PERAN BADAN PENGAWAS PASAR MODAL DAN LEMBAGA KEUANGAN (Bapepam-LK) DALAM PENANGGULANGAN TTNDAK PIDANA PASAR MODAL DI INDONESIA.
PERAN BADAN PNNC{WAS PASAR N1ODAL DA\ LEMBACA
KLtIANCAh* lBrpepan-Ln D:\l!.{!I Pf NANGGULAT\CAN
TINDAIi PID.{NA P,\SAR \IODAT DI INDO\ESIA
( DickiNclso\ No.
Bf:06
[alultas tlukun. Uriv€rsihs Addnl*,
H,lnmrn,20l0)
9.10 012.
?s
!I]STR{K
P.stu madal dikcnal dcned istihn r.?t/1 uzrtrrii lre berdi temFnt
r.nenunya penjuat nodatdda dcnem pcnb:li nod,rdux. P h.L !Ja. nodal
xa! kailaurya denean diterbitkar UDdaE-undturg Nonor 3 Tinun 1995 Teniang
Pasr. iv{idal yra dapat memberikan kepElim h.(un bagi pclalu psr modal
I:egiari par m.dal lidat rtr rerleps dri pFktek kcjanah yane b.ncnhgm
l..gr lurm yme benatu di t6ar .!dal. yaog diken.l dene tindanpidba pdlI
nodJ li.dak ridm! r6q
modal memberikan
pensfl$
Deeatil terhadaF pdsd
TodJ lndoiesia sehingg! memerlulu lembrgl yang orelakukan peoegakahukun
li pad frodrl ynng dikenrl d€ngf Brdm Pengar'6 tdar Modd dan Lchb.ga
(.udse (B.pcpd-LK). Pemsdlnm i.lm pe.elitio jni tsLn (l) blsliDara
!..an tlapepm-LK dalan penMssnlmAan tindak pidb. Fd\d n$dal- (2) apa
B,DeDd ; L d.r .{ lc.ba." ld ,, " r, h p.' r!6' lrj
'in&I ridrnrpasr. modrl, (l) sena spa srja hambaran _vds
ditcnNi olch Bapepm
lK dain penanggulrgan tindak pid.na pasd nod.r PDncftid ini mcruFkd
r.o.lnirnlu/dtr v,\i.t.ir dengan silat peneliiiin netodc bdpihir dcdulailnelihar
.alsme cackrifirs Undes mdmg N.mor 3 tuhun l9r5 I cDtare tasd llJodal oleh
fap.pam.LK Hasil pciclirib ini nemperliharkr hanrva (l) Peran llipeptun l-K
rru dari pelaksanun tun8si d.n rcv.ndg ymg dinilikinladr Grdin dai turgsi
?r1? ,rrJlj,s (leorbuto aturm), lunesi,1.t,/i.,/,r:r (mrnsrdili dm mcnjaruhkm
!ik\i), rungsi /,v"rrjg,ro?- .,,/or.e,d,r (melatukdr Femenksatu db re.yidikan
:rhadrp lapor adarta duedr tindal pidsa pasr mod.l dr nelitlkao
rne-qrkrn hukm) (l) Rrpepa.r LK mentali! kcrjasda dalm be.tul<
aoeddmg m l\Iorj secra n4ioml dao intencional bail bideg pcnc!,rrn
:u:rn dm ptdutrm inlom*i dalm penlngaor. dibidan8 pasar nod.l lj)
lanbatur yMg dircnrtM ol.h Rapepe, I K yrilu kuian'rya pemahame pcncgal
di lndod$ia renLrng par nodd dmpcnyelesian k6uslindak pidaa pa*
-.Jrl trg sulit krcna dapar menggmegu shbilitG perdag gin di pastu dddrl.
irul F!.btke ddd F€nrggulrgln tind* pidrna pa modaL penu dilalukb
:l Bap.ph LK hms lebih b€{Erm *lil dalam mcnjalanlm tugasnya sebrgri
:.irar pcnga\'6 di p$r modal seda lebib beani dnLin neneuekap dm
:.rF.os.r dugm tindak pidra di raur modal (b) m.ninskatt kcrja\dr
jDnrl dan inremrsional oleh Bap€pam LK, dro (c) lebi! menekmkd kcnbali
:r:i Rlpepm LK menle.i atibat dIi lindrk pidana pasar mod.l sctu basainma
:utm
j::r
penlnlsulusmrra.
I
B,{B
A.
i,!tr
Bclrkrng llrsahh
Drle lchidrpd
bcmasyealial dm beneem, kita tidat dapat nelepAkm
diri ddj kegiatd ncnctui dm mempedahinnan hidup. dilenal jusa densm
k.siah ckonodi alaulu
dunia usaha yang pada umuMya oerupakan landcln
ma mn* nenenufi kebutubo
ckononi admya
kaeda.h
hidup
ydg
d
dm noma ydB Ferl! diikrti
santsi apabila melmegar kaedah
Drld tdgilto
silatoya langka.
jugr
dibcm
dengm
dd nofta tbg b€ dlu tersebut. hal ini dikcnrl
densa. hukum ekononi. Hul.m ckonomi mcnjadi sepedrslar pengatule bait
Lenuiis
mauF6 tidat tcrtulh yms nengaturkesiatan ekonomi, calupannyd daplt
di bidbs Fublik naupun print atau lenssabunsan tad publik dan !.ival baik
sewanasional maupun intemdio.al
I
Peoyimpugan dan p€nyelewengd
dapai bctupa sanlsi perdata dan atlu
kdenn bmyak m6yarakat
kalrgM
drld pehksd hukh
pido!
usana
sehingea
lerlu disegdlb kcmbrli
nersxlb
ban{3 kcgiale usaimya
hanya dicanup dalam lioskungan
hukm pcdata
buy0k kcgiatd alau basie dari
proses kesialanoya
ini tcla!
Ekonomi
atau
hulm
dacmc, sdmskm
dircan trksi pidna. Hrl
dicctuskm oleh pemerinrah dengm diterbilkmla Undrs undma
Nohor 7 Dalml
'laim
1955 Tentmg Peoeuutd, Fenuntut
, d& Peradild
Tin{bl Pidrn Ekononi Jm pe.annr pcmdbgd scldjLtrnra tme
biasa
dikcnal dcnem llukum Pid.na Ekoooni.
Pulalsu.d
ekon..1i .dstu.rl
pembanS$nan
FmbialaM. baik dari pemenohh maupun
pdmbidllan n.nbdguran
di n.so
dibiayai oLeh pemerintrh meialui
dr
tenenhm
ncCtua pcrlr
dd masrd.lal.
Dendatang
brrkcnbmg. kcbut r.n yana semakin besd
slal!
Kcbutuitul
lkan sem.lio besar
berkenrbeg,ni ridtk
lrojaL dar
dan
ald lipar
pcnerinar
LaiMya.
Dcned dcnikia\ psor nrodal dapri nreniad, salah satu .llcdatil pcnbiayatur
pcdbmgun, yaDgdapatmeDlasilihri pclkedbegdckonomi.)
Faslr nodal terjen,ne
Jri
islilah
-anplrdl,rldlkf
yans
3uL sisten bagaifrrnr cda dipenuniiya k.bunrne-kebutuhan
suaru pctuslnrm.
jergka
Drld, ani tala
pastu modal yaitu suatu
pejeg biik uhng maupun m.drl
utiny!
t€mpat
dur
untuk krtiral
psr
dimrnr d:rn!
sendin dipe.dlgdgkm, l,ang nana
dea ldeka pdjes yans merupako utug biasbya b.rbcnluk oblisdi
s.ddlekm dda jarska
panj s ysa
bersmb€r modalreddiri bi.seta ber6cntuk
P.s&nodal daprt Demrinks p.rb pdti.a d.lm lerkeDbansrn ekooomi
disuatu n.gda, yana mana lungsi
pdd nodalyaitul
l. srea utuk nenshimpuo daorda.a masyar* untll
dxlm kugiatm-kcsiatmt
L
Strnbe. pdmbiala& ymg
pedbdsunm nasional:
disalurkm kc
re produktilj
nud.I. nurai dln
cepat basi dunia lsana
dd
KFSINlPTII,AN DAI! SAIt{N
Irdd.sdkan
u.io ddi bab-bab di
alas penuh dapat memberikd
kesimptrlar sebaeai berik!tl
I
Perun Bapelan
l.K d:lan menmggulrogi lind:t pid.na tasr modal dapal
dilihat dari pelaLsu.d lunssi dao te$eninsanny4 yane noaBapepan I-K
lebih nengedepanlan penyelesaiu tindak
piddj tard nodal
mclalui sanksi
dJnininndl drip.da smksi pidM.. Irunesi Bapcpm-LK neliputi ilrgsi
i,rr ffdfi,!
rdng henbuat arum-alxnn tc.hxdap pcl.lu plsd nodal
b(bcnnLl Kcpurusm Kctua Bapepam-LK yane hmr di palxhi oleh
pebku p$ar nodal
di
yds
sclunLlr
Indonesir, tunssi ,ldjudicatary BrpepM-LK
nreLakukan pengaNdan. mencadili
dN menjaru[kan suksi srksi
terhadap
pelaku p6a. modll yang melanggar peEturu li.rundln! undrDgan t.ntrng
pNr
moda, lunAsi inrestigatorr enf.rctntnl, RrFcprm LK mcmtu.yli
keqtm.gan uotuk .rencan buk'i pemdM y&C culup re rdg rer.jadi.ya
tnniik pidana pasar modal be&hsrkno ddmP latodn taisdtsi yhg
mencuriBaka! di busa elek.
2.
Bcnn( kcrjasma du koordinasi
yang dilaksmakan oleh Bapepan r-K adalah
melrrukh ko.rdinasi dengxn Kcpolisiu Republit Indonesia (IOLRI)
Kelaksam Republik lndonesia
db
lenbaga lnrcnGional, baik
dan
dal r uFaya
prcvcntil b.rupa F.laiihm pcnyidiku dao penuntutu dengm PoLRI
ds
Ansr, J$ut.
2003, P,rar ,t/,./,1 kbagdi
1mni.
Arv
Suta"
Stdna lenbiatdan
ddn
lhre dsi P I
Bbdhg
I Futu Cede. 2000.
Rltepm LK. I ltonn
Pasar N1od.l
Tahunan
Modron
J.rda
: Yayasm Sal
Sltria
Bapepd-L(, HubMgm lntedadidn.l, Trnun
Bapeph. 2000 gturze? Pc,genhanEan Peldku Patar ,ilodal : Cehk Aitu Pasat
M.ddl Inrlone:id 2000 200,1, Bapepm dan Depfemen Keumgm
R€!uhlik Ind.nesir- Jakatu
Fudy, Vunir,2001,
tlro
Modal Modth
(tihja.h htk n),
PT
cita Adnyr
Bairi. Bbdung
n_darudin. M.lrsan dm lndra St,vd.20A4,,,l!pzk H&un Pasar ilbda! Indonesia,
K.ncmLlakft
PntbaVieta\ Kanrs Unun Pordl Mrrdl, UI Press,J:krr4 2000
salirri, India. 1993, caktan Hukun Pzszr rvoldl
co clobd
Book.
Jal@ra.Soekturo, Sa.).na, t993, Fakb4aklat yans M?dpeasar&i
P.hqabh ttrktn, Prjawdi. !*n!
Soekdto, Socjono,2006. P,a?ntnr Penelilian
Sumantorc, 1990,,4Jpe*-ajp.t
Snuat|
1942. Hukun
H&M, Ul
Iidana.li Bj.lang
Ekan
lan Perdunguar, Balai Pusek..
Press,
ni.
lakatu
Ghalia Indonesi4
Jakana.
Suneaono. Bmbde. 2001. ,u,todolDgi Penetiti.n Huhm. PT Raja GEEndo
Pers:da
hlda
Tavinayati Yulia Qamadyati, 2409, Hukun Pasar Maddl Di lhrLncsia.
Sina G.afikr lln l:l
widj!j!. Guoa*o de
J.dltu:
Ahmad Yei,2403, Soi H,kun Bisnis: Huk,n Transdki
B;ln;l tnte.nuriondl, PT Rajacr.nnd. Penada
J*dr
KLtIANCAh* lBrpepan-Ln D:\l!.{!I Pf NANGGULAT\CAN
TINDAIi PID.{NA P,\SAR \IODAT DI INDO\ESIA
( DickiNclso\ No.
Bf:06
[alultas tlukun. Uriv€rsihs Addnl*,
H,lnmrn,20l0)
9.10 012.
?s
!I]STR{K
P.stu madal dikcnal dcned istihn r.?t/1 uzrtrrii lre berdi temFnt
r.nenunya penjuat nodatdda dcnem pcnb:li nod,rdux. P h.L !Ja. nodal
xa! kailaurya denean diterbitkar UDdaE-undturg Nonor 3 Tinun 1995 Teniang
Pasr. iv{idal yra dapat memberikan kepElim h.(un bagi pclalu psr modal
I:egiari par m.dal lidat rtr rerleps dri pFktek kcjanah yane b.ncnhgm
l..gr lurm yme benatu di t6ar .!dal. yaog diken.l dene tindanpidba pdlI
nodJ li.dak ridm! r6q
modal memberikan
pensfl$
Deeatil terhadaF pdsd
TodJ lndoiesia sehingg! memerlulu lembrgl yang orelakukan peoegakahukun
li pad frodrl ynng dikenrl d€ngf Brdm Pengar'6 tdar Modd dan Lchb.ga
(.udse (B.pcpd-LK). Pemsdlnm i.lm pe.elitio jni tsLn (l) blsliDara
!..an tlapepm-LK dalan penMssnlmAan tindak pidb. Fd\d n$dal- (2) apa
B,DeDd ; L d.r .{ lc.ba." ld ,, " r, h p.' r!6' lrj
'in&I ridrnrpasr. modrl, (l) sena spa srja hambaran _vds
ditcnNi olch Bapepm
lK dain penanggulrgan tindak pid.na pasd nod.r PDncftid ini mcruFkd
r.o.lnirnlu/dtr v,\i.t.ir dengan silat peneliiiin netodc bdpihir dcdulailnelihar
.alsme cackrifirs Undes mdmg N.mor 3 tuhun l9r5 I cDtare tasd llJodal oleh
fap.pam.LK Hasil pciclirib ini nemperliharkr hanrva (l) Peran llipeptun l-K
rru dari pelaksanun tun8si d.n rcv.ndg ymg dinilikinladr Grdin dai turgsi
?r1? ,rrJlj,s (leorbuto aturm), lunesi,1.t,/i.,/,r:r (mrnsrdili dm mcnjaruhkm
!ik\i), rungsi /,v"rrjg,ro?- .,,/or.e,d,r (melatukdr Femenksatu db re.yidikan
:rhadrp lapor adarta duedr tindal pidsa pasr mod.l dr nelitlkao
rne-qrkrn hukm) (l) Rrpepa.r LK mentali! kcrjasda dalm be.tul<
aoeddmg m l\Iorj secra n4ioml dao intencional bail bideg pcnc!,rrn
:u:rn dm ptdutrm inlom*i dalm penlngaor. dibidan8 pasar nod.l lj)
lanbatur yMg dircnrtM ol.h Rapepe, I K yrilu kuian'rya pemahame pcncgal
di lndod$ia renLrng par nodd dmpcnyelesian k6uslindak pidaa pa*
-.Jrl trg sulit krcna dapar menggmegu shbilitG perdag gin di pastu dddrl.
irul F!.btke ddd F€nrggulrgln tind* pidrna pa modaL penu dilalukb
:l Bap.ph LK hms lebih b€{Erm *lil dalam mcnjalanlm tugasnya sebrgri
:.irar pcnga\'6 di p$r modal seda lebib beani dnLin neneuekap dm
:.rF.os.r dugm tindak pidra di raur modal (b) m.ninskatt kcrja\dr
jDnrl dan inremrsional oleh Bap€pam LK, dro (c) lebi! menekmkd kcnbali
:r:i Rlpepm LK menle.i atibat dIi lindrk pidana pasar mod.l sctu basainma
:utm
j::r
penlnlsulusmrra.
I
B,{B
A.
i,!tr
Bclrkrng llrsahh
Drle lchidrpd
bcmasyealial dm beneem, kita tidat dapat nelepAkm
diri ddj kegiatd ncnctui dm mempedahinnan hidup. dilenal jusa densm
k.siah ckonodi alaulu
dunia usaha yang pada umuMya oerupakan landcln
ma mn* nenenufi kebutubo
ckononi admya
kaeda.h
hidup
ydg
d
dm noma ydB Ferl! diikrti
santsi apabila melmegar kaedah
Drld tdgilto
silatoya langka.
jugr
dibcm
dengm
dd nofta tbg b€ dlu tersebut. hal ini dikcnrl
densa. hukum ekononi. Hul.m ckonomi mcnjadi sepedrslar pengatule bait
Lenuiis
mauF6 tidat tcrtulh yms nengaturkesiatan ekonomi, calupannyd daplt
di bidbs Fublik naupun print atau lenssabunsan tad publik dan !.ival baik
sewanasional maupun intemdio.al
I
Peoyimpugan dan p€nyelewengd
dapai bctupa sanlsi perdata dan atlu
kdenn bmyak m6yarakat
kalrgM
drld pehksd hukh
pido!
usana
sehingea
lerlu disegdlb kcmbrli
nersxlb
ban{3 kcgiale usaimya
hanya dicanup dalam lioskungan
hukm pcdata
buy0k kcgiatd alau basie dari
proses kesialanoya
ini tcla!
Ekonomi
atau
hulm
dacmc, sdmskm
dircan trksi pidna. Hrl
dicctuskm oleh pemerinrah dengm diterbilkmla Undrs undma
Nohor 7 Dalml
'laim
1955 Tentmg Peoeuutd, Fenuntut
, d& Peradild
Tin{bl Pidrn Ekononi Jm pe.annr pcmdbgd scldjLtrnra tme
biasa
dikcnal dcnem llukum Pid.na Ekoooni.
Pulalsu.d
ekon..1i .dstu.rl
pembanS$nan
FmbialaM. baik dari pemenohh maupun
pdmbidllan n.nbdguran
di n.so
dibiayai oLeh pemerintrh meialui
dr
tenenhm
ncCtua pcrlr
dd masrd.lal.
Dendatang
brrkcnbmg. kcbut r.n yana semakin besd
slal!
Kcbutuitul
lkan sem.lio besar
berkenrbeg,ni ridtk
lrojaL dar
dan
ald lipar
pcnerinar
LaiMya.
Dcned dcnikia\ psor nrodal dapri nreniad, salah satu .llcdatil pcnbiayatur
pcdbmgun, yaDgdapatmeDlasilihri pclkedbegdckonomi.)
Faslr nodal terjen,ne
Jri
islilah
-anplrdl,rldlkf
yans
3uL sisten bagaifrrnr cda dipenuniiya k.bunrne-kebutuhan
suaru pctuslnrm.
jergka
Drld, ani tala
pastu modal yaitu suatu
pejeg biik uhng maupun m.drl
utiny!
t€mpat
dur
untuk krtiral
psr
dimrnr d:rn!
sendin dipe.dlgdgkm, l,ang nana
dea ldeka pdjes yans merupako utug biasbya b.rbcnluk oblisdi
s.ddlekm dda jarska
panj s ysa
bersmb€r modalreddiri bi.seta ber6cntuk
P.s&nodal daprt Demrinks p.rb pdti.a d.lm lerkeDbansrn ekooomi
disuatu n.gda, yana mana lungsi
pdd nodalyaitul
l. srea utuk nenshimpuo daorda.a masyar* untll
dxlm kugiatm-kcsiatmt
L
Strnbe. pdmbiala& ymg
pedbdsunm nasional:
disalurkm kc
re produktilj
nud.I. nurai dln
cepat basi dunia lsana
dd
KFSINlPTII,AN DAI! SAIt{N
Irdd.sdkan
u.io ddi bab-bab di
alas penuh dapat memberikd
kesimptrlar sebaeai berik!tl
I
Perun Bapelan
l.K d:lan menmggulrogi lind:t pid.na tasr modal dapal
dilihat dari pelaLsu.d lunssi dao te$eninsanny4 yane noaBapepan I-K
lebih nengedepanlan penyelesaiu tindak
piddj tard nodal
mclalui sanksi
dJnininndl drip.da smksi pidM.. Irunesi Bapcpm-LK neliputi ilrgsi
i,rr ffdfi,!
rdng henbuat arum-alxnn tc.hxdap pcl.lu plsd nodal
b(bcnnLl Kcpurusm Kctua Bapepam-LK yane hmr di palxhi oleh
pebku p$ar nodal
di
yds
sclunLlr
Indonesir, tunssi ,ldjudicatary BrpepM-LK
nreLakukan pengaNdan. mencadili
dN menjaru[kan suksi srksi
terhadap
pelaku p6a. modll yang melanggar peEturu li.rundln! undrDgan t.ntrng
pNr
moda, lunAsi inrestigatorr enf.rctntnl, RrFcprm LK mcmtu.yli
keqtm.gan uotuk .rencan buk'i pemdM y&C culup re rdg rer.jadi.ya
tnniik pidana pasar modal be&hsrkno ddmP latodn taisdtsi yhg
mencuriBaka! di busa elek.
2.
Bcnn( kcrjasma du koordinasi
yang dilaksmakan oleh Bapepan r-K adalah
melrrukh ko.rdinasi dengxn Kcpolisiu Republit Indonesia (IOLRI)
Kelaksam Republik lndonesia
db
lenbaga lnrcnGional, baik
dan
dal r uFaya
prcvcntil b.rupa F.laiihm pcnyidiku dao penuntutu dengm PoLRI
ds
Ansr, J$ut.
2003, P,rar ,t/,./,1 kbagdi
1mni.
Arv
Suta"
Stdna lenbiatdan
ddn
lhre dsi P I
Bbdhg
I Futu Cede. 2000.
Rltepm LK. I ltonn
Pasar N1od.l
Tahunan
Modron
J.rda
: Yayasm Sal
Sltria
Bapepd-L(, HubMgm lntedadidn.l, Trnun
Bapeph. 2000 gturze? Pc,genhanEan Peldku Patar ,ilodal : Cehk Aitu Pasat
M.ddl Inrlone:id 2000 200,1, Bapepm dan Depfemen Keumgm
R€!uhlik Ind.nesir- Jakatu
Fudy, Vunir,2001,
tlro
Modal Modth
(tihja.h htk n),
PT
cita Adnyr
Bairi. Bbdung
n_darudin. M.lrsan dm lndra St,vd.20A4,,,l!pzk H&un Pasar ilbda! Indonesia,
K.ncmLlakft
PntbaVieta\ Kanrs Unun Pordl Mrrdl, UI Press,J:krr4 2000
salirri, India. 1993, caktan Hukun Pzszr rvoldl
co clobd
Book.
Jal@ra.Soekturo, Sa.).na, t993, Fakb4aklat yans M?dpeasar&i
P.hqabh ttrktn, Prjawdi. !*n!
Soekdto, Socjono,2006. P,a?ntnr Penelilian
Sumantorc, 1990,,4Jpe*-ajp.t
Snuat|
1942. Hukun
H&M, Ul
Iidana.li Bj.lang
Ekan
lan Perdunguar, Balai Pusek..
Press,
ni.
lakatu
Ghalia Indonesi4
Jakana.
Suneaono. Bmbde. 2001. ,u,todolDgi Penetiti.n Huhm. PT Raja GEEndo
Pers:da
hlda
Tavinayati Yulia Qamadyati, 2409, Hukun Pasar Maddl Di lhrLncsia.
Sina G.afikr lln l:l
widj!j!. Guoa*o de
J.dltu:
Ahmad Yei,2403, Soi H,kun Bisnis: Huk,n Transdki
B;ln;l tnte.nuriondl, PT Rajacr.nnd. Penada
J*dr