ANALISIS KOMPONEN KIMIA DAN UJI AKTIVITAS ANTIBAKTERI MINYAK ATSIRI BUNGA TEMBELEKAN (Lantana camara L) SKRIPSI YULIA SHARA BR SEMBIRING 120822007

  ANALISIS KOMPONEN KIMIA DAN UJI AKTIVITAS ANTIBAKTERI MINYAK ATSIRI BUNGA TEMBELEKAN (Lantana camara L) SKRIPSI YULIA SHARA BR SEMBIRING 120822007 DEPARTEMEN KIMIA FAKULTAS MATEMATIKA DAN ILMU PENGETAHUAN ALAM UNIVERSITAS SUMATERA UTARA MEDAN 2014

  ANALISIS KOMPONEN KIMIA DAN UJI AKTIVITAS ANTIBAKTERI MINYAK ATSIRI BUNGA TEMBELEKAN (Lantana camara L) SKRIPSI Diajukkan untuk melengkapi tugas dan memenuhi syarat mencapai gelar Sarjana Sains YULIA SHARA BR SEMBIRING 120822007 DEPARTEMEN KIMIA FAKULTAS MATEMATIKA DAN ILMU PENGETAHUAN ALAM UNIVERSITAS SUMATERA UTARA MEDAN 2014

  PERSETUJUAN

  Judul : Analisis Komponen Kimia Dan Uji Aktivitas Antibakteri Minyak Atsiri Bunga Tembelekan (Lantana camara L)

  Kategori : Skripsi Nama : Yulia Shara Br Sembiring Nomor Induk Mahasiswa : 120822007 Program Studi : Sarjana S-1 Kimia Departemen : Kimia Fakultas : Matematika Dan Ilmu Pengetahuan Alam

  Universitas Sumatera Utara Disetujui di Medan, Juni 2014

  Komisi Pembimbing Pembimbing 2, Pembimbing 1, Dr. Mimpin Ginting,MS Dr. Cut Fatimah Zuhra,M.Si NIP:195510131986011001 NIP:197404051999032001 Diketahui/Disetujui oleh Departemen Kimia FMIPA USU Dr. Rumondang Bulan Nasution,MS NIP: 195408301985032001

  

PERNYATAAN

ANALISIS KOMPONEN KIMIA DAN UJI AKTIVITAS ANTIBAKTERI

MINYAK ATSIRI BUNGA TEMBELEKAN (Lantana camara L)

  SKRIPSI Saya mengakui bahwa skripsi ini adalah hasil karya sendiri, kecuali beberapa kutipan dan ringkasan yang masing-masing disebutkan sumbernya.

  Medan, Juni 2014 YULIA SHARA BR SEMBIRING 120822007

  PENGHARGAAN

  Puji dan syukur penulis panjatkan kepada Tuhan Yang Maha Esa, yang telah melimpahkan kasih dan karuniaNya sehingga penulis dapat menyelesaikan skripsi ini sebagai salah satu syarat untuk menyelesaikan pendidikan Sarjana Sains di Fakultas MIPA USU. Adapun judul skripsi adalah “Analisis Komponen Kimia

  dan Uji Aktivitas Antbakteri Minyak Atsiri Bunga Tembelekan (Lantana camara L)”.

  Dalam penulisan skripsi ini, Penulis banyak mengalami kesulitan karena kemampuan yang terbatas, tetapi atas perhatian, bimbingan, dorongan dan bantuan yang diberikan dari berbagai pihak kepada penulis sehingga skripsi ini dapat diselesaikan. Pada kesempatan ini penulis mengucapkan terima kasih yang sebesar-besarnya kepada:

  1. Bapak Dr. Sutarman, M.Sc selaku Dekan FMIPA USU

  2. Ibu Rumondang Bulan, MS dan Bapak Albert Pasaribu, M.Sc selaku ketua dan sekertaris Departemen Kimia FMIPA-USU.

  3. Ibu Dr. Cut Fatimah Zuhra, M.Si selaku pembimbing I serta Bapak Dr. mimpin Ginting, MS selaku pembimbing II yang telah membimbing dan meluangkan waktunya selama penulis melakukan penelitian dan penyusunan skripsi ini hingga selesai.

  4. Bapak Prof. Dr. Jamaran Kaban, M.Sc selaku Kepala Bidang Kimia Organik.

  5. Bapak dan Ibu Staff pengajar FMIPA-USU serta pegawai Departemen Kimia FMIPA-USU

  6. Asisten Laboratorium Kimia Organik FMIPA-USU Yabes, Lianta, Dian, Shopia, Indah, Priska dan Yulia serta sahabat-sahabat Adelia, Cindy,Echa,Irekha, Martina, Mawar, Maria, Wahida,Windy, Kak Siska, Hamdan P.Purba serta rekan-rekan mahasiswa Kimia Ekstensi 2012 yang memberikan bantuan dan semangat kepada penulis.

  Secara khusus penulis ingin menyampaikan terima kasih sebesar-besarnya kepada keluarga terkasih, Ayahanda B. Sembiring, SKM dan Ibunda R.br Barus yang senantiasa memberikan doa serta dukungan moril dan materil hingga akhirnya penulis menyelesaikan studi, serta kepada kedua adik saya Andrea B. Sembiring dan Ferdy R. Sembiring yang telah memberikan semangat dan dukungan. Penulis menyadari bahwa skripsi ini masih jauh dari dari sempurna, untuk segala saran dan kritik yang bersifat membangun demi perbaikan skripsi ini sangat diharapkan. Akhir kata penulis berharap semoga skripsi ini bermanfaat bagi pembaca sekalian. Tuhan memberkati.

ANALISIS KOMPONEN KIMIA DAN UJI AKTIVITAS ANTIBAKTERI

  

MINYAK ATSIRI BUNGA TEMBELEKAN (Lantana camara L)

ABSTRAK

  Minyak atsiri bunga tembelekan ( Lantana camara L) telah diisolasi dengan metode hidrodestilasi menggunakan alat Stahl. Bunga tembelekan didestilasi selama ± 4-5 jam menghasilkan kadar minyak atsiri sebesar 0,0466 %(b/b) . Komponen kimia minyak atsiri bunga tembelekan dianalisis menggunakan GC- MS dan menunjukkan ada 72 senyawa dengan 13 senyawa utama yaitu Kariofilen (10.87%), Davanone (9,84%), α-humulen (7,59 %), α- Kurkumin (3,35%), Germakren-D (3,09%), Kalaren (2,42%), α- murolen (2,27%),p-Cimene (1,79%), 1,8 sineol (1,59%), Delta-Kadinen (1,59%) , α-Kopaen (1,12%),Nerodiol-B (1 %) dan ß-Ocimene (0,54%). Uji aktivitas antibakteri minyak atsiri bunga tembelekan dilakukan dengan metode difusi agar menunjukkan adanya aktivitas antibakteri dalam konsentrasi 10% dan 20% terhadap bakteri patogen Basillus subtilis (9.6 mm; 10.8 mm), Propionibacterium

  

aeruginosa ( 8.3 mm ; 9.3 mm) dilihat dari zona bening yang terbentuk, zona

bening pada konsentrasi 20% lebih besar dari konsentrasi 10%.

ANALYSIS OF CHEMICAL COMPONENTS AND ANTIBACTERIAL

  

ACTIVITY IN ESSENTIAL OIL OF LANTANA FLOWERS

(Lantana camara L)

ABSTRACT

  Essential oil of Lantana flowers ( Lantana camara L) have been isolated with hydrodestillation method using Sthal. Lantana flowers have destillated for ±4-5 hours produced essential oil 0,0466 %(b/b). Chemical components in essential oil of lantana flower have been analyzed use GC-MS shows 72 compounds and 13 major compounds such as Caryophyllene (10,87%), Davanone (9.84%), α- Humulene (7,59%), α-curcumene, Germacrene-D (3,09%), Calarene (2,42%),α- Muurolene(2,27%), p-Cymene (1,79%), 1,8 cineole (1,59%) , Delta Cadinene (1,59%), α-copaene (1,12%) , Nerolidol-B (1%) and ß-Ocimene (0,54%). Antibacterial activity test of lantana flowers have been done using diffuse agar method showed antibacterial activity in concentration 10% and 20% to phatogen bacteria Basillus subtilis (9.6 mm; 10.8 mm), Propionibacterium acnes ( 7.6 mm; mm ; 9.3 mm) are showed from retardation area which is formed, retardation area in concentration 20% is bigger than concentration 10%.

DAFTAR ISI

   Halaman

  Persetujuan ii

  Pernyataan iii

  Penghargaan iv

  Abstrak v

  Abstract vii

  Daftra Isi vii

  Daftar Tabel x

  Daftar Gambar xi

  Daftar Lampiran xii

  Bab 1. Pendahuluan 1.1.

  1 Latar Belakang 1.2.

  2 Permasalahan 1.3.

  3 Pembatasan Masalah 1.4.

  3 Tujuan Penelitian 1.5.

  3 Manfaat Penelitian 1.6.

  3 Lokasi Penelitian 1.7.

  4 Metodologi Penelitian

  Bab 2. Tinjauan Pustaka

  2.1. Bunga tembelekan ( Lantana camara L)

  5

  2.1.1. Kandungan Kimia tembelekan

  6

  2.1.2. Manfaat Tembelekan

  7

  2.2. Minyak Atsiri

  7

  2.2.1. Isolasi Minyak Atsiri dengan Destilasi

  8

  2.2.2. Komponen Kimia Minyak Atsiri

  10

  2.2.3. Biosintesis Minyak Atsiri

  11

  2.3. Analisa Komponen Kimia Minyak Atsiri dengan GC-MS

  14

  2.4. Bakteri

  19

  2.4.1. Bakteri Gram Positif

  19

  2.4.1.1. Basillus subtilis

  20

  2.4.1.2. Propionibacterium acnes

  20

  2.4.2. Bakteri Gram Negatif

  21

  2.4.2.1. Pseudomonas aeruginosa

  21

  2.4.2.2. Esherichia coli

  22

  2.5. Antibakteri

  23

  2.5.1. Uji Efek Antibakteri

  24

  2.5.1.1 Metode Difusi

  24

  2.5.1.2 Metode Dilusi

  24 Bab 3. Metode Penelitian

  3.1. Alat-alat

  4.1.1. Penetuan Kadar Minyak Atsiri

  32

  3.4.2.1. Pembuatan Media Nutrient Agar (NA) Miring dan Stok kultur Bakteri

  32

  3.4.2.2. Pembuatan Media Mueller Hinton Agar (MHA)

  33

  3.4.2.3. Penyiapan Inokulum Bakteri

  34

  3.4.2.4. Uji Aktivitas Antibakteri

  35 BAB 4. HASIL DAN PEMBAHASAN

  4.1. Hasil Penelitian

  36

  36

  31

  4.1.2. Hasil Analisa dengan GC-MS

  39

  4.1.3. Hasil Uji Aktivitas Antibakteri

  39

  4.2. Pembahasan

  41

  4.2.1. Minyak Atsiri dari Hasil Destilasi dengan Alat Stahl

  41

  4.2.2. Analisa Minyak Atsiri Bunga Tembelekan

  42

  4.2.3. Uji Antibakteri Minyak Arsiri Bunga Tembelekan

  3.4.2. Pengujian Sifat Antibakteri Minyak Atsiri Bunga Tembelekan

  3.4.1. Isolasi Minyak Atsiri Bunga Tembelekan dengan Alat Sthal

  25

  3.3.4.1. Pembuatan Media Nutrient Agar (NA)

  3.2. Bahan-bahan

  26

  3.3. Prosedur Penelitian

  26

  3.3.1. Penyediaan Sampel

  26

  3.3.2. Isolasi Minyak Atsiri Bunga Tembelekan dengan Alat Stahl 26

  3.3.3. Analisa Minyak Atsiri Bunga Tembelekan dengan GC-MS

  27

  3.3.4. Pengujian Sifat Antibakteri Minyak Atsiri Bunga Tembelekan

  28

  28

  31

  3.3.4.2. Pembuatan Media Agar Miring dan Stok Kultur bakteri

  28

  3.3.4.3. Pembuatan Media Mueller Hinton Agar (MHA)

  29

  3.3.4.4. Penyiapan Inokulum Bakteri

  29

  3.3.4.5. Pembuatan Variasi Konsentrasi Minyak Atsiri Bunga Tembelekan (Lantana camara L)

  29

  3.3.4.6. Uji Aktivitas Antibakteri Minyak Atsiri Bunga Tembelekan

  30

  3.4. Bagan Penelitian

  58 Bab 5. Kesimpulan dan Saran

  5.1. Kesimpulan

  60

  5.2. Saran

  60 Daftar Pustaka

  61 Lampiran

  65

  

DAFTAR TABEL

  Halaman

  2.1 Perbedaan relatif sifat bakteri gram positif dan bakteri gram negatif

  23

  4.1 Hasil Hidrodestilasi Minyak Atsiri Bunga Tembelekan

  36

  4.2 Senyawa Hasil Analsia GC-MS Minyak Atsiri Bunga Tembelekan

  39

  4.3 Hasil Pengukuran diameter zona bening beberapa kultur bakteri oleh minyak atsiri bunga tembelekan

  40

  

DAFTAR GAMBAR

  4.14. Pola fragmentasi dari senyawa α-murolen

  49

  4.11. Spektrum masssa senyawa Germakren-D

  50

  4.12. Pola fragmentasi dari senyawa Germakren-D

  51

  4.13. Spektrum massa senyawa α-murolen

  52

  53

  48

  4.15. Spektrum massa senyawa 1,8 Sineol ( Eucalyptol)

  54

  4.16. Pola fragmentasi dari senyawa 1,8 Sineol (Eucalyptol)

  55

  4.17. Spektrum massa senyawa α-kopaen

  56

  4.18. Pola fragmentasi dari senyawa α-kopaen

  4.10. Pola fragmentasi dari senyawa Kaleren

  47 4. 9. Spektrum massa senyawa Kaleren

  Halaman 2. 1. Bunga Tembelekan (Lantana camara L)

  21 2. 9. Pseudomonas aeruginosa

  6 2. 2. Biosintesisa Terpenoid

  12 2. 3. Perubahan senyawa monoterpen

  13 2. 4. Reaksi biogenetik beberapa seskuiterpena

  14 2. 5. Bagan Suatu Kromatografi Gas

  15 2. 6. Skema Alat Spektroskopi Massa

  17 2. 7. Basillus subtilis

  20 2. 8. Propionibacterium acnes

  22

  46 4. 8. Pola fragmentasi senyawa α-kurkumin

  2.10. Esherichia coli

  22 4. 1. Kromatogram hasil analisa GC-MS minyak atsiri bunga tembelekan

  37 4. 2. Zona hambat dari minyak atsiri bunga tembelekan

  39 4. 3. Spektrum massa senyawa Kariofilen

  42 4. 4. Pola fragmentasi dari senyawa Kariofilen

  43 4. 5. Spektrum massa senyawa α-humulen

  44 4. 6. Pola fragmentasi dari α-humulen

  45 4. 7. Spektrum massa senyawa α-Kurkumin

  57

Dokumen yang terkait

QUALITY DAN ADVERTISING TERHADAP KEPUTUSAN

0 1 11

IMPLEMENTASI METODE NAIVE BAYES DALAM MENENTUKAN POSISI IDEAL PEMAIN DALAM SEPAK BOLA BERBASIS ANDROID (STUDI KASUS : TALENTA SOCCER RANTAUPRAPAT) SKRIPSI AHMAD RIFAI 111401020

0 1 13

BAB II SEJARAH DAN KEBERADAAN PANGGUNG INDIE MEDAN 2.1 Sejarah Terbentuknya Panggung Indie Medan - Panggung Indie Medan: Kajian Pengelolaan Dan Gaya Musik

0 2 23

PENETAPAN KADAR MINERAL BESI, MAGNESIUM DAN SENG PADA DAUN BANGUN-BANGUN (Plectranthus amboinicus L.) SEGAR DAN YANG DIREBUS SECARA SPEKTROFOTOMETRI SERAPAN ATOM SKRIPSI

0 0 14

BAB II PENGERTIAN DAN DEFINISI PAJAK DAN PAJAK HOTEL DALAM PERSEPEKTIF HUKUM ADMINISTRASI NEGARA A. DEFINISI PAJAK 1.Pengertian Pajak - Tinjauan Yuridis Hukum Administrasi Negara Terhadap Pemungutan Pajak Hotel Di Kota Rantau Prapat Berdasarkan Perda Kabu

0 0 21

KEBIASAAN MAKANAN IKAN BAUNG (Mystusnemurus C.V) DI SUNGAI BINGAI BINJAI PROVINSI SUMATERA UTARA SKRIPSI

0 0 13

PENGUJIAN DAN PERHITUNGAN BEBAN PANAS PADA KOTAK PENDINGIN YANG MENGGUNAKAN ELEMEN PENDINGIN TERMOELEKTRIK DENGAN SUMBER ENERGI SURYA

0 0 23

BAB II TINJAUAN UMUM TERHADAP NOVEL THE TOKYO ZODIAC MURDERS, SETTING NOVEL, KONSEP ROMAN DETEKTIF, UNSUR- UNSUR DETEKTIF DAN BIOGRAFI PENGARANG 2.1 Defenisi Novel - Unsur-Unsur Detektif dalam Novel The Tokyo Zodiac Murders

0 0 23

PENGARUH SOSIAL EKONOMI KELUARGA TERHADAP KENAKALAN REMAJA DI DESA KARANG REJO KECAMATAN GUNUNG MALIGAS KABUPATEN SIMALUNGUN SKRIPSI

0 0 16

BAB 2 TINJAUAN PUSTAKA - Analisis Komponen Kimia Dan Uji Aktivitas Antibakteri Minyak Atsiri Bunga Tembelekan (Lantana camara L)

0 0 20