Antara Penegakan Hukum dan Penegakan Keamanan Nasional.
EPUTAR INDONESIA
o Se/ass
o Rabu o
CB
4
5
6
20
21
OMar
22
o
OApr
Kamis
23
OJun
Me;
•
o Sabtu
Jumat
9
10
11
12
13
24
25
26
27
28
8
0 Ags
OJu/
oo«
OSep
AntaraPenegakanH .~
. danPenegakan
KeamananNasionaf
s ifa tte rtu tu p
b u k a n la h p e n e g a k a n
h u k u m s e rid a k n y a d a la m s u a tu n e -
Guru Besarilmu
Hokum UniVersitas
Padjadjaran
"' B~{ld~!Jg
see
""
g a ra d e m o k ra s i, m e la in k a n
d e n g a n p e m e rin ta h a n
'"
ta ria n .
K eam anan
b e rs ifa t
D
beda
u a v a ria b e l
d a la m
ju d u l
se c a ra
s ig n ifik a n .
am anan
y a n g o to ri-
n a s io n a l
te rb u k a
yang
b u k a n la h
ke-
d a la m a rti s e s u n g g u h n y a
s e tid a k n y a
tu lis a n in im e m ilik im a k n a
dan pem aham an
s e rin g
te rja d i d i d a la m n e g a ra d e m o k ra s i
d a la m
y a n g b e r-
o to rita ria n y a n g
V a ria b e l
d e m o k ra s i.
s u a tu
n e g a ra
b e rtra n s is ik e a ra h
p e rta m a b e rtu m p u p a d a U U D 1 9 4 5
d e n g a n titik b e ra t p a d a p rin s ip k e p a s tia n h u k u m
b e rm u a ra
d a n k e a d ila n
pada
(prosperity).
k e s e ja h te ra a n
Sedangkan
k e d u a b e rtu m p u
v a ria b e l
pada U U D 1945
y a n g b e rm u a ra
am anan
(security)
pada
ke-
d a la m k e h id u p -
b e rg e ra k
penegakan
hukum
d a ri h u lu p e n y e lid ik a n ,
p e n y id ik a n ,
p e n u n tu ta n )
p o litik
sam pai
a n N a s io n a l
K e a m a n a n N a s io n a l(2 0 1 0 )
pada
d a u la ta n
n e g a ra
kedan
m e m p e rta h a n k a n
s e rta
m e m e lih a ra
bangs a
dan
In d o n e -
s io n a l b e rg e ra k
d a ri p e n c e g a h a n
te rm a s u k
p e rin g a ta n
p e n d e te k s ia n ,
d in i, d a n p e n in d a k a n
n e g a ra
s ia . U n tu k
tu ju a n
m encapai
te rs e b u t
k a n s ta b ilita s
d ip e rlu -
keam anan
na-
d in i s a m p a i k e p a d a p e n g e n d a lia n
s io n a ly a n g h a n y a d a p a td ic a p a i
y a n g b e rs ifa t p ro -ju s tis ia
m e la lu i
a ta u n o n -
p ro - ju s tis ia .
penegakan
hu-
k u m d a la m n e g a ra d e m o k ra s i b e r-
'due process of
tu m p u p a d a p rin s ip
law', s e d a n g k a n
am anan
p e ra tu ra n
undangan
K e b e rh a s ila n
k e b e rh a s ila n
n a s io n a l
b e rtu m p u
ke- .
pada
" e fe k tiv ita s "
te rc a p a in y a
tu ju a n .
B e rd a sa rk a n
k a ra k te ris tik
kedua
Y a n g m a s ih d ip e rs o a lk a n
b e rb a g a i
n e g a ra a d a la h
keam anan
n a s io n a l d e n g a n tu ju a n
y a n g te n tu
b e ra g a m
pur adukkan.
Penegakan
s a la h
s a tu fa k to r
am anan
kan
pendukung
n a s io n a l,
m e ru p a k a n
d a ri k e a m a n a n
b a g ia n
in te g ra l
n a s io n a l. S e b a lik -
n y a ju g a k e a m a n a n
n a s io n a l tid a k
id e n rik d e n g a n p e n e g a k a n
k a re n a p e n e g a k a n
te rb u k a
hukum
h u k u m b e rs ifa t
(tra n s p a ra n ),
keam anan
ke-
a k a n te ta p i b u -
n a s io n a l
sedangkan
b e rs ifa t
te r-
------------tu tu p (in k lu s if).
te rn o to rita ria n
ngat
hukum
y a n g b e r-
s is te m
kedua
s is te m
m e m p e n g a ru h i
c a ra
m an a keam anan
ta h a n k a n
pem es is - .
a ta u s is te m d e m o -
n a s io n a l
d a ri a n c a m a n
d a la m te rh a d a p
in i s a b a g a id ip e r-
lu a r d a n
k e d a u la ta n
s u a tu
n e g a ra .
D a la m
te ro ris m e
m enghadapi
ancam an
m is a ln y a , c o n to h n y a ta ,
p e m e rin ta h a n
B u s h k e tik a
la h m e n g g u n a k a n
penangkapan
itu te -
U U P a trio t A c t,
d a n b e b e ra p a a ra h a n
B u s h , s e h in g g a
Penegakan
s a tu
y a n g d ia n u t a p a k a h
k ra si k a re n a
h u k u m m e ru p a k a n
a n ta ra
n e g a ra d e n g a n n e g a ra la in . H a l in i
s a n g a t b e rg a n tu n g
s a tu
di
c a ra a ta u
m e to d e u n tu k m e n c a p a i s ta b ilita s
rin ta h a n
d ip is a h k a n
ke-
a m a n a n n a s io n a l.
keduanya
h a ru s
p e ru n d a n g -
y a n g m e n g a tu r
v a ria b e l d i a ta s , s a n g a t je la s b a h w a
s a m a la in d a n tid a k d a p a t d ic a m -
~2
K eam an-
Sedangkan
p ro a k tif
d a ri
(2 0 1 0 )? R U U
e k s is te n s i
na-
ne-
R ancangan
k e h ilir (p e n g a d ila n , te rm a s u k M A ).
w ila y a h k e a m a n a n
d a la m
d u a v a ria b e l te rs e b u t ta m p a k
penyusunan
b e rtu m p u
a n b a n g sa d a n n e g a ra .
W ila y a h
B a g a im a n a
g e ri In d o n e s ia d a la m m e n g h a d a p i
U n d a n g -U n d a n g
d e n g a n titik b e ra tp a d a k e d a u la ta n
n e g a ra
Otoriter?
yang
d a riP re s id e n
te r ja d i p e ris tiw a
dan penahanan
te r-
s a n g k a te ro ris d i G u a n ta n a m o
de-
s e c a ra im p lis it m e n e m p a tk a n
n g a n c a ra -c a ra y a n g m e n g a b a ik a n
te g i k e b ija k a n
prinsipdueprocessoflaw,
d a la m
d u g a k u a t te la h
b a h k a n d i-
m e la n g g a r
v e n s i P B B A n tip e n y ik s a a n .
n a ra n p e m e rin ta h
K on-
Pem be-
B u s h te rh a d a p
keam anan
ru a n g
" te rb a ta s "
d e ru n g "k a k u "
s tra -
dan
k o n d is i
K am nas
a b a d 2 1 . M e s k i d e rn ik ia n ,
dan cen-
k e ta ta n e g a ra a n
s e rta s u lit d ig u n a -
k a n d i d a la m m e n g a n tis ip a s i
m enegakkan
s itu a s i
n a s io n a l
k e d a u la ta n
dan
n e g a ra
b e rd a sa rk a n
UUD
1 9 4 5 te la h m e m b e rik a n rn a n d a tk e p a d a P re s id e n
sebagai kep
g a ra u n tu k m e n g a m b il
a ne-
tin
akan-
p e la n g g a ra n - p e la n g g a ra n
p rin s ip -
s e c a ra b e n a r d a n te p a tg u n a . H a lin i
tin d a k a n
p rin s ip
dengan
d is e b a b k a n m o b ilita s a n c a m a n d a n
bahaya
gangguan
n y im p a n g d a ri p rin s ip -p rin s ip
H A M d ila k u k a n
m e n g k a ji
K o n v e n s i P B B te r-
s e b u t d a ri p e rs p e k tif
K on-
s e riu s b a ik d a ri d a la m
d a n te ru ta m a
d a ri lu a r te rh a d a p
k e a m a n a n n a s io n a l s a n g a t v a ria tif,
s titu s iA S .
m o b ilita s tin g g i d e n g a n d u k u n g a n
te k n o lo g i
c a n g g ih ,
dam pak
s e rta
yang
dengan
b e rs ifa t
lu a r
D a la m
adaan
k o n te k s
ke-
te rte n tu
sep-
e rti itu , P re s id e n s e -
Y a n g te rp e n tin g
tin d a k a n lu a r
b ia s a
p a n g d a ri k e te n tu a n
h u k u m o b je k tif y a n g
b e rla k u .
P re s id e n
T in d a k a n
te rs e b u t h a -
n y a d a p a t d ia tu r d i d a la m U U K e a d a a n B a h a y a
due
d i d a la m
se-
p a d a k e te n ru a n
d i d a la m
U U te rs e -
b u t. P e n y im p a n g a n
te rh a d a p
s ip -p rin s ip
o b je k tif
ju g a
UUD
1945
tid a k
hukum
k e liru
te rs e b u t
y a n g b o le h m e n y im -
m e-
s e b u ts e tia p la n g k a h a ta u tin d a k a n
h a m s d ila n d a s k a n
P a s a l2 9
tin d a k a n -
s e k a lip u n
tia p tin g k a ta n k e a d a a n b a h a y a te r-
b e rw e n a n g
m eng-
d a la m k e a d a a n
process of law.
la k u k e p a la n e g a ra
a m b il
te rte n tu
(d a ru ra t)
y a n g b e rla k u
b ia s a d a n b e rs ifa tm a s if.
e ra
s is te m
k a re n a
J m e m b o le h k a n
s e p a n ja n g
p rin -
tin d a k a n
u n tu k
m e lin -
d u n g i h a k -h a k d a sa r w a rg a n e g a ra
d a n d ia tu r d a la m s u a tu U U .
U n s u r p e n e n tu
n e n tu k a n
k e b ija k a n
k e b ija k a n
m e-
u n tu k tig a k e -
a d a a n b a h a y a (d a ru ra t) y a n g tid a k
b e rte n ta n g a n
dengan
U U D 1945
a d a la h h a n y a p a d a P re s id e n s e la k u
k e p a la
n e g a ra .
p e la k s a n a
Sedangkan
k e b ija k a n
unsur
P re s id e n
d i-
a ta u " E m e rg e n c y A c t" a ta u
s e s u a ik a n d e n g a n tin g k a ta n k e a d a -
" M a r t i a l L a w " .U U K e a d a a n
a n b a h a y a n y a ( d a r u r a t s i p i l ,r n i l i t e r ,
B ahaya
N om or
23 T ahun
1 9 5 9 te la h m e n e ta p k a n
k la s i-
a t a u p e r a n g ) .P e i n b e d a a n
keadaan
tin g k a ta n
b a h a y a b e rd a sa rk a n
UU
b a h a y a d a la m tig a
N o m o r 2 3 T a h u n 1 9 5 9 s a n g a t je la s
h a l, y a itu k e a d a a n d a ru ra t s ip il, d a -
d a n p a s ti m e n g e n a i d a la m k e a d a a n
fik a s i k e a d a a n
S IN D O IT A H Y U D IN
In ti d a ri fa k ta te rs e b u t a d a la h
k e tik a k e a m a n a n n a s io n a l
o le h
k e k u a ta n
s ip il
d a la m p e m e rin ta h a n
d ia n c a m
b e rs e n ja ta ,
y a n g b e rb a s is
b a g a im a n a d a n s ia p a
ru ra t m ilite r d a n d a ru ra t p e ra n g .
T ig a je n is k e a d a a n
sebut
m a s ih
re le v a n
b a h a y a te rdengan
ke-
a d a a n s itu a s i p o litik , e k o n o m i, s o -
p e la k s a n a d a n
p e n a n g g u n g ja w a b n y a .
S a la h s a tu c o n to h y a itu d a la m
R U U K a m n a s (2 0 1 0 ) b e lu m ta m p
s ia l, d a n b u d a y a s e rta k o n d is i p e n e -
k e p a s tia n h u k u m y a n g d ila n d a s k a n
d a n p e rila k u y a n g b e rs ifa t o to rita ri-
g a k a n h u k u m s a a t i n i .E k s i s t e n s i
pada asas
The Institutionalization of Torture of Bush Administration: IsAnyone Responsible?
T a h u n 1 9 5 9 te rs e b u t k in i d ip e rk u a t
d e fin is ik a n d a n m e m b e d a k a n
dengan U U N om or 15 T ahun 2003
ra p e n g e rtia n
te n ta n g P e m b e ra n ta s a n
d a n " d a r u r a t s i p i l " ,a n t a r a " k e a m a n -
(2 0 1 0 ), m e n y e b u tn y a
d a n a T e ro ris m e y a n g b e rtu m p u
d e m o k ra si
b is a ju g a te rja d i
s ik a p
a n . B a s s io u n i d a la m b u k u ,
te rn p e m e rin ta h a n
d e n g a n " s is -
d e m o k ra si b e r-
b a s is o to rita ria n is m e " .
Tindakan
Luar Biasa
jik a lin g k u p k e a m a n a n
n a s io -
a m a n a n n a s io n a l
pa-
k e b e rh a s ila n
yang
m a s a la h
ke-
d i d a la m s u a tu U U
lex certa,
d a la m h a l m e
is tila h " te rtib
s ip i "
a n in s a n i" d a n " k e a m a n a n p u b lik " .
B e g itu p u la p e rb e d a a n
m o r8 T a h u n 2 0 1 0 te n ta n g P e n c e g a h -
i s t i l a h ," 'u n s u r u t a m a '· p e n y e l e n g -
a n d a n P e m b e ra n ta s a n
g a r a K a m n a s d a n 'K o o r d i n a t o r
T in d a k P i-
a n d e n g a n p e n d a n a a n te ro ris m e .
-
ant a-
d a k e a m a n a n n a s io n a l, d a n U U N o -
Ik tik a d b a ik p e m e rin ta h m e n g -
p a s ti, te ru k u r, d a n te p e rc a y a . K a re n a itu , p e n g a tu ra n
T in d a k P i-
d a n a P e n c u c ia n U a n g y a n g b e rk a it-
n a l s a n g a t l u a s ,a k a n s u l i t m e n e t a p k a n in d ik a to r
UU
n y e le n g g a ra
K a m n a s '.
tid a k p a s tia n
hukum
p e n g e rtia n
pe-
M u a ra k e d a la m
RUU
K A M N A S a d a la h re n ta n n y a ja m in -
a ju k a n R U U K a m n a s (2 0 1 0 ) k e d a -
a n p e rlin d u n g a n
la m P ro le g n a s
h a k d a s a r w a rg a n e g a ra s e ja la n d e -
d ia p re s ia s i
T a h u n 2 0 1 0 p a tu t
u n tu k
m e n y e s u a ik a n
U U N o m o r 2 3 T a h u n 1 9 5 9 k e d a la m
hukum
a ta s h a k -
n g a n b u n y ik e te n tu a n B A B X A
1 9 4 5 t e n t a n g H A M .( * )
o Se/ass
o Rabu o
CB
4
5
6
20
21
OMar
22
o
OApr
Kamis
23
OJun
Me;
•
o Sabtu
Jumat
9
10
11
12
13
24
25
26
27
28
8
0 Ags
OJu/
oo«
OSep
AntaraPenegakanH .~
. danPenegakan
KeamananNasionaf
s ifa tte rtu tu p
b u k a n la h p e n e g a k a n
h u k u m s e rid a k n y a d a la m s u a tu n e -
Guru Besarilmu
Hokum UniVersitas
Padjadjaran
"' B~{ld~!Jg
see
""
g a ra d e m o k ra s i, m e la in k a n
d e n g a n p e m e rin ta h a n
'"
ta ria n .
K eam anan
b e rs ifa t
D
beda
u a v a ria b e l
d a la m
ju d u l
se c a ra
s ig n ifik a n .
am anan
y a n g o to ri-
n a s io n a l
te rb u k a
yang
b u k a n la h
ke-
d a la m a rti s e s u n g g u h n y a
s e tid a k n y a
tu lis a n in im e m ilik im a k n a
dan pem aham an
s e rin g
te rja d i d i d a la m n e g a ra d e m o k ra s i
d a la m
y a n g b e r-
o to rita ria n y a n g
V a ria b e l
d e m o k ra s i.
s u a tu
n e g a ra
b e rtra n s is ik e a ra h
p e rta m a b e rtu m p u p a d a U U D 1 9 4 5
d e n g a n titik b e ra t p a d a p rin s ip k e p a s tia n h u k u m
b e rm u a ra
d a n k e a d ila n
pada
(prosperity).
k e s e ja h te ra a n
Sedangkan
k e d u a b e rtu m p u
v a ria b e l
pada U U D 1945
y a n g b e rm u a ra
am anan
(security)
pada
ke-
d a la m k e h id u p -
b e rg e ra k
penegakan
hukum
d a ri h u lu p e n y e lid ik a n ,
p e n y id ik a n ,
p e n u n tu ta n )
p o litik
sam pai
a n N a s io n a l
K e a m a n a n N a s io n a l(2 0 1 0 )
pada
d a u la ta n
n e g a ra
kedan
m e m p e rta h a n k a n
s e rta
m e m e lih a ra
bangs a
dan
In d o n e -
s io n a l b e rg e ra k
d a ri p e n c e g a h a n
te rm a s u k
p e rin g a ta n
p e n d e te k s ia n ,
d in i, d a n p e n in d a k a n
n e g a ra
s ia . U n tu k
tu ju a n
m encapai
te rs e b u t
k a n s ta b ilita s
d ip e rlu -
keam anan
na-
d in i s a m p a i k e p a d a p e n g e n d a lia n
s io n a ly a n g h a n y a d a p a td ic a p a i
y a n g b e rs ifa t p ro -ju s tis ia
m e la lu i
a ta u n o n -
p ro - ju s tis ia .
penegakan
hu-
k u m d a la m n e g a ra d e m o k ra s i b e r-
'due process of
tu m p u p a d a p rin s ip
law', s e d a n g k a n
am anan
p e ra tu ra n
undangan
K e b e rh a s ila n
k e b e rh a s ila n
n a s io n a l
b e rtu m p u
ke- .
pada
" e fe k tiv ita s "
te rc a p a in y a
tu ju a n .
B e rd a sa rk a n
k a ra k te ris tik
kedua
Y a n g m a s ih d ip e rs o a lk a n
b e rb a g a i
n e g a ra a d a la h
keam anan
n a s io n a l d e n g a n tu ju a n
y a n g te n tu
b e ra g a m
pur adukkan.
Penegakan
s a la h
s a tu fa k to r
am anan
kan
pendukung
n a s io n a l,
m e ru p a k a n
d a ri k e a m a n a n
b a g ia n
in te g ra l
n a s io n a l. S e b a lik -
n y a ju g a k e a m a n a n
n a s io n a l tid a k
id e n rik d e n g a n p e n e g a k a n
k a re n a p e n e g a k a n
te rb u k a
hukum
h u k u m b e rs ifa t
(tra n s p a ra n ),
keam anan
ke-
a k a n te ta p i b u -
n a s io n a l
sedangkan
b e rs ifa t
te r-
------------tu tu p (in k lu s if).
te rn o to rita ria n
ngat
hukum
y a n g b e r-
s is te m
kedua
s is te m
m e m p e n g a ru h i
c a ra
m an a keam anan
ta h a n k a n
pem es is - .
a ta u s is te m d e m o -
n a s io n a l
d a ri a n c a m a n
d a la m te rh a d a p
in i s a b a g a id ip e r-
lu a r d a n
k e d a u la ta n
s u a tu
n e g a ra .
D a la m
te ro ris m e
m enghadapi
ancam an
m is a ln y a , c o n to h n y a ta ,
p e m e rin ta h a n
B u s h k e tik a
la h m e n g g u n a k a n
penangkapan
itu te -
U U P a trio t A c t,
d a n b e b e ra p a a ra h a n
B u s h , s e h in g g a
Penegakan
s a tu
y a n g d ia n u t a p a k a h
k ra si k a re n a
h u k u m m e ru p a k a n
a n ta ra
n e g a ra d e n g a n n e g a ra la in . H a l in i
s a n g a t b e rg a n tu n g
s a tu
di
c a ra a ta u
m e to d e u n tu k m e n c a p a i s ta b ilita s
rin ta h a n
d ip is a h k a n
ke-
a m a n a n n a s io n a l.
keduanya
h a ru s
p e ru n d a n g -
y a n g m e n g a tu r
v a ria b e l d i a ta s , s a n g a t je la s b a h w a
s a m a la in d a n tid a k d a p a t d ic a m -
~2
K eam an-
Sedangkan
p ro a k tif
d a ri
(2 0 1 0 )? R U U
e k s is te n s i
na-
ne-
R ancangan
k e h ilir (p e n g a d ila n , te rm a s u k M A ).
w ila y a h k e a m a n a n
d a la m
d u a v a ria b e l te rs e b u t ta m p a k
penyusunan
b e rtu m p u
a n b a n g sa d a n n e g a ra .
W ila y a h
B a g a im a n a
g e ri In d o n e s ia d a la m m e n g h a d a p i
U n d a n g -U n d a n g
d e n g a n titik b e ra tp a d a k e d a u la ta n
n e g a ra
Otoriter?
yang
d a riP re s id e n
te r ja d i p e ris tiw a
dan penahanan
te r-
s a n g k a te ro ris d i G u a n ta n a m o
de-
s e c a ra im p lis it m e n e m p a tk a n
n g a n c a ra -c a ra y a n g m e n g a b a ik a n
te g i k e b ija k a n
prinsipdueprocessoflaw,
d a la m
d u g a k u a t te la h
b a h k a n d i-
m e la n g g a r
v e n s i P B B A n tip e n y ik s a a n .
n a ra n p e m e rin ta h
K on-
Pem be-
B u s h te rh a d a p
keam anan
ru a n g
" te rb a ta s "
d e ru n g "k a k u "
s tra -
dan
k o n d is i
K am nas
a b a d 2 1 . M e s k i d e rn ik ia n ,
dan cen-
k e ta ta n e g a ra a n
s e rta s u lit d ig u n a -
k a n d i d a la m m e n g a n tis ip a s i
m enegakkan
s itu a s i
n a s io n a l
k e d a u la ta n
dan
n e g a ra
b e rd a sa rk a n
UUD
1 9 4 5 te la h m e m b e rik a n rn a n d a tk e p a d a P re s id e n
sebagai kep
g a ra u n tu k m e n g a m b il
a ne-
tin
akan-
p e la n g g a ra n - p e la n g g a ra n
p rin s ip -
s e c a ra b e n a r d a n te p a tg u n a . H a lin i
tin d a k a n
p rin s ip
dengan
d is e b a b k a n m o b ilita s a n c a m a n d a n
bahaya
gangguan
n y im p a n g d a ri p rin s ip -p rin s ip
H A M d ila k u k a n
m e n g k a ji
K o n v e n s i P B B te r-
s e b u t d a ri p e rs p e k tif
K on-
s e riu s b a ik d a ri d a la m
d a n te ru ta m a
d a ri lu a r te rh a d a p
k e a m a n a n n a s io n a l s a n g a t v a ria tif,
s titu s iA S .
m o b ilita s tin g g i d e n g a n d u k u n g a n
te k n o lo g i
c a n g g ih ,
dam pak
s e rta
yang
dengan
b e rs ifa t
lu a r
D a la m
adaan
k o n te k s
ke-
te rte n tu
sep-
e rti itu , P re s id e n s e -
Y a n g te rp e n tin g
tin d a k a n lu a r
b ia s a
p a n g d a ri k e te n tu a n
h u k u m o b je k tif y a n g
b e rla k u .
P re s id e n
T in d a k a n
te rs e b u t h a -
n y a d a p a t d ia tu r d i d a la m U U K e a d a a n B a h a y a
due
d i d a la m
se-
p a d a k e te n ru a n
d i d a la m
U U te rs e -
b u t. P e n y im p a n g a n
te rh a d a p
s ip -p rin s ip
o b je k tif
ju g a
UUD
1945
tid a k
hukum
k e liru
te rs e b u t
y a n g b o le h m e n y im -
m e-
s e b u ts e tia p la n g k a h a ta u tin d a k a n
h a m s d ila n d a s k a n
P a s a l2 9
tin d a k a n -
s e k a lip u n
tia p tin g k a ta n k e a d a a n b a h a y a te r-
b e rw e n a n g
m eng-
d a la m k e a d a a n
process of law.
la k u k e p a la n e g a ra
a m b il
te rte n tu
(d a ru ra t)
y a n g b e rla k u
b ia s a d a n b e rs ifa tm a s if.
e ra
s is te m
k a re n a
J m e m b o le h k a n
s e p a n ja n g
p rin -
tin d a k a n
u n tu k
m e lin -
d u n g i h a k -h a k d a sa r w a rg a n e g a ra
d a n d ia tu r d a la m s u a tu U U .
U n s u r p e n e n tu
n e n tu k a n
k e b ija k a n
k e b ija k a n
m e-
u n tu k tig a k e -
a d a a n b a h a y a (d a ru ra t) y a n g tid a k
b e rte n ta n g a n
dengan
U U D 1945
a d a la h h a n y a p a d a P re s id e n s e la k u
k e p a la
n e g a ra .
p e la k s a n a
Sedangkan
k e b ija k a n
unsur
P re s id e n
d i-
a ta u " E m e rg e n c y A c t" a ta u
s e s u a ik a n d e n g a n tin g k a ta n k e a d a -
" M a r t i a l L a w " .U U K e a d a a n
a n b a h a y a n y a ( d a r u r a t s i p i l ,r n i l i t e r ,
B ahaya
N om or
23 T ahun
1 9 5 9 te la h m e n e ta p k a n
k la s i-
a t a u p e r a n g ) .P e i n b e d a a n
keadaan
tin g k a ta n
b a h a y a b e rd a sa rk a n
UU
b a h a y a d a la m tig a
N o m o r 2 3 T a h u n 1 9 5 9 s a n g a t je la s
h a l, y a itu k e a d a a n d a ru ra t s ip il, d a -
d a n p a s ti m e n g e n a i d a la m k e a d a a n
fik a s i k e a d a a n
S IN D O IT A H Y U D IN
In ti d a ri fa k ta te rs e b u t a d a la h
k e tik a k e a m a n a n n a s io n a l
o le h
k e k u a ta n
s ip il
d a la m p e m e rin ta h a n
d ia n c a m
b e rs e n ja ta ,
y a n g b e rb a s is
b a g a im a n a d a n s ia p a
ru ra t m ilite r d a n d a ru ra t p e ra n g .
T ig a je n is k e a d a a n
sebut
m a s ih
re le v a n
b a h a y a te rdengan
ke-
a d a a n s itu a s i p o litik , e k o n o m i, s o -
p e la k s a n a d a n
p e n a n g g u n g ja w a b n y a .
S a la h s a tu c o n to h y a itu d a la m
R U U K a m n a s (2 0 1 0 ) b e lu m ta m p
s ia l, d a n b u d a y a s e rta k o n d is i p e n e -
k e p a s tia n h u k u m y a n g d ila n d a s k a n
d a n p e rila k u y a n g b e rs ifa t o to rita ri-
g a k a n h u k u m s a a t i n i .E k s i s t e n s i
pada asas
The Institutionalization of Torture of Bush Administration: IsAnyone Responsible?
T a h u n 1 9 5 9 te rs e b u t k in i d ip e rk u a t
d e fin is ik a n d a n m e m b e d a k a n
dengan U U N om or 15 T ahun 2003
ra p e n g e rtia n
te n ta n g P e m b e ra n ta s a n
d a n " d a r u r a t s i p i l " ,a n t a r a " k e a m a n -
(2 0 1 0 ), m e n y e b u tn y a
d a n a T e ro ris m e y a n g b e rtu m p u
d e m o k ra si
b is a ju g a te rja d i
s ik a p
a n . B a s s io u n i d a la m b u k u ,
te rn p e m e rin ta h a n
d e n g a n " s is -
d e m o k ra si b e r-
b a s is o to rita ria n is m e " .
Tindakan
Luar Biasa
jik a lin g k u p k e a m a n a n
n a s io -
a m a n a n n a s io n a l
pa-
k e b e rh a s ila n
yang
m a s a la h
ke-
d i d a la m s u a tu U U
lex certa,
d a la m h a l m e
is tila h " te rtib
s ip i "
a n in s a n i" d a n " k e a m a n a n p u b lik " .
B e g itu p u la p e rb e d a a n
m o r8 T a h u n 2 0 1 0 te n ta n g P e n c e g a h -
i s t i l a h ," 'u n s u r u t a m a '· p e n y e l e n g -
a n d a n P e m b e ra n ta s a n
g a r a K a m n a s d a n 'K o o r d i n a t o r
T in d a k P i-
a n d e n g a n p e n d a n a a n te ro ris m e .
-
ant a-
d a k e a m a n a n n a s io n a l, d a n U U N o -
Ik tik a d b a ik p e m e rin ta h m e n g -
p a s ti, te ru k u r, d a n te p e rc a y a . K a re n a itu , p e n g a tu ra n
T in d a k P i-
d a n a P e n c u c ia n U a n g y a n g b e rk a it-
n a l s a n g a t l u a s ,a k a n s u l i t m e n e t a p k a n in d ik a to r
UU
n y e le n g g a ra
K a m n a s '.
tid a k p a s tia n
hukum
p e n g e rtia n
pe-
M u a ra k e d a la m
RUU
K A M N A S a d a la h re n ta n n y a ja m in -
a ju k a n R U U K a m n a s (2 0 1 0 ) k e d a -
a n p e rlin d u n g a n
la m P ro le g n a s
h a k d a s a r w a rg a n e g a ra s e ja la n d e -
d ia p re s ia s i
T a h u n 2 0 1 0 p a tu t
u n tu k
m e n y e s u a ik a n
U U N o m o r 2 3 T a h u n 1 9 5 9 k e d a la m
hukum
a ta s h a k -
n g a n b u n y ik e te n tu a n B A B X A
1 9 4 5 t e n t a n g H A M .( * )