WARNA, GARIS, DAN BENTUK RAGAM HIAS DALAM TATA RIAS DAN TATA BUSANA WAYANG WONG SRI WEDARI SURAKARTA SEBAGAI SARANA EKSPRESI (The Coloring, Lines and Shape of Ornamental varieties in the Costume make Up of the Sriwedari Folk Opera Wayang Wong of Surakarta
HARMONIA JURNAL PENGETAHUAN DAN PEMIKIRAN SENI
9 ; ;
6
Vol. 2 No. 3/September – Desember 2001
= @ " ) #
) $ ! -
3 ! ) & ! !
& $ ! (
3 3 & & & ) 7897
> = ∗
5
2
4 & '
3
23
1 /
2 ." # , & / # &
9
9
2 9 :
9 Dosen STSI Surakarta
HARMONIA JURNAL PENGETAHUAN DAN PEMIKIRAN SENI
/($1' '$/
( 4 8 , " " ,
4 =4 & = = " 4 & =: ( " A 4 = = 8 ( ( " , & & 9 &
4 4 " 9 4 " ( " ( " , & + " ( ( .#$
! : ( % ( 8 , ( : ..$ G #
( " 4 + ( " 4 ,
4 + ( 4 ; ;
9
- ; & : 4 & ( ( - "
, " ( ( ( ( ( 4 + & " 8 , & " 8 , : ; & ( " ( " , & ( " " (
" , & , ( , & , 4 " " ( 4 4 (
" " : ( & ( ( ( ( " : .. G ) , & 4 " (
& " 8 , ( " : , & " ( " 4 ( & : & " 4 " ( "
( &: - .5 G 195 3 ( 4 4" ( & 4 & ( " (
( ( ; ( 4 " : " ( ( 4 " 4 ( ( ( 4 "
( 4 , " " " 4 & 94 & ; " ( " : ( " 8 , .5 G #5
( ; ( % & " , ( " " ( " ( ( 4 & ( :
- + + &
" 9 " ( " ( 4 " ( , ( 4 "
, & " C , " ( ( & 4 ( ( " , ( 4 &
( ..$G + " + " 4 " " & " " (
: ( 4 & % & , , ( ( " " & , ": 4 , ; & ( ( &
, ( 4 , ( 4 , ( 4 , ( " ( ( &
( 9 : , ( 4 "
Vol. 2 No. 3/September – Desember 2001
HARMONIA JURNAL PENGETAHUAN DAN PEMIKIRAN SENI
, ( "
4 4 ( " 5 . 2 ! ! " 515 9
5.1 6 " " " ( " : " ( ( " 4 " 4( .
4 4 ( " "
- 4 & ( ( " ; & 4 " ( & ( ; 4 " "
" < ( " % & , ( " 9" ( % & , " & ( ( "
" ( & ( " ( " " + , D ( 4 ( ( 4 " "
4 , ( " 4 , ( $ , 4 " " " "
3 ( .. G. : , ( ( 4L " + , D ( )# (
; ( " " .$
" 4 ( & % & , , ( .*/ 4 ( 4 , " " ( " , ( ( 4 - 4 "
( & ( 4 (
, : ( 4 " 4 ( " " 4 " " " " (
% & , , ( "
2 $ $ &$! 9$6$1 ($/ $ $ &$! 2'!$/$ 9$.$/0 7 /0
&7 ($ &, " "
4
94 " " " , (" : ( ( ( "
& ( " ( , " " &
; & ( " ( 4 " ": & 4 4 ;
( , & ( 4 " , & ( " ( " ( " ( " : " : 4 (
&
4
4 4 , ( " ( "
4 4 & " 4 " , " ( " ; " , 3 , B .5 G *)
Vol. 2 No. 3/September – Desember 2001
HARMONIA JURNAL PENGETAHUAN DAN PEMIKIRAN SENI
, ( 4 , & , ( & = " = & ( 4 4 (9 4 ( & " 9 " , & ,
% & , , ( " & : ( & ( ; ( ; 4 ( (
4 4 " ( : 4 ( ( " " & ( " " "
, & , , ( " , ( 4 & ( 4 ( " ( ( & , ( 4 (
% , ( ( " " , "
: 4 & , ( " " " , & 4 , " (
4
4 4 " : ( :
- & : ( + ; : 4 & , ( "
" " , & 4 , " " : ( "
4 :
4 4 ; ( ( " " ( :
- , : " , : .
# ( ; : ,
( " " " , & 4 , " ( 4 ( ( & & " ' , : , : ( :
:
?
4 : 4 & , ( " " " , & 4 , "
9 ( " " : ( 4 "
- " ; & " : " "
? ; : , ( " " "
, &
4
4 4 ( & 9( & ; ( " + 4 : J " ( ' 4 "
, ( ( " " G ( 4 : 4 &
, ( " " " & " " " 4 4 ( : (
4
4 4 " & : ( , : ( : !4 & : : 3 -
4 .
: " & " " " 4 4 ( : ; ( " ( 4 " 4 ; " "C " ; & " :
, : 4 : , : : % : % 4 : 0 " ( ( ,
Vol. 2 No. 3/September – Desember 2001
HARMONIA JURNAL PENGETAHUAN DAN PEMIKIRAN SENI
: ? & 4 " & ( ( , & " " & " " " "
, 4 , 4 ( " : + 2 " ; : ! : & " : & ( ( 8 & : ( " & "
4 " 4 ( " 4 ( & "
" C+ ( ,
?
4 " & ( ( , & " " " " " " , " ( 9" ( 4 , "
; & " : :
? ? " & " " "
4 " , : ( : : - ( " : , & + 4 " , : & :
: : ( ( 4 " " & G
- " C : " " " " " &
4 : " : " " ( ; & " 0 , " , ; : : ( 4 " B
, " " 4 4 ( .
- " ? ; , 4 & ( "
" " " " " " ( " & 4 " 2 & ": " ( 4 (
; - " - ; , 4 & ( " ( " & 4 &
- 4 , " ( " " J " (
" 4 & 4( , 4 & ( "
4 4( " C & : 4 & 4 " ; (
4 4 " : : " (
- : ,
4 & ( " "
9 " & 4 " 4 "
! : ! ( : , (
4
- F ' &< ( & " G ! ! " F : (
4 ( <
- ( 3 ( 8 < ; < 94 ( <
( " : < < 4 ( < ( ( ; < ( , , : ( ( 9 (
Vol. 2 No. 3/September – Desember 2001
HARMONIA JURNAL PENGETAHUAN DAN PEMIKIRAN SENI
, ( 9 ( , ( < , .# G 1)
" F )) 9 )./
9 ( ( J ( " : 4 & " " " 9 + 4 " (
4 % & , 8 ( ( ( & 4 ( , % &
, , ( 4 " ( ; ( , & " 4 ( 4
( 4 &
4 4 " :
4 4 4 ( (
- N "
4 " (
9 : : " : 4 " 4 : 4 "
; " " 9 +
& &
A C " ; " " :
( , : + 4 % : + " :
4 4 ( , , -
.& ?
#
4 " ( " " 8 " : + : 2 " ; : & " : 0 " ( ( , :&
? $
4 " " C " ( " " " G ( , : (
& ( ( G " & ( ( " ! : " 4
!4 & : : ( ; ( " " 0 &
& $
A$ ( ( & " ( "
" + 2 : !( : 3& ! 4 :
4 , :
4 8& $ . 4 " & ( " " " & " + & : - & : + ": +
4 " ( +
& ( " "
.& ( " " 4
4 :& ? C 4 " ( "
& C 4 ( " % " (
- # " -
4
? " , : " 4 & (
- " ; " " J " : - &quo
- + 4 + + ( ( " ( G
: + + + ( " & ( ( G 4 : " : : ; ; : 4 &
Vol. 2 No. 3/September – Desember 2001
HARMONIA JURNAL PENGETAHUAN DAN PEMIKIRAN SENI
" ; ( " ( " " ( ( '
; + + ( ( " ( ( G $ +
- + + + + +
" + + + + + " 2 " ; : " , ( ; ": " " 4 "
- + ( "
- + + BCB
3 9$ /$; $ &! ($/ 2 / ', $0$ &$! $ $ $ $
&$! ($/ 2'!$/$ 9$.$/0 7 /0 ! $0$& $ $/$ ,! !&" " ( & ( ( " ( ( 4 ( , (
& ( ( " ( " 4 ( : ( " " ( :
: & , ( , ( " & 4 ( & ( ( & " " ( ( "
( ( & ( " & ( " " ( ( & " ( ( ( " &
, ( 4 " " ( 4 " ( " % ( 4 " " " " & ( ; ( ( ( 4 " ( " " , (
; ( & & & ( " " & (
& % & , , ( ( ;
" , ( , ( " ! 4 ( ; ( , ( 4 & "
% & , , ( ; ( " ( & ( ( " &
4 G , : ( 4 "
4 4 " %
3 4 ( .5 G1) ( 4 " & - ! & " 4 , G
J & ( : & 4 ; ; ; ! ; ( P ; ; ; : , & : < ; :
( ( "& 4 , -
3 4 ( & 4 4 , , ( " ( 4 & 4 (
, ( 4 " 4 ; ( , 4 & ( " ( 4 "
( " ( : , & 4 " ( ; " ( "
4 4 " ( , & ( 4 "
Vol. 2 No. 3/September – Desember 2001
HARMONIA JURNAL PENGETAHUAN DAN PEMIKIRAN SENI
( 4 : " ; & ( ( 9 ( " , (
4
9 4 + " ( "
" " 3 ( , (" "
4
4 4 " , ( " 9 " & ( " 4 ; G
% 4 " ( , & , , ( " "
, 4 9 4 ( 4 : " 9 ( ( ; 4 %
4 4 " " 4 ( : 4 " : , ( : " : " : (
4( % 4 ( " " 4 " 3 : - : 4 ( : % 4 " " 4 ( ,
% ( " " 4 " (& ( & ( : : 4 : , : % : 0 " ( ( , 4 %
4 " " ( " " : " : % ( " " "
& 4 " " ( 4 " ; % ( " ; ( , ( 4 : " ; ( ( "
4 4 " G ; " " " : ( (
, 4 ; " " ( & 4 9 " " ( " % ( " " ( " 8 " " ( " & & ( (
4 8 " & " " ; ( & & " "
( % ; " ( ( " " 4 " G - , (
& " ( % " 4 ( ,
9 ; " ( 4 " " 4
- " C 4 , & 4 4 " (
9 " ( " , ( ( 4 &
2 , : ( " "
4 G : ( : : " : " :
: 4 4 : ; " " ( "
4 4 (
4
- 4 ;
4 " 4 ( " " " 9( ( B
" : +
Vol. 2 No. 3/September – Desember 2001
HARMONIA JURNAL PENGETAHUAN DAN PEMIKIRAN SENI
4 + " & : ; + " : ( + " & :
" + : " + 4 "
4 & " 4 " " " 4 , 3 " " "
4 C ( " " " " & 4 " 4 " & " ( ; 2 &
" ( 4 " & ; ( " ; " ( " " 4 " 4 " 4 & ( "
- (
4 ; 4 " ( B
: 4 & : ; : ( & :
: ( 2 ( " % " ( : " :
( ; 4 " 9 + , ( ( ; ( " " " C &
& " " 3 ( , " " & ; ( ( " 4 & " 4 ":
( " " & 4 " - ; ( " "9 " " " : " 4 " & "9 " ( , "
" & ; " " 4 " ( 4 : 4 & " 4 "C " + " ( ( ( " 4 "
( & & 4 " " : 4 4 4 : ( " " ( % & ,
& " ( " " + % & , , ( & G , (
: ' ( 9" " ( " C4 ( " ( " 4 ( : ( ( : 4 : 9 ( " " : 2 &
4 ( & " 9 & ( ; (
Vol. 2 No. 3/September – Desember 2001
HARMONIA JURNAL PENGETAHUAN DAN PEMIKIRAN SENI
: ( " 4 ( 94 " : ; ": ; ": " : " : ( : (
9 &
& ( 4 " ( , & ( 4 ( 9 & 4 " ( 4 "
G 4 " , " ( 4 " , " " " "
& " : 4 " " ; ; " ( " " " + " & 4 " " " , "
" ( 9 & " " : 4 4 4 ( : " " 4 " " " 4 " " G 2 " ; : + ( , : & " "
9 "
4 4 " 4 " , 8 " " " " C C " 4 " 4 " 4 "
& 9 " ; C ( : " & " " ( " ; ; " "
" & ;
4 9 ( 4 ( 4 " " ( " & 4 ( & 4 & G "
, " 4 ( : " " ( , " : " " "
# + "
3 ! " 4 , & , , ( " ( "
4 " ; " ; : : : " , :
; ( " " + : ! : ( , : " & ( " (
" ( & ( 9 & " C ( " " , &
& 4 " " " &
4 " + ( ( " & 4 : 4 "
4 4 " 4 " & 4 : ; ; " " - " " " ( , ; " " & 4 ; ; " "
" , 4 ( 4 " 9" C : ( " " ( 4 ( 4 4 ( ( 4 " " ; " ( ( , (
( ; " , ( " " " ; ; " ( & 4 &
, &
Vol. 2 No. 3/September – Desember 2001
HARMONIA JURNAL PENGETAHUAN DAN PEMIKIRAN SENI
4 "
4
9
4 - 4 " 9 9 ( " "
4 ( " " ( ; 4 "
- " > 4 " 4 : 4 " ( :
& 94 " " ( , & ( "
4 4 " " : 2 " ; : % 4 : + ( , - 4 " ( ; ( C; " C ( 4 " " " & (
- , " ( ( " ( " " ( , "
4 " ( " ( ( " ( " " ( , " " " ( ( "
" " , & " 4 " " 4 ; & ; & ; & 4 & 4 " 9 4 " !( ( ( ; &
& , (: 4 " : : & ; & &
( " " ( " ( " , & & , 9, 4 ( " , 9,
" " " G " : 4 " : ( " ( 4 & 6 "
" ,
4 4 9 4 " ( " ( ( " ( , " G , " "
" 4 , " " " " % 9, ( &
, 9, " & 4 " 9; & , 4 & ( : , 4 "
9 & ( , : " ( ,
4 ; & ( " " , 9, "
9 ( % 9, & ( (
, " + , " 9 ( , " ; & 4 : - ( # :
# ( # !& ' $/
, : ( 4 " : " ( & ( , ( 4 % & , , (
" ( " ( 4 , (" " " " "
" " 4 " " " ( & " " ( , : ( " ,
4 " , 4 : : : " ( 9" ( 4 :
( " " & " & " ; 9" ; " ": " ( "
Vol. 2 No. 3/September – Desember 2001
HARMONIA JURNAL PENGETAHUAN DAN PEMIKIRAN SENI
" " 4 " "
4 4 & " " & 9 : ( ; " 4 4 : ( , & & ( " ( , &
& &
- - - : .. " G +
, : .)1 =& , & & D = ! "
1 3 & , : - ! .5 . & 1 - 11 8 " G N &
Vol. 2 No. 3/September – Desember 2001
HARMONIA JURNAL PENGETAHUAN DAN PEMIKIRAN SENI
3 ( .. = .
1 # $ = N & " G <
2 ( (
1 3 : ! 0 8 F .*. ,
1 " "+ < ; 2 ; F
% ;
- ( ..$ 8 " " + + + ' &< (: F .# . " .
! ( G F 3 " M % ( = F <
, : +& .)) =& , D = ! "
(: 3 - 4 .5 # ' ' ( G H " ! H 4 ( ..$ & , . .
& D 5 * N & " G 2 ( ( < &
( &: " .5 / , + # H ; ; G J (
4 J & : H .. % " '
9 $ ; " 8 " G
2 (
- - .. " G >
Vol. 2 No. 3/September – Desember 2001