mobile s ARALLE.

Alkitab Bahasa
Aralle-Tabulahan
2004

Perjanjian Baru

Ma us
Dianto inde peneneanna Puang Yesus
Kristus, peänä'anna Daud, peänä'anna
Abraham. Abraham umpadahi Ishak, Ishak
umpadahi Yakub, Yakub umpadahi Yehuda
anna yato sangngaka-sangngaka ullu'na.
Yehuda umpadahi Peres anna Zerah di hao
mai di bahinena ang disanga Tamar. Peres
umpadahi Hezron, Hezron umpadahi Ram, Ram
umpadahi Aminadab, Aminadab umpadahi
Nahason, Nahason umpadahi Salmon, Salmon
umpadahi Boas di hao mai di bahinena ang
disanga Rahab. Boas umpadahi Obed di
hao mai di bahinena ang disanga Rut. Obed
umpadahi Isai, Isai umpadahi Daud ang

mendahi Tomarayanna to Israel. Daud umpadahi
Salomo di hao mai di Batsyeba, bahinena dolu
ta Uria naonge tuhoke'. Salomo umpadahi
Rehabeam, Rehabeam umpadahi Abia, Abia
umpadahi Asa, Asa umpadahi Yosafat, Yosafat
umpadahi Yoram, Yoram umpadahi Uzia, Uzia
umpadahi Yotam, Yotam umpadahi Ahas, Ahas
umpadahi Hizkia, Hizkia umpadahi Manasye,
Manasye umpadahi Amon, Amon umpadahi
Yosia, Yosia umpadahi Yekhonya anna yato

.

–

sangngaka-sangngaka ullu'na di tempona to
Israel ditalo anna dibahai pano di Bohto Babel.
Tahpana puha dibahai to Israel pano di Babel,
inde Yekhonya umpadahing Seal el. Seal el
umpadahi Zerubabel. Zerubabel umpadahi

Abihud, Abihud umpadahi Elyakin, Elyakin
umpadahi Azor, Azor umpadahi Zadok, Zadok
umpadahi Akhim, Akhim umpadahi Eliud, Eliud
umpadahi Eleazar, Eleazar umpadahi Matan,
Matan umpadahi Yakub, Yakub umpadahi
Yusuf ang mendahi muanena Maria, anna inde
Maria dianto ang ungkeänä'ing Puang Yesus ang
si disanga toe' To Dilan ' la Mepasalama'. Dahi,
aha sampulo uhpa' lapi'na peänä'ang mengkalao
di Abraham lambi' naung di Daud, anna aha
sampulo uhpa' lapi'na peänä'ang mengkalao
di Daud lambi' dibahai to Israel pano di Babel,
anna aha sampulo uhpa' lapi'na peänä'ang
puhanna dibahai to Israel pano di Babel lambi'
dahi Puang Yesus, To Dilan ' la Mepasalama'.
Kadahianna Puang Yesus Kristus tama di
lino, noa indee tohodolunna: Dolu aha mesa
bahine disanga Maria ang la mendahi indona
Puang Yesus. Donetoo lella' situnangang mesa
muane ang disanga Yusuf. Ampo' dolunna la sika

dipakabeng, ya' kehähtändanne' Maria di hao
mai di Inaha Maserona Puang Alataala. Ampo'
inde Yusuf, dake' nainsang aka ang menge

.

–

nababe Puang Alataala, dahi mopahtuyung la
umbohtui Maria ampo' dai naaku ke ahai tau
senga' la mangnginsang, aka' inde Yusuf mesa
muane ang mapia inaha anna dai naaku la
umpakasili Maria di olona tau mai'di. Tahpana
menge napihki' ingkänna yatoo, ya' haheng.
Pihsananna yaling di pangngipinna ungngitae'
mesa malaeka'na Dehata sule napengkalanda'i
anna ma'karai naoatee, "O Yusuf, peänä'anna
Daud, daa umbata-bata umpobahine Maria,
aka' änä' ang menge nakehähtängnging sule
yahoete' mai di Inaha Maserona Puang Alataala.

Maria la ungkeänä'ing mesa änä' muane-ane,
anna yato änä' pahallu unsangai Yesus, aka'
Dianto ang la umpasalama' ingkänna petauanna
Puang Alataala di hao mai di tahungkunna
dosannaii." Ingkänna yatoo dahi anna malai
sundung tula'na Puang Alataala ang napalambi'
mesa nabi naoatee, "Itaia', mesa änä'
bahine la pihsa' kehähtäng tomande' anna
ungkeänä'ing mesa änä' muane-ane, anna
yato änä' la sika nasangai Imanuel." (Imanuel
situhu' basa Ibrani bahtuanna: Puang Alataala
tohho yaling di alla'-alla'ta.) Tahpana kaleha
Yusuf di mebengngi', nababe siang yato aka ang
napahentaing malaeka'na Puang Alataala anna
ungngalai Maria mendahi bahinena. Ampo'
dai sibaha hahe lambi' ungkeänä'ing mesa änä'

. –
muane-ane. Tahpana sohong yato änä', ya'
nasangaing Yusuf: 'Yesus.'

Puang Yesus dahi di hao di Bohto Betlehem,
Poropensi Yudea, di tempona Herodes
mendahi tomaraya. Puhai yatoo aha sangngakasangngaka to manähäng ungngita bintäng ang si
disangai 'Majus' sule yaling mai di ka mbingang
allo le'ba' dai' di Yerusalem. Anna sika kutanai
pano di ingkänna tau naoatee, "Umbae' naongei
änä' mane dahi ang la mendahi Tomarayanna
to Yahudi? Aka' puha kiita bintänna yaling di
ka mbingang allo, dianto anna sulemang aka'
la kipenombai." Tahpana nahingngi Tomaraya
Herodes didiona yatoo, ya' masuhsa liung
nasa'ding, lambi' masuhsa tunne' nasa'ding
ingkänna to Yerusalem umpihki' kakeaha'anna
inde tomaraya. Untambaing ingkänna
kapala-kapala imang sibaha to pampakuhu ada'
anna nakutanaii didiona umba naongei la dahi
ang dioatee 'To Dilan ' la Mepasalama'.' Sika
men mba'mi naoatee, "Di hao are' di Bohto
Betlehem Poropensi Yudea, aka' noang ang
uki' yaling di suha'na nabi naoatee, 'Dio,

Bohto Betlehem, ongeanna peänä'anna Yehuda,
tadiamo ongeang ang handang saohko' di alla'na
kapahentaang Yehuda; aka' mesa to ma'pahenta
la dahi yaling mai di dio ang la ungkambi'
petauangku to Israel.' " Puhanna nahingngi

. –
ingkänna yatoo, ya' inde Herodes untambai
membuning yato sangngaka-sangngaka to
manähäng ungngita bintäng anna nakutanaii
didiona pihhang anna lemba'i yato bintäng,
aka' pemala nainsang sangngakang pahiamanna
yato änä'. Puhai nakutanai, ya' nasuong mao
pano di Bohto Betlehem naoaintee, "Laomokoa'
do pamapeängngi yato änä'. Anna ponna ke
ullambi'mi, ya' sulemokoa' umpainsangngiä'
anna mao touä' koo kupenombai." Puhanna
sika unghingngi yato tula'na Herodes, ya'
sika le'ba'mi. Yato bintäng ang hali sika naita
yaling di ka mbingang allo, mopellao-lao toe'

ungkadoluangngiii, lambi' tohho yaho di hahona
mesa ongeang di hao di Bohto Betlehem ang
naongei yato änä'. Tahpana sika ungngita yato
bintäng tohho, ya' sika kahsi si'da-si'dang. Ya'
sika tamang yato di dasang anna ungngitai yato
änä' sibaha Maria indona. Sika mengkuntu'mi
umpenombai yato änä' anna umbuhkeii
paongeang aka-akanna, mane nabeai yato pano
di änä': bulahang, dama' bomammi' ang dioainte
'kemenyang,' anna rampa-rampa ang dioainte
'mur.' Ampo' naonge anna lambi'i tempona
inde to manähäng la le'ba', ya' dai sika sumuleng
pano di Herodes do napainsangngi didiona
yato änä', aka' puha nalahang malaeka'na
Puang Alataala yaling di pangngipi, lambi' sika

.

–

sumule mangngola lalang senga'. Tahpana
sika le'ba'i yato to manähäng ungngita bintäng,
ya' aha buranne' malaeka'na Puang Alataala
umpengkalanda'i Yusuf yaling di pangngipinna
anna ma'karai naoatee, "Kalehao anna umbahai
ne änä' sibaha indona, anna maokoa' do
ungngalai kalaemu pano di Mesir. Tohhokoa' di
hao lambi' kutula' bouingko aka ang la umbabe,
aka' Tomaraya Herodes lella' umpeäng ne änä'
anna malai napatei." Dahi doneto di bengi,
kaleha siang Yusuf anna umbahai yato änä'
sibaha indona le'ba' rende pano di Mesir. Sika
tohhong di hao lambi' mate Herodes. Ingkänna
indee dahi anna malai sundung aka ang puha
natula' Puang Alataala dolu ang nalombung
mesa nabi naoatee, "Kalaeku untambai änä'ku
malai yaling mai di Mesir." Tahpana nainsang
Herodes naoatee sika nabulitu' yato to manähäng
ungngita bintäng aka' dai naaku sumule pano
napainsangngi didiona yato änä', ya' keaha'

liung. Tandana keaha', ya' unsuong tantarana
anna malai sika umpatei ingkänna änä' ang
muane ang tohho di hao di Betlehem sibaha
ingkänna bohto ang nasidungku'ing, ang mane
derua pahiamanna lunaung, situhu' tempona
ang natula'ing dolu yato to manähäng ungngita
bintäng, dianto tempona naonge anna lemba'i
yato bintäng. Donetoo sundung yato ang puha

.

–

natula' Puang Alataala ang nalombung Nabi
Yeremia naoatee, "Kamahanna tau sika duseng
anna kamasuhsaang ang käyyäng kahingngiang
di hao di Bohto Rama. Rahel undusengngi änä'na
anna daliung naaku dipakahanga aka' yato
änä'na dang aha." Tahpana mate Herodes,
ya' sule bung yato malaeka'na Puang Alataala

umpengkalanda'i Yusuf yaling di pangngipi di
hao di Mesir anna ma'karai naoatee, "Kalehao,
bahai ne änä' sibaha bahinemu anna maokoa'
sumule pano di bohtona to Israel, aka' yato
sangngaka-sangngaka tau ang pemala la umpatei
ne änä' puhang mate." Donetoo kaleha
siang Yusuf anna umbahai yato änä' sibaha
Maria bahinena sumule pano di bohtona to
Israel. Ampo' tahpana nahingngi Yusuf yaling
di pellaoanna naoate Arkhelaus ma'pahenta
di hao di Poropensi Yudea umbala'i Herodes
ambena, ya' mahea'mi la mao pano. Donetoo
napengkalanda'i bumi malaeka'na Puang Alataala
yaling di pangngipi anna naoaintee, "Dakoa' mala
ma'ongeang di hao di Yudea." Ya' le'ba'mi Yusuf
sibaha yato änä' anna bahinena pano di Galilea
anna ma'ongeangngi di hao. Tohhong di hao
di mesa bohto saohko' ang disanga Nazaret. Ya'
sundummi pole' aka ang puha natula' Puang
Alataala dolu ungngolai senabiang didiona

. –
Änä'na naoatee, "Ingkänna tau la ungngangka'
inde To Dilan ' la Mepasalama' to Nazaret."
Aha mesa tau ang disanga Yohanes to
Pantero'. Tempo donetoo inde Yohanes le'ba'
pano di ongeang makä'däng anna mampakuhui
pano di tau mai'di. Naoatee, "Pengkatoba'koa'
aka' dang masae anna Kalaenang Puang Alataala
ma'pahenta sihapang tomaraya." Didiona inde
Yohanes inang puhang natula' Puang Alataala
ang nalombung Nabi Yesaya naoatee, "Aha
tau kakoha-koha di hao di ongeang makä'däng
naoatee, 'Patokaingnga' lalang ang la naola
Dehata, pamarohoing lalanna.' " Katuhoanna
inde Yohanes sinnoa sangngaka-sangngaka nabi
ang dolu. Si umpake kaya' ang bulu onta dipapia,
anna mesalipi lollo'. Andeanna dianto kakombäng
anna duho pangngala'. Donetoo mai'di to
Yerusalem anna mai'di tau ang aha di hao di
Poropensi Yudea anna tau ang tohho sirungku'
Salu Uhai Yordan sulei asang himpung ullumba
Yohanes anna napehingngii yato pepakuhunna.
Lambi' mai'di tau di alla'naii ang ungngakui
dosanna dai' di Dehata di olona tau mai'di.
Puhai, ya' natero'mi Yohanes di hoi' di Salu Uhai
Yordan. Ampo' tahpana naita Yohanes mai'di
ture' to Farisi anna to Saduki sulei di hao anna
pemala toine' ditero', ya' ma'karang Yohanes
pano diii naoatee, "Oa' ingkämmu peänä'anna

. –
ile keipo! Menna mangngoaingkoa'tee, pake
la malakoa' lahpa' di hao mai di aha'na
Puang Alataala ang la sule? Dahi ponna
pemalakoa' lahpa', ya' pembabe mapiakoa'
situhu' pembabe pengkatoba'ang, anna daa
umpihki'ia' ungngoatee la napa'daimingkoa'
dosammu Puang Alataala aka' peänä'annakoa'
Abraham. Kutula'ingkoa' ma ng: ke naelo'i
Puang Alataala, ya' malaete' inde mai batu
napadahi peänä'anna Abraham. Aka' dinoa
sadiang Puang Alataala la untahungkung tau ang
membabe karake sinnoa yato uhase ang tokang
di hao di poang kayu, anna ingkänna poang kayu
ang dai keboa mapia la dilellengngi nei' anna
di beii tama di api. Dinoa supung uhai ang
kupake kutero'koa' aka' mengkatoba'mokoa',
ampo' Yato ang mane la sule ma'kuasa puha
nei' andana kodi'. Tandana keangka' yato Tau,
moi la mensabua' pälli'ä' di olona datukä'
sihatang. Anna la natero'koa' nei' umpake Inaha
Masero anna api. Toka tung petapi di hao di
teyyena anna sadiang la umpasisähä' banne
anna engka. Yato banne la nabe'bei mapiane'
tama di loko, ampo' yatone' engka la natunu
nei' tama di api ang ma'nala-nala lolo. Dianto
anna pengkatoba'koa' andana natahungkungkoa'
sinnoa yato engka ang natunu tau." Donetoo
suleng Puang Yesus yaling mai di Galilea lusau di

.

– .

Salu Uhai Yordan ullumba Yohanes aka' la natero'.
Ampo' inde Yohanes dai umpasihatangngi
kalaena la untero' Puang Yesus, naoantee,
"Kodi'e' ang la pahallu untero', ampo' akana Dioe
Dio sule pemala la kutero'?" Men mba'mi
Puang Yesus naoatee, "Moinnakato anna dao
umpasihatangngi kalaemu la untero'ä', ampo'
tero' siamä'te' dinoa anna malai sundung
ingkänna pa'elo'na Puang Alataala." Ya' untero'mi
Puang Yesus inde Yohanes situhu' palaunna.
Tahpana puha ditero' Puang Yesus, ya' malaing
di hoi' mai di uhai. Pihsananna buhke siang
langi' anna ungngitai Inaha Maserona Puang
Alataala tuhung yaho mai di langi' sinnoa
hupanna dangang-dangang anna hampoi yaho di
hahona Puang Yesus. Mane ahai kamahanna
Puang Alataala yaho mai di langi' naoatee,
"Dianto inde Änä'ku ang kupakamaya anna ang
umpamasannang inahangku."
Pihsananna le'ba'mi Puang Yesus pano di
ongeang makä'däng natehte Inaha Masero
anna malai nasändä'i Pongkahana setang di hao.
Tahpana puha ma'puasa di hao uhpa' pulo
allona anna uhpa' pulo benginna, ya' manono
liung nasa'ding Puang Yesus. Suleng Pongkahana
setang unsändä'i Puang Yesus naoatee, "Ponna
inang tahpa' si'dao Änä'na Puang Alataala, ya'
pahentai ne ma ng batu lambi' membali dehpa

. –
anna malai ungngande." Ampo' men mba'
Puang Yesus naoatee, "Aha uki' yaling di Suha'
Masero naoatee, 'Ang napotuho tau tadiaete'
andeang supu, ampo' mala toete' tuho ke
umpehingngii si'da-si'dai ingkänna tula'na Puang
Alataala.' " Pihsananna yato Pongkahana setang
umposola bumi Puang Yesus dai' di Yerusalem
ang si disangai 'Bohto Masero,' anna naposolai
dai' di ongeang ang handang malängkä' yaho
di hahona Dasang Ada'na Puang Alataala.
Mane naoaintee, "Ponna inang Änä'na si'dao
Puang Alataala, ya' sändä'ke' pengkanahoo
naung indo di tampo, aka' aha uki' yaling di
Suha' Masero naoatee, 'La napahentaingko
malaeka'na lambi' la namäntä'io anna malai
dai hahi' bih 'mu naung di batu.' " Ampo'
men mba' bou Puang Yesus pano naoatee,
"Aha uki' yaling di Suha' Masero naoatee, 'Daa
unsändä'i Puang Alataala Dehatammu.' " Ya'
nabaha bumi Pongkahana setang Puang Yesus
dai' di mesa hohong tanete ang malängkä' liu
anna napaitaii umba noa katomarayaang di lino
sibaha kamatandeanna. Ma'karang Pongkahana
setang pano di Puang Yesus naoatee, "Ingkänna
inde katomarayaang di lino ang ungngita la
kubea asangngo ungkuasai ahsala' malimuntu'o
umpenombaiä'." Men mba'mi Puang Yesus
keaha' pano yato di Pongkahana setang naoatee,

.

–

"Palaio done indee, setang! Aha uki' yaling di
Suha' Masero naoatee, 'Pahalluo umpenombai
Puang Alataala Dehatammu anna Dianto supu
ang la pahallu untuhu'i.' " Puhai yatoo, ya'
le'ba'mi yato Pongkahana setang umpellei Puang
Yesus. Donetoo sule siang sangngaka-sangngaka
malaeka'na Puang Alataala ullumba Puang
Yesus anna nakandapaii. Tahpana napelele
Puang Yesus naoate Yohanes to Pantero' puhang
nasahka anna natahungkung tau ang mampa'bali,
ya' sumuleng pano di Bohto Nazaret yaling di
baheanna Galilea. Puhai yatoo, ya' le'ba'mi Puang
Yesus mendende naung di Bohto Kapernaum
anna tohhoi di hoi'. Inde Kapernaum di hoi' di
behing Le'bo' Galilea, sitehe bohtona peänä'anna
Zebulon anna Na ali. ( : ) Inde dahi noa
anna malai sundung aka ang puha natula' dolu
Puang Alataala ang nalombung Nabi Yesaya
naoatee, "Ingkämmua' ang ma'ongeang di
tampona peänä'anna Zebulon anna tampona
peänä'anna Na ali, lalang lunaung di Le'bo'
Galilea tando di katempu'ang allona Salu Uhai
Yordan, di hao di Galilea, ang naonge tohho tau
ang tadia to Yahudi, ingkänna tau ang tohho
di hao, ang yalingke' di kamalillingang napobua'
dosa, ungngitang pole' kamabayaang ang dai
aha mantondong, anna yato kamabayaang sika
nasilong. Dianto yato tau ang dai ungnginsang

.

–

Puang Alataala anna sika mahea' lolo pano
di kamateang ang lambi' sapano-panona."
Mengkalaonto donetoo napahandu'mi Puang
Yesus mampakuhu naoatee, "Pengkatoba'koa'
aka' dang masae anna Kalaenang Puang Alataala
ma'pahenta sihapang tomaraya." Pihsang
tempo menge mellao di behing Le'bo' Galilea,
inde Puang Yesus ungngita derua to sipoari
ang disanga ta Simon (ang nasangai sala Puang
Yesus: 'Petrus') anna ta Andreas. Menge sika
modala yaling di le'bo' aka' inang to podala bau.
Ma'karang Puang Yesus pano diii naoatee,
"Maikoa' ndo'ä' anna kupadahikoa' to podala
tau, dianto la umpakuhukoa' hupatau ang
la napanoa un ndo' Kapahentaanna Puang
Alataala." Tahpa sika umpellei siang dalana
anna men ndo'i. Umpatahhi' bumi pellaoanna
Puang Yesus, ya' ungngita bumi derua to siullu'.
Yato to derua dianto änä'na ta Zebedeus,
disanga mesa ta Yakobus anna disanga mesa
ta Yohanes. Lella' sika ohko' yaling di lopinna
sibaha Zebedeus ambenaii menge umpapiai
dalana. Nabahaing Puang Yesus mendahi
pahsikolana. Yato to deruai tahpa umpellei
siang yato lopinna anna ambena mane le'ba'i
men ndo'. Donetoo le'ba'mi Puang Yesus
ullelengngi ingkänna bohto di hao di Poropensi
Galilea, menge siang umpaturu ingkänna tau

.

– .

yaling di pa'sambayanganna to Yahudi, anna
umpepainsang toing nei' Kaheba Mapia didiona
Kapahentaanna Puang Alataala. Mai'di toi tau
ang napabono' di hao mai di ingkänna hupanna
korong. Lambi' kaheba didiona yato aka ang
nababe Puang Yesus sembu' sau tama di hao di
Poropensi Siria. Dahi di umba-umba naola Puang
Yesus, mai'di tau sule umbaha asang ingkänna to
makorong anna malai napabono'; noa tunne' tau
ang napentamai setang, tau ang si malimpäng
anna to makule. Ingkänna yatoo napabono'
asang Puang Yesus. Katämpä'anna mai'di liu
pole' tau ang un ndo' Puang Yesus ang sule di
hao mai di Galilea, Sampulo Bohto, Yudea, yaho
mai di Bohto Yerusalem anna di hipe mai di Salu
Uhai Yordan.
Donetoo Puang Yesus ungngita mai'di liu tau
sule. Ya' dai'mi di mesa tanete anna mohko'i
yaho mampakuhu. Sulei toune' yato sangngakasangngaka to pen ndo'na. Napahandu'mi
Puang Yesus mampakuhu pano diii naoatee,
"Puang Alataala umbehe tau ang nasa'ding
memase-mase di mendehatanna lambi' supung
hannu dai' di Puang Alataala, aka' setonganna
diaete' ang la ungngampui Kapahentaanna
Puang Alataala. Puang Alataala umbehe tau
ang masuhsa yaling di katuhoanna, aka' sika
la napakahanga. Puang Alataala umbehe

. –
tau ang mahempo' inaha, aka' dianto ang la
ungngampui inde lino. Puang Alataala umbehe
tau ang pemala lolo umbabe kamarohoang,
sinnoa tau ang manono anna mahähäng pemala
lolo supu mande anna menu', aka' inang la
napasanta'i Puang Alataala aka siamo ang
napemala. Puang Alataala umbehe tau ang
marota' pano di solana, aka' yato tau la nakarota'i
toe' Puang Alataala. Puang Alataala umbehe
tau ang masero yaling di inahanna, aka' yato
tau la ungngita Puang Alataala. Puang Alataala
umbehe tau ang supung nakärä'i mampasikapiai,
aka' yato tau la disangai nei' petauanna. Puang
Alataala umbehe tau ang napakauho-uho solana
aka' umbabe kamarohoang, aka' yato tau la
ungngampui nei' Kapahentaanna Puang Alataala.
La nabeheo Puang Alataala ponna aha tau
mangngita-ita naungngo anna mandahhao
bahtu' napatanda'i tomande'o umbabe ingkänna
hupanna kakarakeang aka' un ndo'ä'. Penaunauii yatoo anna kahsio, aka' setonganna daete'
aha mallondo sahomu yaho di suruka. Daa
untungke'du' ke ahai tau mandahhao, aka'
umba sika napanoa undahha senabiang dolu, la
napanoa tuntone' nadahhakoa'." Napatahhi'
bumi tula'na Puang Yesus naoatee, "Dioa'
sihapangkoa' sia yaling inde di lino. Ampo' ponna
ke dang mäsing yato sia, ya' dante' aha lalang

.

–

la dipamäsing sala. Supurante' yato sia di be
anna nasiindä'-indä'i tau aka' dang aha kunanna.
Dioa' sihapang toukoa'ne' kamabayaang
yaling di lino. Ponna aha bohto mahoa' ang
ma'ongeang yaho di tanete, ya' yato bohto
mahoa' la naita asangngete' ingkänna tau. Noa
tunne' daete' aha mesa tau la umpau' lampunna
mane nasalohko'i baki, ampo' yato lampunna
napatokoete' dai' di ongeang ang malängkä'
anna malai umballoi yato huäng dasang. Noa
tungnga' dio, pepaitaing pano di ingkänna tau
kamapiaammu sinnoa mata allo ang umballoi
lino, anna malai yato pembabemua' ang mapia
la naita ingkänna tau, lambi' la umpamatande
sanganna Ambemua' yaho di suruka."
Napatahhi' bumi tula'na Puang Yesus naoatee,
"Daa unsangaia' inde kasuleangku tama di lino
la umpa'daiä' Atohanna Musa anna yato ang
puha napalambi' senabiang dolu. Aka' nasuhung
suleä', anna malai kupasundung asang ingkänna
yatoo. Kutula'ingkoa' setonganna sumbana
dake' pa'da langi' anna lino, inang daete'ne'
aha la pa'da moi poro mesa huru' bahtu' mesa
' yaling mai di Atohanna Musa sibaha yato
ang nauki' senabiang dolu, ke dake' dahi asang
ang puha natula' lohpo' Puang Alataala ang
nalombung nabi. Dahi menna-menna untehkai
mesa di alla'na yato pahenta, moinnakato

.

–

anna nasangai dai pahallu sakali yatoo, anna
umpaturui tau senga' untehkai toe' yato pahenta,
ya' yato tau la diangka' nei' mesa tau ang
handang madihoi'ang yaling di Kapahentaanna
Puang Alataala. Ampo' menna-menna untuhu'i
yato pahenta anna umpaturu toe' tau senga'
untuhu'i yato pahenta, ya' yato tau la diangka'ne'
mesa tau ang handang dipakeangka' yaling di
Kapahentaanna Puang Alataala. Anna ponna
dai umpala'bi puhaa' dio kamarohoammu
andana kamarohoanna ingkänna to pampakuhu
ada' anna to Farisi, ya' inang darea'te' la
umpemitai la tama di Kapahentaanna Puang
Alataala." Nalombungngi bumi tula'na Puang
Yesus naoatee, "Unghingngingnga' umba noa
pepaturunna Puang Alataala pano di to baha'
dolu ang naoatee, 'Dai tau mala papateang.
Anna menna-menna ang papateang pahallu
ditahungkung.' Ampo' kutula'ingkoa' dinoa
kuoatee: menna-menna ang keaha' pano di
solana, ya' yato tau pahallu ditahungkung.
Noa tunne' menna ang umbisi' solana pahallu
dipapengngolo pano di to Mahkeada' anna
ditahungkungngi. Anna tau ang untändoi solana
la londo puha nei' anna sihatanne' dipatama di api
nahaka. Dahi ponna umbahao penombaammu
pano di pantunuang penombaang, ampo'
tahpamu lambi' pano yato di pantunuang

.

–

penombaang, ya' ungkalehaing halirako dio
siba'di solamu lambi' nakahiri'kangko, ya'
dakangngi dolu umpenomba, laoo dolu sikapiai
yato solamu ang hali unsiba'diing. Puhaitoo
mane umpatulu'i yato penombaammu dai' di
Puang Alataala. Dolummu nabaha pano di to
panghohto' balimmu, ya' sikapiai lohpo'o dolu.
Aka' ponna dai umpanoa, ya' la napapengngoloo
pano di olona to panghohto', anna yato
to panghohto' la napapengngoloo pano di
polisi ang la mampatamao di tahungkung.
Kutula'ingkoa' setonganna darakoa'te' la
mala nalahpa' yaling mai yato di tahungkung
ke dai umbaya' asang dolu yato dendamu."
Napatahhi' bumi tula'na Puang Yesus naoatee,
"Unghingngingnga' pahentana Puang Alataala
ang naoatee, 'Dai tau mala ungngindä'-indä'
pa'bannetauang.' Ampo' kutula'ingkoa' dinoa
kuoatee: menna-menna ang ungngita mesa
bahine anna nakailuii lambi' yaling di inahanna la
pemala nakamahoi, ya' yato tau ang noa diangka'
ungngindä'-indä'mite' pa'bannetauang yaling
di inahanna anna diangka' madosang. Dahi,
ponna mata kuanammu mandosaio, ya' kahohe'i
yato matammu anna un bei. Aka' dotanne'
sambali supu matammu dinoa andana tontongke'
aha sibali matammu ampo' la tamao di api
nahaka. Noa tunne' ponna teyye kuanammu

.

–

mandosaio, ya' bose'i yato teyyemu anna
un bei. Aka' dotanne' sambali supu teyyemu
dinoa andana tontongke' aha sibali teyyemu
ampo' la tamao di api nahaka." Nalombungngi
bumi tula'na Puang Yesus naoatee, "Aha
toe' pepakuhu ang naoatee, 'Menna-menna
ang un be bahinena, pahallu umbabe suha'
kasi beang.' Ampo' kutula'ingkoa' dinoa
kuoatee: ponna aha mesa muane un be
bahinena, ya' dianto disanga yato muane
umpamadosa yato bahinena ke kemuane salang,
sehalinna ke yatoi bahinena ungngindä'-indä'
pa'bannetauang. Noa tunne' tau senga' ang
umpobahine sala yato bahine, ya' diangka'
toete' ungngindä'-indä' pa'bannetauang."
Napatahhi' bumi tula'na Puang Yesus naoatee,
"Hali tungnga'ne' unghingngi umba noa pepaturu
pano di to baha' dolu ang naoatee, 'Ponna
mopindao dai' di Puang Alataala didiona aka ang
pahallu la umbabe, ya' yato popindamu pahallu
umpembabe si'daing; dai mala dai.' Ampo'
kutula'ingkoa' dinoa kuoatee: daa umpopindai
moi aka. Daa unsändä'i umpopindai langi',
aka' yato langi' ongeannaete' Puang Alataala
ma'pahenta. Noa tunne' lino, daa unsändä'i
umpopindai, aka' inde lino pengngindä'annaete'
Puang Alataala. Londonang Bohto Mahoa'
Yerusalem, aka' dianto bohto mahoa'na Puang

.

–

Alataala Tomaraya ang matande. Noa tunne'
daa unsändä'i umpopindai bää'mu, aka' daeto
dio aha kakuasaammu la umpamaloteng bahtu' la
umpamabusa beluhä'mu moi poro la sallamba'.
Ampo' ang pahallu umbabe, dianto ponna
inang la ungngoate, 'io,' ya' pengngioo. Anna
ponna inang la ungngoate, 'dai' ya' oaite 'dai.'
Aka' ponna ke unghängngängngi salake' tula'mu,
ya' sule di haorante' mai di Pongkahana setang."
Napatahhi' bumi tula'na Puang Yesus naoatee,
"Unghingngi tungnga' nei' umba noa pepaturu
ang naoatee, 'Mata pahallu dibala'i mata anna isi
pahallu dibala'i isi.' Ampo' kutula'ingkoa' dinoa:
daa umbala' kakarakeang anna kakarakeang.
Ampo' diare', ponna aha tau mantampiling
pape kuanammu, bea toine' pape kaihimmu
natampiling. Anna ponna aha tau ang la
mambahao pano di to panghohto' aka' kaya'mu
pemala la naala, ya' bea toine' kaya' kalambe'mu.
Anna ponna aha tau mansuoo umposolai mesa
kilo kahaona, ya' posolaii derua kilo. Ponna
aha tau mampalau aka-akammu, ya' beai. Anna
ponna aha tau la ungngindang aka-akammu, ya'
paindangngii." Nalombungngi bumi tula'na
Puang Yesus naoatee, "Unghingngi tungnga' nei'
umba noa pepaturu ang naoatee, 'Kalemuio
ingkänna solamu ampo' kahi'di'i nei' ingkänna
balimmu.' Ampo' kuoaingkoa'te dinoa:

.

– .

kalemuio ingkänna balimmu anna palauing behe
ingkänna tau ang mandahhao anna malao
mendahi änä'-änä'na Puang Alataala, Ambemu,
ang ma'ongeang yaho di suruka. Aka' Puang
Alataala umpalelle' allo pano di tau mapia anna
tau karake, noa tunne' umpatuhung kene' pano
di tau mapia anna pano di tau karake. Anna
ponna ungkalemuio supu tau ang mangkalemuio,
ya' la unsangaraka kehängngämmi sahomu?
Aka' ingkänna tau mala asangngete' membabe
noa, moi tau ang handang mai'di dosanna mala
tunne' membabe noa. Anna ponna supung
tau ang unsiinsang liuing untabe'i, ya' akang
kala'biammu? Darakae' mala asang ingkänna tau
membabe noa, bahtu' moi ang dai ungnginsang
Dehata mala tunne' membabe noa? Dahi
pahallukoa' ungkalemui asang ingkänna tau dai
aha unsehalii, sinnoa Ambemu yaho di suruka
ang ungkalemui asang ingkänna tau."
Napatahhi' bumi tula'na Puang Yesus
naoatee, "Madakakoa' andana umbabekoa'
kamapiaang di olona tau mai'di supung
aka' pemalakoa' naita yato tau mai'di anna
napudii yato pembabe mapiammu. Aka' ponna
umpanoaa', ya' daete' aha sahomu yaho mai
di Puang Alataala, Ambemu, yaho di suruka.
Dahi ponna ke la umbeakoa' aka siamo
pano di to pemase-mase, daumpepainsang

. –
lelengnging sinnoa ang nababe to kalasi tama di
pa'sambayangang bahtu' pano di lalang käyyäng
anna malai napudi tau. Aka' kutula'ingkoa',
setonganna tau ang mampanoa yatoo dai la
ullambi' sala sahona, supung napudi hupatau.
Ampo' ponna la umbeakoa' aka siamo pano di
to pemase-mase, peängngi lalang anna malai dai
aha moi poro la mesa tau ang mangnginsang yato
pembabemu. Anna yato pembabemu supung
Puang Alataala ang mangnginsang, lambi' la aha
sahomu." Nalombungngi bumi tula'na Puang
Yesus naoatee, "Anna ponna ma'sambayangkoa',
daa umpensinnoai to kalasi. Sika nakärä'i nei'
ke'de' tama di pa'sambayanganna to Yahudi
bahtu' mao pano di kasitammuang lalang
käyyäng anna ma'sambayangngi di hao, aka' anna
malai naita tau mai'di. Kutula'ingkoa' setonganna
yato tau ang mampanoa dai la ullambi' salake'
sahona, supung napudi hupatau. Ampo' ponna
pemalao ma'sambayang, ya' tamao di tambimmu
anna untutu'i baba, mane ma'sambayangngo dai'
di Ambemu Puang Alataala ang dai landa'. Lambi'
supung Ambemu Puang Alataala ang mangngitao
anna Dianto la man mba' yato sambayammu.
Noa tunne' ponna ke ma'sambayangngo, daa
umpa'sule-suleii yato tula'mu ang dai kekuna,
sinnoa ang si nababe tau ang dai ungnginsang
Puang Alataala. Aka' sika napihki' naoatee

. –
tuhtuang kalambe'ito sambayanna, ya' tuhtuang
natahimbo tunne' Puang Alataala. Dahi daa
umponialaii yatoii. Aka' setonganna ingkänna
kapahalluammu, dake' umpalau anna nainsang
asang lohpo'mi Puang Alataala. Dahi panoaia'
inde ma'sambayang dai' di Puang Alataala: O
Ambeki' yaho di suruka, kihannuang la tontong
dipa'käyyangngi sangammu. Suleo pahentaang
anna padahii pangngelo'mu yaling di lino sinnoa
ang dahi yaho di suruka. Pasundungngingkang
andeang ang kipahallu allo dinoa. Ampungngii
ingkänna kasalaangki', sinnoa ungngampungngi
touang kami' kasalaanna solaki' pano di kalaeki'.
Anna daa umpabeii pesändä' nasändä'iang,
ampo' pakahaoang di hao mai di ingkänna siamo
kakarakeang. [Aka' Dio supu ang ungngampui
kapahentaang, kakuasaang anna kamatandeang
lambi' sapano-panona. Aming] Aka' ponna
ungngampungngi toukoa' dio yato kasalaanna
solamu ang nababe pano di kalaemu, ya' la
naampungngi tungnga'to dio kasalaammu
Ambemu yaho di suruka. Ampo' ponna dai
ungngampungngi yato kasalaanna solamu ang
nababe pano di kalaemu, ya' datoeto dio la
naampungngiingko kasalaammu Ambemu yaho
di suruka." Napatahhi' bumi tula'na Puang
Yesus naoatee, "Ponna ma'puasakoa', daa
umpatandaangngi di hao di lindomu, sinnoa ang

.

–

nababe ingkänna to kalasi. Aka' sika naangka'i
nei' umpa ngkuhsu lindona anna malai nainsang
tau naoate menge ma'puasa. Kutula'ingkoa'
setonganna yato tau ang mampanoa dante'ne' la
nabea sahona Puang Alataala. Ampo' ponna
ke ma'puasakoa', ya' pominnä'rambu'o anna
undeä'i lindomu, anna malai dai nainsang tau
naoatee mengeo ma'puasa, supung Ambemu
ang dai landa' ang mangngitao anna dianto
ang la mambeao bala'na yato pa'puasammu."
Napatahhi' bumi tula'na Puang Yesus naoatee,
"Daaa' unghimpung supu katomakakaang
di lino, aka' katomakakaang yaling di lino la
karake napobua' bu'bi' anna tähkä', anna
dasammu la napentama to paboko lambi' yato
katomakakaammu la naboko. Ampo' diarea'
nei' himpungkoa' katomakakaang yaho di suruka,
aka' yaho di suruka daine' aha bu'bi' anna
tähkä' ang la mangkarakei anna datoi aha to
paboko la mambongka' anna nabokoi. Aka'
umba naongei aha ahtasa'mu, di hao tunto
nei' naongei inahammu. Mata dianto ang
mendahi ballo yaling di kalae. Dahi ponna mapia
matammu, ya' ingkänna kalaemu la naballoi
asang. Ampo' ponna karake matammu, ya'
ingkänna kalaemu la malilling asang. Dahi ponna
ballo ang aha di hao di kalaemu pi'de, ya' yato
kamalillingang la unsa'ding si'da-si'da tama

.

–

di kalaemu. Noa tunne' daete' aha mesa
sabua' la derua pongkahana, aka' ponna noa,
ya' tantunte' anna ungkahi'di'i pongkahana ang
mesa anna umpakamayaine' yato pongkahana
ang senga', bahtu' untuhu'i liu yato pongkahana
ang mesa ampo' daine' natuhu'i liu yato ang
mesa. Noa tungnga' dio dakoa' mala la menge
siamokoa' untuhu'i Puang Alataala ampo'
menge sia tumokoa'ne' umpengkalambi'-lambi'i
umpeäng katomakakaang yaling inde di lino."
Nalombungngi bumi tula'na Puang Yesus
naoatee, "Dahi kutula'ingkoa' dinoa kuoatee:
dakoa' pahallu masuhsa umpihki' katuhoammu,
hapanganna aka ang pahallu ungngande bahtu'
ungngenu'. Anna datoukoa' pahallu masuhsa
umpihki' bätäng kalaemu, hapanganna yato aka
ang pahallu umpake. Darakaa' dio ungnginsang
pahallu puhaete'ne' katuhoang andana
andeang? Noa tunne' pahallu puhaete'ne'
bätäng kalae andana pakeang. Itarea' dansi
ang sika lolo' yaho di nähäng. Daine' nainsang
mopinamula anna datoi nainsang umpepahe boa
pengkähänganna. Datoi aha umpailoko aka ang
la naande, ampo' tontong ture' motuho-tuho
lolo aka' napakande Ambemu yaho di suruka.
Darakaa' dio ungnginsang keangka' puharakoa'to
dio andana yato sedansiang? Aharakaa' di
alla'-alla'mu ang mala umpakalambe' sungnga'na

.

–

moi poro santehte'mi aka' bata-bata didiona
katuhoanna? Anna datoukoa' pahallu masuhsa
didiona pakeammu. Pihki'rea'too yato bunga ang
kamahasaang ang tuho tomande' pano di alla'
kalane. Dai aha mampamula anna dai mangki'
mengkähäng bahtu' untannung pakeanna.
Ampo' kutula'ingkoa' dinoa: moinnakato to
makahka' si'da-si'da Tomaraya Salomo, ampo'
daete' aha yaling di katuhoanna la umpake
pakeang mahahsa' ang umpensinnoai mahasanna
inde pano bunga di alla' kalane. Dahi aka'
mala ture' napamalehke' Puang Alataala yato
bunga ang tuho dinoa ampo' la naande siang
api marondonna, ya' londonangnga'te' dio ang
kuhang kapampetahpa'ammu mala turakoa'to
dio nabea asang aka ang umpahallu. Dianto
anna datomande'koa' la masaha ungngoatee,
'Aka ang la kiande?' Bahtu' ungngoaa'tee, 'Aka
ang la kienu'?' bahtu' 'Aka ang la kipake?' Aka'
ingkänna asang yatoo napeäng tau ang dai
ungnginsang Puang Alataala. Ampo' dioa' dio,
inang nainsandea'to dio Ambemu yaho di suruka
ingkänna kapahalluammu. Ampo' diarea'
nei', ang handang pahallua' dolu la umpihki'
dianto: membabe maroho lolo di olona Puang
Alataala aka' dianto tomarayammu. Ponna
umpanoa, ya' ingkänna kapahalluammu la
napasundung asangngingkoa'. Dahi dakoa' la

. –
bata-bata didiona aka ang la dahi marondong,
aka' ang la dahi marondong senga' toboete'
kamasuhsaanna. Kamasuhsaang ang dahi yaling
di sangngallona pabei tubunne' puha yaling di
allo yatoo."
Napatahhi' bumi tula'na Puang Yesus
naoatee, "Daa untanda' tahuhu solamu
anna datouo dio ditanda' tahuhu. Aka' aka
ang untanda' tahuhuing solamu dia tuntone'
la ditanda' tahuhuingko. Noa tunne' lite'
ang umpake pano di solamu dia tunne' la
dipakeingko. Akarea' dio anna malakoa'
ungngita sahihsi' yaling di matanna solamu
ampo' daine' ungngita kayu sambehsä' yaling di
matammu tobou dio? Umbang dio la umpanoa
ungngalaiing sahihsi' yaling di matanna solamu,
aka' aha ture dio sambehsä' kayu yaling di
matammu tobou dio? Oa' ingkämmu to kalasi,
alaiia' dolu yato sambehsä' kayu ang aha yaling
di matammu anna malai ungngita ungngalaiing
yato sahihsi' ang aha yaling di matanna solamu."
Napatahhi' bumi pepakuhunna Puang Yesus
yaling di pohapangang naoatee, "Daumbeai
asu aka-aka ang masero, aka' puhaitoo, ya' la
nasempa-sempamo. Noa tunne' daumbeai bahi
aka-aka ang masuli' allinna sinnoanna mu ara,
aka' la naindä'-indä' supu. " Nalombungngi
bumi tula'na Puang Yesus naoatee, "Palauia'

. –
anna la dibeakoa'; peängngi anna ullambi'ia';
pende'de'koa' anna ditungka'ingkoa' baba.
Aka' pano di tau ang malau la natahimbo yato
palaunna, anna pano di tau ang mahpameäng
la nalambi' yato pahpameänna; noa tunne'
pano di tau ang mende'de' la ditungka'ing baba.
Aharaka mesa tau di alla'mua' ang umbea batu
änä'na ke umpalaui andeang? Bahtu' la nabea
ile ke umpalaui bau? Kusanga daete' la aha, i?
Dahi dioa', moinnakato anna to karakekoa',
ampo' ponna mala turakoa' dio umbea änä'mu
aka-aka ang mapia, ya' londonne' Ambemu yaho
di suruka tantunte' anna la nabeai aka siamo
ang handang mapia pano di tau ang la malau
dai'. Noa tunne' ingkänna-ingkänna siamo ang
ungkärä'i nababeingko solamu, ya' babe toinne'
noa pano di solamu. Dianto yatoo pungngu'
tannunna ingkänna Atohanna Musa anna suha'na
ingkänna nabi." Napatahhi' bumi tula'na
Puang Yesus umpake pohapangang naoatee,
"Tamakoa' olai yato baba ang masihki', aka' baba
ang malohäng anna lalang ang malua' lupano
di katallangang anna mai'di tau la mangngola.
Ampo' aka' sihpi'ne' baba anna masihki'ne'
lalang ang lupano di katuhoang sapano-panona
dianto anna sai'di'mi tau ang mangngola tama.
Madakakoa' pano di tau ang unsanga kalaena
nabi ampo' setonganna tadiaetee', ang la sule

.

–

napellambi'ikoa' boheng mahamme' inaha
sinnoa domba, ampo' setonganna yaling di
inahannaii salamangngete' yato olo'-olo' peande.
Ampo' la ungnginsandea'tee' ke ungngitang
umba noa pembabenaii. Aka' la malarakae'
tau umponge' boa pinamula di hao mai di lolo
päräng? Bahtu' umponge' boa kayu di hao mai di
balimbano? Noa tunne' poang kayu ang mapia
tuhona tantunte' anna keboa mapiai, anna poang
kayu ang dai huhu tuhona tantunte' ungkeboaing
boa ang dai mapia. Anna poang kayu ang
inang si biasa mammi' boana, daete' aha la
ungkeboaing boa ang dai mammi'. Noa tunne'
poang kayu ang inang si dai mammi' boana,
daete' aha la ungkeboaing boa ang mammi'.
Anna ingkänna poang kayu ang dai keboa
mapia la dilellengngi nei' anna di beii tama di
api. Dahi yato tau ang unsanga kalaena nabi
ampo' setonganna tadia la ungnginsandea'tee'
ke ungngitang umba noa pembabenaii. Daa
unsangaia' la mendahi petauanna Puang Alataala
yato ingkänna tau ang katamba-tamba naoatee,
'O Puang, O Puang.' Aka' setonganna tau ang
la mendahi petauanna Puang Alataala dianto
tau ang umpembabeing ingkänna pa'elo'na
Ambeku yaho di suruka. Ponna ke lambi'mi
dako' allo katämpä'anna lino, ya' la mai'diete'
tau sika tamba pano di Kodi' naoatee, 'O Puang,

.

–

O Puang, puhamang umpepainsangnging
Bahtakara Dehata yaling di sangammu, anna
puhamang unghambai setang yaling mai di
inahanna si mesa-mesa tau yaling di sangammu;
puha tumang umbabe tanda ang mepusa'-pusa'
yaling di sangammu.' Tempo donetoo la sika
kupakalesoing pole' kuoaintee, 'Mennarakakoa'
dio? Dakoa' kuinsang. Dahi palaikoa' done
nee, aka' diongnga'to ne ang si umbabe
katasampa'ang.' " Nalombungngi bumi tula'na
Puang Yesus umpake pohapangang naoatee,
"Pano di tau ang umpehingngii inde tula'ku anna
napembabeing yaling di katuhoanna, sihapang
mesa tau ang kepihki' ang umpake'de' dasanna
napamatoto' si'da-si'da. Lambi' moi sule
kene' käyyäng anna mala'bu' sitonda pepahi
käyyäng unghoa yato dasang, ampo' dai aha
maaka aka' matoto' si'da-si'da. Ampo' pano
di tau ang umpehingngii inde tula'ku ampo' dai
napembabeing yaling di katuhoanna, sihapang
mesa tau ang dai kepihki' ang umpake'de'
dasanna ampo' naloyo-loyo. Pihsananna sule
kene' käyyäng anna mala'bu' sitonda pepahi
käyyäng unghoa yato dasang, lambi' yato dasang
hompo anna pokä'-pokä'i aka' inang maloyo."
Tahpana untämpä'i pepakuhunna Puang
Yesus, ya' sika pusa' asammi yato tau mai'di
ang himpung di hao unghingngi umba noa

.

– .

pepakuhunna, aka' mampakuhu sinnoa ang
ma'kuasa si'da-si'da, dai sinnoa to pampakuhu
ada'naii.
Tahpana puha mampakuhu Puang Yesus,
ya' tuhummi yato yaho mai di tanete.
Donetoo mai'di liu tau ang mampen ndo'i.
Pihsananna ahang mesa tau ang bosi lollo'na
pano undungku'i Puang Yesus anna malimuntu'i
di olona mane ma'karai naoatee, "O Puang,
ponna ungngaku umpabono'ä', ya' la bono'
siamä'te' dinoa." Ungngehte' siang teyyena
Puang Yesus anna ungngan i yato tau mane
ma'karai naoatee, "Kuaku kupabono'o, dinoa
la bono'motee'." Ya' donetoo bono' siang yato
tau. Mane naoa salaitee Puang Yesus, "Kalehaii
daa umpepainsangnging pano di tau senga'
inde aka ang dahi pano di kalaemu, ampo'
laomo dinoa do pepaitaing kalaemu pano di
imang anna malai nainsang naoatee bono'
si'damo. Anna umbahai penombaang ang la
napenombaingko dai' di Puang Alataala situhu'
aka ang puha mepahentaing Musa, ang la
mendahi sa'bi pano di ingkänna tau." Tahpana
lambi' Puang Yesus naung di Bohto Kapernaum,
suleng mesa to pambahanang tantarana to
Roma napellambi'i anna malau masei naoatee,
"O Tuang, sabua'ku di hao di dasangku
mate sambose' naung kalaena anna madahha

. –
si'da-si'da nasa'ding. Kalemuiä' pabono'ingkä'."
Ma'karang Puang Yesus pano naoaintee, "Io,
panorangkä' kupabono' ke lambi'mä'." Ampo'
men mba' sala yato to pambahanang tantara
naoatee, "O Tuang, damong unsuhsai kalaemu
la maoo pano di dasangku, aka' dai sihatang
kusa'ding la umpengkende'i dasangku. Diare'
tula' tomande'mi sambahta kara dinoa anna
malai bono' yato sabua'ku. Aka' kodi' mesa
touä' kodi' to dipahenta, ampo' aha tou kodi'
änä' buaku ang kupadihoi'ang lambi' mala
tomande' kupahenta. Hapanganna ke kuoainte
yato mesa änä' buaku, 'Laoo!' ya' mao si'daetee',
bahtu' pano di änä' buaku ang senga' kuoainte,
'Maio!' ya' sule si'daetee', bahtu' kuoainte pano
di sabua'ku, 'Kähängngi indee!' ya' nakähäng
si'daetee'." Tahpana nahingngi Puang Yesus
umba noa yato tula'na to pambahanang
tantara, ya' pusa' liung anna ma'karai yato
pano di ingkänna tau ang man ndo'i naoaintee,
"Kutula'ingkoa' setonganna dake' aha kulambi'
yaling di alla'na to Israel kapampetahpa'anna
tau ang sinnoa inde kapampetahpa'anna.
Dahi mapia ungnginsangnga', la mai'diete'
tau ang tadia to Yahudi ang sule yaling mai
di ka mbingang allo anna sule di lau' mai
di katempu'ang allo ang la mohko' mande
anna menu' sibaha-baha Abraham, Ishak,

.

–

anna Yakub yaling di Kapahentaanna Puang
Alataala. Ampo' mai'di di alla'na to Yahudi
ang umpihki' kalaena sihatang la mentama di
Kapahentaanna Puang Alataala la di beine'
tama di ongeang ang handang mapähtäng, di
haontoo ang la naongei tau sika umbu salamang
ang kamateang." Ma'kara bumi Puang Yesus
pano yato di to pambahanang tantara naoatee,
"Sumulemote' pano di dasammu aka' la dahi
si'dante' sinnoa aka ang umpetahpa'." Ya'
donetoo bono' siang yato sabua'na. Donetoo
le'ba'mi Puang Yesus pano di dasanna ta Petrus.
Lambi'i pano ungngitang pasananna ta Petrus
ang bahine ma ndo aka' maluhsu lambi' malla'.
Nalumbang Puang Yesus pano di pa ndoanna
anna natokeii teyyena, ya' bono' siang yato
luhsunna anna kalehai umposaha Puang Yesus.
Tahpana bengi donetoo, suleing mai'di tau
umbaha ang napentamai setang. Yato setang
ang umpentamai sangngaka-sangngaka tau
nahambai asang Puang Yesus umpake sambahta
supu kara. Donetoo ingkänna to makorong
napabono' asang toe'. Ingkänna kaha-kaha
yatoo dahi anna malai sundung tula'na Puang
Alataala ang napalambi' Nabi Yesaya naoatee,
"Dianto ang umbulle ingkänna kamalammaanta
anna umpabono' ingkänna koronta." Donetoo
tahpana naita Puang Yesus mai'di liu tau mallebo,

.

–

ya' umpahentang pahsikolana anna sika maoi
bete' di tando bete'na Le'bo' Galilea. Suleng
mesa to pampakuhu ada' ullumba Puang Yesus
anna naoaitee, "O Tuang, la ku ndo' lelengngo
diamo-diamo ungngola." Ampo' na mba'
Puang Yesus naoaintee, "Mangngohi aha leänna
naongei tohho, anna dansi aha sehänna naongei
membanua. Ampo' Kodi' indee Änä' to Lino
dai Ko aha ongeangku ang la kuongei tohho
mehile bahtu' hahe." Aha tunne' mesa
di alla'na to pen ndo'na ma'kara naoatee,
"O Puang, pabeiä' dolu mao do ullamung
ambeku. " Ampo' na mba'mi Puang Yesus
naoaintee, "Tindo'ä' dinoa; pabei tubunne' tau
ang mate di mendehatanna do ullamung to
matenaii." Donetoo dai'mi Puang Yesus di lopi
sibaha-baha pahsikolana. Lella' sika ullambang
yato le'bo', pihsananna nei' sulee' pepahi
käyyäng si'da-si'da lambi' kende' bombang
ang käyyäng anna unghoai yato lopi ang sika
naongei lambi' mentama uhai. Ampo' donetoo
mengene' hanne Puang Yesus. Ya' nalumbang
pahsikolana anna nahekei naoaintee, "O Puang,
kalemuiang! La limmi'mi tau!" Ma'karang
Puang Yesus pano diii naoaintee, "Oa' ingkämmu
ang dai sundung kapampetahpa'ammu, akana
mahea'rakoa' dio?" Ya' kalehang Puang Yesus
mane ke'de'i anna ungkohaii yato pepahi käyyäng

.

–

sibaha bombang. Donetoo naboli siang yato
bombang anna mahtangngi sumule. Sika
pusa' asammi yato pahsikolana ungngita aka
ang dahi anna sika kutanai naoatee, "Tau aka
sakalirakae' indee lambi' moine' pepahi anna
le'bo' tuhu'-tuhu'ammi pano?" Tahpana sika
lambi' bete' di mesa ongeang ang naongei tohho
to Gadara, suleng derua tau ang napentamai
setang untammui Puang Yesus. Inde derua tau
sule di hao mai di ku'bu' anna si pakarakeang,
dianto anna dang aha tau samangngolanna
yato lalang ang naongei tohho. Yato to deruai
mekoha pano di Puang Yesus naoatee, "O
Änä'na Puang Alataala, aka la umbabe pano di
kami'? Sulerakako la undahhaang ke dake' lambi'
tempona?" Sidungku' yato ongeang aha mai'di
liu bahi lella' sika mambuang. Malaung yato
setang ang yaling di kalaena yato tau pano di
Puang Yesus naoatee, "Ponna la unghambaiang,
ya' kipalau ke la malai unsuoang tama indo
di kalaena bahi." Ma'karang Puang Yesus
naoatee, "Laomo!" Ya' sohong siang yato setang
anna maoi tama yato di ingkänna bahi. Ya'
bungka' siang yato bahi anna sika bei naung
di behinna karakeang lutama di le'bo' lambi'
matei yaling di le'bo'. Yato ingkänna to undakai
bahinnaii sika lumpa' pano di bohto tandana
mahea' ungngita yato aka ang dahi. Tahpana sika

.

– .

lambi' pano, ya' natohodolung yato ingkänna aka
ang dahi, natula' toe' aka ang dahi yato pano di
derua tau ang napentamai setang. Tahpana
nahingngi asang yato ingkänna tau ang tohho
di hao di bohto yato aka ang nababe Puang
Yesus, ya' sika le'ba'mi umpellambi'i Puang Yesus.
Nalambi'na, ya' sika napalau maseng anna malai
umpellei yato bohtonaii.
Donetoo dai' bumi di lopi Puang Yesus
sibaha pahsikolana anna ullambangngi yato
le'bo'. Pihsananna lambi'mi bete' di bohto ang
naonge tohho. Ya' suleng dilemba mesa tau ang
mate sambose' naung kalaena ma ndo yaling
yato di pa ndoanna. Tahpana naita Puang Yesus
naoate matama si'da-si'da kapampetahpa'annaii,
ya' ma'karang yato pano di to makorong
naoatee, "O änä'ku, pamasannangngi inahammu.
Ingkänna kasalaammu kuampungnging." Yato
sangngaka-sangngaka to pampakuhu ada'
ang aha di hao, tahpana unghingngi tula'na
Puang Yesus ungngampungngi yato tau, ya' sika
naoante yaling di inahannaii, "Ungngindä'-indä'
sanganna Puang Alataala indo tau." Ampo'
nainsang Puang Yesus aka ang yaling di pihki'naii,
lambi' mekutana pano diii naoatee, "Akana
umpihki'rakoa' dio kaha-kaha tahuhu yaling
di inahammu? Umbarakae' kahang ang
maromi' dioate, 'Diampungnging kasalaammu,'

. –
bahtu dioarakatee, 'Kalehao anna pellaoo'?
Ampo' la pahallua' ungnginsang ungngoatee
yaling inde di lino ma'kuasaä' Kodi' Änä' to
Lino ungngampungngi dosa." Lambi' ma'kara
bumi Puang Yesus pano yato di tau ang mate
sambose' kalaena naoatee, "Kalehamo, ängkä'i
ne pa ndoammu anna maoo sumule pano di
dasammu." Ya' kaleha siang yato tau anna
sumulei pano di dasanna. Ingkänna tau ang
ungngita yato kadahiang sika pusa' asang liu anna
umpamatandei sanganna Puang Alataala ang
umbea kakuasaang käyyäng pano di hupatau.
Tahpana umpellei yato ongeang Puang Yesus,
ya' ungngitang mesa tau disanga Ma us menge
mohko' yaling di känto' pambayaang sima.
Nasilahaming Puang Yesus naoaintee, "O
sammuane, maio ndo'ä'!" Ke'de' siang Ma us
anna men ndo'i. Donetoo le'ba'mi Puang
Yesus pano di dasanna Ma us anna mandei
di hao, ya' sulei tunne' sangngaka-sangngaka
to pahsinga' sima ang senga', anna tau ang
naangka' to pa'bohto 'kekasalaang,' anna mandei
sibaha-baha Puang Yesus anna pahsikolana.
Tahpana naita sangngaka-sangngaka to Farisi,
mekutanang pano di pahsikolana Puang Yesus
naoatee, "Akana mandee' indo tuangkuhummua'
sibaha to pahsinga' sima anna to kekasalaang?
Dai sihatang la noa!" Ampo' nahingngi

.

–

Puang Yesus yato aka ang sika natula', ya'
men mba'mi yaling di pohapangang naoatee,
"Tadiaete' to makahsing ang umpahallu to
pa'pakuli, ampo' to makorongngetee'. Dahi
laokoa' anna umpellaya'i inde tula'na Puang
Alataala ang naoatee, 'Ang handang kukärä'i
dianto pa'kalemu, tadia penombaang.' Aka' dä'
sule untambai tau ang ungngangka' kalaena
maroho, ampo' tau ang nainsang naoatee
kekasalaang." Donetoo suleing sangngakasangngaka pahsikolana Yohanes ullumba
Puang Yesus anna mekutanai pano naoatee,
"Akae kami' anna ma'puasaang sibahaang to
Farisi, ampo' pahsikolamu dae'ne' ma'puasa?"
Men mba'mi Puang Yesus pano diii umpake
pohapangang naoatee, "Malaraka ingkänna tau
ang menge ma'tokabeng sika umbu salamang
ang kamateang ke mengeke' mohko' sibaha-baha
yato to kabeng? Ampo' la aha toboe' tempona
dako', Kodi', la sihapangngä' to kabeng, la dialai
yaling mai di alla'-alla'na yato pahsikolaku.
Ya' donento yatoo la sika naongei ma'puasa.
Kubeakoa' mesa pohapangang. Noa indee:
Daete' aha mesa tau la ungngalli kaing ang
bakahu anna napakei untampi' sahedorona ang
malullu' liung, aka' ponna napanoa, ya' yato
kaing ang bakahu la unghentu sahedoro lambi'
tuhtuang umpakehängngängngete' seu'na yato

.

–

sahedoro. Anna noa tunne' hapanganna
monna aha pangnganang lollo' ang masaeng
lambi' mato'do', dai la sihatang dipampatamai
angkoro' bakahu aka' la natehse, lambi' sahing
di be. Ampo' angkoro' bakahu supung mala
dipatama di pangnganang lollo' bakahu, lambi'
sahing la tontong mapia." Lella'ke' Puang Yesus
umpa'karai yato pahsikolana Yohanes, ya' suleng
mesa to pangngäto' yaling di pa'sambayangang
anna mengkuntu'i di olona mane ma'karai
naoatee, "O Tuang, mane samatena di
langngena' änä'ku ang bahine, dianto anna
sulemä' kupalau ke la malai maoo pano anna
ungngan anna malai tuho sumule." Ya'
ke'de'mi Puang Yesus anna mengkalaoi sibaha
pahsikolana mao un ndo' yato tau. Donetoo
aha mesa bahine ang unsa'ding korong mallambi'
ang daloloi aha nabolinna yaling di sampulo
derua pahiamanna. Ya' mendungku' di kebo'na
Puang Yesus anna naan i pote' kaya' kalambe'na.
Aka' yaling di inahanna yato bahine naoatee,
"Moi kuan kale indo pote' kaya' kalambe'na,
ya' bono'mä'tee'." Ampo' mensaile Puang
Yesus unnenne'i yato bahine anna napa'karaii
naoaintee, "O änä'ku, daummahea'! Napabono'o
kapampetahpa'ammu." Donetoo bono' siang
yato koronna bahine. Tahpana lambi' pano
di dasanna yato to kepangka', unghingnging

.

–

to posuling menge umposulingngi penaniangpenaniang pa'tomateang, anna unghingngi toi
mai'di tau sika koha dumuseng. Ma'karang
Puang Yesus naoatee, "Laokoa' aka' inde änä'
daete' mate, ahana kaleete' hahe." Ampo' sika
napetaha-tahai supu. Puhanna unghambai
yato ingkänna tau Puang Yesus, ya' tamang
yato di tambing ang naongei lampa' yato
änä', anna natokeii teyyena. Ya' tuho siang
sumule. Ya' lele sau tama siang kaheba didiona
kaha-kaha yatoo yaling di ingkänna bohto
di hao. Donetoo umpatahhi' bumi lalanna
Puang Yesus sibaha pahsikolana. Menge sika
mellao, aha derua to buta man ndo'i laona siang
kakoha-koha naoatee, "O Peänä'anna Tomaraya
Daud, kalemuiang kasi." Lempämmi Puang
Yesus tama di mesa dasang, ampo' yato derua
to buta semata men ndo' toe'. Mekutanang
Puang Yesus yato pano di to deruai naoatee,
"Umpetahpa'rakaa' la malakoa' kupabono'?" Sika
men mba'mi naoatee, "Io, Puang, kipetahpa'."
Ya' naan ming Puang Yesus yato matannaii
lella' ma'kara naoatee, "La bono'mokoa'tee'
situhu' kapampetahpa'ammu." Donetoo
tungka' siang yato matannaii. Sika naoaminte
Puang Yesus, "Dakaiia' anna malai dai aha tau
mangnginsang didiona inde ang dahi." Ampo'
yato to deruai le'ba' siang do napalele sau tama

.

–

yaling di ingkänna bohto di hao yato aka ang
dahi pano di kalaena. Le'ba'na yato derua
to buta, ya' aha bumi sule nabaha tau mesa
tau ang dai mala ma'kara ang napentamai
setang. Tahpana nahambai Puang Yesus yato
setang ang mampentamai, ya' ma'kara-kara
siang yato tau. Ingkänna tau ang ungngita yato
kadahiang pusa' asang liu anna sika naoaitee,
"Mane dianna si'da-si'daete' inde dahi yaling
di alla'na to Israel." Ampo' yato sangngakasangngaka to Farisi sika naoane'tee, "Nasuhunte'
mala ungngalai setang aka' kakuasaanna
Pongkahana setang." Napanoanto Puang
Yesus sibaha pahsikolana ullelengngi asang
ingkänna bohto mahoa' anna bohto saohko'.
Lella' ma'kuliling lella' siang mampakuhu tama
di ingkänna pa'sambayanganna to Yahudi
umpepainsangnging Kaheba Mapia didiona
Kapahentaanna Puang Alataala, anna umpa'dai
toe' koronna anna kamalammaanna ingkänna
tau. Tahpana ungngita yato tau mai'di Puang
Yesus, ya' kende'mi pa'kalemu yaling di inaha