Plenaria SY Final BB3B 28 10 2017 final 1
República Democrática de Timor-Leste
Orsamentu Geral
Estadu 2017
Aprovadu
Munisipius
Livru 3-B
“Sai sidadaun diak, sai heroi diak ba ita nia nasaun”
Índise
Prefase .................................................................................................................................................................... 1
Introdusaun ........................................................................................................................................................... 2
PARTE A: Sumariu Estatistika Munisipal ........................................................................................................ 4
Mapa 1. Lina Kiak Municipiu ........................................................................................................................ 4
Mapa 2. Hasae Kualidade Be'e Mos iha Municipiu. ....................................................................................... 5
Mapa 3. Proporsaun Uma kain Privadu nebe uza Fasilidade Saniamentu ...................................................... 6
Mapa 4. Proporsaun Uma kain nebe involve iha Produsaun Agrikultura. ...................................................... 7
Mapa 5. Inkrisaun Neto ensino Basico iha Municipiu .................................................................................... 8
Mapa 6. Proporsaun Populasaun ne'ebe ekonomia la activo ........................................................................... 9
PARTE B: Sumariu Despeza PDIM no PNDS iha Munisipiu ........................................................................ 10
Total Orsamentu ba Munisipiu ...................................................................................................................... 10
Grafiku 2: PDIM no PNDS tuir Munisipius .................................................................................................. 12
Grafik-4 : Orsamentu PDIM 2017 ....................................................................................................................... 13
Grafik 5 : PDIM Foun vs PDIM Reapro/Retensaun .............................................................................................. 13
Grafik 6 : Orsamentu Programa PNDS 2017 ................................................................................................ 14
PARTE C : Perfil no Orsamentu MUNISIPIU husi programa PDIM no PNDS ....................................... 15
1. ADMINISTRASAUNMUNISIPAL AILEU ............................................................................................ 15
2. ADMINISTRASAUN MUNISIPAL AINARO ........................................................................................ 27
3. AUTORIDADE MUNISIPAL BAUCAU ................................................................................................ 39
4. AUTORIDADE MUNISIPAL BOBONARO........................................................................................... 52
5. ADMINISTRASAUN MunisipAL COVA-LIMA ................................................................................... 65
6. AUTORIDADE MUNISIPAL DILI ......................................................................................................... 74
7. AUTORIDADE MUNISIPAL ERMERA ................................................................................................ 90
8. ADMINISTRASAUN MUNISIPAL LAÚTEM..................................................................................... 104
9. ADMINISTRASAUN MUNISIPAL LIQUISA ..................................................................................... 113
10. ADMINISTRASAUN MUNISIPAL MANATUTO ............................................................................ 125
11. ADMINISTRASAUN MUNISIPAL MANUFAHI .............................................................................. 135
12. REJIAUN ADMINISTRATIVA ESPESIAL OE-CUSSE AMBENO ................................................. 144
13. ADMINISTRASAUN MUNISIPAL VIQUEQUE............................................................................... 153
Despezas Sira Seluk ba Dezenvolvimentu iha Munisipius ............................................................................ 161
1. Despezas Kapital Dezenvolvimentu LM/IE/Agensia. ................................................................... 162
2. Despezas Mão De Obras no Auto Emprego ................................................................................... 169
Despezas husi Parseria ba Liñas Ministeriu 2017 .......................................................................................... 169
Page 1 of 188
INTRODUSAUN
Livru nu. 3B Orsamentu Jeral Estadu 2017 hatudu Orsamentu Estadu tuir Munisipiu, inklui mos
informasaun badak konaba Munisipiu hanesan: populasaun, funsionáriu governu, fasilidades saúde no
edukasaun, idozu no invalidu sira, Bolsa da Mãe, Kombatente Libertasaun Nasional no benifisiariu-ba
Mártire sira, ho despeza Parseiru Dezenvolvimentu iha munisipiu sira tuir Ministeriu/Ajensia.
Iha tinan 2017, VI Governu Konstitusional haforsa liu tan ninia esforsu ba dezenvolvimentu lokal
nudar dalan ida atu atinji metas ne’ebé hatúr ona iha Planu Estratejiku Dezenvolvimentu Nasional ho
nune’e hala’o kontinuasaun ba programa dezenvolvimentu foun rua ne’ebé deklara tiha ona husi IV
Governu liu Resolusaun no. 1/2012 ne’ebé hanaran Programa Nasional Dezenvolvimentu Suku
(PNDS) hodi troka Programa PDL no DL no. 4/2012 konaba Programa Dezenvolvimentu Integradu
Munisipius (PDIM).
Alokasaun Orsamentu ba PNDS mai husi Despeza Transferensia Públika iha Fundu Konsolidadu
Timor-Leste (FKTL). Alokasaun orsamentu ba Suku ida-idak depende ba kriteriu hanesan total
populasaun, no klasifikasaun hanesan area remota, remota liu no remota teb-tebes husi Suku ba
Kapital Postu Administrativu, Munisipiu no Kapital Nasaun (Dili). Tanba iha remodelasaun ne’ebé
akontese mak programa ida ne’e, ne’ebé uluk iha Ministériu Administrasaun Estatal nia
responsabilidade no agora transfere responsabilidade ba Ministeriu Planeamentu no Investimentu
estratejiku mak sei responzabiliza diretamente ba alokasaun orsamentu Munisipiu tuir kriteriu sira
ne’ebé mak determina husi lei no konsulta ho Konseilu Suku sira.
Baseia despaisu konjunta 2015 entre Ministeriu Planeamentu no Investimentu Estratejiku no
Ministériu Administrasaun Estatal hodi desidi katak total orsamentu programa tinan 2015 sei
implementa nafatin iha MAE no MPIE mak kontrola. Ho nune’e, iha orsamentu 2017 ba programa
PNDS kontinua koloka fila fali iha MAE atu nune’e hodi fasilita iha prosesu ezekusaun.
PNDS sei hakbi’it komunidade sira, sira nia Xefe no Konsellus Sukus, atu planeia no hari’i infra
estrutura bázika ne’ebe sai hanesan prioridade suku, responsável ba resultadu no fundus ne’ebé utiliza
no atu asegura manutensaun projetus no atu nune’e projetus kontinua funsiona no oferese benefisius
ba komunidade. Komunidade presiza assistensia barak atu bele implementa no realiza mehi refere.
Iha tinan 2017, VI Governu Konstituisional aloka kustus operasional ba programa PNDS hamutuk
rihun $400 ba deit Sukus 149.
Alokasaun orsamentu ba PDIM mai husi despesa Kapital Dezenvolvimentu iha fundu CFET.
Politikamente programa ne’e, Ministériu Administrasaun Estatal mak sei kordena ho Instituisaun hothotu ne’ebé iha projetu ho valor ki’ik liu $500,001. Ministériu Administrasaun Estatal no Ministériu
Planeamentu no Investimentu Estratejiku mak sei responsabiliza no kordena ba alokasaun ba
Page 2 of 188
Munisipiu ida-idak tuir faktor-relevante sira hanesan populasaun, numeru ema kiak no seluk-seluk
tan. Instituisaun hot-hotu sei aprezenta proposta Planu Kapital Dezenvolvimentu liu husi – PDIM ba
Ministériu Administrasaun Estatal . Maibe ba politika implementasaun no kontrolu projetu liu hosi
Ministeriu Planeamentu no Investimentu Estratejiku. Projetu PDIM ba 2017 hanesan kontinuasaun
PDIM 2016 ne’ebé sei implementa nafatin husi Ministeriu Planeamentu no Investimentu Estratejiku
ho kordenasaun MAE.
Total orsamentu PDIM iha tinan 2017 hamutuk tokon $10.7 (PDIM foun aloka tokon $4.8 no aloka ba
projetu reapropriasaun no retensaun hamutuk tokon $5.9. Projetu reapropriasaun no retensaun presiza
lori fali ba 2017 hodi kontinua tanba lakonsege finaliza iha 31 de Dezembro 2016.
Wainhira implementa didi’ak projettu PDIM no PNDS ne’e sei kontribui direta ba kreximentu
ekonómiku, loke servisu, no lori oportunidade barak ba munisipiu, posto administrativo, suku no
aldeia. Nune’e dezenvolvimentu ekonómiku mos sei aumenta iha munisipiu sira ne’e tuir objetivu
governu nia politika.
Alem de PNDS no PDIM, iha Munisipiu sira mos sei iha Projetu Anual Ministeriu/Ajensia sira ho
projetu multi anual husi Fundu Infra-estrutura, maibe projetu sira ne’e sei implementa husi nivel
nasional.
Livru no. 3B mos aprezenta Orsamentu Parseiru Dezenvolvimentu ne’ebé Unidade ba Jestaun
Parseiru Dezenvolvimentu, Ministériu Finansas kompila tuir informasaun ne’ebé fo sai husi Parseiru
Dezenvolvimentu.
Page 3 of 188
PARTE A: SUMARIU ESTATISTIKA MUNISIPAL
Mapa 1. Lina Kiak Municipiu
Timor-Leste Survey of Living standard (TLSLS) nebe completa 2014-2015 foin lalais ne'e hatudu
ninia signifikan katak lina probresa ou kiak iha Timor-Leste redus uioan kompara iha tinan 2007 nebe
monu iha liu husi 80% husi $.25.14/ema ba vida moris, agora tun mai iha 42% tinan 2014.
Tuir Mapa Estatistika hatudu katak;
1. Municipio Oecusse hatudu lina probreza nebe sei a'as ho pursentu 62%
2. Municipio Liquica, Ermera, Manatuto, Manufahi Bobonaro, Ainaro no Covalima diak uitoan
3. Municipio Dili, Aileu, Baucau, Viqueque no Lospalos iha lina probreza nebe Diak.
Fontes Dadus; GDS‐ Timor‐Leste Living Standard Survey 2014
Page 4 of 188
Mapa 2. Hasae Kualidade Be'e Mos iha Municipiu.
Dadus Estatistika Census Populasaun no Uma Kain 2015, hatudu katak populasaun nebe asesu ba be'e
matan nebe diak, hodi garante proteasaun husi infeksaun liu-liu husi fezes. Be'e matan bai-bain ne'ebe
mak hadia ona maka hanesan be'e torneira, posu nebe'e protejidu, posus artezianus no halibur udan
been. Fontes nebe mak seidauk hetan protesaun mak inklui mota, lagus, lagoas, belorin no fonte seluk
nebe'e nakloke ba infeksaun no bele fahe moras hanesan tifu, kolera no dizenteria, ho nune'e hatudu
iha mapa estatistika katak iha municipius balun mak seidauk asesu be'e matan hodiak mak hanesan tuir
mai ne'e;
•
•
•
Iha Municipiu Oecusse, Covalima no Viqueque foin atinji 40-58.9%
Municipiu Bobonaro, Ainaro, Manufahi no Lautem atinju ona 60 -79.9% nebe asesu be'e
matan ho diak
Municipiu Dili, Liquica, Aileu, Ermera, Manatuto no Baucau Asesu ona Be'e Matan nebe mos
ho diak liu.
Fontes Dadus; GDS: General Directorate of Statistics_Census Population and Housing
2010 and 2015
Page 5 of 188
Mapa 3. Proporsaun Uma kain Privadu nebe uza Fasilidade Saniamentu
Tuir Dadus Estatistika hatudu, Uma kain privadu nebe iha fasilidade saniamentu ho diak katak atu
haketak foer no hasai husi ema no kontamina ba ema seluk fali ne'e inklui deskarga sintina,
koneksaun sistema esgotu kanalizadu, deskarga/pour flush ba latrinas posu, ventiladu latrina diak
(VLD) no latrina ho laje.
Basea ba Dadus mapa Estatistika nebe hatudu tuir municipiu mak hanesan tuir mai ne'e
• Municipiu Ainaro, Baucau no Viqueque foin atinji 20 -39.9% hatudu katak saniamentu basiku
hetan kualifikasaun sei a'at uitoan.
• Municipiu Ainaro, Bobonaro,Covalima, Ermera, Liquica, Lautem Manufahi no Oecusse atinji
ona 40-59.9% hatudu katak Diak uitoan
• Municipiu Dili Hetan Daiak liu no Municipiu manatuto hetan 60-79.9% diak.
Fontes Dadus:
GDS: General Directorate of Statistics_Census Population and Housing 2010
GDS: General Directorate of Statistics_Census Population and Housing 2015
Page 6 of 188
Mapa 4. Proporsaun Uma kain nebe involve iha Produsaun Agrikultura.
Tuir Dadus Census Populasaun no Uma kain 2015 hatudu katak kuaje maioria Populasaun iha TimorLeste presta servisu iha agrikultura, menus Municipio Dili mak iha 20-39.9% tanba Dili hanesan
Kapital ba Municipiu hotu iha Timor-Leste.
Fontes Dadus: GDS: General Directorate of Statistics_Census Population and Housing 2015
Page 7 of 188
Mapa 5. Inkrisaun Neto ensino Basico iha Municipiu
Tuir dadus Estatistika hatudu katak in Jeralmente iha Timor-Leste labarik barak mak atende ona
eskola ensinu basiku, menus Municipiu Ermera, Aileu no Manatuto mak foin atinji 60-79.9% labarik
ba eskola ensinu basiku.
Fontes Dadus:
GDS: General Directorate of Statistics_Census Population and Housing 2010
GDS: General Directorate of Statistics_Census Population and Housing 2015
Page 8 of 188
Mapa 6. Proporsaun Populasaun ne'ebe ekonomia la activo
Tuir Dadus Estatistika, Census Populasaun no Uma Kain 2015 hatudu katak:
•
•
Municipiu Ermera, Bobonaro, Ainaro no Oecusse mapa ho kor Pink hatudu 20-39.9% Populasaun
ne'ebe nia ekonomia la aktivu tanba la servisu, katuas, moras, la eskola no seluk tan.
Mapa ho kor kinur hatudu 40-59.9% Populasaun ne'ebe partisipa iha dezenvolvimentu ekonomia
maibe sidauk atinji ba kualidade ida nebe sufisiente.
Fontes Dadus: GDS: General Directorate of Statistics_Census Population and Housing 2015
Page 9 of 188
PARTE B: SUMARIU DESPEZA PDIM NO PNDS IHA MUNISIPIU
TOTAL ORSAMENTU BA MUNISIPIU
Tuir Politika VI Governu Konstituisional ne’ebé hetan remodelasaun estrutura iha 2015 aloka ona
orsamentu proprio ba Autoridade no Administrasaun Munisipal iha tinan 2017. Total despesas proprio
hirak ne’e sei aloka tuir linhas servisus setoral nebee sei justifika tuir pajina orsamentu Autoridade no
Administrasaun Munisipal ida-idak.
SV
Despesas Geral Autoridade no Administrasaun M unisipal
BS
TP
KM
KD
Total
16,649
17,597
7,717
-
Autoridade Municipal de Baucau
1,578
1,305
999
-
-
41,963
3,881
Autoridade Municipal de Bobonaro
1,631
1,593
715
-
-
3,939
Autoridade Municipal de Dili
2,037
3,257
1,274
-
-
6,568
Autoridade Municipal de Ermera
1,274
1,933
876
-
-
4,084
Administração Municipal de Aileu
1,012
929
489
-
-
2,430
Administração Municipal de Ainaro
1,201
1,218
381
-
-
2,799
Administração Municipal de Covalima
1,577
1,243
499
-
-
3,319
Administração Municipal de Lautém
1,367
1,351
530
-
-
3,248
Administração Municipal de Liquiçá
1,053
1,095
425
-
-
2,573
Administração Municipal de Manufahi
1,301
1,115
456
-
-
2,872
Administração Municipal de Manatuto
1,272
1,087
409
-
-
2,768
Administração Municipal de Viqueque
1,345
1,473
663
-
-
3,482
Alende ne’e, iha mos kontribuisaun orsamentu husi programa PDIM no PNDS hamutuk tokon $11.1. Husi
total ne’e aloka ba PDIM tokon $10.7 no PNDS trihun $400 tuir tabela ne’e:
PDIM 2016 ba 2017
Munisipius
Rete nsaun
Re apro
Kontinuasaun
Aile u
23,487
Ainaro
82,966
124,841
Baucau
31,342
Bobonaro
35,342
-
-
C ovalima
33,889
-
-
1,105,636
-
PDIM Foun
Total PDIM
2017
Total
PNDS 2017
Fisiku
O perasional
Total
Total
148,328
17,733
166,062
-
20,010
20,010
225,061
308,028
65,000
373,028
-
17,135
17,135
390,163
125,007
1,261,985
1,979,641
3,241,626
-
62,772
62,772
3,304,398
35,342
262,264
297,605
-
35,663
35,663
333,268
33,889
154,136
188,025
-
27,788
27,788
215,813
186,072
395,534
275,863
106,320
777,717
501,294
1,279,011
-
16,538
16,538
1,295,549
Erme ra
34,305
254,930
55,221
344,456
416,278
760,734
-
52,763
52,763
813,497
Laute m
84,309
241,753
-
326,061
280,751
606,812
-
22,838
22,838
629,650
Liquica
15,984
68,460
-
84,444
782,737
867,181
-
18,563
18,563
885,744
Manatuto
72,671
155,363
-
228,034
1,433,009
1,661,043
-
29,250
29,250
1,690,293
Manufahi
105,078
447,040
53,286
605,404
242,406
847,810
882,685
Dili
O e cusse
Vique que
Total
-
-
101,173
160,000
1,016,081
2,833,886
-
-
-
-
-
34,875
34,875
-
20,475
20,475
20,475
261,173
202,965
464,138
-
41,333
41,333
505,471
4,414,862
6,338,213
10,753,075
-
400,000
400,000
11,153,074
Despe sas ba Mao de O bras
3,323,000
Despe sas husi proje tus Linha Ministe riu no Instituisaun Estadu sira
13,789,941
Grand Total Despe sas ba Munisipius 2017
28,266,016
Husi tabela iha leten akomoda orsamentu hotu-hotu ne’ebé ninia target implementasaun monu ba iha
Munisipiu, tantu implementasaun direta iha nivel Munisipius no mos implementasaun husi nivel nasional.
1. Orsamentu ba projetu reapropriasaun/retensaun PDIM husi tinan 2016 ne’ebé aloka fali orsamentu iha
tinan 2017 hodi finaliza projetu 125. Hodi nune’e iha tinan 2017 presiza prevé nafatin orsamentu tokon
$4.4 hodi kontinua finaliza iha 2017;
Page 10 of 188
2. Politika VI Governu tinan 2017 kontinua aloka nafatin orsamentu ba PDIM foun ho montante tokon
$6.3 konsidera nudar projetu foun nebee iha tinan anterior la-registu iha livru orsamentu, maibe projetu
sira ne’e implementa tiha ona no klasifika nudar projetu foun. Husi total refere hodi kobre projetu 73.
3. Tinan 2017, VI Governu Konstitusional kontinua aloka orsamentu ba programa PNDS hamutuk rihun
$400. Total orsamentu ida ne’e aloka deit kustus operasional suku 149, maibe kustus ba projetu fisiku
seidauk hetan alokasaun tamba sei fokus iha eleisaun nasionais 2017 nian.
4. Maske PDIM no PNDS la-hetan alokasaun maksimu, maibe sei hetan nafatin orsamentais balun ne’ebé
kontribui ba dezenvolvimentu iha Munisipais hamutuk tokon $17. Fontes orsamentu ne’e mai husi
projetus Liñas Ministeriu tokon $13.8 no tokon $3.3 ba Mão de Obra husi SEPFOPE.
Sumariu Orsamentu Munisipiu
Iha parte ida ne’e sei aprezenta fontes orsamentus ba Munisipius sira nebeé sei informa liu husi grafiku 3
tuir mai. Grafiku 1 aprezenta kona ba fontes orsamentais, grafiku 2 aprezenta kona ba orsamentu tuir
Munisipius no grafiku 3 aprezenta kona ba despezas perkapita husi total orsamentu PDIM no PNDS tuir
Munisipiu ida-idak. Alen de ne’e aprezenta mos orsamentu ne’ebé implementa husi nivel nasional.
Grafik 1 : Total Orsamentu Munisipais tuir Fontes (tokon $)
Mão de Obra,
3,323
PDID, 10,753
Projetus LM,
13,790
PNDS, 400
Grafika 1 : hatudu projetu nebeé implementa direta iha nivel Munisipal hamutuk tokon $14.4 - mak
hanesan PNDS, PDIM no Mão de Obras. Projetu sira nebeé’e mak nia implementasaun iha Munisipius
maibe implementador husi nivel nasional hamutuk tokon $13.7 mak hanesan projetu Liñas Ministeriais,
rehabilitasaun eskola no Posto Saúde.
Page 11 of 188
Grafiku 2: PDIM no PNDS tuir Munisipius
Aileu
1.3%
Ainaro
2.7%
Mão da Obras
23.0%
Baucau
22.8%
Viqueque
3.5%
Oecusse
0.1%
Bobonaro
2.3%
Covalima
1.5%
Manufahi
6.1%
Dili
8.9%
Manatuto
11.7%
Liquica
6.1%
Lautem
4.3%
Ermera
5.6%
Grafiku 2 : Indika katak iha Munisipiu 3 mak hetan alokasaun despeza boot (entre 8% – 22.8%) husi total
despeza PDIM ho PNDS. Munisipiu sira ne’ebé hetan despeza boot mak Dili, Baucau no Manatuto.
Wainhira nota didiak maioria munisipiu sira hetan despeza ki’ik menus husi 6.1%. Iha parte ida nee
apresenta mos despezas boot nebeé kontribui ba dezenvolvimentu Munisipius mak hanesan projetus mão
de obras ho montante tokon $3.3 ka 22.5% husi programa politika SEPFOPE..
Grafiku 3 : Total orsamentu PDIM & PNDS perkápita
Viqueque, $7 Aileu, $4
Oecusse, $0
Ainaro, $7
Manufahi, $18
Baucau, $30
Bobonaro, $4
Manatuto, $40
Covalima, $4
Dili, $6
Ermera, $7
Liquica, $14
Lautem, $11
Grafiku 3 : hatudu katak kuaze Munisipiu hotu hetan despezas per-kápita ki’ik entre rihun $1 too rihun
$14 no Munisipiu Baucau deit mak representa despezas per-kapita bot hamutuk rihun $30 no Munisipiu
Manatuo reprezenta rihun $40.
Page 12 of 188
Programa PDIM 2017 koloka hamutuk tokon $10.7, ba projetu reapropriasaun/retensaun PDIM 2016 aloka
tokon $4.4 no $6.3 koloka ba projetu PDIM foun. Bele akompanha grafiku tuir ne’e:
Grafik-4 : Orsamentu PDIM 2017
Ermera
7.1%
Lautem
5.6%
Liquica
8.1%
Manatuto
15.4%
Dili
11.9%
Manufahi
7.9%
Oecusse
0.0%
Viqueque
4.3%
Covalima
1.7%
Bobonaro
2.8%
Aileu
1.5%
Ainaro
3.5%
Baucau
30.1%
Grafik 4 iha leten mostra katak Munisipiu Baucau mak dominante liu ho 30.1% husi total PDIM. Nota
katak Munisipiu Baucau sei kontinua nafatin finaliza projetu re-integrasaun komunidade husi afetasaun
seguransa rai laran nebee seidauk hotu. Munisipius sira seluk kontinua koloka hodi finaliza projetus
reapropriasaun no retensaun 2016 iha 2017.
Grafik 5 : PDIM Foun vs PDIM Reapro/Retensaun
PDID Foun
Aileu
0%
Baucau
31%
PDID Reapro
Ermera
7.8%
Lautem
7.4%
Liquica
1.9%Manatuto
5.2%
Bobonaro
4%
Ainaro
1%
Covalima
3%
Dili
17.6%
Viqueque
3%
Manufahi
13.7%
Dili
8%
Oecusse
0%
Oecusse
0.0%
Manufahi
4%
Ermera
7%
Bobonaro
0.8%
Covalima
0.8%
Viqueque
5.9%
Aileu
3.4%
Lautem
4%
Manatuto
23%
Baucau
28.6%
Liquica
12%
Ainaro
7.0%
Grafik 5 iha leten mostra katak Projetu PDIM husi 2016 nebeé’e halo reapropriasaun/retensaun ba 2017
refere liu ba munisipiu Dili 17.6%, Baucau 28.6%, Manufahi 13.7%. Ba Munisipiu sira seluk menus husi
7.8%. Maibe ba PDIM foun munisipiu Baucau mak domina nafatin ho montante 31% no Manatuto 23% no
restu menus husi 12% ba munisipiu sira seluk hanesan temi iha grafiku 5 iha leten.
Page 13 of 188
Programa PNDS 2017 koloka orsamentu hamutuk rihun $400, ba deit kustus operasional PNDS. Bele
akompanha grafiku tuir ne’e:
Grafik 6 : Orsamentu Programa PNDS 2017
Aileu
5%
Viqueque
10%
Ainaro
4%
Oecusse
5%
Baucau
16%
Manufahi
9%
Manatuto
7%
Bobonaro
9%
Liquica
5%
Covalima
7%
Lautem
6%
Ermera
13%
Dili
4%
Grafik 6 iha leten mostra katak munisipiu Baucau, Ermera no Viqueque mak hetan alokasaun kustus
operasional bot liu munisipiu sira seluk entre 10%-16% no munisipiu sira seluk hetan alokasaun orsamentu
menus husi 10%.
Page 14 of 188
PARTE C : PERFIL NO ORSAMENTU MUNISIPIU HUSI PROGRAMA PDIM NO PNDS
1. ADMINISTRASAUNMUNISIPAL AILEU
AILEU DISTRICT
;
Spatial Distribution of Dwellings
;
;;
;
;
;;
;
;; ; ;
;
;;
;
;
;;
;
;
;
;;
; ;;;;;;;; ;
SUCO-LIURA I
; ;;;;
;;
;
;;;
;
;;;;
;;; ;;;;;;
; ;;
;
;
; ;; ;
;
; ; ;
;;;; ;
;
;
;
;
;
; ; ;
;
;
;
;;;
;
;
;;
; ;
; ;; ;
;; ; ; ;
;;
; ;;
;; ;
;
;
;; ; ;;;;; ;
;;
; ;
;;; ;
;
;;
;;;
;
;;;;;
;; ;; ;; ; ;;;
; ;;;;;;;;
; ;
; ;;
; ; ; ; ;;;
;
;;;
;;; ;
; ;; ; ;
; ; ;
; ; ;;;
;
;
;
;
;
;
;; ; ;;;
;; ;;; ;
; ;
;
;
; ;;;;;;;;;;;;;;;;;;;
;
;;;
;
;
;
; ;
;
;;;
; ;; ;
; ;;
;;
;
;
;;
TOHU META
;;
;
;
;;
FA TISI
; ;
;
;
;;
;
;
;;
;
;
;;
;
;;
;
; ;
;
;; ;
;
;
LAULARA
;;
;;;
;;;
;; ;
;; ;
;
;
;
; ;
; ;;
; ;;
;
;
;;;;
; ;;;
;
;;;;;;;
;
;;
;;
; ;;; ; ;;;; ;
; ;; ;;; ;;;;;; ; ;;;;;;
; ;;;;;;
;;;;;;;
;; ;;;
; ; ;;;;;;;;
;;;;;
;;;;; ;;; ;;;; ;
;
;
;;;
;;;; ;; ;
;;;;
;;;;;
;;;;; ; ;;
;;
;;;;;;
;;
;
;
MADA BENO
;
;;
;;;; ;;
; ;;;;;
; ; ;;;;;;;;;;;;;;
;;;;
;
;;
;
;
AISIR IMOU
;
;
; ;
HOHOLA U
;;
;;
; ;;
;
; ;;;;; ;
;;;
;
;;;;; ;
;
;
;
;;
; ;
;;
; ;;
;
;
;
;
;;
;
;;;
;; ;
;
;
;; ;
;
;
;;;
;;;;;;
;;; ;; ;;
;
;;
;;
;
; ;;;;;;;;
;
;
;;
;
;
;;
;
;
;
;;
; ;
;;;
;;;;;;; ; ; ;; ;;;;;; ;
;;;;;; ;;;;;;;;;; ; ; ;;;;
;
;
;; ;
;; ; ;
;; ;
;
; ;;;
; ;
;
;;
;;
;
;;;;
;;;
;;;;
;
;; ;
;; ;
;;
;
; ;;
;
;
;; ;
;; ;
;
;
;
;; ;;
;
; ; ; ; ;;
;;
;
;
;; ;
;
;
;; ;;; ;
;
;
;
;; ;
;;;; ;
; ;;; ;
;;;; ;;
;;;;
;
;;;
; ;;
;
;;;
;
;
;
;
;
;; ;;
;
; ; ;;
;
;
;; ; ; ;;; ;;
; ;
;
;;;;; ;
;;
;; ;
;;; ;;; ; ; ;
;
;;; ;; ;;;;;
;;;; ;;
; ; ;;
; ;;
;;; ;;;; ;;;;;; ;
;
;
;;
; ;;;;; ;;;;;;;;
; ; ; ;;;
; ;;;
;;;;;;;;;; ;; ;; ;; ; ;;
;
;; ;;
;;
;; ;;; ;;; ;
;
; ; ;
;
; ;;;;; ; ;;;;
;
;
;
; ;;;;; ;;;
;;
;
;
;
; ;;; ;
FA TU BOSA
;;
; ;
;
;
;;
;;
;
;
;
;; ;
; ; ; ;; ; ;
; ;;;;;;;;
; ;;;
;;;;
;;
; ; ;; ;;
; ;;
;
;;;;
; ;
;; ; ;; ; ; ;
; ;;
;; ;;; ;; ; ; ;;;
;
; ;
;;;; ; ; ;; ; ; ;; ;; ;;;;
;;
;; ; ; ;
;
;;;
;
; ;; ; ; ;; ;
;;; ;
;; ;
;; ;
;
; ;; ;
;;
;;; ;;;
;;; ;;;;;;;; ; ;;;; ;;
Subdistrict B oundary
;
;;
;
;;; ;
;;;
;;
Two-lane sealed road
One-lane road
4 W vehicle track
;
;; ;;;;;;
;;
;;
;
;
;
;;
;;;
;; ;;;
;;;
;;; ;
; ;; ; ;;;
;;;;; ;
;; ;;;;;; ;; ;
;
;;;;;
;
;;;
;
;
;
;;;;;;;;;; ;;;
;;;;;;;;;;;
; ;;
;;
;
; ;;;;
;; ;;
; ;
;
FA TU RASA
;;;;;
;
;; ;;;;;;;;
;
HAUTOHO
;
;;
;;;;
;;
; ;;
; ;;;
;;
;
; ;; ;;;;;;;;;;;;;;;;;;
; ;;
;;;;;
; ;;;;;;;;
; ; ;
;
LIQUIDOE
;
;
;;
;
;
BERELEU
FA TU RILAU
;
;
;;;
;
;
;;
;;;; ; ;
;
BETULAU
;
;
;
;
;
;
;
;
;
;; ;
;
;
;
;;
;
;
;;;;;
; ;; ;;; ;
;;
;; ; ;
;
; ;;
;
;;
;
; ;;;
;
;;; ; ; ;;;; ;
;;
;;
;;
;;; ; ; ;;; ;;
;
;
; ;;
;;
; ; ;;
;
;;
;;
;;
;;
;
;
;; ;;;;
; ;
;; ; ;;; ;;;
; ;
;;;;
;;; ;
;
;
;;;
;;;;;;;;;
;;
;;;;;;;;;;;;;; ;
;;
;;;;;;;;
;;;; ;;; ;
; ;;
;
FA DABLOCO
ACUBILITOHO
;
;
;;
MAUMETA
Ñ
;
;;;
;;;;;
;;
;
NAMOLESO
FA HIRIA
;;
;;;;
;;;;;
;
Occ upied Dwelling
Hos pital and Clinic
CHC (Comm unity Health Center)
Suco B oundary
;; ; ;
MANU CASA
;
;
; ;;;;;;;;;; ; ;
;;; ; ; ;;;; ;;;;
; ;
;; ; ;
;;
;
;
;;; ;;;;;;;;;;;
;; ;
;;; ; ;;;
;
;
SUCO LIU RAI
;
;
; ;;;
;;;; ;;;;
; ;
; ; ; ; ;;;;;
;;
;;
;
;; ;;;;;
; ;;
; ; ;
;
;;;; ;; ;;;;;;;;; ;;;;;;;;;
; ;;
; ;;;;
;;;;;;;;;;
;;;;;
;;;
;
;;
;;
;
;
;
;;;; ;;;;
;; ;
FA HISOI
;
;
;;
;;;
;;
;;;;;;;;
; ;; ;
;;;;;;;; ;;; ; ; ;;;
;
;
;;
;;; ;; ;;
;;;;; ; ;;; ;;;;;
;
;
;
;;;;;;;;;
;;; ;
; ; ; ; ; ;; ;;;;;
;;
;;; ;;;;
;
; ;
;;
;
;; ; ; ;
;;;
; ; ;;;; ; ;; ; ; ;
; ;;;;;; ; ; ;;;;; ;;;;;; ;; ;;; ;;; ;;;;;; ;;;;; ;;;;;;;;;;;; ; ; ;;;;
;;
;
; ;; ;;;;;;;;;;;
;;
;
;; ;;
;
;
;
;
; ;;;
; ; ;;;;
;;;;;;;
;;;;
;;;;;;;; ;;;
;
;
;
;
;
;
;
;
;
;
; ; ;; ;;
;;;;;; ; ; ; ;;;; ;; ; ;; ;
; ;;
;;;;;
;;; ;
;; ; ;
;;
; ;;;
; ; ;;;
;;
;;;
;
; ;; ;
;
;; ;
;
;;;; ; ;;; ; ;; ; ;; ; ;;
;
;;;
;; ;
; ;
;
;;
; ; ; ;;;; ;;; ; ;
;; ; ;;; ;
; ;
;;
; ;;
;;;
;; ;;; ; ;;;
;
; ;;;;;;;;;;;;;;
;;;;;;;;;
;;;; ;; ;;;;; ;
;;
; ;;;;
;;;;;;;;;;;;;;;;;;; ;;;;;;;;;;;;
;;;;;;;;;;;;;;;;;;; ;;;;
;
;;;;; ;
;;;;;
;;
;; ;;;
;;
;
;
;;;
;;;;
;
;
;;
; ;
; ; ;;
;;;;;;
;;
;;
;;
;
; ;
;
;;;;;;;; ;
;
;
;
;;;;;;;;
;
;; ;
;;; ;
; ;;;;;;;;;
;
;; ;;
;;;;;; ;;;;;;;;; ;;;;;; ;;;;;;;;;
;; ;
;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;; ; ;; ;; ; ;;;;; ;;
;
; ;;;
;;;;;;;;;;;;;;;;;;;; ;; ;;;;;;;;;;
;;;;;;;;; ; ;;;;
;;; ;; ; ;
;;;;;
;; ;
;;;;;;;;;;
;
;
;;;;;;;;;;;;;;;
;;;;
;; ;; ;
;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;; ;;;;;;
;;;;; ; ;
;;
;;;;; ;;
;; ;; ; ;;
;; ;;;;; ;; ; ;
;; ;
;
;;; ; ; ;;;;
;;;;;;;;;;;;;;;;;;;; ; ; ;
; ;;
;
;;
;
;
;
;
;
; ;;
;
; ;; ;
;; ;;
;
;
;;;;;;;;;;
;
; ;;
;;;
;
;
;;; ;;
;;;;
;
;
;; ;
;;
; ;
;
;;
;;
; ;
;
;;;;
; ; ; ;
;; ; ;;
; ;;
;
;;; ;;;; ;
;
;;;;
;;
;
;
;
;
;;;;;
;
;;;
;
;;
;;;;;;
; ;
;;
;;;;
;
;
;;;;;;
; ;;
;;;;; ;
;;;
;
;;;
; ;;;;;;;;;;;;;;; ;; ;
;; ;;;;;;;;; ;;;
;; ;
;;
;
;
;
;
BANDUD ATO
;
;;
;;
;;
REMEXIO
;
;
;
; ;
;; ;;
; ;; ;;;;
;;;;
;;;
;;;;;;
;;
;;;
; ;
; ;
;
;;
;;
;;
;
TU LA TAQUEO
;; ;
;;;
; ;;;;; ;
;
;;
; ; ;;
;
; ;
;
;;
;
;;
;
;;
;;
; ;
;;;
;;
;
;
; ;
;
;
;;;
;
;;
;;
;
;
Ñ
;;
;;;;;;
;
; ;;
;
;
;
;;;
ACUM AU
FA HISOI
AILEU VILA
;
; ;;;; ; ;
;;
;;
; ;
;;;
;;
;
;
;
;
;;;
;;; ;;;; ;
;; ;;;;;;;;;;; ;;
;;
; ; ;;; ;;
; ; ;;
;; ;; ; ;;;;;;;;;;;;;;;;;
;;;;;;; ;;;; ;
; ;
; ;;;;;;;;;;;
;;; ;; ;;
;;;
; ;;;;;;;;; ;;; ;; ;;;
;
;
;;;;
;;;;;;;;;
;
;
;; ;
;;; ; ;
;
;
;; ;
;; ; ;;;
; ;; ;
;
SELOI
MALERE
;
Ñ
;
;
;
;;
;
;;
;;
;;;
;
; ; ; ;;;;;;;;
; ;;;;; ; ;
;
;; ; ;
; ; ; ;; ;
; ; ;;;;;;;;;;;; ;;;
;;
;
SABORIA
SELOI
CRAIC
;
;
; ;
;
;
;;
;
;
;;;
; ;
;; ;
;; ;; ;
;;; ;
;;; ; ;;;
; ;;;
;;;;;;;;;;;;;; ;
;;
;;
;
;;;;
;
; ;
; ; ;;;;;
;;;
; ;;
;;;;;;;;;; ; ;
;
; ;;;;
;
;
;
;
; ;; ;
;;; ;
;
;
;
;
;
;;
;; ;;;;;;;
;;
;;; ;
;
;
;;;;;;
;; ;;;
;
; ;; ;;
;;;;
;; ;
;
;; ;
;;
; ;;;; ; ;
;
;;; ;
;
; ; ;;;;;; ;;; ;;;;;; ;;
; ;
;;;
;;
; ;; ;;;
;;
; ;;;;;;;;; ;
;;
; ;;;
;; ; ; ;; ;
;;;; ;;
;; ;
;
;;;;; ;;
; ;;;;; ;
;
; ;
;; ;;
;
;;
; ;;;;;;;;;
;;;;; ;
;;;
;
;;
;
; ;; ; ;
;
;
;
;;
;;; ; ;
;
;;
; ;;;;
;
;
;;; ;;;
;;
;;; ; ;; ;
;;;;
;
;
;;
;;;;;
;;;;;;
;;; ;; ;
;;
; ; ; ;
;;;;;;;;;; ;
;;
;; ; ;
;;;;;;;;;
; ; ;;;; ; ;; ;;
;
;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;
;;
; ;;;;;
;;;
;;;;; ;;;;;;;
;; ;; ;
;
; ;
;;;;
;
;
; ;; ; ;
;; ; ;
;
;; ;
;
; ; ;;;
; ;;;;;
;;;;;;;;;;
;;;;;;;;;
;
;;;;;;; ; ;;;;; ;;
;
;;; ;;;;;;;;
; ;;;;;;;; ; ; ; ; ;; ;;;
;;
;
;
;; ;;;
; ;; ;;;
;;;
;;
; ;;
;;
;;; ;;;;;;;; ;;; ;;
;;;; ;
; ;;
;;;;;;;;;;;;
;;;;;;; ;;;; ; ;;
;; ;;;;;;; ; ;;
;;; ;
;;;; ; ;;;
;;;;;;;;;;;;
; ; ; ;;;;; ;; ;; ;;;;
;;;;;;;;;;;;;
;;
;;;;;; ;
; ;;;;
;
; ;
;;;
;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;
;;;;;; ;
;;
;
;
;;;;;;;;;;; ;;;;;; ;;
;;;;;; ;;;;
;;;;;
;;;;;;;;;;;;; ; ;;;
;;
;
;
;
;
;
;
;
;
;
;;;;; ;;;
;;;;;;;;;;;;;;;;;; ;
;;; ;
;;;
;;;;;; ; ;
; ;;;;;;;;;;;
; ; ; ; ; ;;
;;
;
; ;;;;;;;;;;;;
;
;
;
;
;
; ;; ;;;;;;;;
;
;;; ;;
; ;; ;; ; ; ; ;;; ;
;; ; ; ; ;
;
;
; ;;
;;;;;;;;
; ;;;;; ;; ;
;;; ;;;;;;;;;;;;;;;;;;;; ; ;
; ;; ;;
;;;
;
;
;; ;; ;; ;;;;; ;
;;
;;; ;
;
;
; ; ;;
;;;; ;
;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;; ;;;
;;
;;;;;;;;;;;;;;;;; ;
; ;;
; ;;
;;;;;;;; ;
;;
;;
;;; ;;
;; ; ; ;;
;
;
;
;
;;;;;
;
;
; ;;;
;; ; ;
;;;
;;
;
;
;;;; ;;; ;;; ; ;;;;;;;
;
; ;;;;
; ; ; ; ; ;;; ; ;;;
;;;
;
;
;;
;
;
;;
; ;
; ;
;;;;;;;;
;
;;
;;
; ; ;;;;;;;;;;;;;;;;;; ;;;;;;;;
;; ;;; ;
;
;;;;;;;;;; ;;;;
;;;;;;;
;
;;
;;;; ;;;
; ; ;;
;
;;
;
;;;;; ; ;;;; ;;;;;;;; ;;; ;; ;;
;
;;
;; ;;;;;; ;;
;;; ; ;;;;;;
;;;;;;;;;;;;; ;;;;;;;;;; ;;;;;;;;;;;;
;;;
;; ; ;;;
;;; ;
;;;;;;;;;;; ;;;;;;;;;;;;;
;;
; ;;;;;; ;; ;;;;;
; ;
;; ; ; ;;;;;;
;;;;;;
;;
;;;;;;; ;; ; ; ;; ;;
;;;;; ;;
; ;; ;;; ;; ;
;
;
;;;;
;
; ;;
; ; ; ;;;;; ; ;;;;;;;;;;; ;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;; ; ;;;;;;;;
; ; ;; ; ;; ;
;
;
;
; ;
;
;;
;;;; ;
;;
;
;;
;;;;;;;;
; ;;;;
;
;
; ;;;;
;;;;;;;;;;;;;; ;;;;;;;; ;;
;
; ;
;;;
; ;
; ; ;
;;
;
;
;
;
;
;;
;;;
;;;;;
;;;;;;;; ; ;
;
;
COTOLAU
;;
;;
;
;;
;;;
;
TA LITU
;
;;;; ;
;;;;
;
; ;
;
;;;;;; ; ;
;;; ; ;
;
;
;;;;;;; ;;;; ; ; ; ;
;;;
; ;
;; ;;
;;;;; ;
;;
;;;;
;; ;; ;; ;;
;;;
;
;;
; ; ;; ;; ;;
; ; ;
; ; ;;;;;;
; ;;; ;; ;;; ;; ; ;
; ;;; ; ; ;;;
;;
;;;;;;;
;;
;;;;;; ;
; ;; ;
; ; ; ;;
;;;;;
; ; ;
; ; ; ;;
;
;
;;
; ;
;
;;;;;;;
; ;;
;;;;;;;
;;
;;;;; ;
;;;;
;;;
;
; ;;;;;;; ;;;
;;
;;;;
; ;;;;;;
;
;;;;;;;;
;;
;
;
;
; ;
;
; ; ;
LA HAE
;
;;; ;; ;;;
;
; ;
;
;;;;
;
;
;;
;;; ;;
;
;
;;;;
;
; ;;;; ;
;
;;;;
;
;;
;
; ;;
; ;
;
;
; ;; ;;;
;
; ; ;;; ;;;
;;;;
;
;
;;;
; ;;;; ;
; ;; ;;;;; ;;;;;;;; ;
;
;; ;; ;;;;;
; ;; ;
;
;
; ;;;;
; ;; ; ;
; ;; ;;;;;; ; ;;;;;
;
;
;
;
;;;
LA USI
;
;;
;
; ;;;;;
;
; ;;;
;
; ;
0
5
10
15
20 Kilometers
Perfil
Administrasaun Munisipal Aileu lokalizadu iha parte sul Dili, kapital paíz no mapa 1 hatudu pozisaun
jeográfika Munisipiu Aileu ne’ebé ho luan hamutuk 729 km² ho populasaun ema na’in 44,325 no densidade
demografika ema 50.6 ba km2, tuir Sensus 2010. Topografia Munisipiu Aileu ne’ebé foho dominante liu ho
a’as entre 350 m to’o 1,500 m sukat husi tasi. Kapitál maka Aileu Vila iha foho Mota Mantane ho altitude
913 m. Administrasaun Munisipal Aileu iha Postos Administrativos 4, Sukus 31 no aldeias 139 hanesan
hatudu iha tabela 1.1.
Tabela 1.1 Posto Administrativo , Sukus no total Aldeias/Sukus
Aileu Vila
Sukus
Total
Aldeias
Aissirimou
5
Badudato
3
Fahiria
6
Fatubossa
7
Hoholau
5
Lahae
5
Lausi
4
Laulara
Sukus
Total
Aldeias
Fatisi
5
Cotolau
5
Madabeno
5
Talitu
4
Tohumeta
3
-
Liquidoe
Sukus
Total
Aldeias
Acubilitoho
3
Bereleu
5
Betulau
3
Fahisoi
3
Faturilau
2
Manucassa
2
Namolesso
4
Page 15 of 188
Remexio
Sukus
Total
Aldeias
Acumau
3
Fadabloco
7
Fahisoi
3
Faturasa
4
Hautoho
3
Suco Liurai
3
Maumeta
3
Aileu Vila
Laulara
Sukus
Total
Sukus
Total
Aldeias
Aldeias
Suco Liurai
8
Seloi Malere
6
Saboria
3
Seloi Craic
10
Data husi : MAE no Diresaun Estatistca
Liquidoe
Sukus
Total
Aldeias
-
Remexio
Sukus
Total
Aldeias
Tulataqueo
7
-
Funsionárius Governu iha Administrasaun Munisipal Aileu inklui:
SES:
1. 107 Polísias,
2. 40 kompostu husi : 37 pessoal Seguransa Sivíl no 3 funsionarius administrativa
3. 21 Bombeirus
Edukasaun:
1. Professores Ensino Infantil : Publiku (10); Fundasaun (21),
2. Profesores Ensinu Basiku: Públiku (420, Privadu (40);
3. Profesores Ensinu Sekundárius Geral : Públiku (52) , Fundasaun (18),
4. Profesores Ensinu Sekundárius Tecnico vocacional. : Publiku (18) : Fundasaun (0)
Administrasaun Munisipal Aileu iha eskolas Infantil Publiku (6) Fundasaun (14); Eskolas Ensinu
Basiku Publiku (71) no Privadu (5) , Eskolas Sekundárias Publiku (3) no Privadu/Fundasaun (3), ho
Eskolas Ensinu Tekniku Vocasional Publiku (1)no Privadu (-).
Saúde:
1. Funsionáriu administrasaun no lojistika
: 14
2. Médikus lokais: 45 (inklui espesialistas);
3. Enfermeirus (31)
4. Assistente enfermeiros: 8 ho
5. Parteiras: 24;
Fasilidades saúde ne’ebé iha, maka Sentru Saude (4), Postus Saude (30), Klínika Privadas (1) ho
SISCa (33).
MSS :
1. Numero idozus (tinan 60 ba leten ) no invalidus ne’ebé simu subsidio iha Munisipiu Aileu hamutuk
3,162 pessoas ne’ebé kompostu husi idozus 3,024 pessoas no invalidus 138 pessoas.
2. Numerus benefisiarius ba program Bolsa da Mãe hamutuk 2,935
3. Numerus Combatentes ba Libertasaun Nasional no benefisiarius ba Martires iha Munisipiu Aileu
hamutuk 3,694 pessoas.
4. Total funsionariu hamutuk 7 mak destaka ba Munisipiu; 3 iha Munisipiu no 4 ba Posto
Administrativo, kada Posto Administrativo funsionariu ida (1).
Page 16 of 188
MAP
: 80 Extensionistas
CNE
: 7 funsionarius
Ministeriu Justisa : 10 funsionarius
MCIA
: 6 funsionarius
MOPTC
: 42funsionarius
SEJD
: 1 funsionariu
SEPFOPE
: 4 funsionarius
MAE
: 65 funsionarius kompostu husi Diresaun Munisipal 34 ; STAE 7; PNDS 39.
DESPESAS JERAL ADMINISTRASAUN MUNISIPAL AILEU
2017, Administrasaun Munisipal Aileu hetan alokasaun orsamentu hamutuk tokon $2.4. Orsamentu hirak
ne’e aloka tuir linhas orsamentu servisu sektoral no secretariado munisipal nian. Husi total orsamentu
akumulado ona kustus ba merenda eskolar, alfabetizasaun, konsensoens eskolar, subsidiu sukus, jestaun
merkadoria, aktividades agrikultura, limpeza rurais & urbano no despesas operasional sira seluk hanesan
iha tabela tuir mai ne’e;
Tabela: 1.2 Despesas Jeral Munisipal Aileu
SV
Administração Municipal de Aileu
BS
TP
KM
KD
Total
1,012
929
489
-
476
125
468
-
-
96
134
-
-
-
230
Serviços Municipal de Educação
198
458
21
-
-
677
Serviços Municipal de Agricultura
231
Secretáriado de Administração Municipal
Serviços Municipal de Saúde
-
2,430
1,069
163
68
-
-
-
Serviços Municipal de Obras Públicas e Transportes
33
26
-
-
-
59
Serviços Municipal de Água, Saneamento Básico e Ambiente
35
70
-
-
-
105
5
Serviços Municipal de Gestão Mercados e Turismo
-
5
-
-
-
Serviços Municipal de Registos, Notariado e Cadastrais
6
4
-
-
-
9
Serviços Municipal de Ação Social e Gestão de Desastres Naturais
5
39
-
-
-
45
PROGRAMA NASIONAL DEZENVOLVIMENTU SUKUS (PNDS)
VI Governo Konstitusional através Orsamentu Jeral Estadu 2017 prevé orsamentu ba programa PNDS iha
AdministrasaunMunisipal Aileu hamutuk rihun $20.010. Husi total ne’e koloka ba kustu operasional iha
suku 8 refere Postu Administrativu Aileu Vila hodi halo planeamentu, hanesan temi iha tabela 1.3.
Page 17 of 188
Tabela : 1.3. : Kapital Grants – PNDS
Munisipiu
Aileu
Aileu
Aileu
Aileu
Aileu
Aileu
Aileu
Aileu
Posto
Administrativu
Aileu Vila
Aileu Vila
Aileu Vila
Aileu Vila
Aileu Vila
Aileu Vila
Aileu Vila
Aileu Vila
Sukus
Aisimou
Bandudato
Fatubosa
Lahae
Saboria
Seloi Craic
Seloi Malere
Suco Liurai (Alieu Vila)
Total Aileu
Kustus
Operasional
2,415
2,300
2,530
2,530
2,530
2,645
2,415
2,645
20,010
Kustus
Fisiku
Total
2,415
2,300
2,530
2,530
2,530
2,645
2,415
2,645
20,010
-
KAPITAL DEZENVOLVIMENTU - PDIM
2017, Munisipiu Aileu hetan alokasaun orsamentu programa PDIM hamutuk rihun $166,061.6. Husi total
ne’e, finansia ba projetu nebee seidauk finaliza iha 2016 hodi kontinua finaliza fali iha tinan 2017 hamutuk
projetu 3 ho nia montante hamutuk rihun $148,328 no projetu foun ba 2017 hamtuk 1 ho montante
orsamentu hamutuk rihun $17,733.4. Projetu sira ne’e refere liu projetu konstrusaun ponte, edifisiu
veteranus no posto saude hanesan mensiona iha tabela 1.4. tuir ne’e.
Tabela 1.4. Kapital Dezenvolvimentu PDIM
Na'in ba
Projetus
Saude
Naran
Programas
PDIM
M AE
PDIM
M AE
PDIM
M AE
PDIM
S tatus
Projetus
Retensaun
Naran Projetus
Konst, Posto Saude Tulataqeu
Konstrusaun Ponte Ki'ik Iha Orlala Ligasaun
Reapropriasaun
Suku Liurai - Hoholau- no Suku Seloi M alere
Reapropriasaun Rehabilitasaun Edificio ba Veteranus iha Aileu
Rehabilitasaun Edificio Administrasaun M unicipiu
Foun
Aileu
Aileu
Postos
Administrativos
Remexio
Aileu
Aileu
Liurai
39,751.82
Aileu
Aileu
Seloi M alere
85,088.91
Aileu
Aileu
Aisirimou
17,733.41
Munisipius
S ukus
Tulataqeu
Total Aileu
Total
Orsamento
23,487.45
166,061.60
DESPEZA PARSEIRU DEZENVOLVIMENTU
Iha projetu 13 husi paerseiru dezenvolvimentu mak planeia atu implementa iha Administrasaun Munisipal
Aileu iha 2017. Hamutuk tokon $3.-, projetu sira ne’e balun sai hanesan kontinuasaun no balun sai
hanesan projetu foun ho nia orsamentu hanesan mensiona iha tabela 1.5.
Tabela 1.5 Despezas Parseiru Dezenvolvimentu 2017
Agensia
Doadores
Programa apoiu
Nova Zelandia,
Ministériu
Negosiu
Estranjeiru no
Komersiu
Titulo Projetus
Diskrisaun Projetus
Programa
Polisiamentu
komunitaria
Timor-Leste nian
Atu fo apoiu ba dezenvolvimentu profisional iha
longu prazu ba Policia Nacional Timor-Leste
(PNTL) nian,Governu Timor Leste nian fo ona
sinal interese nian atu simu apoiu ba
dezenvolvimentu kapasidade nian husi parseiru
save bilateral sira. Sekretariu de Seguransa Timor
Leste nian no PNTL husu ona apoiu husi Nova
Zelandia iha area politika komunitaria nian.
Page 18 of 188
Pilar estrategia
planu
desenvolviementu
Enkuadramentu
Instituttusional
Planu
Distribusaun
$ 434,706.83
Agensia
Doadores
Titulo Projetus
Diskrisaun Projetus
Kareteristika Politika Komunitaria sentraliza iha
Lei Organika 2009 PNTL nian, no husi rua rua
ne’e tantu politika ka lideransa fo ona prioridade
ba politika komunitaria nudar aprosimasaun
ne’be apropriadu atu hamenus knflitu ka krime
iha Timor-Leste, hanesan baze protetora ba
dezenvolvimentu ekonomiku no social. Golu
tomak husi TLCPP nian atu oinsa bele hari
komunidade ne’be seguru, liu husi politika
komunitaria ida ne’be efisiente ihaTimor-Leste.
Programa nee konsiste husi komponente tolu:
1) Komponente estratejika ida,ho foku ba nivel
nasional, hodi fornese apoiu ba PNTL atu oinsa
dezenvolve ba oin hodi instituinaliza ninia
politika komunitaria nian, estratejia, planu de
asaun , sistema no regularizasaun , no
merkanismu ba envolvimentu iha sosiedade
komunidade nian, no atu dezenvolve programa
espesial kona ba asduntu politika save
komunidade hodi konsultasaun ho distritu sira.
Ida ne’e sei envolve Konseleiru Polisia ida ho
longu termu atu fornese apoiu ba PNTL,
partikularmente Unidade ba Politika Komunitaria
no asistensia teknika ba kurtu termu Polisia NZ
nian ba area sira ne’be ho nesesidade particular
mak hanesan intelijensia servisu polisial nian
no dezenvolvimentu programa kona ba asuntus
save mak hanesan prevensaun ba violensia
domestika nian.
2) Komponente ba treinamentu nian ida atu hodi
fo apoiu ba rekrutamentu ne’be efetivu no serbisu
ba treinamentu polisial nian (entre pesoal sira
hotu PNTL nian) ne’be mak la’os deiot atu
dezenvolve koinesimentu no espesialidade iha
politika komunitaria nian, maibe ba mos
motivasaun , konfidensia no kompromisu atu
implementa aprosimasaun hirak ne’e. Ida ne’e sei
envolve Konseleiru Polisia NZ ida ba
Treinamentu nian hodi fornese apoiu ba Sentru
de Treinamentu Polisia nian ni Unidade Polisia
Komunitaria nian ba materia dezenvolvimentu
treinamentu apropriadu no dezenvolvimentu no
implementasaun kona ba programa treinamentu
efetivu. Baihira programa ne’e hahu la’o sei iha
oportunidade id aba jestor PNTL iha nivel
nasional ka distritu ne’be mak envolve iha
programa ne’e atu halo vizita ba Nova Zelandia
Page 19 of 188
Pilar estrategia
planu
desenvolviementu
Planu
Distribusaun
Agensia
Doadores
Titulo Projetus
Diskrisaun Projetus
Pilar estrategia
planu
desenvolviementu
Planu
Distribusaun
kona ba finalidade objetivu estudu komparativu
nian no atu hahu hala’o planeamentu programa
nian hamutuk ho sira nia kontrapartida sira NZ
nian.
3) Komponente operasional ida iha distritu foku
atu fornese apoiu ba Komandantes PNTL nian no
ninia pesoal iha Distritu atu entituliza sistema
kona ba politika komunitaria efetiva no
regulamentasaun atu realiza politika komunitaria
ne’be efetivu iha nivel distritus, sub distritus no
mos iha nivel aldeia nian.
Ida ne’e sei envolve mos mentor membrus
Polisia NZ nian ne’be sei hala’o serbisu iha
detritus 3-4 districts. Mentor sira ei vizita dala 34 tina tinan to’o masimu semana 12 no sira sei
pronto atu halu kontaktu iha sira nia vizitas ne’e
to’o iha nivel ne’be pratiku. Konseleiru
Treinador sira ba komunidade no politika nian
mos sei iha sira nia politika atu fo apoiu ba Jestor
Distritus nian entre vizita ne’be Mentor sira
hala’o ne’e.
Programa apoiu
Nova Zelandia,
Ministériu
Negosiu
Estranjeiru no
Komersiu
Fundu Labarik
Bolsu de estudu
no Graduadu
Internatu
Dezenvolvimentu Bolsu de Estudu Nova
Zelandia nian (NZDS) fornese oportunidade ba
estudante Timor oan sira ne’be premiadu atu
estuda ba nivel estudantes universitariu no posgraduadu iha NZ.
Kandidatus sira tenki iha kapabilidade atu estuda
iha area oioin, inklui mos fatin limitadu sira
hanesan medisina nian, aviasaun no medisina
dentaria.
Programa Graduasaun Internatu ne’e kompleta
NZDS ho hanoin ida atu oinsa kapitaliza kona ba
espesialidade husi graduadus sira ne’be fila ona
hodi fo korajen ba sira atu tama iha kareira
governu nian. Kabe ba Minstrus sira iha Governu
atu identifika sa mak sira presiza nune’e
rekerente sira sei koloka iha ministeriu sira ne’e
ba periudu fulan 12, no sira simu salariu baziku
ida husi governu hamutuk ho kustus asosiadu
ne’be kiik inklui mos dezenvolvimentu
profisional sira nian. Maibe ida ne’e la’iha
garantia ida ba empregu ne’ebe sira hala’o no
kabe ba ministru sira rasik mak sei opta atu
fornese politika permanente interna tuir
konkluzaun iha sira nia serbisu internu nian.
$ 131,861.07
$
Programa Media
Page 20 of 188
Kapital
SosialSOCIAL
CAPITAL
Agensia
Doadores
hosi Nasoens
Unidadas
Titulo Projetus
no
Komunikasaun
Diskrisaun Projetus
Pilar estrategia
planu
desenvolviementu
Programa komunikasauan mobilisa
kompromissu ba realizasaun ligasaun ba labarik
’ feto & rsquo; direitus atu alkansa final
ba desenvolvimentu internasional, defende ba
politika, programa sentradus iha labarik no
servisus hanesan mos rekursus nesesarius atu
realiza objetivu iha leten.
2,100.00
Programa estratejias mak : a) usa peskisa
formativa ho base desenvolvimentu estratejiku
ba komunikasaun ne’ebe apropriadu hodi fo
tulun ba hanoin diak ba CRC; b) hasae masimu
ba utilizasaun ba kanais n’ebe iha , inklui mos
meius komunikasaun , komunikasaun
interpesonal no ba komunidade atu halo parte liu
tan no sensibilizasaun no hametin direitus
labarik ;c) programa apoiu hasae
kapasidade ba parseirus ba hasae estratejia
komunikasaun baseia ba evidensia hakbesik ba
hasae kapasidade labarik, inan-aman no
komunidade ho informasaun no matenek nebe
sei hasae moris diak sira nian no mos hodi
hakfilak hahalok ba salva noprotesaun labarik
sira; d) Prestasaun ba apoiu tekniku atu kontrola
kualidade iha deseñu, halao e halo
akompañamentu ba aktividade komunikasaun &
nbsp; Programa ne’e kompostu hosi projetu 2
mak : 1) Advokasia no media, 2) Programa
apoiu ba komunikasaun nebe nia objetivu atu fo
apoiu ba komponentes programa seluk iha
desenvolvimentu advokasia no materiais
treinamentu nian liu hosi hakbesik ba
desenvolvimentu komunikasaun.
Banku Mundial
P116520 IDAH6330: TL
Segunda
oportunidade ba
projetu
edukasaun
Objetivu desenvolvimentu projetu segunda
oportunidade ba edukasaun mak : 1) hasae
numeru ba jovens nebe la eskola no foinsae nebe
remata programa edukasaun nebe ekivalente no
2) atu hamenus numeru no/ka taxa ba abandonu
ba kada programa no nivel, hodi nune’e bele
hasae efisiensi interna ba programa
Banku Mundial
P125032 Projetu
Reszilensia
klimatika Estrada
Timor Leste
Objetivu kona ba Reziliensia Projetu ambiente
Estrada Timor Leste nian ne’e atu salva
infraestrutura ho kapasidade ba rekuperasaun
ne’be lais kona ba ambiente esrtrada nian ba
komunidades sira ne’be presiza tuir ligasaun save
Estrada nian no atu responde ba fasilidadde
Page 21 of 188
Planu
Distribusaun
Dezenvolvimetu
de infraestruturas
Agensia
Doadores
Titulo Projetus
Diskrisaun Projetus
Pilar estrategia
planu
desenvolviementu
Planu
Distribusaun
emerjensia kona ba dezastres naturais.
Governu
Australiano
Ajensia
Kooperativa
Internasional
Japaun
Ajensia Nasaun
Unidas ba
Desenvolvimentu
Internasional
Ajensia Nasaun
Unidas ba
Voluntarius
Australiano ba
Desenvolvimentu
Internasional
(AVID)
Projetu
Promosaun
Agrobusiness
nian husi ema
Feto Rural
Monitorizasaun
no Avaliasaun
Avansa nian
Projetu Avansa
Agrikultura
Voluntarius Australiano ba desenvolvimentu
internasional nebe lansadu hosi Govenu
Australianu iha Maiu 2011 & nbsp; ida ne’e nia
objetivu atu tau hamutuk programa voluntariu 4
nebe tau ketak no alina ba unika bandeira
Governu Australianu ho objetivu ba programa
hamutuk & nbsp ; Objetivu hosi programa ida
ne’e mak atu fo kontribuisaun nebe efetivu ba
objetivu desenvolvimentu Governu Australianu
no parseiru governu liu hosi voluntaries
Australiano nebe servisu ho ema-ema no
organisasaun iha nasaun-nasaun nebe mak atu
desenvolve Objetivu mak atu apoia ba
kapasitas organisasaun uma nain hodi fo
resultadu desenvolvimentu nebe efetivu no
kontinuasaun no atu halo promosaun hanoin
nebe positivu dari Australia iha rejiaun IndoPasifik liu hosi kontribusaun voluntariu sira.
AVD fo oportunidade ba Indonesia nia ema nebe
matenek/badaen atu kontribui ba Governu &
rsquo; Programa ajuda atu halao servisu hodi
dudu ligasaun ema ba ema no hasae kapasidade
organisasaun uma nain iha seitor-seitor hanesan
saúde, edukasaun, desenvolvimentu iha area
rural (sukus), governasaun no lei no justisa.
Voluntarius nebe ativu iha Governu Australia &
rsquo no esforsu hosi diplomasia publiku hodi
hasae konsiensia hosi governu & rsquo;
programa ajuda estranjeiru /esterior no iha
Australia & nbsp; AusAID inisiativa INK124.
Atu dezenvolve agrobusiness husi ema feto rural
ne’be mak uza rekursus lokais no atu
foti/estabiliza sira nia reseitas rasik.
Desenvolpimentu
ekonomiku
$23,957.23
Objetivu husi Avansa M&E ne
‘e atu hodi asisti monitorizasaun husi projetu
Avansa Agrikultura
enkuantu halo orientasaun ba avaliasaun projetu
DAC Avansa Agrikultura nian. Esforsus
hanesan ne’e sei fo informasaun ba jestaun
projetu nian no sai nudar matadalan
dezenvolvimentu ba atividades iha futuru nian.
Desenvolpimentu
ekonomiku
$80,000.00
Avansa Agrikultura (agrikultura adiantadu) sei
kontribui ba aselerasaun kresimentu sustentavel
Dezenvolvimentu
Ekonomiku
$950,366.40
Page 22 of 188
Agensia
Doadores
Titulo Projetus
Diskrisaun Projetus
Desenvolvimentu
Internasional
USAID nian
inkluzivu no kresimentu ekonomiku ba setor
agrikultura iha Timor-Leste. Projetu ida ne’e mos
parte ida husi esforsu ne’be AUSAID halo hodi
asisti Timor-Leste atu sai prosperu liu tan,
saudavel / isin diak no demokratiku.
Avansa Agrikultura ne’e hari atu oinsa bele
integra kresimentu ekonomiku hodi inisiativa
prezidensial rua atu nune’e bele hetan progressu
ida ho susesu kona ba golus no objetivus ne’be
deskreve haktuir lia’fuan Fo han ba Futuru (FTF)
no mudansa Klimatika Global (GCC) Lideransa
kresimentu, Inisiativa .
Konstroe tuir Dezenvolve Komunidade
Agrikultura (DAC) ne’be atu remata iha segundu
kuartal tinan 2015, Avansa Agrikultura sei fo
apoiu ba Ministeriu de Agrikultura (MAF)
Timor-Leste hodi hala’o ninia Planu Estratejika
(2014-2020) liu husi progresu ka meiloramentu
iha agrikultura no
Rekursus basikus
UNICEF
Programa
planeamentu,
monitorizasaun
no evaluasaun
relasaun ba treinamentu no habelar, hodi
aprezenta sistema ba irigasaun, no mos promove
kuda rai ho vejetais ka modo ho valor ne’be aas
no hetan rezultadu osan.
Programa planeamentu, monitorizasaun no
evaluasaun nia fokus iha kolekta, analiza no
deseminasaun informasaun estratejika ba
situasaun labarik no feto, no promosaun ba usa
informasaun ba foti desisaun, planeamentu ,
prepara orsamentu no monitorizasaun hodi
hetan resultadu diak ba labarik , feto no labarik
foin sae sira. Programa nee kontinua suporta ba
Diresaun Nasional Estatistika /Ministeriu
Finansas hodi estabelese data base nasional ba
monitorizasaun no relatoriu ba progressu nebe
halo ba oin ba objetivu desenvolvimentu
millenium,objetivu ba Planu Desenvolvimentu
Estratejiku Nasional no komitmentu
nasional/internasional seluk, usa DevInfo.
Programa ne mos sei fo apoiu at suporta hodi
estabelese sistema jestaun matenek ba labarik
sira. Haktuir ba rekomendasaun revisaun mediu
termu, programa nee sei haforsa politika sosial
research no advokasia ba labarik & rsquo; isus
no suporta ba operasionalisasaun governasaun
no monitorizasaun hosi Plano Desenvolvimentu
Nasional Estratejiku & ldquo;New Dea l& rdquo;
estrutura.
Page 23 of 188
Pilar estrategia
planu
desenvolviementu
Planu
Distribusaun
Kuadru
Instituisional
$
16,170.00
Agensia
Doadores
Titulo Projetus
Diskrisaun Projetus
Rekursus
Basikus UNICEF
Programa Saúde
no nutri
Orsamentu Geral
Estadu 2017
Aprovadu
Munisipius
Livru 3-B
“Sai sidadaun diak, sai heroi diak ba ita nia nasaun”
Índise
Prefase .................................................................................................................................................................... 1
Introdusaun ........................................................................................................................................................... 2
PARTE A: Sumariu Estatistika Munisipal ........................................................................................................ 4
Mapa 1. Lina Kiak Municipiu ........................................................................................................................ 4
Mapa 2. Hasae Kualidade Be'e Mos iha Municipiu. ....................................................................................... 5
Mapa 3. Proporsaun Uma kain Privadu nebe uza Fasilidade Saniamentu ...................................................... 6
Mapa 4. Proporsaun Uma kain nebe involve iha Produsaun Agrikultura. ...................................................... 7
Mapa 5. Inkrisaun Neto ensino Basico iha Municipiu .................................................................................... 8
Mapa 6. Proporsaun Populasaun ne'ebe ekonomia la activo ........................................................................... 9
PARTE B: Sumariu Despeza PDIM no PNDS iha Munisipiu ........................................................................ 10
Total Orsamentu ba Munisipiu ...................................................................................................................... 10
Grafiku 2: PDIM no PNDS tuir Munisipius .................................................................................................. 12
Grafik-4 : Orsamentu PDIM 2017 ....................................................................................................................... 13
Grafik 5 : PDIM Foun vs PDIM Reapro/Retensaun .............................................................................................. 13
Grafik 6 : Orsamentu Programa PNDS 2017 ................................................................................................ 14
PARTE C : Perfil no Orsamentu MUNISIPIU husi programa PDIM no PNDS ....................................... 15
1. ADMINISTRASAUNMUNISIPAL AILEU ............................................................................................ 15
2. ADMINISTRASAUN MUNISIPAL AINARO ........................................................................................ 27
3. AUTORIDADE MUNISIPAL BAUCAU ................................................................................................ 39
4. AUTORIDADE MUNISIPAL BOBONARO........................................................................................... 52
5. ADMINISTRASAUN MunisipAL COVA-LIMA ................................................................................... 65
6. AUTORIDADE MUNISIPAL DILI ......................................................................................................... 74
7. AUTORIDADE MUNISIPAL ERMERA ................................................................................................ 90
8. ADMINISTRASAUN MUNISIPAL LAÚTEM..................................................................................... 104
9. ADMINISTRASAUN MUNISIPAL LIQUISA ..................................................................................... 113
10. ADMINISTRASAUN MUNISIPAL MANATUTO ............................................................................ 125
11. ADMINISTRASAUN MUNISIPAL MANUFAHI .............................................................................. 135
12. REJIAUN ADMINISTRATIVA ESPESIAL OE-CUSSE AMBENO ................................................. 144
13. ADMINISTRASAUN MUNISIPAL VIQUEQUE............................................................................... 153
Despezas Sira Seluk ba Dezenvolvimentu iha Munisipius ............................................................................ 161
1. Despezas Kapital Dezenvolvimentu LM/IE/Agensia. ................................................................... 162
2. Despezas Mão De Obras no Auto Emprego ................................................................................... 169
Despezas husi Parseria ba Liñas Ministeriu 2017 .......................................................................................... 169
Page 1 of 188
INTRODUSAUN
Livru nu. 3B Orsamentu Jeral Estadu 2017 hatudu Orsamentu Estadu tuir Munisipiu, inklui mos
informasaun badak konaba Munisipiu hanesan: populasaun, funsionáriu governu, fasilidades saúde no
edukasaun, idozu no invalidu sira, Bolsa da Mãe, Kombatente Libertasaun Nasional no benifisiariu-ba
Mártire sira, ho despeza Parseiru Dezenvolvimentu iha munisipiu sira tuir Ministeriu/Ajensia.
Iha tinan 2017, VI Governu Konstitusional haforsa liu tan ninia esforsu ba dezenvolvimentu lokal
nudar dalan ida atu atinji metas ne’ebé hatúr ona iha Planu Estratejiku Dezenvolvimentu Nasional ho
nune’e hala’o kontinuasaun ba programa dezenvolvimentu foun rua ne’ebé deklara tiha ona husi IV
Governu liu Resolusaun no. 1/2012 ne’ebé hanaran Programa Nasional Dezenvolvimentu Suku
(PNDS) hodi troka Programa PDL no DL no. 4/2012 konaba Programa Dezenvolvimentu Integradu
Munisipius (PDIM).
Alokasaun Orsamentu ba PNDS mai husi Despeza Transferensia Públika iha Fundu Konsolidadu
Timor-Leste (FKTL). Alokasaun orsamentu ba Suku ida-idak depende ba kriteriu hanesan total
populasaun, no klasifikasaun hanesan area remota, remota liu no remota teb-tebes husi Suku ba
Kapital Postu Administrativu, Munisipiu no Kapital Nasaun (Dili). Tanba iha remodelasaun ne’ebé
akontese mak programa ida ne’e, ne’ebé uluk iha Ministériu Administrasaun Estatal nia
responsabilidade no agora transfere responsabilidade ba Ministeriu Planeamentu no Investimentu
estratejiku mak sei responzabiliza diretamente ba alokasaun orsamentu Munisipiu tuir kriteriu sira
ne’ebé mak determina husi lei no konsulta ho Konseilu Suku sira.
Baseia despaisu konjunta 2015 entre Ministeriu Planeamentu no Investimentu Estratejiku no
Ministériu Administrasaun Estatal hodi desidi katak total orsamentu programa tinan 2015 sei
implementa nafatin iha MAE no MPIE mak kontrola. Ho nune’e, iha orsamentu 2017 ba programa
PNDS kontinua koloka fila fali iha MAE atu nune’e hodi fasilita iha prosesu ezekusaun.
PNDS sei hakbi’it komunidade sira, sira nia Xefe no Konsellus Sukus, atu planeia no hari’i infra
estrutura bázika ne’ebe sai hanesan prioridade suku, responsável ba resultadu no fundus ne’ebé utiliza
no atu asegura manutensaun projetus no atu nune’e projetus kontinua funsiona no oferese benefisius
ba komunidade. Komunidade presiza assistensia barak atu bele implementa no realiza mehi refere.
Iha tinan 2017, VI Governu Konstituisional aloka kustus operasional ba programa PNDS hamutuk
rihun $400 ba deit Sukus 149.
Alokasaun orsamentu ba PDIM mai husi despesa Kapital Dezenvolvimentu iha fundu CFET.
Politikamente programa ne’e, Ministériu Administrasaun Estatal mak sei kordena ho Instituisaun hothotu ne’ebé iha projetu ho valor ki’ik liu $500,001. Ministériu Administrasaun Estatal no Ministériu
Planeamentu no Investimentu Estratejiku mak sei responsabiliza no kordena ba alokasaun ba
Page 2 of 188
Munisipiu ida-idak tuir faktor-relevante sira hanesan populasaun, numeru ema kiak no seluk-seluk
tan. Instituisaun hot-hotu sei aprezenta proposta Planu Kapital Dezenvolvimentu liu husi – PDIM ba
Ministériu Administrasaun Estatal . Maibe ba politika implementasaun no kontrolu projetu liu hosi
Ministeriu Planeamentu no Investimentu Estratejiku. Projetu PDIM ba 2017 hanesan kontinuasaun
PDIM 2016 ne’ebé sei implementa nafatin husi Ministeriu Planeamentu no Investimentu Estratejiku
ho kordenasaun MAE.
Total orsamentu PDIM iha tinan 2017 hamutuk tokon $10.7 (PDIM foun aloka tokon $4.8 no aloka ba
projetu reapropriasaun no retensaun hamutuk tokon $5.9. Projetu reapropriasaun no retensaun presiza
lori fali ba 2017 hodi kontinua tanba lakonsege finaliza iha 31 de Dezembro 2016.
Wainhira implementa didi’ak projettu PDIM no PNDS ne’e sei kontribui direta ba kreximentu
ekonómiku, loke servisu, no lori oportunidade barak ba munisipiu, posto administrativo, suku no
aldeia. Nune’e dezenvolvimentu ekonómiku mos sei aumenta iha munisipiu sira ne’e tuir objetivu
governu nia politika.
Alem de PNDS no PDIM, iha Munisipiu sira mos sei iha Projetu Anual Ministeriu/Ajensia sira ho
projetu multi anual husi Fundu Infra-estrutura, maibe projetu sira ne’e sei implementa husi nivel
nasional.
Livru no. 3B mos aprezenta Orsamentu Parseiru Dezenvolvimentu ne’ebé Unidade ba Jestaun
Parseiru Dezenvolvimentu, Ministériu Finansas kompila tuir informasaun ne’ebé fo sai husi Parseiru
Dezenvolvimentu.
Page 3 of 188
PARTE A: SUMARIU ESTATISTIKA MUNISIPAL
Mapa 1. Lina Kiak Municipiu
Timor-Leste Survey of Living standard (TLSLS) nebe completa 2014-2015 foin lalais ne'e hatudu
ninia signifikan katak lina probresa ou kiak iha Timor-Leste redus uioan kompara iha tinan 2007 nebe
monu iha liu husi 80% husi $.25.14/ema ba vida moris, agora tun mai iha 42% tinan 2014.
Tuir Mapa Estatistika hatudu katak;
1. Municipio Oecusse hatudu lina probreza nebe sei a'as ho pursentu 62%
2. Municipio Liquica, Ermera, Manatuto, Manufahi Bobonaro, Ainaro no Covalima diak uitoan
3. Municipio Dili, Aileu, Baucau, Viqueque no Lospalos iha lina probreza nebe Diak.
Fontes Dadus; GDS‐ Timor‐Leste Living Standard Survey 2014
Page 4 of 188
Mapa 2. Hasae Kualidade Be'e Mos iha Municipiu.
Dadus Estatistika Census Populasaun no Uma Kain 2015, hatudu katak populasaun nebe asesu ba be'e
matan nebe diak, hodi garante proteasaun husi infeksaun liu-liu husi fezes. Be'e matan bai-bain ne'ebe
mak hadia ona maka hanesan be'e torneira, posu nebe'e protejidu, posus artezianus no halibur udan
been. Fontes nebe mak seidauk hetan protesaun mak inklui mota, lagus, lagoas, belorin no fonte seluk
nebe'e nakloke ba infeksaun no bele fahe moras hanesan tifu, kolera no dizenteria, ho nune'e hatudu
iha mapa estatistika katak iha municipius balun mak seidauk asesu be'e matan hodiak mak hanesan tuir
mai ne'e;
•
•
•
Iha Municipiu Oecusse, Covalima no Viqueque foin atinji 40-58.9%
Municipiu Bobonaro, Ainaro, Manufahi no Lautem atinju ona 60 -79.9% nebe asesu be'e
matan ho diak
Municipiu Dili, Liquica, Aileu, Ermera, Manatuto no Baucau Asesu ona Be'e Matan nebe mos
ho diak liu.
Fontes Dadus; GDS: General Directorate of Statistics_Census Population and Housing
2010 and 2015
Page 5 of 188
Mapa 3. Proporsaun Uma kain Privadu nebe uza Fasilidade Saniamentu
Tuir Dadus Estatistika hatudu, Uma kain privadu nebe iha fasilidade saniamentu ho diak katak atu
haketak foer no hasai husi ema no kontamina ba ema seluk fali ne'e inklui deskarga sintina,
koneksaun sistema esgotu kanalizadu, deskarga/pour flush ba latrinas posu, ventiladu latrina diak
(VLD) no latrina ho laje.
Basea ba Dadus mapa Estatistika nebe hatudu tuir municipiu mak hanesan tuir mai ne'e
• Municipiu Ainaro, Baucau no Viqueque foin atinji 20 -39.9% hatudu katak saniamentu basiku
hetan kualifikasaun sei a'at uitoan.
• Municipiu Ainaro, Bobonaro,Covalima, Ermera, Liquica, Lautem Manufahi no Oecusse atinji
ona 40-59.9% hatudu katak Diak uitoan
• Municipiu Dili Hetan Daiak liu no Municipiu manatuto hetan 60-79.9% diak.
Fontes Dadus:
GDS: General Directorate of Statistics_Census Population and Housing 2010
GDS: General Directorate of Statistics_Census Population and Housing 2015
Page 6 of 188
Mapa 4. Proporsaun Uma kain nebe involve iha Produsaun Agrikultura.
Tuir Dadus Census Populasaun no Uma kain 2015 hatudu katak kuaje maioria Populasaun iha TimorLeste presta servisu iha agrikultura, menus Municipio Dili mak iha 20-39.9% tanba Dili hanesan
Kapital ba Municipiu hotu iha Timor-Leste.
Fontes Dadus: GDS: General Directorate of Statistics_Census Population and Housing 2015
Page 7 of 188
Mapa 5. Inkrisaun Neto ensino Basico iha Municipiu
Tuir dadus Estatistika hatudu katak in Jeralmente iha Timor-Leste labarik barak mak atende ona
eskola ensinu basiku, menus Municipiu Ermera, Aileu no Manatuto mak foin atinji 60-79.9% labarik
ba eskola ensinu basiku.
Fontes Dadus:
GDS: General Directorate of Statistics_Census Population and Housing 2010
GDS: General Directorate of Statistics_Census Population and Housing 2015
Page 8 of 188
Mapa 6. Proporsaun Populasaun ne'ebe ekonomia la activo
Tuir Dadus Estatistika, Census Populasaun no Uma Kain 2015 hatudu katak:
•
•
Municipiu Ermera, Bobonaro, Ainaro no Oecusse mapa ho kor Pink hatudu 20-39.9% Populasaun
ne'ebe nia ekonomia la aktivu tanba la servisu, katuas, moras, la eskola no seluk tan.
Mapa ho kor kinur hatudu 40-59.9% Populasaun ne'ebe partisipa iha dezenvolvimentu ekonomia
maibe sidauk atinji ba kualidade ida nebe sufisiente.
Fontes Dadus: GDS: General Directorate of Statistics_Census Population and Housing 2015
Page 9 of 188
PARTE B: SUMARIU DESPEZA PDIM NO PNDS IHA MUNISIPIU
TOTAL ORSAMENTU BA MUNISIPIU
Tuir Politika VI Governu Konstituisional ne’ebé hetan remodelasaun estrutura iha 2015 aloka ona
orsamentu proprio ba Autoridade no Administrasaun Munisipal iha tinan 2017. Total despesas proprio
hirak ne’e sei aloka tuir linhas servisus setoral nebee sei justifika tuir pajina orsamentu Autoridade no
Administrasaun Munisipal ida-idak.
SV
Despesas Geral Autoridade no Administrasaun M unisipal
BS
TP
KM
KD
Total
16,649
17,597
7,717
-
Autoridade Municipal de Baucau
1,578
1,305
999
-
-
41,963
3,881
Autoridade Municipal de Bobonaro
1,631
1,593
715
-
-
3,939
Autoridade Municipal de Dili
2,037
3,257
1,274
-
-
6,568
Autoridade Municipal de Ermera
1,274
1,933
876
-
-
4,084
Administração Municipal de Aileu
1,012
929
489
-
-
2,430
Administração Municipal de Ainaro
1,201
1,218
381
-
-
2,799
Administração Municipal de Covalima
1,577
1,243
499
-
-
3,319
Administração Municipal de Lautém
1,367
1,351
530
-
-
3,248
Administração Municipal de Liquiçá
1,053
1,095
425
-
-
2,573
Administração Municipal de Manufahi
1,301
1,115
456
-
-
2,872
Administração Municipal de Manatuto
1,272
1,087
409
-
-
2,768
Administração Municipal de Viqueque
1,345
1,473
663
-
-
3,482
Alende ne’e, iha mos kontribuisaun orsamentu husi programa PDIM no PNDS hamutuk tokon $11.1. Husi
total ne’e aloka ba PDIM tokon $10.7 no PNDS trihun $400 tuir tabela ne’e:
PDIM 2016 ba 2017
Munisipius
Rete nsaun
Re apro
Kontinuasaun
Aile u
23,487
Ainaro
82,966
124,841
Baucau
31,342
Bobonaro
35,342
-
-
C ovalima
33,889
-
-
1,105,636
-
PDIM Foun
Total PDIM
2017
Total
PNDS 2017
Fisiku
O perasional
Total
Total
148,328
17,733
166,062
-
20,010
20,010
225,061
308,028
65,000
373,028
-
17,135
17,135
390,163
125,007
1,261,985
1,979,641
3,241,626
-
62,772
62,772
3,304,398
35,342
262,264
297,605
-
35,663
35,663
333,268
33,889
154,136
188,025
-
27,788
27,788
215,813
186,072
395,534
275,863
106,320
777,717
501,294
1,279,011
-
16,538
16,538
1,295,549
Erme ra
34,305
254,930
55,221
344,456
416,278
760,734
-
52,763
52,763
813,497
Laute m
84,309
241,753
-
326,061
280,751
606,812
-
22,838
22,838
629,650
Liquica
15,984
68,460
-
84,444
782,737
867,181
-
18,563
18,563
885,744
Manatuto
72,671
155,363
-
228,034
1,433,009
1,661,043
-
29,250
29,250
1,690,293
Manufahi
105,078
447,040
53,286
605,404
242,406
847,810
882,685
Dili
O e cusse
Vique que
Total
-
-
101,173
160,000
1,016,081
2,833,886
-
-
-
-
-
34,875
34,875
-
20,475
20,475
20,475
261,173
202,965
464,138
-
41,333
41,333
505,471
4,414,862
6,338,213
10,753,075
-
400,000
400,000
11,153,074
Despe sas ba Mao de O bras
3,323,000
Despe sas husi proje tus Linha Ministe riu no Instituisaun Estadu sira
13,789,941
Grand Total Despe sas ba Munisipius 2017
28,266,016
Husi tabela iha leten akomoda orsamentu hotu-hotu ne’ebé ninia target implementasaun monu ba iha
Munisipiu, tantu implementasaun direta iha nivel Munisipius no mos implementasaun husi nivel nasional.
1. Orsamentu ba projetu reapropriasaun/retensaun PDIM husi tinan 2016 ne’ebé aloka fali orsamentu iha
tinan 2017 hodi finaliza projetu 125. Hodi nune’e iha tinan 2017 presiza prevé nafatin orsamentu tokon
$4.4 hodi kontinua finaliza iha 2017;
Page 10 of 188
2. Politika VI Governu tinan 2017 kontinua aloka nafatin orsamentu ba PDIM foun ho montante tokon
$6.3 konsidera nudar projetu foun nebee iha tinan anterior la-registu iha livru orsamentu, maibe projetu
sira ne’e implementa tiha ona no klasifika nudar projetu foun. Husi total refere hodi kobre projetu 73.
3. Tinan 2017, VI Governu Konstitusional kontinua aloka orsamentu ba programa PNDS hamutuk rihun
$400. Total orsamentu ida ne’e aloka deit kustus operasional suku 149, maibe kustus ba projetu fisiku
seidauk hetan alokasaun tamba sei fokus iha eleisaun nasionais 2017 nian.
4. Maske PDIM no PNDS la-hetan alokasaun maksimu, maibe sei hetan nafatin orsamentais balun ne’ebé
kontribui ba dezenvolvimentu iha Munisipais hamutuk tokon $17. Fontes orsamentu ne’e mai husi
projetus Liñas Ministeriu tokon $13.8 no tokon $3.3 ba Mão de Obra husi SEPFOPE.
Sumariu Orsamentu Munisipiu
Iha parte ida ne’e sei aprezenta fontes orsamentus ba Munisipius sira nebeé sei informa liu husi grafiku 3
tuir mai. Grafiku 1 aprezenta kona ba fontes orsamentais, grafiku 2 aprezenta kona ba orsamentu tuir
Munisipius no grafiku 3 aprezenta kona ba despezas perkapita husi total orsamentu PDIM no PNDS tuir
Munisipiu ida-idak. Alen de ne’e aprezenta mos orsamentu ne’ebé implementa husi nivel nasional.
Grafik 1 : Total Orsamentu Munisipais tuir Fontes (tokon $)
Mão de Obra,
3,323
PDID, 10,753
Projetus LM,
13,790
PNDS, 400
Grafika 1 : hatudu projetu nebeé implementa direta iha nivel Munisipal hamutuk tokon $14.4 - mak
hanesan PNDS, PDIM no Mão de Obras. Projetu sira nebeé’e mak nia implementasaun iha Munisipius
maibe implementador husi nivel nasional hamutuk tokon $13.7 mak hanesan projetu Liñas Ministeriais,
rehabilitasaun eskola no Posto Saúde.
Page 11 of 188
Grafiku 2: PDIM no PNDS tuir Munisipius
Aileu
1.3%
Ainaro
2.7%
Mão da Obras
23.0%
Baucau
22.8%
Viqueque
3.5%
Oecusse
0.1%
Bobonaro
2.3%
Covalima
1.5%
Manufahi
6.1%
Dili
8.9%
Manatuto
11.7%
Liquica
6.1%
Lautem
4.3%
Ermera
5.6%
Grafiku 2 : Indika katak iha Munisipiu 3 mak hetan alokasaun despeza boot (entre 8% – 22.8%) husi total
despeza PDIM ho PNDS. Munisipiu sira ne’ebé hetan despeza boot mak Dili, Baucau no Manatuto.
Wainhira nota didiak maioria munisipiu sira hetan despeza ki’ik menus husi 6.1%. Iha parte ida nee
apresenta mos despezas boot nebeé kontribui ba dezenvolvimentu Munisipius mak hanesan projetus mão
de obras ho montante tokon $3.3 ka 22.5% husi programa politika SEPFOPE..
Grafiku 3 : Total orsamentu PDIM & PNDS perkápita
Viqueque, $7 Aileu, $4
Oecusse, $0
Ainaro, $7
Manufahi, $18
Baucau, $30
Bobonaro, $4
Manatuto, $40
Covalima, $4
Dili, $6
Ermera, $7
Liquica, $14
Lautem, $11
Grafiku 3 : hatudu katak kuaze Munisipiu hotu hetan despezas per-kápita ki’ik entre rihun $1 too rihun
$14 no Munisipiu Baucau deit mak representa despezas per-kapita bot hamutuk rihun $30 no Munisipiu
Manatuo reprezenta rihun $40.
Page 12 of 188
Programa PDIM 2017 koloka hamutuk tokon $10.7, ba projetu reapropriasaun/retensaun PDIM 2016 aloka
tokon $4.4 no $6.3 koloka ba projetu PDIM foun. Bele akompanha grafiku tuir ne’e:
Grafik-4 : Orsamentu PDIM 2017
Ermera
7.1%
Lautem
5.6%
Liquica
8.1%
Manatuto
15.4%
Dili
11.9%
Manufahi
7.9%
Oecusse
0.0%
Viqueque
4.3%
Covalima
1.7%
Bobonaro
2.8%
Aileu
1.5%
Ainaro
3.5%
Baucau
30.1%
Grafik 4 iha leten mostra katak Munisipiu Baucau mak dominante liu ho 30.1% husi total PDIM. Nota
katak Munisipiu Baucau sei kontinua nafatin finaliza projetu re-integrasaun komunidade husi afetasaun
seguransa rai laran nebee seidauk hotu. Munisipius sira seluk kontinua koloka hodi finaliza projetus
reapropriasaun no retensaun 2016 iha 2017.
Grafik 5 : PDIM Foun vs PDIM Reapro/Retensaun
PDID Foun
Aileu
0%
Baucau
31%
PDID Reapro
Ermera
7.8%
Lautem
7.4%
Liquica
1.9%Manatuto
5.2%
Bobonaro
4%
Ainaro
1%
Covalima
3%
Dili
17.6%
Viqueque
3%
Manufahi
13.7%
Dili
8%
Oecusse
0%
Oecusse
0.0%
Manufahi
4%
Ermera
7%
Bobonaro
0.8%
Covalima
0.8%
Viqueque
5.9%
Aileu
3.4%
Lautem
4%
Manatuto
23%
Baucau
28.6%
Liquica
12%
Ainaro
7.0%
Grafik 5 iha leten mostra katak Projetu PDIM husi 2016 nebeé’e halo reapropriasaun/retensaun ba 2017
refere liu ba munisipiu Dili 17.6%, Baucau 28.6%, Manufahi 13.7%. Ba Munisipiu sira seluk menus husi
7.8%. Maibe ba PDIM foun munisipiu Baucau mak domina nafatin ho montante 31% no Manatuto 23% no
restu menus husi 12% ba munisipiu sira seluk hanesan temi iha grafiku 5 iha leten.
Page 13 of 188
Programa PNDS 2017 koloka orsamentu hamutuk rihun $400, ba deit kustus operasional PNDS. Bele
akompanha grafiku tuir ne’e:
Grafik 6 : Orsamentu Programa PNDS 2017
Aileu
5%
Viqueque
10%
Ainaro
4%
Oecusse
5%
Baucau
16%
Manufahi
9%
Manatuto
7%
Bobonaro
9%
Liquica
5%
Covalima
7%
Lautem
6%
Ermera
13%
Dili
4%
Grafik 6 iha leten mostra katak munisipiu Baucau, Ermera no Viqueque mak hetan alokasaun kustus
operasional bot liu munisipiu sira seluk entre 10%-16% no munisipiu sira seluk hetan alokasaun orsamentu
menus husi 10%.
Page 14 of 188
PARTE C : PERFIL NO ORSAMENTU MUNISIPIU HUSI PROGRAMA PDIM NO PNDS
1. ADMINISTRASAUNMUNISIPAL AILEU
AILEU DISTRICT
;
Spatial Distribution of Dwellings
;
;;
;
;
;;
;
;; ; ;
;
;;
;
;
;;
;
;
;
;;
; ;;;;;;;; ;
SUCO-LIURA I
; ;;;;
;;
;
;;;
;
;;;;
;;; ;;;;;;
; ;;
;
;
; ;; ;
;
; ; ;
;;;; ;
;
;
;
;
;
; ; ;
;
;
;
;;;
;
;
;;
; ;
; ;; ;
;; ; ; ;
;;
; ;;
;; ;
;
;
;; ; ;;;;; ;
;;
; ;
;;; ;
;
;;
;;;
;
;;;;;
;; ;; ;; ; ;;;
; ;;;;;;;;
; ;
; ;;
; ; ; ; ;;;
;
;;;
;;; ;
; ;; ; ;
; ; ;
; ; ;;;
;
;
;
;
;
;
;; ; ;;;
;; ;;; ;
; ;
;
;
; ;;;;;;;;;;;;;;;;;;;
;
;;;
;
;
;
; ;
;
;;;
; ;; ;
; ;;
;;
;
;
;;
TOHU META
;;
;
;
;;
FA TISI
; ;
;
;
;;
;
;
;;
;
;
;;
;
;;
;
; ;
;
;; ;
;
;
LAULARA
;;
;;;
;;;
;; ;
;; ;
;
;
;
; ;
; ;;
; ;;
;
;
;;;;
; ;;;
;
;;;;;;;
;
;;
;;
; ;;; ; ;;;; ;
; ;; ;;; ;;;;;; ; ;;;;;;
; ;;;;;;
;;;;;;;
;; ;;;
; ; ;;;;;;;;
;;;;;
;;;;; ;;; ;;;; ;
;
;
;;;
;;;; ;; ;
;;;;
;;;;;
;;;;; ; ;;
;;
;;;;;;
;;
;
;
MADA BENO
;
;;
;;;; ;;
; ;;;;;
; ; ;;;;;;;;;;;;;;
;;;;
;
;;
;
;
AISIR IMOU
;
;
; ;
HOHOLA U
;;
;;
; ;;
;
; ;;;;; ;
;;;
;
;;;;; ;
;
;
;
;;
; ;
;;
; ;;
;
;
;
;
;;
;
;;;
;; ;
;
;
;; ;
;
;
;;;
;;;;;;
;;; ;; ;;
;
;;
;;
;
; ;;;;;;;;
;
;
;;
;
;
;;
;
;
;
;;
; ;
;;;
;;;;;;; ; ; ;; ;;;;;; ;
;;;;;; ;;;;;;;;;; ; ; ;;;;
;
;
;; ;
;; ; ;
;; ;
;
; ;;;
; ;
;
;;
;;
;
;;;;
;;;
;;;;
;
;; ;
;; ;
;;
;
; ;;
;
;
;; ;
;; ;
;
;
;
;; ;;
;
; ; ; ; ;;
;;
;
;
;; ;
;
;
;; ;;; ;
;
;
;
;; ;
;;;; ;
; ;;; ;
;;;; ;;
;;;;
;
;;;
; ;;
;
;;;
;
;
;
;
;
;; ;;
;
; ; ;;
;
;
;; ; ; ;;; ;;
; ;
;
;;;;; ;
;;
;; ;
;;; ;;; ; ; ;
;
;;; ;; ;;;;;
;;;; ;;
; ; ;;
; ;;
;;; ;;;; ;;;;;; ;
;
;
;;
; ;;;;; ;;;;;;;;
; ; ; ;;;
; ;;;
;;;;;;;;;; ;; ;; ;; ; ;;
;
;; ;;
;;
;; ;;; ;;; ;
;
; ; ;
;
; ;;;;; ; ;;;;
;
;
;
; ;;;;; ;;;
;;
;
;
;
; ;;; ;
FA TU BOSA
;;
; ;
;
;
;;
;;
;
;
;
;; ;
; ; ; ;; ; ;
; ;;;;;;;;
; ;;;
;;;;
;;
; ; ;; ;;
; ;;
;
;;;;
; ;
;; ; ;; ; ; ;
; ;;
;; ;;; ;; ; ; ;;;
;
; ;
;;;; ; ; ;; ; ; ;; ;; ;;;;
;;
;; ; ; ;
;
;;;
;
; ;; ; ; ;; ;
;;; ;
;; ;
;; ;
;
; ;; ;
;;
;;; ;;;
;;; ;;;;;;;; ; ;;;; ;;
Subdistrict B oundary
;
;;
;
;;; ;
;;;
;;
Two-lane sealed road
One-lane road
4 W vehicle track
;
;; ;;;;;;
;;
;;
;
;
;
;;
;;;
;; ;;;
;;;
;;; ;
; ;; ; ;;;
;;;;; ;
;; ;;;;;; ;; ;
;
;;;;;
;
;;;
;
;
;
;;;;;;;;;; ;;;
;;;;;;;;;;;
; ;;
;;
;
; ;;;;
;; ;;
; ;
;
FA TU RASA
;;;;;
;
;; ;;;;;;;;
;
HAUTOHO
;
;;
;;;;
;;
; ;;
; ;;;
;;
;
; ;; ;;;;;;;;;;;;;;;;;;
; ;;
;;;;;
; ;;;;;;;;
; ; ;
;
LIQUIDOE
;
;
;;
;
;
BERELEU
FA TU RILAU
;
;
;;;
;
;
;;
;;;; ; ;
;
BETULAU
;
;
;
;
;
;
;
;
;
;; ;
;
;
;
;;
;
;
;;;;;
; ;; ;;; ;
;;
;; ; ;
;
; ;;
;
;;
;
; ;;;
;
;;; ; ; ;;;; ;
;;
;;
;;
;;; ; ; ;;; ;;
;
;
; ;;
;;
; ; ;;
;
;;
;;
;;
;;
;
;
;; ;;;;
; ;
;; ; ;;; ;;;
; ;
;;;;
;;; ;
;
;
;;;
;;;;;;;;;
;;
;;;;;;;;;;;;;; ;
;;
;;;;;;;;
;;;; ;;; ;
; ;;
;
FA DABLOCO
ACUBILITOHO
;
;
;;
MAUMETA
Ñ
;
;;;
;;;;;
;;
;
NAMOLESO
FA HIRIA
;;
;;;;
;;;;;
;
Occ upied Dwelling
Hos pital and Clinic
CHC (Comm unity Health Center)
Suco B oundary
;; ; ;
MANU CASA
;
;
; ;;;;;;;;;; ; ;
;;; ; ; ;;;; ;;;;
; ;
;; ; ;
;;
;
;
;;; ;;;;;;;;;;;
;; ;
;;; ; ;;;
;
;
SUCO LIU RAI
;
;
; ;;;
;;;; ;;;;
; ;
; ; ; ; ;;;;;
;;
;;
;
;; ;;;;;
; ;;
; ; ;
;
;;;; ;; ;;;;;;;;; ;;;;;;;;;
; ;;
; ;;;;
;;;;;;;;;;
;;;;;
;;;
;
;;
;;
;
;
;
;;;; ;;;;
;; ;
FA HISOI
;
;
;;
;;;
;;
;;;;;;;;
; ;; ;
;;;;;;;; ;;; ; ; ;;;
;
;
;;
;;; ;; ;;
;;;;; ; ;;; ;;;;;
;
;
;
;;;;;;;;;
;;; ;
; ; ; ; ; ;; ;;;;;
;;
;;; ;;;;
;
; ;
;;
;
;; ; ; ;
;;;
; ; ;;;; ; ;; ; ; ;
; ;;;;;; ; ; ;;;;; ;;;;;; ;; ;;; ;;; ;;;;;; ;;;;; ;;;;;;;;;;;; ; ; ;;;;
;;
;
; ;; ;;;;;;;;;;;
;;
;
;; ;;
;
;
;
;
; ;;;
; ; ;;;;
;;;;;;;
;;;;
;;;;;;;; ;;;
;
;
;
;
;
;
;
;
;
;
; ; ;; ;;
;;;;;; ; ; ; ;;;; ;; ; ;; ;
; ;;
;;;;;
;;; ;
;; ; ;
;;
; ;;;
; ; ;;;
;;
;;;
;
; ;; ;
;
;; ;
;
;;;; ; ;;; ; ;; ; ;; ; ;;
;
;;;
;; ;
; ;
;
;;
; ; ; ;;;; ;;; ; ;
;; ; ;;; ;
; ;
;;
; ;;
;;;
;; ;;; ; ;;;
;
; ;;;;;;;;;;;;;;
;;;;;;;;;
;;;; ;; ;;;;; ;
;;
; ;;;;
;;;;;;;;;;;;;;;;;;; ;;;;;;;;;;;;
;;;;;;;;;;;;;;;;;;; ;;;;
;
;;;;; ;
;;;;;
;;
;; ;;;
;;
;
;
;;;
;;;;
;
;
;;
; ;
; ; ;;
;;;;;;
;;
;;
;;
;
; ;
;
;;;;;;;; ;
;
;
;
;;;;;;;;
;
;; ;
;;; ;
; ;;;;;;;;;
;
;; ;;
;;;;;; ;;;;;;;;; ;;;;;; ;;;;;;;;;
;; ;
;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;; ; ;; ;; ; ;;;;; ;;
;
; ;;;
;;;;;;;;;;;;;;;;;;;; ;; ;;;;;;;;;;
;;;;;;;;; ; ;;;;
;;; ;; ; ;
;;;;;
;; ;
;;;;;;;;;;
;
;
;;;;;;;;;;;;;;;
;;;;
;; ;; ;
;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;; ;;;;;;
;;;;; ; ;
;;
;;;;; ;;
;; ;; ; ;;
;; ;;;;; ;; ; ;
;; ;
;
;;; ; ; ;;;;
;;;;;;;;;;;;;;;;;;;; ; ; ;
; ;;
;
;;
;
;
;
;
;
; ;;
;
; ;; ;
;; ;;
;
;
;;;;;;;;;;
;
; ;;
;;;
;
;
;;; ;;
;;;;
;
;
;; ;
;;
; ;
;
;;
;;
; ;
;
;;;;
; ; ; ;
;; ; ;;
; ;;
;
;;; ;;;; ;
;
;;;;
;;
;
;
;
;
;;;;;
;
;;;
;
;;
;;;;;;
; ;
;;
;;;;
;
;
;;;;;;
; ;;
;;;;; ;
;;;
;
;;;
; ;;;;;;;;;;;;;;; ;; ;
;; ;;;;;;;;; ;;;
;; ;
;;
;
;
;
;
BANDUD ATO
;
;;
;;
;;
REMEXIO
;
;
;
; ;
;; ;;
; ;; ;;;;
;;;;
;;;
;;;;;;
;;
;;;
; ;
; ;
;
;;
;;
;;
;
TU LA TAQUEO
;; ;
;;;
; ;;;;; ;
;
;;
; ; ;;
;
; ;
;
;;
;
;;
;
;;
;;
; ;
;;;
;;
;
;
; ;
;
;
;;;
;
;;
;;
;
;
Ñ
;;
;;;;;;
;
; ;;
;
;
;
;;;
ACUM AU
FA HISOI
AILEU VILA
;
; ;;;; ; ;
;;
;;
; ;
;;;
;;
;
;
;
;
;;;
;;; ;;;; ;
;; ;;;;;;;;;;; ;;
;;
; ; ;;; ;;
; ; ;;
;; ;; ; ;;;;;;;;;;;;;;;;;
;;;;;;; ;;;; ;
; ;
; ;;;;;;;;;;;
;;; ;; ;;
;;;
; ;;;;;;;;; ;;; ;; ;;;
;
;
;;;;
;;;;;;;;;
;
;
;; ;
;;; ; ;
;
;
;; ;
;; ; ;;;
; ;; ;
;
SELOI
MALERE
;
Ñ
;
;
;
;;
;
;;
;;
;;;
;
; ; ; ;;;;;;;;
; ;;;;; ; ;
;
;; ; ;
; ; ; ;; ;
; ; ;;;;;;;;;;;; ;;;
;;
;
SABORIA
SELOI
CRAIC
;
;
; ;
;
;
;;
;
;
;;;
; ;
;; ;
;; ;; ;
;;; ;
;;; ; ;;;
; ;;;
;;;;;;;;;;;;;; ;
;;
;;
;
;;;;
;
; ;
; ; ;;;;;
;;;
; ;;
;;;;;;;;;; ; ;
;
; ;;;;
;
;
;
;
; ;; ;
;;; ;
;
;
;
;
;
;;
;; ;;;;;;;
;;
;;; ;
;
;
;;;;;;
;; ;;;
;
; ;; ;;
;;;;
;; ;
;
;; ;
;;
; ;;;; ; ;
;
;;; ;
;
; ; ;;;;;; ;;; ;;;;;; ;;
; ;
;;;
;;
; ;; ;;;
;;
; ;;;;;;;;; ;
;;
; ;;;
;; ; ; ;; ;
;;;; ;;
;; ;
;
;;;;; ;;
; ;;;;; ;
;
; ;
;; ;;
;
;;
; ;;;;;;;;;
;;;;; ;
;;;
;
;;
;
; ;; ; ;
;
;
;
;;
;;; ; ;
;
;;
; ;;;;
;
;
;;; ;;;
;;
;;; ; ;; ;
;;;;
;
;
;;
;;;;;
;;;;;;
;;; ;; ;
;;
; ; ; ;
;;;;;;;;;; ;
;;
;; ; ;
;;;;;;;;;
; ; ;;;; ; ;; ;;
;
;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;
;;
; ;;;;;
;;;
;;;;; ;;;;;;;
;; ;; ;
;
; ;
;;;;
;
;
; ;; ; ;
;; ; ;
;
;; ;
;
; ; ;;;
; ;;;;;
;;;;;;;;;;
;;;;;;;;;
;
;;;;;;; ; ;;;;; ;;
;
;;; ;;;;;;;;
; ;;;;;;;; ; ; ; ; ;; ;;;
;;
;
;
;; ;;;
; ;; ;;;
;;;
;;
; ;;
;;
;;; ;;;;;;;; ;;; ;;
;;;; ;
; ;;
;;;;;;;;;;;;
;;;;;;; ;;;; ; ;;
;; ;;;;;;; ; ;;
;;; ;
;;;; ; ;;;
;;;;;;;;;;;;
; ; ; ;;;;; ;; ;; ;;;;
;;;;;;;;;;;;;
;;
;;;;;; ;
; ;;;;
;
; ;
;;;
;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;
;;;;;; ;
;;
;
;
;;;;;;;;;;; ;;;;;; ;;
;;;;;; ;;;;
;;;;;
;;;;;;;;;;;;; ; ;;;
;;
;
;
;
;
;
;
;
;
;
;;;;; ;;;
;;;;;;;;;;;;;;;;;; ;
;;; ;
;;;
;;;;;; ; ;
; ;;;;;;;;;;;
; ; ; ; ; ;;
;;
;
; ;;;;;;;;;;;;
;
;
;
;
;
; ;; ;;;;;;;;
;
;;; ;;
; ;; ;; ; ; ; ;;; ;
;; ; ; ; ;
;
;
; ;;
;;;;;;;;
; ;;;;; ;; ;
;;; ;;;;;;;;;;;;;;;;;;;; ; ;
; ;; ;;
;;;
;
;
;; ;; ;; ;;;;; ;
;;
;;; ;
;
;
; ; ;;
;;;; ;
;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;; ;;;
;;
;;;;;;;;;;;;;;;;; ;
; ;;
; ;;
;;;;;;;; ;
;;
;;
;;; ;;
;; ; ; ;;
;
;
;
;
;;;;;
;
;
; ;;;
;; ; ;
;;;
;;
;
;
;;;; ;;; ;;; ; ;;;;;;;
;
; ;;;;
; ; ; ; ; ;;; ; ;;;
;;;
;
;
;;
;
;
;;
; ;
; ;
;;;;;;;;
;
;;
;;
; ; ;;;;;;;;;;;;;;;;;; ;;;;;;;;
;; ;;; ;
;
;;;;;;;;;; ;;;;
;;;;;;;
;
;;
;;;; ;;;
; ; ;;
;
;;
;
;;;;; ; ;;;; ;;;;;;;; ;;; ;; ;;
;
;;
;; ;;;;;; ;;
;;; ; ;;;;;;
;;;;;;;;;;;;; ;;;;;;;;;; ;;;;;;;;;;;;
;;;
;; ; ;;;
;;; ;
;;;;;;;;;;; ;;;;;;;;;;;;;
;;
; ;;;;;; ;; ;;;;;
; ;
;; ; ; ;;;;;;
;;;;;;
;;
;;;;;;; ;; ; ; ;; ;;
;;;;; ;;
; ;; ;;; ;; ;
;
;
;;;;
;
; ;;
; ; ; ;;;;; ; ;;;;;;;;;;; ;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;; ; ;;;;;;;;
; ; ;; ; ;; ;
;
;
;
; ;
;
;;
;;;; ;
;;
;
;;
;;;;;;;;
; ;;;;
;
;
; ;;;;
;;;;;;;;;;;;;; ;;;;;;;; ;;
;
; ;
;;;
; ;
; ; ;
;;
;
;
;
;
;
;;
;;;
;;;;;
;;;;;;;; ; ;
;
;
COTOLAU
;;
;;
;
;;
;;;
;
TA LITU
;
;;;; ;
;;;;
;
; ;
;
;;;;;; ; ;
;;; ; ;
;
;
;;;;;;; ;;;; ; ; ; ;
;;;
; ;
;; ;;
;;;;; ;
;;
;;;;
;; ;; ;; ;;
;;;
;
;;
; ; ;; ;; ;;
; ; ;
; ; ;;;;;;
; ;;; ;; ;;; ;; ; ;
; ;;; ; ; ;;;
;;
;;;;;;;
;;
;;;;;; ;
; ;; ;
; ; ; ;;
;;;;;
; ; ;
; ; ; ;;
;
;
;;
; ;
;
;;;;;;;
; ;;
;;;;;;;
;;
;;;;; ;
;;;;
;;;
;
; ;;;;;;; ;;;
;;
;;;;
; ;;;;;;
;
;;;;;;;;
;;
;
;
;
; ;
;
; ; ;
LA HAE
;
;;; ;; ;;;
;
; ;
;
;;;;
;
;
;;
;;; ;;
;
;
;;;;
;
; ;;;; ;
;
;;;;
;
;;
;
; ;;
; ;
;
;
; ;; ;;;
;
; ; ;;; ;;;
;;;;
;
;
;;;
; ;;;; ;
; ;; ;;;;; ;;;;;;;; ;
;
;; ;; ;;;;;
; ;; ;
;
;
; ;;;;
; ;; ; ;
; ;; ;;;;;; ; ;;;;;
;
;
;
;
;;;
LA USI
;
;;
;
; ;;;;;
;
; ;;;
;
; ;
0
5
10
15
20 Kilometers
Perfil
Administrasaun Munisipal Aileu lokalizadu iha parte sul Dili, kapital paíz no mapa 1 hatudu pozisaun
jeográfika Munisipiu Aileu ne’ebé ho luan hamutuk 729 km² ho populasaun ema na’in 44,325 no densidade
demografika ema 50.6 ba km2, tuir Sensus 2010. Topografia Munisipiu Aileu ne’ebé foho dominante liu ho
a’as entre 350 m to’o 1,500 m sukat husi tasi. Kapitál maka Aileu Vila iha foho Mota Mantane ho altitude
913 m. Administrasaun Munisipal Aileu iha Postos Administrativos 4, Sukus 31 no aldeias 139 hanesan
hatudu iha tabela 1.1.
Tabela 1.1 Posto Administrativo , Sukus no total Aldeias/Sukus
Aileu Vila
Sukus
Total
Aldeias
Aissirimou
5
Badudato
3
Fahiria
6
Fatubossa
7
Hoholau
5
Lahae
5
Lausi
4
Laulara
Sukus
Total
Aldeias
Fatisi
5
Cotolau
5
Madabeno
5
Talitu
4
Tohumeta
3
-
Liquidoe
Sukus
Total
Aldeias
Acubilitoho
3
Bereleu
5
Betulau
3
Fahisoi
3
Faturilau
2
Manucassa
2
Namolesso
4
Page 15 of 188
Remexio
Sukus
Total
Aldeias
Acumau
3
Fadabloco
7
Fahisoi
3
Faturasa
4
Hautoho
3
Suco Liurai
3
Maumeta
3
Aileu Vila
Laulara
Sukus
Total
Sukus
Total
Aldeias
Aldeias
Suco Liurai
8
Seloi Malere
6
Saboria
3
Seloi Craic
10
Data husi : MAE no Diresaun Estatistca
Liquidoe
Sukus
Total
Aldeias
-
Remexio
Sukus
Total
Aldeias
Tulataqueo
7
-
Funsionárius Governu iha Administrasaun Munisipal Aileu inklui:
SES:
1. 107 Polísias,
2. 40 kompostu husi : 37 pessoal Seguransa Sivíl no 3 funsionarius administrativa
3. 21 Bombeirus
Edukasaun:
1. Professores Ensino Infantil : Publiku (10); Fundasaun (21),
2. Profesores Ensinu Basiku: Públiku (420, Privadu (40);
3. Profesores Ensinu Sekundárius Geral : Públiku (52) , Fundasaun (18),
4. Profesores Ensinu Sekundárius Tecnico vocacional. : Publiku (18) : Fundasaun (0)
Administrasaun Munisipal Aileu iha eskolas Infantil Publiku (6) Fundasaun (14); Eskolas Ensinu
Basiku Publiku (71) no Privadu (5) , Eskolas Sekundárias Publiku (3) no Privadu/Fundasaun (3), ho
Eskolas Ensinu Tekniku Vocasional Publiku (1)no Privadu (-).
Saúde:
1. Funsionáriu administrasaun no lojistika
: 14
2. Médikus lokais: 45 (inklui espesialistas);
3. Enfermeirus (31)
4. Assistente enfermeiros: 8 ho
5. Parteiras: 24;
Fasilidades saúde ne’ebé iha, maka Sentru Saude (4), Postus Saude (30), Klínika Privadas (1) ho
SISCa (33).
MSS :
1. Numero idozus (tinan 60 ba leten ) no invalidus ne’ebé simu subsidio iha Munisipiu Aileu hamutuk
3,162 pessoas ne’ebé kompostu husi idozus 3,024 pessoas no invalidus 138 pessoas.
2. Numerus benefisiarius ba program Bolsa da Mãe hamutuk 2,935
3. Numerus Combatentes ba Libertasaun Nasional no benefisiarius ba Martires iha Munisipiu Aileu
hamutuk 3,694 pessoas.
4. Total funsionariu hamutuk 7 mak destaka ba Munisipiu; 3 iha Munisipiu no 4 ba Posto
Administrativo, kada Posto Administrativo funsionariu ida (1).
Page 16 of 188
MAP
: 80 Extensionistas
CNE
: 7 funsionarius
Ministeriu Justisa : 10 funsionarius
MCIA
: 6 funsionarius
MOPTC
: 42funsionarius
SEJD
: 1 funsionariu
SEPFOPE
: 4 funsionarius
MAE
: 65 funsionarius kompostu husi Diresaun Munisipal 34 ; STAE 7; PNDS 39.
DESPESAS JERAL ADMINISTRASAUN MUNISIPAL AILEU
2017, Administrasaun Munisipal Aileu hetan alokasaun orsamentu hamutuk tokon $2.4. Orsamentu hirak
ne’e aloka tuir linhas orsamentu servisu sektoral no secretariado munisipal nian. Husi total orsamentu
akumulado ona kustus ba merenda eskolar, alfabetizasaun, konsensoens eskolar, subsidiu sukus, jestaun
merkadoria, aktividades agrikultura, limpeza rurais & urbano no despesas operasional sira seluk hanesan
iha tabela tuir mai ne’e;
Tabela: 1.2 Despesas Jeral Munisipal Aileu
SV
Administração Municipal de Aileu
BS
TP
KM
KD
Total
1,012
929
489
-
476
125
468
-
-
96
134
-
-
-
230
Serviços Municipal de Educação
198
458
21
-
-
677
Serviços Municipal de Agricultura
231
Secretáriado de Administração Municipal
Serviços Municipal de Saúde
-
2,430
1,069
163
68
-
-
-
Serviços Municipal de Obras Públicas e Transportes
33
26
-
-
-
59
Serviços Municipal de Água, Saneamento Básico e Ambiente
35
70
-
-
-
105
5
Serviços Municipal de Gestão Mercados e Turismo
-
5
-
-
-
Serviços Municipal de Registos, Notariado e Cadastrais
6
4
-
-
-
9
Serviços Municipal de Ação Social e Gestão de Desastres Naturais
5
39
-
-
-
45
PROGRAMA NASIONAL DEZENVOLVIMENTU SUKUS (PNDS)
VI Governo Konstitusional através Orsamentu Jeral Estadu 2017 prevé orsamentu ba programa PNDS iha
AdministrasaunMunisipal Aileu hamutuk rihun $20.010. Husi total ne’e koloka ba kustu operasional iha
suku 8 refere Postu Administrativu Aileu Vila hodi halo planeamentu, hanesan temi iha tabela 1.3.
Page 17 of 188
Tabela : 1.3. : Kapital Grants – PNDS
Munisipiu
Aileu
Aileu
Aileu
Aileu
Aileu
Aileu
Aileu
Aileu
Posto
Administrativu
Aileu Vila
Aileu Vila
Aileu Vila
Aileu Vila
Aileu Vila
Aileu Vila
Aileu Vila
Aileu Vila
Sukus
Aisimou
Bandudato
Fatubosa
Lahae
Saboria
Seloi Craic
Seloi Malere
Suco Liurai (Alieu Vila)
Total Aileu
Kustus
Operasional
2,415
2,300
2,530
2,530
2,530
2,645
2,415
2,645
20,010
Kustus
Fisiku
Total
2,415
2,300
2,530
2,530
2,530
2,645
2,415
2,645
20,010
-
KAPITAL DEZENVOLVIMENTU - PDIM
2017, Munisipiu Aileu hetan alokasaun orsamentu programa PDIM hamutuk rihun $166,061.6. Husi total
ne’e, finansia ba projetu nebee seidauk finaliza iha 2016 hodi kontinua finaliza fali iha tinan 2017 hamutuk
projetu 3 ho nia montante hamutuk rihun $148,328 no projetu foun ba 2017 hamtuk 1 ho montante
orsamentu hamutuk rihun $17,733.4. Projetu sira ne’e refere liu projetu konstrusaun ponte, edifisiu
veteranus no posto saude hanesan mensiona iha tabela 1.4. tuir ne’e.
Tabela 1.4. Kapital Dezenvolvimentu PDIM
Na'in ba
Projetus
Saude
Naran
Programas
PDIM
M AE
PDIM
M AE
PDIM
M AE
PDIM
S tatus
Projetus
Retensaun
Naran Projetus
Konst, Posto Saude Tulataqeu
Konstrusaun Ponte Ki'ik Iha Orlala Ligasaun
Reapropriasaun
Suku Liurai - Hoholau- no Suku Seloi M alere
Reapropriasaun Rehabilitasaun Edificio ba Veteranus iha Aileu
Rehabilitasaun Edificio Administrasaun M unicipiu
Foun
Aileu
Aileu
Postos
Administrativos
Remexio
Aileu
Aileu
Liurai
39,751.82
Aileu
Aileu
Seloi M alere
85,088.91
Aileu
Aileu
Aisirimou
17,733.41
Munisipius
S ukus
Tulataqeu
Total Aileu
Total
Orsamento
23,487.45
166,061.60
DESPEZA PARSEIRU DEZENVOLVIMENTU
Iha projetu 13 husi paerseiru dezenvolvimentu mak planeia atu implementa iha Administrasaun Munisipal
Aileu iha 2017. Hamutuk tokon $3.-, projetu sira ne’e balun sai hanesan kontinuasaun no balun sai
hanesan projetu foun ho nia orsamentu hanesan mensiona iha tabela 1.5.
Tabela 1.5 Despezas Parseiru Dezenvolvimentu 2017
Agensia
Doadores
Programa apoiu
Nova Zelandia,
Ministériu
Negosiu
Estranjeiru no
Komersiu
Titulo Projetus
Diskrisaun Projetus
Programa
Polisiamentu
komunitaria
Timor-Leste nian
Atu fo apoiu ba dezenvolvimentu profisional iha
longu prazu ba Policia Nacional Timor-Leste
(PNTL) nian,Governu Timor Leste nian fo ona
sinal interese nian atu simu apoiu ba
dezenvolvimentu kapasidade nian husi parseiru
save bilateral sira. Sekretariu de Seguransa Timor
Leste nian no PNTL husu ona apoiu husi Nova
Zelandia iha area politika komunitaria nian.
Page 18 of 188
Pilar estrategia
planu
desenvolviementu
Enkuadramentu
Instituttusional
Planu
Distribusaun
$ 434,706.83
Agensia
Doadores
Titulo Projetus
Diskrisaun Projetus
Kareteristika Politika Komunitaria sentraliza iha
Lei Organika 2009 PNTL nian, no husi rua rua
ne’e tantu politika ka lideransa fo ona prioridade
ba politika komunitaria nudar aprosimasaun
ne’be apropriadu atu hamenus knflitu ka krime
iha Timor-Leste, hanesan baze protetora ba
dezenvolvimentu ekonomiku no social. Golu
tomak husi TLCPP nian atu oinsa bele hari
komunidade ne’be seguru, liu husi politika
komunitaria ida ne’be efisiente ihaTimor-Leste.
Programa nee konsiste husi komponente tolu:
1) Komponente estratejika ida,ho foku ba nivel
nasional, hodi fornese apoiu ba PNTL atu oinsa
dezenvolve ba oin hodi instituinaliza ninia
politika komunitaria nian, estratejia, planu de
asaun , sistema no regularizasaun , no
merkanismu ba envolvimentu iha sosiedade
komunidade nian, no atu dezenvolve programa
espesial kona ba asduntu politika save
komunidade hodi konsultasaun ho distritu sira.
Ida ne’e sei envolve Konseleiru Polisia ida ho
longu termu atu fornese apoiu ba PNTL,
partikularmente Unidade ba Politika Komunitaria
no asistensia teknika ba kurtu termu Polisia NZ
nian ba area sira ne’be ho nesesidade particular
mak hanesan intelijensia servisu polisial nian
no dezenvolvimentu programa kona ba asuntus
save mak hanesan prevensaun ba violensia
domestika nian.
2) Komponente ba treinamentu nian ida atu hodi
fo apoiu ba rekrutamentu ne’be efetivu no serbisu
ba treinamentu polisial nian (entre pesoal sira
hotu PNTL nian) ne’be mak la’os deiot atu
dezenvolve koinesimentu no espesialidade iha
politika komunitaria nian, maibe ba mos
motivasaun , konfidensia no kompromisu atu
implementa aprosimasaun hirak ne’e. Ida ne’e sei
envolve Konseleiru Polisia NZ ida ba
Treinamentu nian hodi fornese apoiu ba Sentru
de Treinamentu Polisia nian ni Unidade Polisia
Komunitaria nian ba materia dezenvolvimentu
treinamentu apropriadu no dezenvolvimentu no
implementasaun kona ba programa treinamentu
efetivu. Baihira programa ne’e hahu la’o sei iha
oportunidade id aba jestor PNTL iha nivel
nasional ka distritu ne’be mak envolve iha
programa ne’e atu halo vizita ba Nova Zelandia
Page 19 of 188
Pilar estrategia
planu
desenvolviementu
Planu
Distribusaun
Agensia
Doadores
Titulo Projetus
Diskrisaun Projetus
Pilar estrategia
planu
desenvolviementu
Planu
Distribusaun
kona ba finalidade objetivu estudu komparativu
nian no atu hahu hala’o planeamentu programa
nian hamutuk ho sira nia kontrapartida sira NZ
nian.
3) Komponente operasional ida iha distritu foku
atu fornese apoiu ba Komandantes PNTL nian no
ninia pesoal iha Distritu atu entituliza sistema
kona ba politika komunitaria efetiva no
regulamentasaun atu realiza politika komunitaria
ne’be efetivu iha nivel distritus, sub distritus no
mos iha nivel aldeia nian.
Ida ne’e sei envolve mos mentor membrus
Polisia NZ nian ne’be sei hala’o serbisu iha
detritus 3-4 districts. Mentor sira ei vizita dala 34 tina tinan to’o masimu semana 12 no sira sei
pronto atu halu kontaktu iha sira nia vizitas ne’e
to’o iha nivel ne’be pratiku. Konseleiru
Treinador sira ba komunidade no politika nian
mos sei iha sira nia politika atu fo apoiu ba Jestor
Distritus nian entre vizita ne’be Mentor sira
hala’o ne’e.
Programa apoiu
Nova Zelandia,
Ministériu
Negosiu
Estranjeiru no
Komersiu
Fundu Labarik
Bolsu de estudu
no Graduadu
Internatu
Dezenvolvimentu Bolsu de Estudu Nova
Zelandia nian (NZDS) fornese oportunidade ba
estudante Timor oan sira ne’be premiadu atu
estuda ba nivel estudantes universitariu no posgraduadu iha NZ.
Kandidatus sira tenki iha kapabilidade atu estuda
iha area oioin, inklui mos fatin limitadu sira
hanesan medisina nian, aviasaun no medisina
dentaria.
Programa Graduasaun Internatu ne’e kompleta
NZDS ho hanoin ida atu oinsa kapitaliza kona ba
espesialidade husi graduadus sira ne’be fila ona
hodi fo korajen ba sira atu tama iha kareira
governu nian. Kabe ba Minstrus sira iha Governu
atu identifika sa mak sira presiza nune’e
rekerente sira sei koloka iha ministeriu sira ne’e
ba periudu fulan 12, no sira simu salariu baziku
ida husi governu hamutuk ho kustus asosiadu
ne’be kiik inklui mos dezenvolvimentu
profisional sira nian. Maibe ida ne’e la’iha
garantia ida ba empregu ne’ebe sira hala’o no
kabe ba ministru sira rasik mak sei opta atu
fornese politika permanente interna tuir
konkluzaun iha sira nia serbisu internu nian.
$ 131,861.07
$
Programa Media
Page 20 of 188
Kapital
SosialSOCIAL
CAPITAL
Agensia
Doadores
hosi Nasoens
Unidadas
Titulo Projetus
no
Komunikasaun
Diskrisaun Projetus
Pilar estrategia
planu
desenvolviementu
Programa komunikasauan mobilisa
kompromissu ba realizasaun ligasaun ba labarik
’ feto & rsquo; direitus atu alkansa final
ba desenvolvimentu internasional, defende ba
politika, programa sentradus iha labarik no
servisus hanesan mos rekursus nesesarius atu
realiza objetivu iha leten.
2,100.00
Programa estratejias mak : a) usa peskisa
formativa ho base desenvolvimentu estratejiku
ba komunikasaun ne’ebe apropriadu hodi fo
tulun ba hanoin diak ba CRC; b) hasae masimu
ba utilizasaun ba kanais n’ebe iha , inklui mos
meius komunikasaun , komunikasaun
interpesonal no ba komunidade atu halo parte liu
tan no sensibilizasaun no hametin direitus
labarik ;c) programa apoiu hasae
kapasidade ba parseirus ba hasae estratejia
komunikasaun baseia ba evidensia hakbesik ba
hasae kapasidade labarik, inan-aman no
komunidade ho informasaun no matenek nebe
sei hasae moris diak sira nian no mos hodi
hakfilak hahalok ba salva noprotesaun labarik
sira; d) Prestasaun ba apoiu tekniku atu kontrola
kualidade iha deseñu, halao e halo
akompañamentu ba aktividade komunikasaun &
nbsp; Programa ne’e kompostu hosi projetu 2
mak : 1) Advokasia no media, 2) Programa
apoiu ba komunikasaun nebe nia objetivu atu fo
apoiu ba komponentes programa seluk iha
desenvolvimentu advokasia no materiais
treinamentu nian liu hosi hakbesik ba
desenvolvimentu komunikasaun.
Banku Mundial
P116520 IDAH6330: TL
Segunda
oportunidade ba
projetu
edukasaun
Objetivu desenvolvimentu projetu segunda
oportunidade ba edukasaun mak : 1) hasae
numeru ba jovens nebe la eskola no foinsae nebe
remata programa edukasaun nebe ekivalente no
2) atu hamenus numeru no/ka taxa ba abandonu
ba kada programa no nivel, hodi nune’e bele
hasae efisiensi interna ba programa
Banku Mundial
P125032 Projetu
Reszilensia
klimatika Estrada
Timor Leste
Objetivu kona ba Reziliensia Projetu ambiente
Estrada Timor Leste nian ne’e atu salva
infraestrutura ho kapasidade ba rekuperasaun
ne’be lais kona ba ambiente esrtrada nian ba
komunidades sira ne’be presiza tuir ligasaun save
Estrada nian no atu responde ba fasilidadde
Page 21 of 188
Planu
Distribusaun
Dezenvolvimetu
de infraestruturas
Agensia
Doadores
Titulo Projetus
Diskrisaun Projetus
Pilar estrategia
planu
desenvolviementu
Planu
Distribusaun
emerjensia kona ba dezastres naturais.
Governu
Australiano
Ajensia
Kooperativa
Internasional
Japaun
Ajensia Nasaun
Unidas ba
Desenvolvimentu
Internasional
Ajensia Nasaun
Unidas ba
Voluntarius
Australiano ba
Desenvolvimentu
Internasional
(AVID)
Projetu
Promosaun
Agrobusiness
nian husi ema
Feto Rural
Monitorizasaun
no Avaliasaun
Avansa nian
Projetu Avansa
Agrikultura
Voluntarius Australiano ba desenvolvimentu
internasional nebe lansadu hosi Govenu
Australianu iha Maiu 2011 & nbsp; ida ne’e nia
objetivu atu tau hamutuk programa voluntariu 4
nebe tau ketak no alina ba unika bandeira
Governu Australianu ho objetivu ba programa
hamutuk & nbsp ; Objetivu hosi programa ida
ne’e mak atu fo kontribuisaun nebe efetivu ba
objetivu desenvolvimentu Governu Australianu
no parseiru governu liu hosi voluntaries
Australiano nebe servisu ho ema-ema no
organisasaun iha nasaun-nasaun nebe mak atu
desenvolve Objetivu mak atu apoia ba
kapasitas organisasaun uma nain hodi fo
resultadu desenvolvimentu nebe efetivu no
kontinuasaun no atu halo promosaun hanoin
nebe positivu dari Australia iha rejiaun IndoPasifik liu hosi kontribusaun voluntariu sira.
AVD fo oportunidade ba Indonesia nia ema nebe
matenek/badaen atu kontribui ba Governu &
rsquo; Programa ajuda atu halao servisu hodi
dudu ligasaun ema ba ema no hasae kapasidade
organisasaun uma nain iha seitor-seitor hanesan
saúde, edukasaun, desenvolvimentu iha area
rural (sukus), governasaun no lei no justisa.
Voluntarius nebe ativu iha Governu Australia &
rsquo no esforsu hosi diplomasia publiku hodi
hasae konsiensia hosi governu & rsquo;
programa ajuda estranjeiru /esterior no iha
Australia & nbsp; AusAID inisiativa INK124.
Atu dezenvolve agrobusiness husi ema feto rural
ne’be mak uza rekursus lokais no atu
foti/estabiliza sira nia reseitas rasik.
Desenvolpimentu
ekonomiku
$23,957.23
Objetivu husi Avansa M&E ne
‘e atu hodi asisti monitorizasaun husi projetu
Avansa Agrikultura
enkuantu halo orientasaun ba avaliasaun projetu
DAC Avansa Agrikultura nian. Esforsus
hanesan ne’e sei fo informasaun ba jestaun
projetu nian no sai nudar matadalan
dezenvolvimentu ba atividades iha futuru nian.
Desenvolpimentu
ekonomiku
$80,000.00
Avansa Agrikultura (agrikultura adiantadu) sei
kontribui ba aselerasaun kresimentu sustentavel
Dezenvolvimentu
Ekonomiku
$950,366.40
Page 22 of 188
Agensia
Doadores
Titulo Projetus
Diskrisaun Projetus
Desenvolvimentu
Internasional
USAID nian
inkluzivu no kresimentu ekonomiku ba setor
agrikultura iha Timor-Leste. Projetu ida ne’e mos
parte ida husi esforsu ne’be AUSAID halo hodi
asisti Timor-Leste atu sai prosperu liu tan,
saudavel / isin diak no demokratiku.
Avansa Agrikultura ne’e hari atu oinsa bele
integra kresimentu ekonomiku hodi inisiativa
prezidensial rua atu nune’e bele hetan progressu
ida ho susesu kona ba golus no objetivus ne’be
deskreve haktuir lia’fuan Fo han ba Futuru (FTF)
no mudansa Klimatika Global (GCC) Lideransa
kresimentu, Inisiativa .
Konstroe tuir Dezenvolve Komunidade
Agrikultura (DAC) ne’be atu remata iha segundu
kuartal tinan 2015, Avansa Agrikultura sei fo
apoiu ba Ministeriu de Agrikultura (MAF)
Timor-Leste hodi hala’o ninia Planu Estratejika
(2014-2020) liu husi progresu ka meiloramentu
iha agrikultura no
Rekursus basikus
UNICEF
Programa
planeamentu,
monitorizasaun
no evaluasaun
relasaun ba treinamentu no habelar, hodi
aprezenta sistema ba irigasaun, no mos promove
kuda rai ho vejetais ka modo ho valor ne’be aas
no hetan rezultadu osan.
Programa planeamentu, monitorizasaun no
evaluasaun nia fokus iha kolekta, analiza no
deseminasaun informasaun estratejika ba
situasaun labarik no feto, no promosaun ba usa
informasaun ba foti desisaun, planeamentu ,
prepara orsamentu no monitorizasaun hodi
hetan resultadu diak ba labarik , feto no labarik
foin sae sira. Programa nee kontinua suporta ba
Diresaun Nasional Estatistika /Ministeriu
Finansas hodi estabelese data base nasional ba
monitorizasaun no relatoriu ba progressu nebe
halo ba oin ba objetivu desenvolvimentu
millenium,objetivu ba Planu Desenvolvimentu
Estratejiku Nasional no komitmentu
nasional/internasional seluk, usa DevInfo.
Programa ne mos sei fo apoiu at suporta hodi
estabelese sistema jestaun matenek ba labarik
sira. Haktuir ba rekomendasaun revisaun mediu
termu, programa nee sei haforsa politika sosial
research no advokasia ba labarik & rsquo; isus
no suporta ba operasionalisasaun governasaun
no monitorizasaun hosi Plano Desenvolvimentu
Nasional Estratejiku & ldquo;New Dea l& rdquo;
estrutura.
Page 23 of 188
Pilar estrategia
planu
desenvolviementu
Planu
Distribusaun
Kuadru
Instituisional
$
16,170.00
Agensia
Doadores
Titulo Projetus
Diskrisaun Projetus
Rekursus
Basikus UNICEF
Programa Saúde
no nutri