T PBBS 1302435 Chapter3

BAB III

MÉTODE PANALUNGTIKAN

3.1 Data jeung Sumber Data

Nurutkeun Moléong (2007:157) sumber data utama dina panalungtikan kualitatif nyaéta kumpulan kecap jeung tindakan. Sumber data primer dina ieu panalungtikna nyaéta karya sastra wangun babad. Babad anu dimaksud nyaéta

Babad Panjalu nu dikoléksi ku C.M. Pleyte (Museum Pusat Jakarta). Medal taun

1982 ku Proyek Penerbitan Buku Sastra Indonesia dan Daerah, Jakarta.

Garapanana museur kana ngungkabkeun eusi jeung konsép sarta ajén-inajén étnopédagogik nu aya dina Babad Panjalu. Tumali jeung éta hal, sumber data

dina ieu panalungtikan nya éta téks anu nyampak dina Babad Panjalu.

Babad Panjalu mangrupa karya sastra golongan babad anu ditulis dina

wangun puisi kauger (pupuh). Lian ti éta, Babad Panjalu ngagunakeun 9 pupuh

minangka pangwangun karanganana kalawan lobana 523 pada. Anapon pupuh anu dipaké ngawengku asmarandana (2), sinom (3), kinanti (2), pangkur (1), durma (1), dangdanggula (2), mijil (2), magatru (2), jeung pucung (1).

3.2 Desain Panalungtikan

Desain panalungtikan nyaéta rencana anu nuduhkeun gambaran utama ngeunaan hiji hal anu baris dilakukeun. Desain panalungtikan mangrupa prosés nu diperlukeun dina rarancang panalungtikan nepi ka patalékan nu aya bisa kajawab (Arikunto, 2010:175). Ngaliwatan desain panalungtikan, naon rupa anu jadi udagan dina panalungtikan bisa leuwih imeut jeung gemet.

Desain ieu panalungtikan bisa kagambar saperti ieu di handap dina wangun bagan.

Bagan 3.1 Desain Panalungtikan Nangtukeun Masalah

Nangtukeun Objék Panalungtikan

Nangtukeun Téori jeung Métode Panalungtikan

Strukrural (Robert Stanton)

Semiotik

(Charles S. Pierce)

Étnopédagogik (Suwarsih Warnaen)

Palaku jeung watek

Téma Fakta

Carit a

Ngadéskripsikeun, Nganalisis, jeung Napsirkeun Latar

Ikon Simbol

oll Indéks

Ajén Moral Manusa

(1) MMP (2) MMPr (3) MMS (4) MMA (5) MMW (6) MMTH

Nyindekkeun jeung Nyusun Laporan

Struktur carita Semiotik

Babad Panjalu

(Proyek Penerbitan Buku Sastra Indonesia dan Daerah,

1992) Étnopédagogik

Galur

Sarana sastra

3.3Métode Panalungtikan

Objék studi dina ieu panalungtikan nyaéta karya sastra winangun babad jeung dokumén anu raket patalina jeung panalungtikan. Masalah anu ditalungtikna mangrupa carita nu ngagambarkeun kajadian nu kaalaman dina mangsa nu geus kaliwat. Éta pasualan diungkulan ngaliwatan ulikan struktural, semiotik, jeung étnopédagogik. Babad Panjalu nu diterbitkeun ku Proyek Penerbitan Buku Sastra

Indonesia dan Daerah, bakal diguar eusina sangkan manggihan unsur-unsur anu dikandungna. Éta unsur tinangtu anu raket patalina jeung ieu panalungtikan.

Dumasar katerangan di luhur, métode anu digunakeun dina ieu panalungtikan nyaéta métode déskriptif anu mibanda fungsi pikeun ngungkulan pasualan dina panalungtikan (Ratna, 2012:34). Métode déskriptif mangrupa métode anu dilakukeun pikeun ngadéskripsikeun fakta-fakta anu satuluyna dianalisis. Métode déskriptif nyaéta métode anu ngagambarkeun tur méré pamahaman ngeunaan fakta-fakta anu nyampak dina objék panalungtikan (Ratna, 2012:53).

Nilik kana éta hal, métode déskriptif dipilih lantaran babad mibanda struktur carita jeung unsur semiotik anu dijerona nyampak ajén-inajén étnopédagogik. 3.4 Instrumén Panalungtikan

Instrumen panalungtikan mangrupa alat anu digunakeun pikeun meunangkeun data (Sudjana, 1991:59). Ku kituna, instrumén anu digunakeun dina ieu panalungtikan nyaéta kartu data nu mangrupa kalimat, frasa, jeung klausa anu dipaké dina studi bibliografi, ku cara nyutat sawatara data nu aya dina éta sumber. Kartu data digunakeun pikeun ngababarikeun milih jeung milah data nu kapanggih tina téks sumber data panalungtikan. Kartu data anu diperlukeun aya tilu rupa; kartu Struktur, kartu semiotik, jeung kartu étnopédagogik.

3.4.1 Pedoman Analisis Teks

Tilu pedoman analisis anu digunakeun dina ieu panalungtikan, nyaéta pedoman analisis struktur, pedoman analisis semiotik, jeung pedoman analisis étnopédagogik.

Tabel 3.1

Format Pedoman Analisis Struktural

N0 Aspék anu

Dianalisis Deskripsi

(1) (2) (3)

1 Tema

2 Galur

3 Palaku jeung watek

4 Latar : (a) tempat (b) waktu) (c) sosial

Tabel 3.2

Format Pedoman Analisis Semiotik

No Aspék anu

Dianalisis Deskripsi

(1) (2) (3)

1 Ikon

2 Indéks

Tabel 3.3

Format Pedoman Analisis Étnopédagogik

No Aspék anu

Dianalisis Deskripsi

(1) (2) (3)

1 MMP

2 MMPr

3 MMS

4 MMA

5 MMW

6 MMTH

Tabel 3.4

Format Pedoman Analisis Téma

No Kode Téma

Utama

Subtéma

1 2 3 4 5 6

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9)

Ket.: 1. Religi 2. Kamanusaan 3. Patriotisme 4. Keadaulatan rakyat 5. Keadilan sosial 6. Sajarah

Tabel 3.5

Format Pedoman Analisis Galur

No Kode

Galur

Dum. Runt Carita Dum. Jml Dum. Kpdt Dum. Eusi

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12)

Ket.: 1. Maju 2. Flash back 3. Campuran 4. Tunggal 5. Sub-galur 6. Dalit 7. Anggang 8. Peruntungan 9. Penokohan 10. Pamikiran

Tabel 3.6

Format Pedoman Analisis Palaku jeung Watek

No Kode Ngaran

Palaku

Palaku

Dum. kalungguhan

Dumasar Penampilan

Dumasar wangun watek

Dumasar mekar henteuna watek

Dumasar gambaran palaku

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12) (13)

Tabel 3.7

Format Pedoman Analisis Latar

No Kode

Latar

Data Interpretasi

Tempat Waktu Sosial

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)

Tabel 3.8

Format Pedoman Analisis Ikon

No Kode Referent Tipe Interpretasi Cutatan

Citra Diagram Metafora

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)

Tabel 3.9

Format Pedoman Analisis Indéks

No Kode Referent Tipe Interpretasi Cutatan

Tabel 3.10

Format Pedoman Analisis Simbol

No Kode Referent Interpretasi Cutatan

(1) (2) (3) (4) (5)

Tabel 3.11

Format Pedoman Analisis Étnopédagogik

No Kode Referent Ajén Moral Interpretasi Cutatan

1 2 3 4 5 6

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11)

Ket.: 1. Moral Manusa ka Pangeran; 2. Moral Manusa salaku Pribadina; 3. Moral Manusa ka Manusa Séjén; 4. Moral Manusa ka Alam

5. Moral Manusa kana Waktu;

6. Moral Manusa dina ngahontal hirupna 3.4.2 Kartu Data

Kartu data diperlukeun pikeun ngumpulkeun data panalungtikan sacara sistematis. Ieu panalungtikan ngagunakeun dalapan format kartu data anu diluyukeun jeung rumusan jeung tujuan anu rék dihontal. Éta dalapan format kartu data anu digunakeun bisa katitén saperti ieu di handap.

Tabel 3.12 Format Data Struktural No/ Aspek :

Kode : (BP/kaca/ pada) Cutatan :

Tabel 3.13 Format Data Semiotik No/ Aspek :

Kode : (BP/kaca/ pada) Cutatan :

Tabel 3.14

Format Data Étnopédagogik No/ Aspek :

Kode : (BP/kaca/ pada) Cutatan :

3.5 Téhnik Ngumpulkeun Data

Sanggeus nangtukeun judul jeung nyusun proposal, léngkah garapan saterusna nyaéta tahap ngumpulkeun data. Luyu jeung panalungtikan, pikeun ngumpulkeun, ngadéskripsikeun, jeung nganalisis data ngagunakeun studi bibliografi jeung analisis data. Studi bibliografi digunakeun pikeun néangan data anu raket patalina jeung pangaweruh ngeunaan sastra. Sedengkeun téhnik analisis data dipaké dina prak-prakan nganalisis jeung milah-milih data anu kapanggih dina sumber data anu mangrupa Babad Panjalu.

Léngkah-léngkah ngumpulkeun data ngawengku; a. ngaidéntifikasi sumber data anu mangrupa Babad Panjalu;

b. maca Babad Panjalu;

c. maluruh téori-téori anu raket patalina jeung panalungtikan; d. data dipasing-pasing dumasar struktur carita;

f. data dipasing-pasing dumasar ajén-inajén étnopédagogik; jeung

g. input data struktur, semiotik, jeung ajén-inajén étnopédagogik kana kartu data luyu jeug pedoman analisis.

3.6 Téhnik Ngolah Data

Data nu geus nyampak tina studi bibliografi perlu disusun, saterusna diolah. Dina ngolah data ngagunakeun sawatara téhnik anu digunakeun saperti téhnik struktural, semiotik, jeung étnopédagogik. Téhnik struktural digunakeun pikeun maluruh struktur pangwangun babad sangkan bisa dianalisis.

Téhnik semiotik digunakeun pikeun nganalisis tanda sangkan hiji karya sastra mibanda harti (Pradopo, 2012:122). Sedengkeun étnopédagogik digunakeun pikeun maluruh jeung meunangkeun ajén-inajén moral manusa Sunda nu nyangkaruk dina babad dumasar kana interpretasi kana analisis struktur jeung semiotikna.

Dumasar sawatara katerangan di luhur, léngkah-léngkah ngolah data ngawengku:

a. mariksa jeung nitenan deui data anu geus dikumpulkeun; b. ngadéskripsikeun struktur babad;

c. ngébréhkeun patalina antarunsur;

d. ngadeskripsikeun harti sacara semiotik ngaliwatan interpretasi tanda anu aya dina babad;

e. maluruh ajén-inajén étnopédagogik dina babad dumasar interprétasi struktur carita jeung semiotik;

f. nganalisis ajén-inajén étnopédagogik; jeung

g. nyindekkeun hasil déskripsi jeung analisis struktur, semiotik, jeung ajén-inajén étnopédagogik anu aya dina sumber data.

3.4.1 Pedoman Analisis Teks

Tilu pedoman analisis anu digunakeun dina ieu panalungtikan, nyaéta pedoman analisis struktur, pedoman analisis semiotik, jeung pedoman analisis étnopédagogik.

Tabel 3.1

Format Pedoman Analisis Struktural N0 Aspék anu

Dianalisis Deskripsi

(1) (2) (3)

1 Tema 2 Galur

3 Palaku jeung watek 4 Latar : (a) tempat

(b) waktu) (c) sosial

Tabel 3.2

Format Pedoman Analisis Semiotik No Aspék anu

Dianalisis Deskripsi

(1) (2) (3)

1 Ikon 2 Indéks 3 Simbol

Tabel 3.3

Format Pedoman Analisis Étnopédagogik No Aspék anu

Dianalisis Deskripsi

(1) (2) (3)

1 MMP

2 MMPr

3 MMS

4 MMA

5 MMW

6 MMTH

Tabel 3.4

Format Pedoman Analisis Téma No Kode Téma

Utama

Subtéma

1 2 3 4 5 6

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9)

Ket.: 1. Religi 2. Kamanusaan 3. Patriotisme 4. Keadaulatan rakyat 5. Keadilan sosial 6. Sajarah

Tabel 3.5

Format Pedoman Analisis Galur No Kode

Galur

Dum. Runt Carita Dum. Jml Dum. Kpdt Dum. Eusi

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12) Ket.: 1. Maju 2. Flash back 3. Campuran 4. Tunggal 5. Sub-galur 6. Dalit 7. Anggang 8. Peruntungan 9. Penokohan 10. Pamikiran

Tabel 3.6

Format Pedoman Analisis Palaku jeung Watek

No Kode Ngaran Palaku

Palaku Dum.

kalungguhan

Dumasar Penampilan

Dumasar wangun watek

Dumasar mekar henteuna watek

Dumasar gambaran palaku

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12) (13)

Tabel 3.7

Format Pedoman Analisis Latar No Kode

Latar

Data Interpretasi Tempat Waktu Sosial

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)

Tabel 3.8

Format Pedoman Analisis Ikon

No Kode Referent Tipe Interpretasi Cutatan

Citra Diagram Metafora

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)

Tabel 3.9

Format Pedoman Analisis Indéks

No Kode Referent Tipe Interpretasi Cutatan

Tabel 3.10

Format Pedoman Analisis Simbol

No Kode Referent Interpretasi Cutatan

(1) (2) (3) (4) (5)

Tabel 3.11

Format Pedoman Analisis Étnopédagogik

No Kode Referent Ajén Moral Interpretasi Cutatan

1 2 3 4 5 6

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) Ket.: 1. Moral Manusa ka Pangeran; 2. Moral Manusa salaku Pribadina; 3. Moral Manusa ka Manusa Séjén; 4. Moral Manusa ka Alam

5. Moral Manusa kana Waktu;

6. Moral Manusa dina ngahontal hirupna

3.4.2 Kartu Data

Kartu data diperlukeun pikeun ngumpulkeun data panalungtikan sacara sistematis. Ieu panalungtikan ngagunakeun dalapan format kartu data anu diluyukeun jeung rumusan jeung tujuan anu rék dihontal. Éta dalapan format kartu data anu digunakeun bisa katitén saperti ieu di handap.

Tabel 3.12 Format Data Struktural No/ Aspek :

Kode : (BP/kaca/ pada) Cutatan :

Tabel 3.13 Format Data Semiotik No/ Aspek :

Kode : (BP/kaca/ pada) Cutatan :

Tabel 3.14

Format Data Étnopédagogik No/ Aspek :

Kode : (BP/kaca/ pada) Cutatan :

3.5 Téhnik Ngumpulkeun Data

Sanggeus nangtukeun judul jeung nyusun proposal, léngkah garapan saterusna nyaéta tahap ngumpulkeun data. Luyu jeung panalungtikan, pikeun ngumpulkeun, ngadéskripsikeun, jeung nganalisis data ngagunakeun studi bibliografi jeung analisis data. Studi bibliografi digunakeun pikeun néangan data anu raket patalina jeung pangaweruh ngeunaan sastra. Sedengkeun téhnik analisis data dipaké dina prak-prakan nganalisis jeung milah-milih data anu kapanggih dina sumber data anu mangrupa Babad Panjalu.

Léngkah-léngkah ngumpulkeun data ngawengku; a. ngaidéntifikasi sumber data anu mangrupa Babad Panjalu; b. maca Babad Panjalu;

c. maluruh téori-téori anu raket patalina jeung panalungtikan; d. data dipasing-pasing dumasar struktur carita;

f. data dipasing-pasing dumasar ajén-inajén étnopédagogik; jeung

g. input data struktur, semiotik, jeung ajén-inajén étnopédagogik kana kartu data luyu jeug pedoman analisis.

3.6 Téhnik Ngolah Data

Data nu geus nyampak tina studi bibliografi perlu disusun, saterusna diolah. Dina ngolah data ngagunakeun sawatara téhnik anu digunakeun saperti téhnik struktural, semiotik, jeung étnopédagogik. Téhnik struktural digunakeun pikeun maluruh struktur pangwangun babad sangkan bisa dianalisis.

Téhnik semiotik digunakeun pikeun nganalisis tanda sangkan hiji karya sastra mibanda harti (Pradopo, 2012:122). Sedengkeun étnopédagogik digunakeun pikeun maluruh jeung meunangkeun ajén-inajén moral manusa Sunda nu nyangkaruk dina babad dumasar kana interpretasi kana analisis struktur jeung semiotikna.

Dumasar sawatara katerangan di luhur, léngkah-léngkah ngolah data ngawengku:

a. mariksa jeung nitenan deui data anu geus dikumpulkeun; b. ngadéskripsikeun struktur babad;

c. ngébréhkeun patalina antarunsur;

d. ngadeskripsikeun harti sacara semiotik ngaliwatan interpretasi tanda anu aya dina babad;

e. maluruh ajén-inajén étnopédagogik dina babad dumasar interprétasi struktur carita jeung semiotik;

f. nganalisis ajén-inajén étnopédagogik; jeung

g. nyindekkeun hasil déskripsi jeung analisis struktur, semiotik, jeung ajén-inajén étnopédagogik anu aya dina sumber data.