Të argumentojë vetitë acide në bazë të strukturës së grupit karboksilik.

  12. Të emërtojë acide karboksilike me varg të degëzuar.

  13. Të paraqesë mënyrën e shpërbashkimit të acideve karboksilike.

  14. Të paraqesë vetitë kimike të acideve.

  15. Të shprehë në mënyrë të përmbledhur lidhjen gjinore midis klasave të ndryshme të përbërjeve organike dhe inorganike.

  16. Të interpretojë reaksionin e esteriikimit dhe të hidrolizës.

  17. Të shkruajë reaksionet e përftimit të triglicerideve.

  18. Të interpretojë vetitë larëse të sapuneve.

  19. Të konkludojë në përparësinë e detergjenteve sintetike në vend të sapuneve.