Coconut Flipchart (Cebuano) 10Sep13 (low resolution)
Sustainable Copra Production
Soil and Ecosystem Conservation
Ang mga sagbot nga cogon daling modaghan kon
kini dili hatagan sa pagtagad samtang dili pa kini
daghan. M akaapekto sila sa kadaghanon sa abot
sa uma.
Kontrolon ang sagbot pinaagi sa paghagbas aron dili
kini mokompetensya sa sustansya. Ang pagtanum ug
cover crops sama sa centrosema, Siratri ug kudzu
mahimong makapugong sa pagdaghan sa mga sagbot.
Ang mga sagbot makaangkon ug resistensya batok
sa herbicide ug ang herbicide makadaut sa yuta ug
mahimong hinungdan sa pagkabanlas. Adunay
mga herbicide nga gibaw al sa SAN.
Ipabilin ang kabasaon ug katambukon sa yuta ug
pugngi ang pagdaghan sa sagbot pinaagi sa
pagtabun ug bunot o mga laya nga dahon ug
sanga sa palibot sa punuan sa mga lubi.
Guinadili ang pagpanglit-ag, pangdakop, ug
pagpatay sa mga ihalas nga mananap sama sa mga
langgam ug halo.
M agbutang ug mga pahibalo sa uma nga ginadili
ang pagpangdakop sa mga mananap.
Page 1
Sustainable Copra Production
Soil and Ecosystem Conservation
Kung ang daplin sa sapa w alay tanom, dali kini
mabanlas hinungdan nga ang sapa molapad
unya ang imong uma mogamay ang area.
Tanumi ug lainlain nga tanum ang daplin sa sapa
aron mapugngan ang pagkabanlas niini.
Ang pagkaingin mopatay sa tanan tanum ug
kahayopan sa imong yuta. (Critical criteria 2.2
ug 9.5)
Himoang conservation area ang mga lugar nga
dili na mapuslan ug tanumi ug mga kahoy nga
lumad sa lugar.
Ang pagtanum ug lubi sa bakilid kayo nga yuta
hinungdan nga ang yuta mabanlas tungod kay
ang yuta modahili o maanod paubos.
Itanom ang mga lubi sa hanayhay lang nga
bakilid. Pagtanom sa cover crops o vegetative
barriers kon bakilid na kayo ang luna
Page 2
Sustainable Copra Production
Integrated Pest and Disease M anagement
Ayaw paggamit ug mga agrochemical nga
ginadili sa Rainforest Alliance kay kini dilikado
kaayo sa panglaw as ug sa kinaiyahan. (Critical
criteria 8.4)
Gamit ug mga biological control (sama sa
parasitoid) alang sa pagkontrol sa mga peste.
Ang kakulang sa pagtagad sa mga peste
hinungdan sa kalit nga pagdaghan ug lisod na
pagkontrol niini.
Bantayan ang mga peste ug sakit nga mopakita sa
kalubihan ug himoan dayon ug aksyon aron
malikayan ang pagkaylap niini.
Ang paghipos sa mga agrochemical o mga
pestisidyo sa balay o bisan asa lang mahimong
hinugdan sa aksidenting pagkahilo ilabi na sa
mga bata.
Hiposa ang agrochemical pinaagi sa pagtago niini
sa usa ka cabinet nga adunay kandado aron dili
mahilabtan sa mga bata. Ayaw kini tagoa sa sulod
sa balay.
Page 3
Sustainable Copra Production
Soil and Ecosystem Conservation
Ang dug-ol kaayo nga pagtanum moresulta sa
gamay nga bunga ug gamay nga abot.
Itanom ang lubi sa 10x10m nga distansya. Ang
kahayag sa adlaw ug ang sustansya sa yuta
mabahin ug insakto sa mga lubi ug ang abot
modaghan.
Kung lonlon lubi ang tanum sa uma, dali kita
maapektohan sa pag-usabusab sa presyo sa kopras.
Tanumi ug intercrop apan ayaw paggamit ug
Genetically M odified Organism o GM O sama sa BT
corn. (Critical criteria 8.6)
Pag-intercrop ug cacao, kape, o mga prutas sama
sa papaya, pinya, o saging aron mahimong
produktibo kaayo ang uma ug dili dali
maapektohan sa pag-usabusab sa presyo sa lubi.
Ang sobrang pag-abono dako ug gasto,
makapaacidic ug makadaut sa yuta. Kung ang
yuta nanginahanglan ug abono apan dili kini
abonohan ang mga lubi dili himsog ug ang
bunga gamay lang
Ang pag-abono kinahanglan gibasi sa soil
analysis… Butangi ug asin ang mga lubi aron
mobaga ang unod niini. Alang sa nagabunga nga
lubi,butangi ug 1kg hangtud 2 kg nga asin kada
tuig ang matag punoan.
Page 4
Sustainable Copra Production
Copra Quality
Ang pagharvest ug linghod nga bunga hinungdan
sa goma nga kopras, taas ug moisture content, ug
gamay nga oil content. Ang linghod nga lubi mas
gaan ang timbang ikumpara sa gulang nga lubi.
Aron bug-at ug taas ang kalidad ang makuha nga
kopras , kuhaon lamang ang sakto ka gulang nga
bunga, 11 hangtud sa 12 ka bulan gikan sa
pagpotot nga bunga.
Ang pagkabulad sa binuntan nga lubi sa adlaw
maoy hinungdan nga kini mangliki ug moubos
ang ilang kalidad.
Protektahi ang mga binuntan nga lubi pinaagi sa
pagpalandong niini o pagtabun ug trapal o mga
lukay.
Ang pagpauga pinaagi sa tapahan o pagbulad sa
adlaw moresulta sa ubos nga kalidad nga
kopras.
Page 5
Ang pagpauga pinaagi sa kukum dryer moresulta
sa pinakamaayo nga kalidad sa kopras. Gamita
ang bunot para sugnod sa kukum.
Sustainable Copra Production
Sustainable Farm M anagement
Ayaw pagharvest (pagsaka o pagkarit) kung ikaw
nag-inusara kay delikado kung naay aksidente nga
mahitabo.
Sayang ang pagsunog sa mga bunot diha sa uma.
Ang pagsunog niini makadugang sa kainiton sa
kalibutan.
Ayaw sunoga o ilabay sa kasapaan ang mga
basura. Ang pagsunog sa plastic magmugna ug
makahilo nga aso nga delikado alang sa
panglaw as sa kataw han. (Critical criteria 4.7)
Page 6
Pag-uban ug kauban kung magsaka o magkarit
aron naay makatabang kung naay aksidente.
Gamita ang bunot nga sugnod alang sa pagpauga sa
kopras sa kukum o pangtabon sa punuan sa lubi aron
makapugong sa pagkauga sa yuta ug pagtubo sa
sagbot. Pinaagi niini mahimong “ fuel” ang basura.
I-segregate ang mga basura. Himoa nga compost
ang mga mabulok nga basura aron magamit nga
abono sa mga tanom.
Soil and Ecosystem Conservation
Ang mga sagbot nga cogon daling modaghan kon
kini dili hatagan sa pagtagad samtang dili pa kini
daghan. M akaapekto sila sa kadaghanon sa abot
sa uma.
Kontrolon ang sagbot pinaagi sa paghagbas aron dili
kini mokompetensya sa sustansya. Ang pagtanum ug
cover crops sama sa centrosema, Siratri ug kudzu
mahimong makapugong sa pagdaghan sa mga sagbot.
Ang mga sagbot makaangkon ug resistensya batok
sa herbicide ug ang herbicide makadaut sa yuta ug
mahimong hinungdan sa pagkabanlas. Adunay
mga herbicide nga gibaw al sa SAN.
Ipabilin ang kabasaon ug katambukon sa yuta ug
pugngi ang pagdaghan sa sagbot pinaagi sa
pagtabun ug bunot o mga laya nga dahon ug
sanga sa palibot sa punuan sa mga lubi.
Guinadili ang pagpanglit-ag, pangdakop, ug
pagpatay sa mga ihalas nga mananap sama sa mga
langgam ug halo.
M agbutang ug mga pahibalo sa uma nga ginadili
ang pagpangdakop sa mga mananap.
Page 1
Sustainable Copra Production
Soil and Ecosystem Conservation
Kung ang daplin sa sapa w alay tanom, dali kini
mabanlas hinungdan nga ang sapa molapad
unya ang imong uma mogamay ang area.
Tanumi ug lainlain nga tanum ang daplin sa sapa
aron mapugngan ang pagkabanlas niini.
Ang pagkaingin mopatay sa tanan tanum ug
kahayopan sa imong yuta. (Critical criteria 2.2
ug 9.5)
Himoang conservation area ang mga lugar nga
dili na mapuslan ug tanumi ug mga kahoy nga
lumad sa lugar.
Ang pagtanum ug lubi sa bakilid kayo nga yuta
hinungdan nga ang yuta mabanlas tungod kay
ang yuta modahili o maanod paubos.
Itanom ang mga lubi sa hanayhay lang nga
bakilid. Pagtanom sa cover crops o vegetative
barriers kon bakilid na kayo ang luna
Page 2
Sustainable Copra Production
Integrated Pest and Disease M anagement
Ayaw paggamit ug mga agrochemical nga
ginadili sa Rainforest Alliance kay kini dilikado
kaayo sa panglaw as ug sa kinaiyahan. (Critical
criteria 8.4)
Gamit ug mga biological control (sama sa
parasitoid) alang sa pagkontrol sa mga peste.
Ang kakulang sa pagtagad sa mga peste
hinungdan sa kalit nga pagdaghan ug lisod na
pagkontrol niini.
Bantayan ang mga peste ug sakit nga mopakita sa
kalubihan ug himoan dayon ug aksyon aron
malikayan ang pagkaylap niini.
Ang paghipos sa mga agrochemical o mga
pestisidyo sa balay o bisan asa lang mahimong
hinugdan sa aksidenting pagkahilo ilabi na sa
mga bata.
Hiposa ang agrochemical pinaagi sa pagtago niini
sa usa ka cabinet nga adunay kandado aron dili
mahilabtan sa mga bata. Ayaw kini tagoa sa sulod
sa balay.
Page 3
Sustainable Copra Production
Soil and Ecosystem Conservation
Ang dug-ol kaayo nga pagtanum moresulta sa
gamay nga bunga ug gamay nga abot.
Itanom ang lubi sa 10x10m nga distansya. Ang
kahayag sa adlaw ug ang sustansya sa yuta
mabahin ug insakto sa mga lubi ug ang abot
modaghan.
Kung lonlon lubi ang tanum sa uma, dali kita
maapektohan sa pag-usabusab sa presyo sa kopras.
Tanumi ug intercrop apan ayaw paggamit ug
Genetically M odified Organism o GM O sama sa BT
corn. (Critical criteria 8.6)
Pag-intercrop ug cacao, kape, o mga prutas sama
sa papaya, pinya, o saging aron mahimong
produktibo kaayo ang uma ug dili dali
maapektohan sa pag-usabusab sa presyo sa lubi.
Ang sobrang pag-abono dako ug gasto,
makapaacidic ug makadaut sa yuta. Kung ang
yuta nanginahanglan ug abono apan dili kini
abonohan ang mga lubi dili himsog ug ang
bunga gamay lang
Ang pag-abono kinahanglan gibasi sa soil
analysis… Butangi ug asin ang mga lubi aron
mobaga ang unod niini. Alang sa nagabunga nga
lubi,butangi ug 1kg hangtud 2 kg nga asin kada
tuig ang matag punoan.
Page 4
Sustainable Copra Production
Copra Quality
Ang pagharvest ug linghod nga bunga hinungdan
sa goma nga kopras, taas ug moisture content, ug
gamay nga oil content. Ang linghod nga lubi mas
gaan ang timbang ikumpara sa gulang nga lubi.
Aron bug-at ug taas ang kalidad ang makuha nga
kopras , kuhaon lamang ang sakto ka gulang nga
bunga, 11 hangtud sa 12 ka bulan gikan sa
pagpotot nga bunga.
Ang pagkabulad sa binuntan nga lubi sa adlaw
maoy hinungdan nga kini mangliki ug moubos
ang ilang kalidad.
Protektahi ang mga binuntan nga lubi pinaagi sa
pagpalandong niini o pagtabun ug trapal o mga
lukay.
Ang pagpauga pinaagi sa tapahan o pagbulad sa
adlaw moresulta sa ubos nga kalidad nga
kopras.
Page 5
Ang pagpauga pinaagi sa kukum dryer moresulta
sa pinakamaayo nga kalidad sa kopras. Gamita
ang bunot para sugnod sa kukum.
Sustainable Copra Production
Sustainable Farm M anagement
Ayaw pagharvest (pagsaka o pagkarit) kung ikaw
nag-inusara kay delikado kung naay aksidente nga
mahitabo.
Sayang ang pagsunog sa mga bunot diha sa uma.
Ang pagsunog niini makadugang sa kainiton sa
kalibutan.
Ayaw sunoga o ilabay sa kasapaan ang mga
basura. Ang pagsunog sa plastic magmugna ug
makahilo nga aso nga delikado alang sa
panglaw as sa kataw han. (Critical criteria 4.7)
Page 6
Pag-uban ug kauban kung magsaka o magkarit
aron naay makatabang kung naay aksidente.
Gamita ang bunot nga sugnod alang sa pagpauga sa
kopras sa kukum o pangtabon sa punuan sa lubi aron
makapugong sa pagkauga sa yuta ug pagtubo sa
sagbot. Pinaagi niini mahimong “ fuel” ang basura.
I-segregate ang mga basura. Himoa nga compost
ang mga mabulok nga basura aron magamit nga
abono sa mga tanom.