Hormatilah Orang yang (tidak) Berpuasa.

M

•••••

" '" " , . , . . . . . . , .

" " '- , . " . .

"



.•

,., '.",

.- .,,...

o

S e n in


2

o

.
H o r m a tila h

o

K a m is

G J -9 ---: " O

7
22

O Apr

Mar


o

Rabu

5
6
4
21
20

3
19

O P eb

o

S e la s a


23

O M 9i

.,

24

Jumat

..•.

IHGFEDCBA

o

eAgs

Y E S M IL


M in g g u

O O kt

O Sep

O Nov

O r a n g ya n g (tid a k)

ANW AR

la m

k e h id u p a n

O D es

Berpua sa


h id u p a n

J ik a k ita a m a ti, d a O le h

o

S a b tu

11
14
12
13
15
16
26
25
27
28
29
30

31

O Jul

O Jun

..."..,..,,.,..,,

s e h a ri-h a ri

ik h la s , d a n ta w a d u

m a-

dengan

s y a ra k a t B a li, k e g ia ta n

yang


R am adan

in i, s a a t u m a t

re lig i

m e n in g k a tk a n

Is la m b e rib a d a h

P u a sa (sa u m )

d e n g a n b u d a y a s e h a ri-

te c e rm in

h a ri

yang


sesam a

g a i s u d u t k o ta s lo g a n y a n g is in y a " H o r-

kan

dengan

m a tila h O ra n g y a n g B e rp u a s a " . P e s a n

H a l itu m a m p u

d a ri s lo g a n te rs e b u t m e m b e rik a n k e s a n

d a ta n g k a n

b a h w a o ra n g y a n g b e rp u a sa

m em bu-


a n b a g i m a s y a ra k a t lu -

tu h k a n s a tu s itu a s i te rte n tu y a n g h a m s

a r y a n g m e m ilik i k u l-

d ih o rm a ti o le h m e re k a y a n g tid a k b e r-

tu r

p u a s a . N a m u n m a k n a d a ri k a lim a t te r-

b e rb e d a .

s e b u t ju g a m e m b e rik a n

besar N yepi yang m e-

bukan m engem bangkan


m e rlu k a n

tris y a n g m e n g a ta k a n

P

ADA

b a n y a k te rp a m p a n g

p e n tin g n y a

d i b e rb a -

k e s a n , b e ta p a

ru a n g ib a d a h s a u m

k o n te k s p e rg a u la n
m a d i In d o n e s ia .

y a n g b e rp u a sa

d a la m

ja ti

m en-

s o s ia l

u m a t Is la m

m aupun

n o n -Is-

n ila i le b ih

u m a t Is la m u n tu k m e m b e n a h i d irin y a
d a la m b e rb a n g s a d a n b e rn e g a ra .
R a m a d a n b e tu l-b e tu l d a p a t m e n ja d i

k e y a k in a n

b u la n

kem enangan

d a la m

k e b ija k a n

s ik a p e g o s e n -

s a y a y a n g p a lin g

ta n g k a n ra s a h o rm a t y a n g m e ru p a k a n

k a p to le ra n y a n g s a lin g m e m b u tu h k a n

m o d a l s u a tu k o m u n ita s m u ltik u ltu r.

d a n m e w u ju d k a n

T id a k b o le h

d ih o r-

o ra n g y a n g b e rm akan

di depan

B a g a im a n a
b e rk u a lita s

m e n ja d i

d a la m

M u s lim

yang

m e la k s a n a k a n

ib a -

d a la m

buka

la in te n tu n y a s a m a d e n g a n a g a m a la in

hendaknya

s ia n g h a ri k e tik a o ra n g b e r-

y a n g m e m ilik i ritu a l y a n g h a m s d ih o r-

p u a s a , d u n ia h ib u ra n

d ila ra n g
m a la m

yang

b e rp u a sa

b e ru sa h a

u n tu k

m e n g e rti

o ra n g la in te rle b ih

re k a tid a k s e c a ra e k s p lis it m e m in ta u n -

usaha

asa.

tu k d ih o rm a ti s e p e rti is i s p a n d u k y a n g

la in . S e b a g a im a n a

m uncul saat R am adan.

le b ih m e n d a h u lu k a n

o ra n g

b e rb a g a i g a n g g u a n te rh a d a p

yang

d iri

d a ri

d irin y a ?

D im e n s i la in y a n g p e rlu d ik e te n g a h adanya

s itu a s i

di m ana

Is la m

yang

sedang

m e n g h o rm a ti

d iri

In tin y a , u m a t

b e rp u a sa
s e n d iri

u n tu k

d iw a jib k a n

h a ru s

dan

d i b u la n

in i, o ra n g

m a ti o le h u m a t M u s lim w a la u p u n m e -

m enahan

C o n to h n y a

s e h a ri-h a ri

u n tu k tid a k b e ro p e ra s i p a d a b u la n p u bukankah

d im in ta

s i-

s in e rg is m e n u ju p a b e rsa m a .

p e rg a u la n

R am adan

y a n g b e rp u a sa ,

y a n g d ik e m b a n g k a n ,

da kem enangan

d a h n y a s e h in g g a d ih o rm a ti o le h o ra n g

a d a la h

m e n g e lo la

d iri m e n u ju k e m a n d iria n , y a n g b e rs ifa t

D i lu a r h a ri

b e n a r, s a y a y a n g p a lin g d e k a t d e n g a n

puasa?

kan

u la n R a -

s ta r tin g p o in t b a g i

m a d a n m e ru p a k a n

A lla h . J u s tru

m e n g h a ra p k a n

h a ru s

Is la m ,

hubungan

lig i la in n y a in i m e n d a -

m engganggu

P a d a h a l,

p ro se s

um at

te rs e n d iri, k e g ia ta n re -

ja n g a n

b e rp u a sa

d a la m

d iri

d a la m

la m . H e n d a k n y a

h ik m a t.
kekagum -

s e rta

b e rg iz i

b e ra g a -

a n ta ru m a t

m a ti o le h o ra n g y a n g tid a k b e rp u a s a ?

re s to ra n

d ila k s a n a -

sangat

A p a k a h b e tu l o ra n g

A ta u a d a k e in g in a n u n tu k m e n g a ta k a n ,

o ra n g

b e rd a m p in g a n

sa b a r,

a g a r ib a d a h p u a s a

d a h u lu , b a ru

d im e n g e rti

o le h

a ja ra n

tid a k

b e r-

o ra n g

Is la m y a n g

k e w a jib a n . K ita

m akan

d a n rn in u m

aga-

s e la m a b e rp u a s a , b a ru s e te la h M a g h b

m a n y a m e la lu i a k tiv ita s s e h a ri-h a rin y a

k ita b e rh a k u n tu k m a k a n d a n m in u m .

o ra n g y a n g tid a k b e rp u a s a k a re n a k u l-

y a n g m a m p u d ite la d a n i o le h s ia p a s a ja

tu r d a n k e y a k in a n n y a

tid a k m e n g h a -

y a n g m e n g e n a ln y a . C o n to h n y a , o ra n g

p u a s a d a la m m a s y a ra k a t m a je m u k s e -

ru s k a n n y a b e rp u a s a , m e m ilik i h a k u n -

y a n g b e rp u a sa h a ru s m a m p u m e n g e n -

p e rti d i In d o n e s ia , k e tik a b a n y a k s e k a li

tu k

d a lik a n

m e n ja la n k a n

k e h id u p a n

b ia s a . H a l itu b e rk a ita n

s e p e rti

d e n g a n k e b e r-

pada

Y a n g s a n g a t p e rlu

d iri d a ri s ik a p a c u h ta k a c u h

ra m b u -ra m b u

d is a d a ri, ib a d a h

o ra n g y a n g tid a k b e rp u a s a k a re n a b e r-

la lu lin ta s k e tik a

b e d a k e b u d a y a a n d a n k e y a k in a n h a m s

a d a a n u m a t Is la m d i In d o n e s ia s e b a g a i

b e rk e n d a ra a n . H a ru s ta a t d a n m e m ilik i

d ite rim a s e b a g a i b a n g s a y a n g m u ltik u l-

n e g a ra y a n g m e m ilik i b e ra g a m

k e sa d a ra n

tu r, b a n g s a B h in n e k a T u n g g a l Ik a . K a -

d a n k e p e rc a y a a n
U U D '4 5 ·

agam a

y a n g d ija m in d a la m

hukum .

O ra n g

p u a s a tid a k m e m b u a n g
b a ra n g a n

yang

sam pah

b e r-

re n a m u ltik u ltu r

sem -

d i ru a n g p u b lik . O ra n g y a n g
b e rp u a sa

m au

a n tre

h a k ik a t

d a ri

k e b e ra d a a n

m a n u s ia , s e d a n g k a n

m o-

n o d u a lis tik

a d a la h

ada

d a la m

k e h id u p a n

a d a la h

s is te m

yang

m a n u s ia ,

ada yang

k a rc is d i b e rb a g a i k e g i-

d ic ip ta k a n d a n a d a y a n g m e n c ip ta k a n .

a ta n .. O r a n g

M a n u s ia d ija d ik a n A lla h

tid a k

b e rp u a sa

m enyuap

d a n ti-

d a n b e rsu k u -su k u

b e b e d a -b e d a

a g a r m e n g e n a l s a tu

d a k s u d i d is u a p . M a h a -

s a m a la in d a n s a lin g m e n g h a rg a i.

s is w a y a n g b e rp u a s a

m e n ta ra

d a k m e n c o n te k .

ti-

O ra n g

tid a k

o ra n g

la in , h a ru s ju ju r,

tid a k

m e ru sa k

R u m u s-ru m u s

ta w u ra n ,

tid a k m e n z a lim i

p e rila k u
b e rp u a sa
a lis a s ik a n

o ra n g

.d a k h a r a m
se-

c a ra e p is te m o lo g i (Is la m ) s u m b e r ilm u
b u k a n h a n y a e m p irik d a n
ju g a

dan

w ahyu.

M em ang

o ra n g m e n e rim a

yang

m a n u s ia

p e rlu d ia k tu d a la m

budaya

tu r a ta s n a m a fils a fa t ilm u k a re n a

lin g k u n g a n
s ik a p

Se-

la h k o d ra t

m e m b o n g k a r k o n s e p -k o n s e p m u ltik u l-

d a n m u r a h s e n y u m ...
R asanya,

ad

p e n c ip ta a n n y a .

y a n g b e rp u a s a tid a k k o ru p s i,

m o n o te is m e

a s io te ta p i

tid a k

sem ua

w a h y u , te ta p i s e m u a

d a p a t m e n e rim a

a ja ra n a g a -

m a . B e rm u ltik u ltu rla h a ta s n a m a w a h -

ke-

y u b u k a n a ta s n a m a n a fs u a g a r a g a m a
(Is la m ) m e n ja d i ra h m a ta n
M aka

h o rm a tila h

ju g a

lil a lla rn iin .
o ra n g

yang

(tid a k ) b e rp u a s a . S e la m a t m e n ja la n k a n
ib a d a h p u a s a d i b u la n R a m a d a n ....

P e n u lis ,

K lip in g

H um as

U npad

2011

***

dosen U npa d da n U npa s.