Pengaruh Konsentrasi Kapur Sirih (Ca(OH)2 dan Pengeringan terhadap Mutu Manisan Kering Bengkuang

78

Lampiran 1
Data pengamatan bahan baku bengkuang
Parameter yang diuji
Kadar air (%)
Kadar vitamin C (mg/100 g bahan)
Total padatan terlarut (°Brix)
Kadar serat kasar (%)
Kadar abu (%)

Bahan baku
Ulangan 1
88,4239
28,1361

Ulangan 2
88,9275
29,0185

5,0

2,1457
1,3688

5,5
2,2662
1,2128

Universitas Sumatera Utara

79

Lampiran 2.
Data pengamatan analisa kadar air (%)
Perlakuan
Ulangan
1
S1 P1
23,3873
S1 P2
17,6503

S1 P3
16,9744
S2 P1
22,1746
S2 P2
17,8502
S2 P3
14,8677
S3 P1
22,0797
S3 P2
16,9627
S3 P3
15,5390
S4 P1
21,0429
S4 P2
16,8995
S4 P3
15,2696

S5 P1
21,3573
16,1531
S5 P2
S5 P3
12,5441
Total
Rataan
Daftar Analisis Sidik Ragam
SK
db
JK
Perlakuan
14
202,2661
S
4
20,6558
S Linear
1

20,4973
S Kuad
1
0,0065
S Kubik
1
0,0237
S Kuartik
1
0,1283
P
2
176,7760
P Linear
1
170,8810
P Kuad
1
5,8950
SxP

8
4,8343
Galat
23,7814
15
Total
226,0475
29
Keterangan:
FK = 9.193,8619
KK= 7,193%
** = sangat nyata
* = nyata
tn = tidak nyata

2
19,9243
17,6832
16,7599
19,6741

17,1700
16,0961
18,8095
17,6238
14,5457
19,6873
15,4786
12,9180
19,2883
15,3203
13,4502

KT
14,4476
5,1639
20,4973
0,0065
0,0237
0,1283
88,3880

170,8810
5,8950
0,6043
1,5854

Total

Rataan

43,3116
35,3335
33,7343
41,8486
35,0202
30,9638
40,8892
34,5864
30,0847
40,7302
32,3781

28,1877
40,6455
31,4734
25,9944
525,1817

21,6558
17,6668
16,8672
20,9243
17,5101
15,4819
20,4446
17,2932
15,0424
20,3651
16,1891
14,0938
20,3228
15,7367

12,9972
17,5061

F Hit
9,11
3,26
12,93
0,00
0,01
0,08
55,75
107,78
3,72
0,38

**
*
**
tn
tn

tn
**
**
tn
tn

F 0,05
2,42
3,06
4,54
4,54
4,54
4,54
3,68
4,54
4,54
2,64

F 0,01
3,56

4,89
8,68
8,68
8,68
8,68
6,36
8,68
8,68
4,00

Universitas Sumatera Utara

80
Lampiran 3.
Data pengamatan analisa kadar vitamin C (mg/100 g bahan)
Ulangan
Perlakuan
1
2
Total
S1 P1
26,3839
26,3836
52,7675
S1 P2
24,6201
23,7431
48,3632
S1 P3
21,9835
22,8661
44,8496
S2 P1
26,3850
24,6272
51,0122
S2 P2
24,6183
22,8622
47,4805
S2 P3
22,8626
21,9842
44,8468
S3 P1
25,4968
26,3810
51,8778
S3 P2
23,7427
22,8635
46,6062
S3 P3
22,8642
21,9848
44,8491
S4 P1
25,5001
23,7479
49,2480
S4 P2
22,8626
23,7472
46,6098
S4P3
19,3519
21,1075
40,4594
S5 P1
21,9831
24,6245
46,6076
S5 P2
22,8661
21,9831
44,8491
S5 P3
19,3480
21,1044
40,4524
Total
700,8791
Rataan
Daftar Analisis Sidik Ragam
SK
db
JK
Perlakuan
14
91,8954
S
4
22,8161
S Linear
1
20,6093
S Kuad
1
1,3235
S Kubik
1
0,0000
S Kuartik
1
0,8833
P
2
65,0132
P Linear
1
65,0012
P Kuad
1
0,0120
SxP
8
4,0661
Galat
14,2991
15
Total
106,1945
29
Keterangan:
FK = 16.374,3847
KK= 4,179%
** = sangat nyata
tn = tidak nyata

KT

F Hit

6,5640
5,7040
20,6093
1,3235
0,0000
0,8833
32,5066
65,0012
0,0120
0,5083
0,9533

6,89
5,98
21,62
1,39
0,00
0,93
34,10
68,19
0,01
0,53

Rataan
26,3838
24,1816
22,4248
25,5061
23,7403
22,4234
25,9389
23,3031
22,4245
24,6240
23,3049
20,2297
23,3038
22,4246
20,2262
23,3626

F 0,05 F 0,01
**
**
**
tn
tn
tn
**
**
tn
tn

2,42
3,06
4,54
4,54
4,54
4,54
3,68
4,54
4,54
2,64

3,56
4,89
8,68
8,68
8,68
8,68
6,36
8,68
8,68
4,00

Universitas Sumatera Utara

81

Lampiran 4.
Data pengamatan analisa total padatan terlarut (°Brix)
Ulangan
1
2
Perlakuan
S1P1
64,9
63,9
S1P2
66,9
66,4
S1P3
67,9
65,9
S2P1
64,4
62,5
S2P2
64,9
64,4
S2P3
67,9
65,9
S3P1
60,0
59,0
S3P2
64,9
63,9
S3P3
69,9
65,9
S4P1
55,9
59,9
S4P2
65,4
66,4
S4P3
68,4
68,9
S5P1
50,4
61,9
S5P2
64,9
65,9
S5P3
69,4
68,4
Total
Rataan
Daftar Analisis Sidik Ragam
SK
db
JK
Perlakuan
14
413,9077
S
4
23,6375
S Linear
1
20,4407
S Kuad
1
1,6487
S Kubik
1
0,4287
S Kuartik
1
1,1194
P
2
299,8958
P Lin
1
287,7826
P Kuad
1
12,1133
SxP
8
90,3744
Galat
91,2758
15
Total
505,1836
29
Keterangan:
FK = 124,934.4931
KK= 3,823%
** = sangat nyata
tn = tidak nyata

KT
29,5648
5,9094
20,4407
1,6487
0,4287
1,1194
149,9479
287,7826
12,1133
11,2968
6,0851

F Hit
4,86
0,97
3,36
0,27
0,07
0,18
24,64
47,29
1,99
1,86

Total
128,8
133,4
133,9
126,9
129,4
133,8
118,9
128,9
135,9
115,9
131,9
137,3
112,4
130,8
137,9
1936,0

Rataan
64,4
66,7
66,9
63,4
64,7
66,9
59,5
64,4
67,9
57,9
65,9
68,7
56,2
65,4
68,9
64,5

**
tn
tn
tn
tn
tn
**
**
tn
tn

F 0,05 F 0,01
2,42
3,56
3,06
4,89
4,54
8,68
4,54
8,68
4,54
8,68
4,54
8,68
3,68
6,36
4,54
8,68
4,54
8,68
2,64
4,00

Universitas Sumatera Utara

82

Lampiran 5.
Data pengamatan analisa kadar serat kasar (%)
Ulangan
Perlakuan
1
2
S1 P1
2,3647
2,6558
S1 P2
5,2012
4,9763
S1 P3
4,9031
5,3149
S2 P1
2,6254
3,5878
S2 P2
5,6943
5,6476
S2 P3
6,1833
5,4466
S3 P1
2,7825
3,4865
S3 P2
5,2222
5,5544
S3 P3
6,8746
5,8615
S4 P1
2,5737
3,8462
S4 P2
4,5735
5,5406
S4 P3
6,5816
6,2048
S5 P1
3,5641
4,4652
S5 P2
3,1858
5,0279
S5 P3
6,0074
7,5871
Total
Rataan
Daftar Analisis Sidik Ragam
SK
db
JK
KT
Perlakuan
14
51,7444 3,6960
S
4
2,3116 0,5779
S Linear
1
1,3436 1,3436
S Kuad
1
0,6807 0,6807
S Kubik
1
0,2872 0,2872
S Kuartik
1
0,0000 0,0000
P
2
43,2442 21,6221
P Linear
1
42,0874 42,0874
P Kuad
1
1,1568 1,1568
SxP
8
6,1886 0,7736
Galat
6,4026 0,4268
15
Total
58,1470
29
Keterangan:
FK = 686,7936
KK= 13,655%
** = sangat nyata
tn = tidak nyata

Total
5,0205
10,1774
10,2179
6,2132
11,3419
11,6298
6,2689
10,7767
12,7361
6,4198
10,1141
12,7863
8,0293
8,2137
13,5945
143,5403

4,7847

F Hit
8,66
1,35
3,15
1,59
0,67
0,00
50,66
98,60
2,71
1,81

Rataan
2,5102
5,0887
5,1090
3,1066
5,6710
5,8149
3,1345
5,3883
6,3680
3,2099
5,0571
6,3932
4,0147
4,1069
6,7972

**
tn
tn
tn
tn
tn
**
**
tn
tn

F 0,05

F 0,01

2,42
3,06
4,54
4,54
4,54
4,54
3,68
4,54
4,54
2,64

3,56
4,89
8,68
8,68
8,68
8,68
6,36
8,68
8,68
4,00

Universitas Sumatera Utara

83

Lampiran 6.
Data pengamatan analisa kadar abu (%)
Ulangan
1
2
Perlakuan
S1 P1
0,3967
0,4284
S1 P2
0,4848
0,4166
S1 P3
0,5187
0,5665
S2 P1
0,3250
0,3647
S2 P2
0,6296
0,4309
S2 P3
0,5845
0,5347
S3 P1
0,4109
0,4824
S3 P2
0,5667
0,4429
S3 P3
0,5267
0,4865
S4 P1
0,4902
0,4410
S4 P2
0,4366
0,5360
S4 P3
0,5706
0,5306
S5 P1
0,5028
0,4623
S5 P2
0,5267
0,5801
S5 P3
0,5565
0,5506
Total
Rataan
Daftar Analisis Sidik Ragam
SK
db
JK
Perlakuan
14
0,1050
S
4
0,0137
S Linear
1
0,0126
S Kuad
1
0,0009
S Kubik
1
0,0002
S Kuartik
1
0,0000
P
2
0,0652
P Linear
1
0,0629
P Kuad
1
0,0023
SxP
8
0,0261
Galat
0,0460
15
Total
0,1509
29
Keterangan:
FK = 7,2829
KK= 11,236%
** = sangat nyata
* = nyata
tn = tidak nyata

Total
0,8251
0,9015
1,0852
0,6898
1,0606
1,1192
0,8934
1,0095
1,0132
0,9312
0,9726
1,1012
0,9651
1,1068
1,1070
14,7813

Rataan
0,4125
0,4507
0,5426
0,3449
0,5303
0,5596
0,4467
0,5048
0,5066
0,4656
0,4863
0,5506
0,4825
0,5534
0,5535
0,4927

KT

F Hit

0,0075
0,0034
0,0126
0,0009
0,0002
0,0000
0,0326
0,0629
0,0023
0,0033
0,0031

2,45
1,11
4,11
0,29
0,05
0,00
10,63
20,51
0,75
1,07

F 0,05 F 0,01
*
tn
tn
tn
tn
tn
**
**
tn
tn

2,42
3,06
4,54
4,54
4,54
4,54
3,68
4,54
4,54
2,64

3,56
4,89
8,68
8,68
8,68
8,68
6,36
8,68
8,68
4,00

Universitas Sumatera Utara

84
Lampiran 7.
Data pengamatan analisa skor warna
Ulangan
Perlakuan
1
S1 P1
3,467
S1 P2
2,867
S1 P3
2,800
S2 P1
3,467
S2 P2
3,400
S2 P3
3,000
S3 P1
3,467
S3 P2
3,400
S3 P3
3,467
S4 P1
3,667
S4 P2
3,600
S4 P3
3,467
S5 P1
3,667
S5 P2
3,733
S5 P3
3,467
Total
Rataan
Daftar Analisis Sidik Ragam
SK
db
JK
Perlakuan 14
2,6498
S
4
1,6646
S Linear
1
1,6225
S Kuad
1
0,0415
S Kubik
1
0,0001
S Kuartik
1
0,0005
P
2
0,6116
P Linear
1
0,6009
P Kuad
1
0,0107
SxP
8
0,3736
Galat
0,1111
15
Total
2,7609
29
Keterangan:
FK = 352,2613
KK= 2,512%
** = sangat nyata
* = nyata
tn = tidak nyata

2
3,467
3,067
2,667
3,467
3,400
2,933
3,533
3,533
3,467
3,733
3,733
3,467
3,933
3,800
3,667

KT
0,1893
0,4161
1,6225
0,0415
0,0001
0,0005
0,3058
0,6009
0,0107
0,0467
0,0074

Total
6,933
5,933
5,467
6,933
6,800
5,933
7,000
6,933
6,933
7,400
7,333
6,933
7,600
7,533
7,133
102,800

Rataan
3,467
2,967
2,733
3,467
3,400
2,967
3,500
3,467
3,467
3,700
3,667
3,467
3,800
3,767
3,567
3,427

F Hit
25,55
56,18
219,04
5,60
0,01
0,07
41,28
81,12
1,44
6,30

**
**
**
*
tn
tn
**
**
tn
**

F 0,05 F 0,01
2,42
3,56
3,06
4,89
4,54
8,68
4,54
8,68
4,54
8,68
4,54
8,68
3,68
6,36
4,54
8,68
4,54
8,68
2,64
4,00

Universitas Sumatera Utara

85

Lampiran 8.
Data pengamatan analisa skor tekstur
Ulangan
1
Perlakuan
S1 P1
1,333
S1 P2
1,733
S1 P3
2,000
S2 P1
2,133
S2 P2
2,400
S2 P3
2,600
S3 P1
3,533
S3 P2
3,600
S3 P3
3,533
S4 P1
3,533
S4 P2
3,600
S4 P3
3,533
S5 P1
3,333
S5 P2
3,200
S5 P3
3,533
Total
Rataan
Daftar Analisis Sidik Ragam
SK
db
JK
Perlakuan 14
16,5719
S
4
15,7896
S Linear
1
11,1514
S Kuad
1
3,5767
S Kubik
1
0,3734
S Kuartik 1
0,6881
P
2
0,4519
P Linear
1
0,4500
P Kuad
1
0,0019
SxP
8
0,3304
Galat
0,1156
15
Total
16,6874
29
Keterangan:
FK = 254,2370
KK= 3,015%
** = sangat nyata
tn = tidak nyata

2
1,400
1,867
2,200
2,200
2,333
2,533
3,533
3,467
3,733
3,533
3,467
3,600
3,133
3,333
3,400

KT
1,1837
3,9474
11,1514
3,5767
0,3734
0,6881
0,2259
0,4500
0,0019
0,0413
0,0077

Total
2,733
3,600
4,200
4,333
4,733
5,133
7,067
7,067
7,267
7,067
7,067
7,133
6,467
6,533
6,933
87,333

Rataan
1,367
1,800
2,100
2,167
2,367
2,567
3,533
3,533
3,633
3,533
3,533
3,567
3,233
3,267
3,467
2,911

F Hit
153,65
512,40
1447,54
464,29
48,47
89,32
29,33
58,41
0,24
5,36

**
**
**
**
**
**
**
**
tn
**

F 0,05 F 0,01
2,42
3,56
3,06
4,89
4,54
8,68
4,54
8,68
4,54
8,68
4,54
8,68
3,68
6,36
4,54
8,68
4,54
8,68
2,64
4,00

Universitas Sumatera Utara

86

Lampiran 9.
Data pengamatan analisa hedonik warna
Ulangan
Perlakuan
1
S1 P1
3,533
S1 P2
3,467
S1 P3
3,467
S2 P1
3,600
3,467
S2 P2
S2 P3
3,467
S3 P1
3,600
3,533
S3 P2
S3 P3
3,467
S4 P1
3,600
3,467
S4 P2
S4 P3
3,667
3,733
S5 P1
S5 P2
3,800
S5 P3
3,533
Total
Rataan
Daftar Analisis Sidik Ragam
SK
db
JK
Perlakuan
14
0,4587
S
4
0,3594
S Linear
1
0,3227
S Kuad
1
0,0212
S Kubik
1
0,0125
S Kuartik
1
0,0031
P
2
0,0747
P Linear
1
0,0720
P Kuad
1
0,0027
SxP
8
0,0246
Galat
0,1333
15
Total
0,5920
29
Keterangan:
FK = 380,2080
KK= 2,648%
** = sangat nyata
* = nyata
tn = tidak nyata

KT
0,0328
0,0899
0,3227
0,0212
0,0125
0,0031
0,0373
0,0720
0,0027
0,0031
0,0089

2
3,467
3,467
3,200
3,467
3,533
3,400
3,600
3,533
3,533
3,600
3,667
3,467
3,933
3,800
3,733

Total
7,000
6,933
6,667
7,067
7,000
6,867
7,200
7,067
7,000
7,200
7,133
7,133
7,667
7,600
7,267
106,800

Rataan
3,500
3,467
3,333
3,533
3,500
3,433
3,600
3,533
3,500
3,600
3,567
3,567
3,833
3,800
3,633
3,560

F Hit
3,69
10,11
36,30
2,38
1,41
0,34
4,20
8,10
0,30
0,35

**
**
**
tn
tn
tn
*
*
tn
tn

F 0,05
2,42
3,06
4,54
4,54
4,54
4,54
3,68
4,54
4,54
2,64

F 0,01
3,56
4,89
8,68
8,68
8,68
8,68
6,36
8,68
8,68
4,00

Universitas Sumatera Utara

87

Lampiran 10.
Data pengamatan analisa hedonik rasa
Ulangan
Perlakuan
1
S1 P1
3,667
S1 P1
3,600
S1 P1
3,600
S1 P1
3,667
S1 P1
3,533
S1 P1
3,600
S1 P1
3,600
S1 P1
3,533
S1 P1
3,800
S1 P1
3,600
S1 P1
3,600
S1 P1
3,400
S1 P1
3,533
S1 P1
3,533
S1 P1
3,533
Total
Rataan
Daftar Analisis Sidik Ragam
SK
db
JK
Perlakuan 14
0,3061
S
4
0,1209
S Linear
1
0,1070
S Kuad
1
0,0002
S Kubik
1
0,0060
S Kuartik
1
0,0077
P
2
0,0181
P Linear
1
0,0180
P Kuad
1
0,0001
SxP
8
0,1671
Galat
0,1200
15
Total
0,4261
29
Keterangan:
FK = 384,9695
KK= 2,497%
** = sangat nyata
* = nyata
tn = tidak nyata

2
3,667
3,800
3,733
3,667
3,733
3,333
3,667
3,400
3,667
3,667
3,600
3,400
3,400
3,467
3,467

KT
0,0219
0,0302
0,1070
0,0002
0,0060
0,0077
0,0090
0,0180
0,0001
0,0209
0,0080

Total
7,333
7,400
7,333
7,333
7,267
6,933
7,267
6,933
7,467
7,267
7,200
6,800
6,933
7,000
7,000
107,467

Rataan
3,667
3,700
3,667
3,667
3,633
3,467
3,633
3,467
3,733
3,633
3,600
3,400
3,467
3,500
3,500
3,582

F Hit
2,73
3,78
13,37
0,03
0,75
0,96
1,13
2,25
0,01
2,61

*
*
**
tn
tn
tn
tn
tn
tn
tn

F 0,05
2,42
3,06
4,54
4,54
4,54
4,54
3,68
4,54
4,54
2,64

F 0,01
3,56
4,89
8,68
8,68
8,68
8,68
6,36
8,68
8,68
4,00

Universitas Sumatera Utara

88

Lampiran 11.
Data pengamatan analisa hedonik tekstur
Ulangan
1
2
Perlakuan
S1 P1
1,733
1,667
S1 P2
1,800
2,000
S1 P3
2,000
2,200
S2 P1
2,267
2,200
S2 P2
2,400
2,467
S2 P3
2,600
2,533
S3 P1
3,467
3,533
S3 P2
3,667
3,600
S3 P3
3,667
3,733
S4 P1
3,467
3,400
S4 P2
3,600
3,600
S4 P3
3,600
3,533
S5 P1
3,667
3,467
S5 P2
3,267
3,333
S5 P3
3,333
3,067
Total
Rataan
Daftar Analisis Sidik Ragam
SK
db
JK
Perlakuan 14
14,4927
S
4
14,0039
S Linear
1
9,7607
S Kuad
1
3,0223
S Kubik
1
0,3734
S Kuartik
1
0,8475
P
2
0,0999
P Linear
1
0,0980
P Kuad
1
0,0019
SxP
8
0,3890
Galat
0,1178
15
Total
14,6105
29
Keterangan:
FK = 263,2428
KK= 2,991 %
** = sangat nyata
* = nyata
tn = tidak nyata

KT
1,0352
3,5010
9,7607
3,0223
0,3734
0,8475
0,0499
0,0980
0,0019
0,0486
0,0079

Total
3,400
3,800
4,200
4,467
4,867
5,133
7,000
7,267
7,400
6,867
7,200
7,133
7,133
6,600
6,400
88,867

Rataan
1,700
1,900
2,100
2,233
2,433
2,567
3,500
3,633
3,700
3,433
3,600
3,567
3,567
3,300
3,200
2,962

F Hit
131,84
445,88
1243,10
384,91
47,56
107,94
6,36
12,48
0,24
6,19

**
**
**
**
**
**
*
**
tn
**

F 0,05
2,42
3,06
4,54
4,54
4,54
4,54
3,68
4,54
4,54
2,64

F 0,01
3,56
4,89
8,68
8,68
8,68
8,68
6,36
8,68
8,68
4,00

Universitas Sumatera Utara

89

Lampiran 12.
Data pengamatan aktivitas antioksidan pada perlakuan terbaik manisan kering
bengkuang
% Hambatan
Nilai IC50
Kode
5
10
25
50
100
150
(µg/ml)
µg/ml µg/ml
µg/ml
µg/ml
µg/ml µg/ml
S3P3U1 29,92 32,31
36,23
47,34 46,62
54,10
114,87
S3P3U2 26,57 29,26
32,97
43,93 45,60
54,75
118,13
Rataan
116,67
60
50
y = 0,154x + 32,31
R² = 0,851
y = 0,182x + 28,50
R² = 0,914

% hambatan

40
30

S3P3U1

20

S3P3U2

10
0
0

20

40

60

80

100

120

140

160

Konsentrasi (µg/ml)

Kurva vitamin C sebagai kontrol positif aktivitas antioksidan
Kontrol
positif
Vitamin C

4
µµg/ml

6
µg/ml

% Hambatan
8
10
µg/ml µg/ml

40,08

40,59

41,46

44,29

12
µg/ml

14
µg/ml

Nilai
IC50
(µg/ml)

51,41

53,81

12,190

60

% hambatan

50
y = 1,484x + 31,91
R² = 0,882

40
30
20
10
0
0

2

4

6

8

10

12

14

konsentrasi (µg/ml)

Universitas Sumatera Utara

90

Lampiran 13
Foto produk manisan kering bengkuang

Keterangan :
S1: Konsentrasi kapur sirih (Ca(OH)2) 0
S2: Konsentrasi kapur sirih (Ca(OH)2) 0,2%
S3: Konsentrasi kapur sirih (Ca(OH)2) 0,4%
S4: Konsentrasi kapur sirih (Ca(OH)2) 0,6%
S5: Konsentrasi kapur sirih (Ca(OH)2) 0,8%
P1: Lama pengeringan 8 jam
P2: Lama pengeringan 10 jam
P3: Lama pengeringan 12 jam

Universitas Sumatera Utara