PERIINDUNGAN HUKUM TERHADAP KORBAN DALAM UPAYA PENANGGULANGAN MALPRAXTIK PROFESI MEDIS KEDOKTERAN.
LAPORAN PENBLITIAN
HUXI'I' TERIIA.DAP KORBAN
UPAYA
PENANGGUIIINGANIIIAI,PRAKTEKPROFESI EDISXSDOKTERAN
Pf, RT,INDUNGAI{
Penelltt:
I Gustr Ngurah Parwata, SII.
uE
FATULTAS HUKUM
UNIVERSITAS UDAYANA
2015
DAT,II.IIT
DAFTAN ISI
BAB
I
I
PEND/IIIULUAN
1, L.tar B.lakaq Ma.lrh
2. RlDuse Maelah
BAB II ITTNIAUAN PUSTASA
aASIII
:IUIUAI DAN MANFAAT PENEI,ITTAN
t. Turun Pereltdar:
a. Tullfuubufr
b. TuiuaD llhEus
2. M.rfa.t ti.6tl Perelitian
a. MaDfetTeritis
b. Phkis
BABry
I
METODE PENELITIAN
1. Ienls Pe<du
2,
3.
4,
5.
BABV
BABVI
Uetode Pend.katan
Sumber B.hrn HukuD
TetDis PergDpdar banan HukuD
rekrls ADallsls Bahe Hukuh
:
IlAStl DAN PEMBATIASAN
:
FENUTUP
Stnpqlatr
DTTTAR
PU'IAI'A
ABSTRAK
snu
malpaklit kedokte@ n.sul nnah hutum !id&a a(au menjadi
rindak lidana. Bisa nasut dalat nulam pidana , apabila nemcnnhi sltrat_syarat
l€rlenru dalM ti8a spek. yskni syMl dal@ sikap bali. dokler, m@p416 symi
meaenuli mu setrgaja atau culpa dalm DslpftItil ledor:teru! svrat dalm
pshut ! medis. pada ddmya m€nyimpdg dri stand prcfesi kedokl@4 stande
pioedu oreEiond. De syml mensenai hal ,lihal yaitu rens€mi tiDbuln a
licrugi basi lie*hald tubul! yakd idia hlia. alau nyaiE pasicn merjadi untur liidar
Tid2k
Ad. beb@pa phenonena yes pdlu dikji lebih l&jul ebagai sutu
p€lmslsle ymg silalnya h83t usa *kali. Penas.lan p.nma adalah Peruus
pasl 50 hmf a Undag-Undm8 NoaDr 29 T.hun 2004 Tmr..s PEkik Kedoklem,
P6a1 27 Undsg-Undag Nomor 36 Tahm 2009 Teniang (sehaN. dan sero
Peatllm Pensi ah Nonor 32 Tanu 1996 Pas6l 24 Teniang Tenasa Keshalan
pmsalah ndgoai nalpEkik pofesi nedis o@6enk n kmuelind d& alau
dapal mainbulkm ksul,t@ dalm m€mbqi pdlindueEn nutu terhadap doklet
ap,bir, alibar tajadirya kel.lri@ p*i,n lcokiibutot! ,.dbet ).akjbat perbu&mya
seaa lidirative hak-hat doldo. nenperoleh Perlindunss hulm.K.bijar€n hukun
pidda pada halckairya derupate uana Bsioml etuk nemitrd}sn peralua
?eMdeg-Uadmsm Nonor 29 Tanu 2004 T€ rng Pokik kdoketur UndagUndmg Nomor 36 Tahu 2OO9 Tenlarg ksehakn, n@pale P€tmum delik
nateriil, @a dMya b.mula dlri pel&Cea.d hutuD adninisl@i kedok.a. (passl
75, 78, 79, d& 80) yme diberi mcde pidan4 sifal nela*e hulm lindlk pidm
rerlet k pad. peleggam hulm addinist6i.
selain itu Unde,q-Unddg No,29 TaIu 2004 tenl,ng PEhik kedohtrd
diud sk& unlul nensatur pEltit kedohe& ddgs luj@ aga dapai membqitm
pelava..n m€dis
Perlindunc$ k6pda lEien, memper&Idkd da. neninekalk@ au,u
dm nembedtd ke!6ti hukm keplda mdy ara! doher d& dotler giBi.
Berlaku,€ ked@ Undmg-U.dsg lerebut pe@us u6u-uns8 dai ptrbuaron
melawm
hulm nmp.rtu idl e.Eal y&e
m€njadi
p€ atid
hulu pid a
K€bijale hulm pidm ,tu8 l€rnEs lada Mum tindal pid..a atau telmtm
dd@ di bid..g kesharzn .lalm Uadas-UDdeg Nmor 29 TaIu 2004 d- ud,,g_
Undms Nonor 36 1an@ 2009.
BA}
l
i
Lrur B.l!k!!g Mr.ahi
HulM
(PERIIIJKI).
n ne"mr mggtu dsm perhinpuo hlkM keshalao
alalal emu ketenhE hllam yeg bdhhubue& lmgsug dagm
kBehat
lemelin,E rv!.larmm ke€halar dm pempmya. Hrl iri m€try gtrat hal d
kewjiban bait .l{i pemrusu da lalis m6ysEt3l sebalai pendina pelaym&
kesh,te dslm s$la speknya orE@issin'€" sena, pedond sllnd& elayM
medG. ilmu pe.gelalue keehatan do h!l@ srta smb€.smbd nulM laimya
Ptop6i dokler butanbn prcp6i biM seFni pmFsi prcpesi laimys" sbdu
dokter majaldl@ ptuD€si kedohelmrr nDk ia diujibld utuk lulN pendidilan
dokter d&i l basa-lmbaga pendidiko yatrg ebn dishle *bellmya oleh Koroil
kedold@ Indmesias@ adninjsnai utuk dapal Delalarte pBklekkedohmlE
nala hds omilild sml randa rcgisirasi ,eg dilabiik oleh Ko.sil kedoktem
Indonesia yflg h lE bslatu 5 lahu d .Lpat diEsridt6i uleg setiap 5 t!!b. Untut
dapat mest*o pEh.k ledokterm, dolter mjib mmiliki suel izin pEkk yee
dikel@kd olehpejabat keehairn yog beN€@g di Kabupat n/Kora lmP8r pEktek
Dalm up6]E Benbdsu kesehahn lesebut sdgatL! potine hubuee mlan
prcp€si medis dense p6ien, terraa! dokter
hmb€iiks pelayem
dd
dokte. gigi ymg ser@
lm$ug
keehalan bagi Daryaralol. Masymtar €pakat bahwa
pdbutan dotler dal@ m€lat$nakm tug6n u ymg ndia teBebut layak ne.dapalla
Mpai !ad! bat sbdtas l.rietrtu.
Seja} abad k€-12 mpai alad kel6, ptu hukM dapat dipeeayai nenjadi
.dew-deM" membaM teslealan meBia dencim dalil k p€!lb4 k€adila4
keddie. da kelentred, Ada du ifgsi lNlu ya*ni perlindusa da kepa.ria
perlindugm hukm
BAI IV
METODE PENELITIAN
Jois p€nelitim mmif ka@a ad&yo kekabw d& k€ios.g!, noma
lentans p.otqi@ pelaysm keshailn. lada .knn-aknn ini ,lrnai dibicuktu
@r@tat ddi b.dagai SoloDe!, nenCBnai nasdsn BdbEttit. kama kumg
bdhsihyz dokrr ddm men$&ayale te*Dbuls bagi pNien.
Pend.kalan
pmddg-undarcie dm pendekah
analisis
toMp hukm,
3. SlrbE Drt.n LuloD
l)
Boh{ hukm Prin6
a. Unddg-Und g Dsd Nee@ Keetun R.publik Indon6n
Eolm ?id6l
Undes-Udue NoM 29 Tahu 2004
b. Kilabund
c
1945.
g.UndaE
Tenttng Prattek Kedoktem,
d, U ms-Unddc Nomor 36 TahD 2009 Tenhrg Ksehlld.
s- P@ttm ?minlah Nonor 12 Tanu 1996 l€ntog T@aga K.ebalo
I
P@tutu Menlri K€sh&ld R,I No.585/Ms.K6/P.r1DOl989 Tent ng
lretuj@ Tindrlr! Medik1989.
g. Pmntu Men&ri K€eb,tan Rj No,49alM6.Ke&lPqlXM989 TotanS
Rekm M.diJMedikal
2) Bahs Eukd sekuda
Rtud.
b. Hsil penelitid
c. JMal llniai Hutum.
4. Ickrir
5.
P€trguDpul.tr
Blhm tlukub
a.
Merode Bola salj u (,t
b.
Merod€ Sistemlis (&sre,ar,r M€,r,ir).
Andituis A.hrn
Eulun
ov6", Mdrrod)
:
Deskriprif analisis densd reknis dalualive, sistemaris. tonsttutlif
de
DAF'AR PUSTAI(A
hdLt t &
Amy Ilfandyri€, 2005,,t
Reti*o
tLtlil Dabh rdjitn ltuL@
Prr',,,, PBrad Putala ]attula
2006.
fdsA@p iawb Eukun dtn Sat,6i
Bahder
Dohtr Butt I.
Jawb ,hlun dtn SMlLti Bogi DoU.r Buit A.
20n6. IMEeunE
I/, Pellsi
baEi
Puslaks Publisher, JakMa.
Joha Nsurior 2005,
l'!tz, trd.hatq
P.rluqgadgi.eabd, Dotldr.
Pjn€*E Cipta hka.la.
Gwhidi. Eu*ah M..i* M.tllcal Za,). 200d lakult !
H*m
Univ€rsitas
?",litrtlugM Edt-hol P6i., tuhn rn6ak i
?.tup.,ai*,Su t Trydun Yui lb Set knne 4*rn a VndrdgAn.l@gNotu 29 rah@ i001Tentdng Pra*te* K..lo*tetuh. Sikdtdi,
Eendrejono Soewono, 2006,
Poli&l@ed Eo*.hoL P6ia Dalaq ItuMf,si rmpunt,
Stoh Tinjouu Yu lb Sa.lab B.rla*Mla UMlna*Untunq No@r 29
-
2006.
Iahu
2001
Iathg
--..........2007, BdtB
Pmhzlr &edokr.mn, Sdktrdi, Sumbaya
PatanggugjMbt" Eulan MalpakiL Do*t* Dalan
rraad&i Irrdp.lri,t. Srikedi, Suahayt
!.Cnw$di. 2005, ltaLrd Me. * O|.ti.nt Lo*), Bdlai PdeftirF *uttas
Kedokte@ Univmilas Ind@6i4 Jrtlna
2006,Dt*tu Malpru*.t t MediL A Dni RPP: "Pqimiiza
TmNtu datdq Dotld don Paid ", lakult6 Kedokefu U.iv6ilqs
hdon6i( &Lna
M.
JUE E&afrah dd Atui Asn
rdrrdlar,
1999.
Etita XalotlaM tut
Et*tn
Butu Kedottetu ECC, JikEta
Nusre Ki J.'@ti, 2009, Pd,)rr6&i@
EulM D"Iz Mdlq
k . r4btuM,
PBi.L YBtbia" YoSIskea
P€ntrm P.udug-udued:
UDdag-Undeg
D's
N€gm Republik lndonBia TEhm
1945.
Kilab Unddg-urd{B EuI@ Pidtua.
Und.ng-undeg Nmor 29
Iahu
Undog-udos Nomd
TahD 2009 Teol^e Nsehatan.
PeErl:m
Pdainb!
Pmnm
M€nleri
36
Nomor 12
K€slatd
2004 Teftar\e
r*M
Prdkl* K.doH.tun.
1996'tqnDe Tdag,
l(ehdtn.
Republik Indonesia No. 585,M€n.Kes,P6/DVl989
T*n$e Pd.tul@ Th.ld*rn Mdl*,
Perarlm Menrei K4ehat
reIr
n
R@ubliL hdon€sia No, 49a/Men,Kes?nD(Iy1989
eR.tMM.t isAt dietR.a
HUXI'I' TERIIA.DAP KORBAN
UPAYA
PENANGGUIIINGANIIIAI,PRAKTEKPROFESI EDISXSDOKTERAN
Pf, RT,INDUNGAI{
Penelltt:
I Gustr Ngurah Parwata, SII.
uE
FATULTAS HUKUM
UNIVERSITAS UDAYANA
2015
DAT,II.IIT
DAFTAN ISI
BAB
I
I
PEND/IIIULUAN
1, L.tar B.lakaq Ma.lrh
2. RlDuse Maelah
BAB II ITTNIAUAN PUSTASA
aASIII
:IUIUAI DAN MANFAAT PENEI,ITTAN
t. Turun Pereltdar:
a. Tullfuubufr
b. TuiuaD llhEus
2. M.rfa.t ti.6tl Perelitian
a. MaDfetTeritis
b. Phkis
BABry
I
METODE PENELITIAN
1. Ienls Pe<du
2,
3.
4,
5.
BABV
BABVI
Uetode Pend.katan
Sumber B.hrn HukuD
TetDis PergDpdar banan HukuD
rekrls ADallsls Bahe Hukuh
:
IlAStl DAN PEMBATIASAN
:
FENUTUP
Stnpqlatr
DTTTAR
PU'IAI'A
ABSTRAK
snu
malpaklit kedokte@ n.sul nnah hutum !id&a a(au menjadi
rindak lidana. Bisa nasut dalat nulam pidana , apabila nemcnnhi sltrat_syarat
l€rlenru dalM ti8a spek. yskni syMl dal@ sikap bali. dokler, m@p416 symi
meaenuli mu setrgaja atau culpa dalm DslpftItil ledor:teru! svrat dalm
pshut ! medis. pada ddmya m€nyimpdg dri stand prcfesi kedokl@4 stande
pioedu oreEiond. De syml mensenai hal ,lihal yaitu rens€mi tiDbuln a
licrugi basi lie*hald tubul! yakd idia hlia. alau nyaiE pasicn merjadi untur liidar
Tid2k
Ad. beb@pa phenonena yes pdlu dikji lebih l&jul ebagai sutu
p€lmslsle ymg silalnya h83t usa *kali. Penas.lan p.nma adalah Peruus
pasl 50 hmf a Undag-Undm8 NoaDr 29 T.hun 2004 Tmr..s PEkik Kedoklem,
P6a1 27 Undsg-Undag Nomor 36 Tahm 2009 Teniang (sehaN. dan sero
Peatllm Pensi ah Nonor 32 Tanu 1996 Pas6l 24 Teniang Tenasa Keshalan
pmsalah ndgoai nalpEkik pofesi nedis o@6enk n kmuelind d& alau
dapal mainbulkm ksul,t@ dalm m€mbqi pdlindueEn nutu terhadap doklet
ap,bir, alibar tajadirya kel.lri@ p*i,n lcokiibutot! ,.dbet ).akjbat perbu&mya
seaa lidirative hak-hat doldo. nenperoleh Perlindunss hulm.K.bijar€n hukun
pidda pada halckairya derupate uana Bsioml etuk nemitrd}sn peralua
?eMdeg-Uadmsm Nonor 29 Tanu 2004 T€ rng Pokik kdoketur UndagUndmg Nomor 36 Tahu 2OO9 Tenlarg ksehakn, n@pale P€tmum delik
nateriil, @a dMya b.mula dlri pel&Cea.d hutuD adninisl@i kedok.a. (passl
75, 78, 79, d& 80) yme diberi mcde pidan4 sifal nela*e hulm lindlk pidm
rerlet k pad. peleggam hulm addinist6i.
selain itu Unde,q-Unddg No,29 TaIu 2004 tenl,ng PEhik kedohtrd
diud sk& unlul nensatur pEltit kedohe& ddgs luj@ aga dapai membqitm
pelava..n m€dis
Perlindunc$ k6pda lEien, memper&Idkd da. neninekalk@ au,u
dm nembedtd ke!6ti hukm keplda mdy ara! doher d& dotler giBi.
Berlaku,€ ked@ Undmg-U.dsg lerebut pe@us u6u-uns8 dai ptrbuaron
melawm
hulm nmp.rtu idl e.Eal y&e
m€njadi
p€ atid
hulu pid a
K€bijale hulm pidm ,tu8 l€rnEs lada Mum tindal pid..a atau telmtm
dd@ di bid..g kesharzn .lalm Uadas-UDdeg Nmor 29 TaIu 2004 d- ud,,g_
Undms Nonor 36 1an@ 2009.
BA}
l
i
Lrur B.l!k!!g Mr.ahi
HulM
(PERIIIJKI).
n ne"mr mggtu dsm perhinpuo hlkM keshalao
alalal emu ketenhE hllam yeg bdhhubue& lmgsug dagm
kBehat
lemelin,E rv!.larmm ke€halar dm pempmya. Hrl iri m€try gtrat hal d
kewjiban bait .l{i pemrusu da lalis m6ysEt3l sebalai pendina pelaym&
kesh,te dslm s$la speknya orE@issin'€" sena, pedond sllnd& elayM
medG. ilmu pe.gelalue keehatan do h!l@ srta smb€.smbd nulM laimya
Ptop6i dokler butanbn prcp6i biM seFni pmFsi prcpesi laimys" sbdu
dokter majaldl@ ptuD€si kedohelmrr nDk ia diujibld utuk lulN pendidilan
dokter d&i l basa-lmbaga pendidiko yatrg ebn dishle *bellmya oleh Koroil
kedold@ Indmesias@ adninjsnai utuk dapal Delalarte pBklekkedohmlE
nala hds omilild sml randa rcgisirasi ,eg dilabiik oleh Ko.sil kedoktem
Indonesia yflg h lE bslatu 5 lahu d .Lpat diEsridt6i uleg setiap 5 t!!b. Untut
dapat mest*o pEh.k ledokterm, dolter mjib mmiliki suel izin pEkk yee
dikel@kd olehpejabat keehairn yog beN€@g di Kabupat n/Kora lmP8r pEktek
Dalm up6]E Benbdsu kesehahn lesebut sdgatL! potine hubuee mlan
prcp€si medis dense p6ien, terraa! dokter
hmb€iiks pelayem
dd
dokte. gigi ymg ser@
lm$ug
keehalan bagi Daryaralol. Masymtar €pakat bahwa
pdbutan dotler dal@ m€lat$nakm tug6n u ymg ndia teBebut layak ne.dapalla
Mpai !ad! bat sbdtas l.rietrtu.
Seja} abad k€-12 mpai alad kel6, ptu hukM dapat dipeeayai nenjadi
.dew-deM" membaM teslealan meBia dencim dalil k p€!lb4 k€adila4
keddie. da kelentred, Ada du ifgsi lNlu ya*ni perlindusa da kepa.ria
perlindugm hukm
BAI IV
METODE PENELITIAN
Jois p€nelitim mmif ka@a ad&yo kekabw d& k€ios.g!, noma
lentans p.otqi@ pelaysm keshailn. lada .knn-aknn ini ,lrnai dibicuktu
@r@tat ddi b.dagai SoloDe!, nenCBnai nasdsn BdbEttit. kama kumg
bdhsihyz dokrr ddm men$&ayale te*Dbuls bagi pNien.
Pend.kalan
pmddg-undarcie dm pendekah
analisis
toMp hukm,
3. SlrbE Drt.n LuloD
l)
Boh{ hukm Prin6
a. Unddg-Und g Dsd Nee@ Keetun R.publik Indon6n
Eolm ?id6l
Undes-Udue NoM 29 Tahu 2004
b. Kilabund
c
1945.
g.UndaE
Tenttng Prattek Kedoktem,
d, U ms-Unddc Nomor 36 TahD 2009 Tenhrg Ksehlld.
s- P@ttm ?minlah Nonor 12 Tanu 1996 l€ntog T@aga K.ebalo
I
P@tutu Menlri K€sh&ld R,I No.585/Ms.K6/P.r1DOl989 Tent ng
lretuj@ Tindrlr! Medik1989.
g. Pmntu Men&ri K€eb,tan Rj No,49alM6.Ke&lPqlXM989 TotanS
Rekm M.diJMedikal
2) Bahs Eukd sekuda
Rtud.
b. Hsil penelitid
c. JMal llniai Hutum.
4. Ickrir
5.
P€trguDpul.tr
Blhm tlukub
a.
Merode Bola salj u (,t
b.
Merod€ Sistemlis (&sre,ar,r M€,r,ir).
Andituis A.hrn
Eulun
ov6", Mdrrod)
:
Deskriprif analisis densd reknis dalualive, sistemaris. tonsttutlif
de
DAF'AR PUSTAI(A
hdLt t &
Amy Ilfandyri€, 2005,,t
Reti*o
tLtlil Dabh rdjitn ltuL@
Prr',,,, PBrad Putala ]attula
2006.
fdsA@p iawb Eukun dtn Sat,6i
Bahder
Dohtr Butt I.
Jawb ,hlun dtn SMlLti Bogi DoU.r Buit A.
20n6. IMEeunE
I/, Pellsi
baEi
Puslaks Publisher, JakMa.
Joha Nsurior 2005,
l'!tz, trd.hatq
P.rluqgadgi.eabd, Dotldr.
Pjn€*E Cipta hka.la.
Gwhidi. Eu*ah M..i* M.tllcal Za,). 200d lakult !
H*m
Univ€rsitas
?",litrtlugM Edt-hol P6i., tuhn rn6ak i
?.tup.,ai*,Su t Trydun Yui lb Set knne 4*rn a VndrdgAn.l@gNotu 29 rah@ i001Tentdng Pra*te* K..lo*tetuh. Sikdtdi,
Eendrejono Soewono, 2006,
Poli&l@ed Eo*.hoL P6ia Dalaq ItuMf,si rmpunt,
Stoh Tinjouu Yu lb Sa.lab B.rla*Mla UMlna*Untunq No@r 29
-
2006.
Iahu
2001
Iathg
--..........2007, BdtB
Pmhzlr &edokr.mn, Sdktrdi, Sumbaya
PatanggugjMbt" Eulan MalpakiL Do*t* Dalan
rraad&i Irrdp.lri,t. Srikedi, Suahayt
!.Cnw$di. 2005, ltaLrd Me. * O|.ti.nt Lo*), Bdlai PdeftirF *uttas
Kedokte@ Univmilas Ind@6i4 Jrtlna
2006,Dt*tu Malpru*.t t MediL A Dni RPP: "Pqimiiza
TmNtu datdq Dotld don Paid ", lakult6 Kedokefu U.iv6ilqs
hdon6i( &Lna
M.
JUE E&afrah dd Atui Asn
rdrrdlar,
1999.
Etita XalotlaM tut
Et*tn
Butu Kedottetu ECC, JikEta
Nusre Ki J.'@ti, 2009, Pd,)rr6&i@
EulM D"Iz Mdlq
k . r4btuM,
PBi.L YBtbia" YoSIskea
P€ntrm P.udug-udued:
UDdag-Undeg
D's
N€gm Republik lndonBia TEhm
1945.
Kilab Unddg-urd{B EuI@ Pidtua.
Und.ng-undeg Nmor 29
Iahu
Undog-udos Nomd
TahD 2009 Teol^e Nsehatan.
PeErl:m
Pdainb!
Pmnm
M€nleri
36
Nomor 12
K€slatd
2004 Teftar\e
r*M
Prdkl* K.doH.tun.
1996'tqnDe Tdag,
l(ehdtn.
Republik Indonesia No. 585,M€n.Kes,P6/DVl989
T*n$e Pd.tul@ Th.ld*rn Mdl*,
Perarlm Menrei K4ehat
reIr
n
R@ubliL hdon€sia No, 49a/Men,Kes?nD(Iy1989
eR.tMM.t isAt dietR.a