Identifikasi Dan Uji Antagonisme Jamur Endofit Tanaman Tebu (Saccharum Officinarum L.) Terhadap Perkembangan Xanthomonas Albilineans L. Dengan Metode Sterilisasi Autoklaf Dan Membran Filter

Lampiran 1. Pembuatan Media
Media PDA (Potato Destrose Agar)
Kentang dikupas dan dicuci bersih lalu ditimbang 250 gram, dipotong
dadu berukuran 1-2 cm, kemudian kentang dimasak dengan air suling steril 500
ml selama 30 menit, lalu disaring ekstraknya dengan kain muslin. Masukkan
dextrose sebanyak 20 gram dan agar sebanyak 20 gram ke dalam beaker glass,
tambahkan air suling steril sebanyak 500 ml, aduk sampai merata. Masukkan
ekstak kentang yang telah disaring (500 ml) kedalam larutan dextrose dan agar,
aduk hingga homogen dan didihkan selama 30 menit. Masukkan kedalam
erlenmeyer masing-masing 200 ml. Selanjutnya erlenmeyer ditutup dengan kapas
steril dan aluminium foil lalu selotip atau isolasi. Selanjutnya masukkan kedalam
autoklaf untuk disterilkan selama 15 menit dengan suhu 120-121 oC pada tekanan
1,5 atm (Sibounnavoung, 2009).
Komposisi / Liter
Kentang dari 250 g.......................................................4 g*
Dextrose.......................................................................20 g
Agar..............................................................................20 g
*4.0 g ekstrak kentang setara dengan 250 g kentang.
pH: 5.6 ± 0.2 at 25°C
(Bacteriological Analytical Manual, 2001).
Media PDB (Potato Dekstrose Broth)

Disiapkan semua alat dan bahan. Kentang dikupas dan dipotong kecilkecil, kemudian dicuci sampai bersih. Ditimbang Kentang sebanyak 250 gram,
dan dekstrosa 20 gram. Kentang dipanaskan sampai mendidih, selama 15 menit.
Kemudian disaring, dan ekstraknya dicampur dengan Dextrosa, lalu dipanaskan
kembali sampai zat tersebut larut sempurna. Dimasukkan dalam erlenmeyer dan

dicukupkan volumenya dengan aquades sampai 1000 ml kemudian erlenmeyer
disumbat dengan kapas. Disterilkan dalam autoklaf pada suhu 121 oC selama 15
menit (Nwogu dan Elenwo, 2013).
Komposisi / Liter
Kentang dari 250 g...................................................................4 g*
Dextrose..................................................................................20 g
*4.0 g ekstrak kentang setara dengan 250 g kentang.
pH: 5.1 ± 0.2 at 25°C
(HiMedia Laboratories, 2015).
Media NA (Nutrient Agar)
Disediakan nutrient agar (difco) sebanyak 23 gram, letakkan di dalam
beaker glass kemudian dicampur dengan aquades sebanyak 1000 ml, diaduk
hingga homogen. Panaskan campuran ini hingga mendidih. Setelah itu tuang
kedalam erlenmeyer 200 ml, tutup dengan kapas steril dan aluminium foil lalu
balut dengan cling wrap. Selanjutnya masukkan ke dalam autoklaf untuk

disterilkan selama 15 menit dengan suhu 120-121ᵒ C pada tekanan 1,5 atm
(Trostanetsky, A., 2003).
Formula / Liter
Gelatin ……………………….................................................5 g
Ekstrak daging..........................................................................3 g
Agar…....................................................................................15 g
Final pH: 6.8 ± 0.2 at 25C
(HiMedia Laboratories, 2015).

Media YDCA (Yeast Extract Calcium Carbonate Glucose Agar)
Disediakan yeast extract sebanyak 10 gram, D. glukosa sebanyak 20 gram
lalu tambahkan kalsium karbonat (CaCO3) sebanyak 20 gram. Kemudian
tambahkan agar 15-20 gram. Ditambahkan aquadest sebanyak 1000 ml. Semua
bahan dicampur dan dipanaskan di atas hotplate sambil diaduk sampai mendidih.
Setelah media dimasukkan ke dalam erlenmeyer 250 ml kemudian di autoclave
untuk disterilkan selama 30 menit dengan suhu 120-121ᵒ C pada tekanan 1,5 atm
(Manimegalai, 2014).
Komposisi / Liter
Yeast extract………………………………….……20 g
Calcium carbonate……………………………...…20 g

Agar…………………………………………...…..20 g
Ph 6.8 ± 2-25°C
(HiMedia Laboratories, 2015).
Lampiran 2. Perubahan kode isolat jamur endofit
Kode Isolat Awal
Kode Isolat pada saat Penelitian
Jamur endofit 1

Aspergillus sp.

Jamur endofit 1

Aspergillus sp.

Jamur endofit 2

Aspergillus sp.

Jamur endofit 2


Aspergillus sp.

Jamur endofit 3

Penicillium sp.

Jamur endofit 3

Penicillium sp.

Jamur endofit 4

Curvularia sp.

Jamur endofit 4

Penicillium sp.

Jamur endofit 5


Cephalosporium
sp.

Jamur endofit 5

Cephalosporium
sp.

Jamur endofit 6

Penicillium sp.

Jamur endofit 6

Curvularia sp.

Jamur endofit 7

Fusarium sp.


Jamur endofit 7

Fusarium sp.

Jamur endofit 8

Hormiscium sp.

Jamur endofit 8

Hormiscium sp.

Lampiran 3. Data Pengamatan Diameter Zona Hambat 1 HSI
Ulangan

Perlakuan
I

]


II

Total

Ulangan

Perlakuan

III

I

II

Total
III

J1

A

A
A
A

P1
P2
P3
P4

4,00
5,00
1,00
2,00

5,00
4,00
1,00
1,00

5,00

3,00
1,00
1,00

14,00
12,00
3,00
4,00

J1

M
M
M
M

P1
P2
P3
P4


4,00
4,00
3,50
4,00

5,00
3,00
4,20
4,00

9,00
6,00
4,00
2,00

18,00
13,00
11,70
10,00


J2

A
A
A
A

P1
P2
P3
P4

0,00
0,00
1,00
0,00

1,00
0,00
0,00
0,00

1,00
1,00
0,00
0,00

2,00
1,00
1,00
0,00

J2

M
M
M
M

P1
P2
P3
P4

8,00
8,00
5,00
2,00

5,00
4,00
5,00
1,00

5,00
3,00
5,00
1,00

18,00
15,00
15,00
4,00

J3

A
A
A
A

P1
P2
P3
P4

10,50
12,00
10,00
10,00

11,80
10,00
11,00
10,00

12,60
12,00
10,60
13,00

34,90
34,00
31,60
33,00

J3

M
M
M
M

P1
P2
P3
P4

11,00
10,00
10,00
6,00

11,40
11,00
10,40
8,00

11,60
12,00
11,50
14,00

34,00
33,00
31,90
28,00

J4

A
A
A
A

P1
P2
P3
P4

2,00
1,50
1,00
1,00

1,00
2,00
1,50
1,50

1,50
1,50
1,00
1,00

4,50
5,00
3,50
3,50

J4

M
M
M
M

P1
P2
P3
P4

6,00
4,00
4,00
2,00

4,60
4,00
4,00
4,00

4,00
4,20
4,00
3,00

14,60
12,20
12,00
9,00

J5

A
A
A
A

P1
P2
P3
P4

16,00
12,00
9,00
5,00

15,00
9,00
10,20
5,00

14,00
10,00
10,80
6,40

45,00
31,00
30,00
16,40

J5

M
M
M
M

P1
P2
P3
P4

15,10
8,00
7,00
5,00

13,70
7,00
7,00
9,00

13,00
7,00
8,00
7,00

41,80
22,00
22,00
21,00

J6

A
A
A
A

P1
P2
P3
P4

1,50
1,00
2,00
0,00

2,00
1,00
1,00
1,00

1,00
1,00
1,00
1,00

4,50
3,00
4,00
2,00

J6

M
M
M
M

P1
P2
P3
P4

7,40
9,00
9,00
6,00

8,00
6,00
4,50
10,00

7,80
8,00
9,00
6,00

23,20
23,00
22,50
22,00

J7

A
A
A
A

P1
P2
P3
P4

0,00
0,00
0,00
0,00

2,00
1,00
1,00
1,00

1,00
1,00
1,00
1,00

3,00
2,00
2,00
2,00

J7

M
M
M
M

P1
P2
P3
P4

7,00
11,20
6,00
6,00

9,00
6,00
8,00
9,00

10,00
8,00
11,00
9,00

26,00
25,20
25,00
24,00

J8

A
A
A
A

P1
P2
P3
P4

11,60
3,00
9,00
5,00

14,00
6,00
5,80
6,00

13,00
16,00
4,00
5,00

38,60
25,00
18,80
16,00

J8

M
M
M
M

P1
P2
P3
P4

4,00
3,50
2,00
1,00

5,70
4,00
2,40
1,60

5,30
4,00
3,10
2,00

15,00
11,50
7,50
4,60

Lampiran 4. Data Pengamatan Diameter Zona Hambat 1 HSI setelah
Tranformasi Y=(x+0.5)1/2
Ulangan

Perlakuan

J1 A
A
A
A
J2 A
A
A
A
J3 A
A
A
A
J4 A
A
A
A
J5 A
A
A
A

Total

I

II

III

P1

2,12

2,35

2,35

6,81

P2

2,35

2,12

1,87

P3

1,22

1,22

P4

1,58

P1

Ulangan

Perlakuan
J1

Total

I

II

III

M

P1

2,12

2,35

3,08

7,55

6,34

M

P2

2,12

1,87

2,55

6,54

1,22

3,67

M

P3

2,00

2,17

2,12

6,29

1,22

1,22

4,03

M

P4

2,12

2,12

1,58

5,82

0,71

1,22

1,22

3,16

M

P1

2,92

2,35

2,35

7,61

P2

0,71

0,71

1,22

2,64

M

P2

2,92

2,12

1,87

6,91

P3

1,22

0,71

0,71

2,64

M

P3

2,35

2,35

2,35

7,04

P4

0,71

0,71

0,71

2,12

M

P4

1,58

1,22

1,22

4,03

P1

3,32

3,51

3,62

10,44

M

P1

3,39

3,45

3,48

10,32

P2

3,54

3,24

3,54

10,31

M

P2

3,24

3,39

3,54

10,17

P3

3,24

3,39

3,33

9,96

M

P3

3,24

3,30

3,46

10,01

P4

3,24

3,24

3,67

10,15

M

P4

2,55

2,92

3,81

9,27

P1

1,58

1,22

1,41

4,22

M

P1

2,55

2,26

2,12

6,93

P2
P3
P4

1,41
1,22
1,22

1,58
1,41
1,41

1,41
1,22
1,22

4,41
3,86
3,86

M
M
M

P2
P3
P4

2,12
2,12
1,58

2,12
2,12
2,12

2,17
2,12
1,87

6,41
6,36
5,57

P1
P2
P3
P4

4,06
3,54
3,08
2,35

3,94
3,08
3,27
2,35

3,81
3,24
3,36
2,63

11,81
9,86
9,71
7,32

J5

M
M
M
M

P1
P2
P3
P4

3,95
2,92
2,74
2,35

3,77
2,74
2,74
3,08

3,67
2,74
2,92
2,74

11,39
8,39
8,39
8,17

J2

J3

J4

J6

A
A
A
A

P1
P2
P3
P4

1,41
1,22
1,58
0,71

1,58
1,22
1,22
1,22

1,22
1,22
1,22
1,22

4,22
3,67
4,03
3,16

J6

M
M
M
M

P1
P2
P3
P4

2,81
3,08
3,08
2,55

2,92
2,55
2,24
3,24

2,88
2,92
3,08
2,55

8,61
8,55
8,40
8,34

J7

A
A
A
A

P1
P2
P3
P4

0,71
0,71
0,71
0,71

1,58
1,22
1,22
1,22

1,22
1,22
1,22
1,22

3,51
3,16
3,16
3,16

J7

M
M
M
M

P1
P2
P3
P4

2,74
3,42
2,55
2,55

3,08
2,55
2,92
3,08

3,24
2,92
3,39
3,08

9,06
8,89
8,86
8,71

J8

A
A
A
A

P1
P2
P3
P4

3,48
1,87
3,08
2,35

3,81
2,55
2,51
2,55

3,67
4,06
2,12
2,35

10,96
8,48
7,71
7,24

J8

M
M
M
M

P1
P2
P3
P4

2,12
2,00
1,58
1,22

2,49
2,12
1,70
1,45

2,41
2,12
1,90
1,58

7,02
6,24
5,18
4,26

Lampiran 5. Sidik Ragam Data Pengamatan Diameter Zona Hambat 1 HSI
SK
db
JK
KT
F
Fhit
Ket F.05
Jamur (J)
7
72,35
10,34
117,59 *
2,08
Sterilisasi (AM)
1
16,03
16,03
182,39 *
3,92
Pengenceran (P)
3
8,77
2,92
33,27
*
2,68
Linier
1
8,60
8,60
97,88
*
3,92
Kwadratik
1
0,03
0,03
0,40
tn
3,92
Sisa
1
0,13
0,13
1,53
tn
3,92
Interaksi J x AM
7
39,77
5,68
64,63
*
2,08
InteraksiJx P
21
5,47
0,26
2,97
*
1,64
InteraksiAMx P
3
0,10
0,03
0,38
tn
2,68
InteraksiJxAMxP
21
2,36
0,11
1,28
tn
1,64
Error
128
11,25
0,09
Total
191
156,11

FK=

985,8923

Lampiran 6. Data Pengamatan Diameter Zona Hambat 2 HSI
Ulangan

Perlakuan
I

II

Total

Ulangan

Perlakuan

III

I

II

Total
III

J1

A
A
A
A

P1
P2
P3
P4

6,00
5,20
3,00
3,00

6,40
6,80
3,00
3,00

6,60
7,00
3,00
3,00

19,00
19,00
9,00
9,00

J1

M
M
M
M

P1
P2
P3
P4

6,00
6,00
6,00
4,00

6,00
6,00
6,00
6,00

10,00
8,00
5,40
2,00

22,00
20,00
17,40
12,00

J2

A
A
A
A

P1
P2
P3
P4

0,00
0,00
1,00
0,00

2,00
1,00
0,00
0,00

1,00
1,00
1,00
0,00

3,00
2,00
2,00
0,00

J2

M
M
M
M

P1
P2
P3
P4

8,00
10,00
8,00
7,00

6,00
6,00
6,00
6,00

8,00
8,00
6,00
0,00

22,00
24,00
20,00
13,00

J3

A
A
A
A

P1
P2
P3
P4

11,20
18,00
11,00
10,00

12,00
6,20
11,30
9,00

13,50
12,20
12,00
12,20

36,70
36,40
34,30
31,20

J3

M
M
M
M

P1
P2
P3
P4

11,00
10,50
11,00
8,00

12,20
11,00
11,00
8,00

12,00
12,40
11,00
15,60

35,20
33,90
33,00
31,60

J4

A
A
A
A

P1
P2
P3
P4

2,60
1,50
1,30
1,20

1,50
2,30
1,50
1,50

1,50
1,60
1,40
1,40

5,60
5,40
4,20
4,10

J4

M
M
M
M

P1
P2
P3
P4

6,20
4,60
4,00
2,20

5,60
4,40
4,00
4,50

3,80
4,00
4,20
3,00

15,60
13,00
12,20
9,70

J5

A
A
A
A

P1
P2
P3
P4

16,40
12,20
9,70
5,60

15,80
9,50
10,50
5,40

14,50
10,40
11,00
7,00

46,70
32,10
31,20
18,00

J5

M
M
M
M

P1
P2
P3
P4

15,20
10,20
7,30
5,00

14,00
7,40
7,00
9,00

13,00
5,70
8,10
7,00

42,20
23,30
22,40
21,00

J6

A
A
A
A

P1
P2
P3
P4

2,00
1,00
2,00
0,00

2,00
1,60
1,40
1,00

1,00
1,00
1,20
1,00

5,00
3,60
4,60
2,00

J6

M
M
M
M

P1
P2
P3
P4

9,70
9,50
9,40
6,70

8,00
6,40
4,60
10,30

8,00
8,50
9,30
6,00

25,70
24,40
23,30
23,00

J7

A
A
A
A

P1
P2
P3
P4

0,00
0,00
0,00
0,00

2,30
1,40
1,80
1,00

1,50
1,60
1,00
1,50

3,80
3,00
2,80
2,50

J7

M
M
M
M

P1
P2
P3
P4

7,00
11,20
6,00
6,00

9,00
6,00
8,00
9,00

10,00
8,00
11,00
9,00

26,00
25,20
25,00
24,00

J8

A
A
A
A

P1
P2
P3
P4

11,60
3,00
9,00
5,00

14,00
6,00
5,80
6,00

13,00
16,00
4,00
5,00

38,60
25,00
18,80
16,00

J8

M
M
M
M

P1
P2
P3
P4

4,00
3,50
2,00
1,00

5,70
4,00
2,40
1,60

5,30
4,00
3,10
2,00

15,00
11,50
7,50
4,60

Lampiran 7. Data Pengamatan Diameter Zona Hambat 2 HSI setelah
Tranformasi Y=(x+0.5)1/2
Perlakuan
J1

J2

J3

J4

J5

J6

J7

J8

A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A

P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4

I
2,55
2,39
1,87
1,87
0,71
0,71
1,22
0,71
3,42
4,30
3,39
3,24
1,76
1,41
1,34
1,30
4,11
3,56
3,19
2,47
1,58
1,22
1,58
0,71
0,71
0,71
0,71
0,71
12,00
3,50
9,40
5,60

Ulangan
II
2,63
2,70
1,87
1,87
1,58
1,22
0,71
0,71
3,54
2,59
3,44
3,08
1,41
1,67
1,41
1,41
4,04
3,16
3,32
2,43
1,58
1,45
1,38
1,22
1,67
1,38
1,52
1,22
14,80
6,30
6,00
6,00

III
2,66
2,74
1,87
1,87
1,22
1,22
1,22
0,71
3,74
3,56
3,54
3,56
1,41
1,45
1,38
1,38
3,87
3,30
3,39
2,74
1,22
1,22
1,30
1,22
1,41
1,45
1,22
1,41
13,60
16,40
4,80
5,70

Total
7,84
7,83
5,61
5,61
3,51
3,16
3,16
2,12
10,70
10,45
10,36
9,89
4,59
4,54
4,13
4,10
12,02
10,03
9,90
7,64
4,39
3,90
4,26
3,16
3,79
3,53
3,45
3,35
40,40
26,20
20,20
17,30

Perlakuan
J1 M
M
M
M
J2 M
M
M
M
J3 M
M
M
M
J4 M
M
M
M
J5 M
M
M
M
J6 M
M
M
M
J7 M
M
M
M
J8 M
M
M
M

P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4

Ulangan
I
II
III
2,55 2,55 3,24
2,55 2,55 2,92
2,55 2,55 2,43
2,12 2,55 1,58
2,92 2,55 2,92
3,24 2,55 2,92
2,92 2,55 2,55
2,74 2,55 0,71
3,39 3,56 3,54
3,32 3,39 3,59
3,39 3,39 3,39
2,92 2,92 4,01
2,59 2,47 2,07
2,26 2,21 2,12
2,12 2,12 2,17
1,64 2,24 1,87
3,96 3,81 3,67
3,27 2,81 2,49
2,79 2,74 2,93
2,35 3,08 2,74
3,19 2,92 2,92
3,16 2,63 3,00
3,15 2,26 3,13
2,68 3,29 2,55
7,70 9,50 11,00
11,50 6,60 8,50
6,40 8,40 11,50
6,50 9,20 9,30
4,40 6,00 5,50
3,80 4,30 4,30
2,40 2,60 3,10
1,20 2,00 2,50

Total
8,34
8,01
7,53
6,25
8,38
8,71
8,01
6,00
10,49
10,30
10,17
9,84
7,13
6,59
6,41
5,75
11,44
8,57
8,46
8,17
9,02
8,79
8,54
8,52
28,20
26,60
26,30
25,00
15,90
12,40
8,10
5,70

Lampiran 8. Sidik Ragam Data Pengamatan Diameter Zona Hambat 2 HSI
SK
db
JK
KT
F
Fhit
Ket
F.05
Jamur (J)
7
419,73
59,96
48,79
*
2,08
Sterilisasi (AM)
1
30,50
30,50
24,81
*
3,92
Pengenceran (P)
3
37,67
12,56
10,22
*
2,68
Linier
1
36,94
36,94
30,06
*
3,92
Kwadratik
1
0,56
0,56
0,45
tn
3,92
Sisa
1
0,17
0,17
0,14
tn
3,92
Interaksi J x AM
7
516,57
73,80
60,04
*
2,08
InteraksiJx P
21
80,81
3,85
3,13
*
1,64
InteraksiAMx P
3
1,60
0,53
0,43
tn
2,68
InteraksiJxAMxP
21
18,62
0,89
0,72
tn
1,64
Error
128
157,32
1,23
Total
191 1262,83
FK=

1994,021

Lampiran 9. Data Pengamatan Diameter Zona Hambat pada 3 HSI
Perlakuan
J1

J2

J3

J4

J5

J6

J7

J8

A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A

P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4

I
6,40
5,60
3,50
3,40
0,00
0,00
1,00
0,00
12,00
18,00
11,00
10,00
2,60
1,70
1,40
1,40
16,60
12,20
10,00
5,80
2,50
1,10
2,30
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
12,60
4,00
10,20
6,00

Ulangan
II
6,50
7,00
3,20
3,40
2,00
1,00
0,00
0,00
12,00
7,00
11,00
9,70
1,50
2,30
1,60
1,70
16,00
10,00
10,50
5,40
2,20
2,00
1,40
1,00
2,50
1,70
2,00
1,50
15,00
6,50
6,20
6,00

III
7,40
7,60
3,20
3,10
1,00
2,00
1,00
0,00
14,00
12,50
12,60
12,00
2,00
1,80
1,50
1,40
14,80
10,40
11,60
7,20
1,00
1,40
1,20
1,00
1,80
1,80
1,20
1,50
14,00
16,60
5,00
6,40

Total
20,30
20,20
9,90
9,90
3,00
3,00
2,00
0,00
38,00
37,50
34,60
31,70
6,10
5,80
4,50
4,50
47,40
32,60
32,10
18,40
5,70
4,50
4,90
2,00
4,30
3,50
3,20
3,00
41,60
27,10
21,40
18,40

Perlakuan
J1

J2

J3

J4

J5

J6

J7

J8

M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M

P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4

I
6,70
6,30
6,20
4,20
11,00
11,50
11,00
8,00
10,10
10,80
11,00
8,00
6,80
5,00
4,20
2,20
15,50
10,50
7,50
5,20
10,00
9,80
9,70
7,00
8,00
12,40
6,90
6,80
4,70
4,00
3,20
1,50

Ulangan
II
6,50
6,80
6,50
6,60
8,60
8,00
6,00
6,00
11,80
11,00
11,20
8,00
6,30
4,80
4,30
4,50
14,40
7,90
7,30
9,10
8,40
6,50
5,00
10,70
10,00
7,00
8,80
9,60
6,60
4,70
3,00
2,50

III
10,40
8,40
5,70
2,50
10,40
10,00
7,00
0,00
12,50
12,00
11,00
15,00
4,10
5,00
4,20
3,50
13,20
6,00
8,20
7,50
8,50
8,80
10,00
6,50
11,70
8,80
12,00
9,60
5,90
5,00
3,80
3,00

Total
23,60
21,50
18,40
13,30
30,00
29,50
24,00
14,00
34,40
33,80
33,20
31,00
17,20
14,80
12,70
10,20
43,10
24,40
23,00
21,80
26,90
25,10
24,70
24,20
29,70
28,20
27,70
26,00
17,20
13,70
10,00
7,00

Lampiran 10. Data Pengamatan Diameter Zona Hambat 3 HSI setelah
Tranformasi Y=(x+0.5)1/2
Perlakuan
J1

J2

J3

J4

J5

J6

J7

J8

A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A

P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4

I
2,63
2,47
2,00
1,97
0,71
0,71
1,22
0,71
3,54
4,30
3,39
3,24
1,76
1,48
1,38
1,38
4,14
3,56
3,24
2,51
1,73
1,26
1,67
0,71
0,71
0,71
0,71
0,71
3,62
2,12
3,27
2,55

Ulangan
II
2,65
2,74
1,92
1,97
1,58
1,22
0,71
0,71
3,54
2,74
3,39
3,19
1,41
1,67
1,45
1,48
4,06
3,24
3,32
2,43
1,64
1,58
1,38
1,22
1,73
1,48
1,58
1,41
3,94
2,65
2,59
2,55

III
2,81
2,85
1,92
1,90
1,22
1,58
1,22
0,71
3,81
3,61
3,62
3,54
1,58
1,52
1,41
1,38
3,91
3,30
3,48
2,77
1,22
1,38
1,30
1,22
1,52
1,52
1,30
1,41
3,81
4,14
2,35
2,63

Total
8,08
8,05
5,85
5,85
3,51
3,51
3,16
2,12
10,88
10,65
10,40
9,97
4,76
4,67
4,24
4,24
12,11
10,11
10,04
7,71
4,60
4,22
4,36
3,16
3,96
3,71
3,59
3,54
11,36
8,90
8,20
7,73

Perlakuan
J1

J2

J3

J4

J5

J6

J7

J8

M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M

P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4

Ulangan
I
II
III
2,68 2,65 3,30
2,61 2,70 2,98
2,59 2,65 2,49
2,17 2,66 1,73
3,39 3,02 3,30
3,46 2,92 3,24
3,39 2,55 2,74
2,92 2,55 0,71
3,26 3,51 3,61
3,36 3,39 3,54
3,39 3,42 3,39
2,92 2,92 3,94
2,70 2,61 2,14
2,35 2,30 2,35
2,17 2,19 2,17
1,64 2,24 2,00
4,00 3,86 3,70
3,32 2,90 2,55
2,83 2,79 2,95
2,39 3,10 2,83
3,24 2,98 3,00
3,21 2,65 3,05
3,19 2,35 3,24
2,74 3,35 2,65
2,92 3,24 3,49
3,59 2,74 3,05
2,72 3,05 3,54
2,70 3,18 3,18
2,28 2,66 2,53
2,12 2,28 2,35
1,92 1,87 2,07
1,41 1,73 1,87

Total
8,63
8,29
7,72
6,56
9,71
9,62
8,68
6,17
10,37
10,29
10,20
9,77
7,45
6,99
6,53
5,88
11,56
8,76
8,57
8,31
9,22
8,90
8,78
8,73
9,65
9,38
9,31
9,06
7,47
6,75
5,87
5,02

Lampiran 11. Sidik Ragam Data Pengamatan Diameter Zona Hambat 3 HSI
SK
db
JK
KT
F
Fhit
Ket
F.05
Jamur (J)
7
55,94
7,99
64,64
*
2,08
Sterilisasi (AM)
1
19,37
19,37
156,72
*
3,92
Pengenceran (P)
3
9,64
3,21
25,99
*
2,68
Linier
1
9,57
9,57
77,45
*
3,92
Kwadratik
1
0,01
0,01
0,06
tn
3,92
Sisa
1
0,06
0,06
0,48
tn
3,92
Interaksi J x AM
7
46,69
6,67
53,95
*
2,08
InteraksiJx P
21
4,82
0,23
1,86
*
1,64
InteraksiAMx P
3
0,01
0,00
0,03
tn
2,68
InteraksiJxAMxP
21
1,73
0,08
0,67
tn
1,64
Error
128
15,82
0,12
Total
191
154,03
FK=

1177,365

Lampiran 12. Data Pengamatan Pertambahan Tinggi Tanaman 6 MSA
Perlakuan
J3

J5

J8

A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A

P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4

I
4,80
4,20
4,30
4,50
4,40
4,23
4,50
4,05
3,56
3,31
3,22
3,00

Ulangan
II
4,60
4,60
3,60
3,20
4,72
4,51
3,23
3,62
3,50
3,35
2,31
2,86

III
4,50
4,40
4,70
3,60
4,48
4,35
4,30
3,17
3,68
3,40
3,20
2,41

Total

Perlakuan

13,90 J3
13,20
12,60
11,30
13,60 J5
13,09
12,03
10,84
10,74 J8
10,06
8,73
8,27

M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M

P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4

I
4,40
4,20
4,00
4,00
2,40
2,62
2,37
2,00
2,23
2,00
2,04
1,00

Ulangan
II
4,30
4,30
3,70
3,30
3,43
2,00
1,67
2,43
3,00
2,08
1,50
1,00

III
4,20
4,10
4,04
3,07
2,20
2,51
2,03
1,25
3,00
1,50
1,40
1,20

Total

Lampiran 13. Sidik Ragam Data Pengamatan Pertambahan Tinggi Tanaman
6 MSA
SK
db
JK
KT
F
Fhit
Ket
F.05
Jamur (J)
2
31,66
15,83
104,35 *
3,19
Sterilisasi (AM)
1
24,37
24,37
160,63 *
4,04
Pengenceran (P)
3
9,60
3,20
21,10 *
2,80
Linier
1
9,59
9,59
63,24 *
4,04
Kwadratik
1
0,01
0,01
0,05
tn
4,04
Sisa
1
0,00
0,00
0,02
tn
4,04
Interaksi J x AM
2
7,95
3,98
26,20 *
3,19
InteraksiJx P
6
0,50
0,08
0,55
tn
2,29
InteraksiAMx P
3
0,15
0,05
0,34
tn
2,80
InteraksiJxAMxP
6
0,54
0,09
0,59
tn
2,29
Error
48
7,28
0,15
Total
71
82,07
FK=

765,9046

12,90
12,60
11,74
10,37
8,03
7,13
6,07
5,68
8,23
5,58
4,94
3,20

Lampiran 14. Data Pengamatan PertambahanTinggi Tanaman 7 MSA
Perlakuan
J3 A
A
A
A
J5 A
A
A
A
J8 A
A
A
A

P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4

I
5,60
5,30
5,04
5,12
4,62
4,41
4,70
4,24
3,80
3,50
3,43
3,40

Ulangan
II
5,76
5,40
4,61
4,38
4,90
4,60
3,30
3,71
3,80
3,70
2,68
3,00

III
5,75
5,26
5,40
4,50
4,65
4,50
4,46
3,50
4,00
3,80
3,50
2,80

Total

Perlakuan

17,11 J3
15,96
15,05
14,00
14,17 J5
13,51
12,46
11,45
11,60 J8
11,00
9,61
9,20

M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M

P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4

I
5,44
5,34
5,44
5,23
2,52
2,80
2,40
2,25
2,60
2,50
2,80
1,50

Ulangan
II
5,68
5,56
4,00
4,20
3,60
2,23
1,80
2,65
3,50
2,54
1,80
1,68

III
5,16
5,04
5,00
4,00
2,44
2,60
2,20
1,40
3,50
2,00
1,80
1,60

Lampiran 15. Sidik Ragam Data Pengamatan Tinggi Tanaman 7 MSA
SK
db
JK
KT
F
Fhit
Ket
F.05
Jamur (J)
2
64,93
32,46
184,42 *
3,19
Sterilisasi (AM)
1
20,39
20,39
115,85 *
4,04
Pengenceran (P)
3
10,43
3,48
19,75 *
2,80
Linier
1
10,40
10,40
59,10 *
4,04
Kwadratik
1
0,02
0,02
0,09
tn
4,04
Sisa
1
0,01
0,01
0,06
tn
4,04
Interaksi J x AM
2
8,94
4,47
25,40 *
3,19
InteraksiJx P
6
0,28
0,05
0,26
tn
2,29
InteraksiAMx P
3
0,10
0,03
0,19
tn
2,80
InteraksiJxAMxP
6
0,60
0,10
0,57
tn
2,29
Error
48
8,45
0,18
Total
71
114,12
FK=

1026,951

Total
16,28
15,94
14,44
13,43
8,56
7,63
6,40
6,30
9,60
7,04
6,40
4,78

Lampiran 16. Data Pengamatan Tinggi Tanaman 8 MSA
Perlakuan
J3

J5

J8

A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A

P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4

I
5,42
5,77
5,14
5,62
5,40
5,20
5,00
5,00
4,00
3,80
3,89
3,50

Ulangan
II
III
5,73 5,68
5,50 5,35
4,37 5,60
4,17 4,08
5,40 5,80
5,23 5,30
4,60 5,00
4,40 4,00
4,20 5,00
4,00 4,10
3,30 3,90
3,10 3,00

Total

Perlakuan

16,83 J3
16,62
15,11
13,87
16,60 J5
15,73
14,60
13,40
13,20 J8
11,90
11,09
9,60

M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M

P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4

I
5,82
5,61
5,44
5,19
3,50
3,33
3,00
3,00
2,80
2,68
3,00
2,00

Ulangan
II
III
5,20
5,53
5,42
5,41
4,04
5,26
4,41
4,33
3,80
3,30
2,50
3,00
2,06
3,40
3,10
2,00
3,80
4,00
3,00
2,40
2,20
2,20
2,10
2,00

Total
16,55
16,44
14,74
13,93
10,60
8,83
8,46
8,10
10,60
8,08
7,40
6,10

Lampiran 17. Sidik Ragam Data Pengamatan Tinggi Tanaman 8 MSA
SK
db
JK
KT
Nilai F
Fhit
Ket
F.05
Jamur (J)
2
44,93 22,46 112,88 *
3,19
Sterilisasi (AM)
1
20,82 20,82 104,63 *
4,04
Pengenceran (P)
3
11,50
3,83
19,27
*
2,80
Linier
1
11,50 11,50
57,78
*
4,04
Kwadratik
1
0,00
0,00
0,01
tn
4,04
Sisa
1
0,00
0,00
0,01
tn
4,04
Interaksi J x AM
2
11,60
5,80
29,16
*
3,19
InteraksiJx P
6
0,72
0,12
0,60
tn
2,29
InteraksiAMx P
3
0,18
0,06
0,31
tn
2,80
InteraksiJxAMxP
6
0,20
0,03
0,17
tn
2,29
Error
48
9,55
0,20
Total
71
99,51
FK=

1236,536

Lampiran 18. Data Pengamatan Kejadian Penyakit 8 MSA
Perlakuan
J3

J5

J8

A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A

P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4

I
0,00
0,00
0,00
6,49
0,00
0,00
0,00
18,18
0,00
17,24
0,00
4,00

Ulangan
II
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
1,37
13,25
0,00
14,28
0,00
10,00

Total

Perlakuan

III
I
0,00
0,00 J3 M P1
0,00
1,37
1,37
M P2
0,00
0,00
0,00
M P3
2,70
0,00
6,49
M P4
0,00
0,00
0,00 J5 M P1
0,00
4,00
4,00
M P2
0,00
0,00
1,37
M P3
0,00
8,86 40,29
M P4 12,19
0,00 0,00 J8 M P1
0,00
12,19 43,71
5,26
M P2
0,00 0,00
0,00
M P3
2,70 16,70
M P4 12,19

Ulangan
II
0,00
0,00
1,37
0,00
0,00
5,26
0,00
17,24
0,00
4,00
0,00
16,27

III
0,00
0,00
0,00
8,86
0,00
0,00
2,70
18,18
0,00
10,00
1,37
11,11

Total
0,00
0,00
4,07
8,86
0,00
5,26
2,70
47,61
0,00
19,26
1,37
39,57

Lampiran 19. Data Pengamatan Kejadian Penyakit 8 MSA setelah
Tranformasi Y=(x+0.5)1/2
Perlakuan
J3 A
A
A
A
J5 A
A
A
A
J8 A
A
A
A

P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4

I
0,71
0,71
0,71
2,64
0,71
0,71
0,71
4,32
0,71
4,21
0,71
2,12

Ulangan
II
0,71
0,71
0,71
0,71
0,71
0,71
1,37
3,71
0,71
3,84
0,71
3,24

Total Perlakuan
III
0,71 2,12 J3 M P1
1,37 2,78
M P2
0,71 2,12
M P3
0,71 4,06
M P4
0,71 2,12 J5 M P1
2,12 3,54
M P2
0,71 2,78
M P3
3,06 11,09
M P4
0,71 2,12 J8 M P1
3,56 11,62
M P2
0,71 2,12
M P3
1,79 7,15
M P4

Ulangan
Total
I
II
III
0,71 0,71 0,71 2,12
0,71 0,71 0,71 2,12
1,79 1,37 0,71 3,86
0,71 0,71 3,06 4,47
0,71 0,71 0,71 2,12
0,71 2,40 0,71 3,81
0,71 0,71 1,79 3,20
3,56 4,21 4,32 12,10
0,71 0,71 0,71 2,12
0,71 2,40 0,71 3,81
0,71 0,71 1,79 3,20
3,56 4,21 4,32 12,10

Lampiran 20. Sidik Ragam Data Pengamatan Kejadian Penyakit 8 MSA
SK
db
JK
KT
F
Fhit
Ket
F.05
Jamur (J)
2
11,96
5,98
18,97 *
3,19
Sterilisasi (AM)
1
0,21
0,21
0,68
tn
4,04
Pengenceran (P)
3
47,28
15,76
50,03 *
2,80
Linier
1
26,06
26,06
82,71 *
4,04
Kwadratik
1
2,78
2,78
8,83
*
4,04
Sisa
1
18,44
18,44
58,54 *
4,04
Interaksi J x AM
2
0,02
0,01
0,04
tn
3,19
InteraksiJx P
6
26,70
4,45
14,13 *
2,29
InteraksiAMx P
3
2,81
0,94
2,97
*
2,80
InteraksiJxAMxP
6
2,88
0,48
1,52
tn
2,29
Error
48
15,12
0,32
Total
71
106,99
FK=

171,6383

Lampiran 21. Data Pengamatan Keparahan Penyakit 8 MSA
Perlakuan
J3 A
A
A
A
J5 A
A
A
A
J8 A
A
A
A

P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4

I
0,00
0,00
0,00
11,11
0,00
0,00
0,00
20,00
0,00
37,50
0,00
4,40

Ulangan
II
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
2,20
13,33
0,00
33,75
0,00
13,33

Total

Perlakuan

III
0,00
0,00 J3 M
2,20
2,20
M
0,00
0,00
M
0,00 11,11
M
0,00
0,00 J5 M
4,40
4,40
M
0,00
2,20
M
6,66 39,99
M
0,00 0,00 J8 M
22,22 93,47
M
0,00 0,00
M
2,20 19,93
M

P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4

I
0,00
0,00
3,33
0,00
0,00
0,00
0,00
13,33
0,00
8,30
0,00
26,67

Ulangan
II
0,00
0,00
1,67
0,00
0,00
6,25
0,00
28,89
0,00
6,60
0,00
20,00

Total
III
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
5,00
17,78 17,78
0,00
0,00
0,00
6,25
4,44
4,44
33,33 75,55
0,00 0,00
16,67 31,57
1,67 1,67
24,44 71,11

Lampiran 22. Data Pengamatan Keparahan Penyakit 8 MSA setelah
Tranformasi Y=(x+0.5)1/2
Perlakuan
J3

J5

J8

A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A

P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4

I
0,71
0,71
0,71
3,41
0,71
0,71
0,71
4,53
0,71
6,16
0,71
2,21

Ulangan
II
0,71
0,71
0,71
0,71
0,71
0,71
1,64
3,72
0,71
5,85
0,71
3,72

Total
Perlakuan
III
0,71
2,12 J3 M P1
1,64
3,06
M P2
0,71
2,12
M P3
0,71
4,82
M P4
0,71
2,12 J5 M P1
2,21
3,63
M P2
0,71
3,06
M P3
2,68 10,92
M P4
0,71 2,12 J8 M P1
4,77 16,78
M P2
0,71 2,12
M P3
1,64 7,58
M P4

I
0,71
0,71
1,96
0,71
0,71
0,71
0,71
3,72
0,71
2,97
0,71
5,21

Ulangan
Total
II
III
0,71 0,71
2,12
0,71 0,71
2,12
1,47 0,71
4,14
0,71 4,28
5,69
0,71 0,71
2,12
2,60 0,71
4,01
0,71 2,22
3,64
5,42 5,82 14,96
0,71 0,71 2,12
2,66 4,14 9,77
0,71 1,47 2,89
4,53 4,99 14,73

Lampiran 23. Sidik Ragam Data Pengamatan Keparahan Penyakit 8 MSA
SK
db
JK
KT
F
Fhit
Ket
F.05
Jamur (J)
2
21,38
10,69
17,00 *
3,19
Sterilisasi (AM)
1
0,86
0,86
1,37
tn
4,04
Pengenceran (P)
3
74,20
24,73
39,33 *
2,80
Linier
1
37,70
37,70
59,96 *
4,04
Kwadratik
1
2,76
2,76
4,38
*
4,04
Sisa
1
33,74
33,74
53,66 *
4,04
Interaksi J x AM
2
0,38
0,19
0,30
tn
3,19
InteraksiJx P
6
46,04
7,67
12,20 *
2,29
InteraksiAMx P
3
11,03
3,68
5,84
*
2,80
InteraksiJxAMxP
6
8,31
1,38
2,20
tn
2,29
Error
48
30,18
0,63
Total
71
192,38
FK=

230,2877

Lampiran 24. Data Pengamatan Berat Basah Akar Tanaman Tebu 8 MSA
Perlakuan
J3 A
A
A
A
J5 A
A
A
A
J8 A
A
A
A

P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4

I
28,11
23,12
20,76
22,97
20,83
16,69
15,74
25,44
32,81
35,06
22,15
20,36

Ulangan
II
30,15
19,61
33,6
18,65
25,5
34,12
21,76
24,23
28,33
25,03
29,19
37,15

III
31,76
45,21
33,45
18,65
43,46
31,03
43,82
21,81
32,9
18,22
21,98
24,17

Total

Perlakuan

90,02 J3 M P1
87,94
M P2
87,81
M P3
60,27
M P4
89,79 J5 M P1
81,84
M P2
81,32
M P3
71,48
M P4
94,04 J8 M P1
78,31
M P2
73,32
M P3
81,68
M P4

I
25,26
32,11
27,26
40,95
23,98
29,39
29,63
15,98
25,55
16,66
24,36
23,30

Ulangan
II
60,33
27,55
18,70
12,76
23,11
25,12
17,97
32,95
29,61
29,40
23,15
24,15

III
12,70
25,22
29,33
17,29
31,67
16,63
20,90
18,58
24,51
18,90
14,41
13,03

Total
98,29
84,88
75,29
71,00
78,76
71,14
68,50
67,51
79,67
64,96
61,92
60,48

Lampiran 25. Sidik Ragam Data Pengamatan Berat Basah Akar Tanaman
Tebu 8 MSA
SK
db
JK
KT
F
Fhit
Ket
F.05
Jamur (J)
2
83,75
41,87
0,49
tn
3,19
Sterilisasi (AM)
1
126,46 126,46
1,47
tn
4,04
Pengenceran (P)
3
409,12 136,37
1,58
tn
2,80
Interaksi J x AM
2
87,46
43,73
0,51
tn
3,19
InteraksiJx P
6
102,07
17,01
0,20
tn
2,29
InteraksiAMx P
3
17,25
5,75
0,07
tn
2,80
InteraksiJxAMxP
6
57,17
9,53
0,11
tn
2,29
Error
48
4138,66 86,22
Total
71
5021,94
FK=

48061,37

Lampiran 26. Data Pengamatan Berat Kering Akar Tanaman Tebu 8 MSA
Perlakuan
J3

J5

J8

A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A

P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4
P1
P2
P3
P4

I
5,39
4,96
8,08
2,04
4,03
5,66
7,31
9,59
8,96
4,38
5,97
5,13

Ulangan
II
III
6,92 10,56
5,00
9,61
5,97
5,10
9,51
6,30
7,56
7,74
3,17
6,60
6,92
7,28
2,51
9,50
6,33 9,22
8,64 6,24
4,53 4,81
3,57 3,07

Total

Perlakuan

22,87 J3 M P1
19,57
M P2
19,15
M P3
17,85
M P4
19,33 J5 M P1
15,43
M P2
21,51
M P3
21,60
M P4
24,51 J8 M P1
19,26
M P2
15,31
M P3
11,77
M P4

Ulangan
I
II
7,79
8,38
4,60 11,35
6,03
9,13
6,04
8,90
6,81
9,50
6,94
9,80
8,03
4,60
6,79
5,20
12,47 5,77
5,09 8,14
7,11 6,70
6,46 7,98

III
7,08
6,79
7,46
6,52
7,90
6,18
7,05
5,91
8,43
6,24
8,01
6,97

Total
23,25
22,74
22,62
21,46
24,21
22,92
19,68
17,90
26,67
19,47
21,82
21,41

Lampiran 27. Sidik Ragam Data Pengamatan Berat Kering Akar Tanaman
Tebu 8 MSA
SK
Db
JK
KT
F
Fhit
Ket
F.05
Jamur (J)
2
1,94
0,97
0,22
tn
3,19
Sterilisasi (AM)
1
17,99
17,99
4,13
*
4,04
Pengenceran (P)
3
25,61
8,54
1,96
tn
2,80
Interaksi J x AM
2
2,96
1,48
0,34
tn
3,19
InteraksiJx P
6
11,12
1,85
0,43
tn
2,29
InteraksiAMx P
3
0,39
0,13
0,03
tn
2,80
InteraksiJxAMxP
6
24,03
4,01
0,92
tn
2,29
Error
48
209,15
4,36
Total
71
293,20
FK=

3366,238

Lampiran 28. Deskripsi Tanaman Tebu
BZ 134 (F 156)
( F 141 X CP 34-79)
1.

SIFAT-SIFAT MORFOLOGIS
1.1 Daun
Helai daun

: Warna daun hijau-kuning dengan ukuran sedang.
Kedudukan daun hampir tegak dengan ujung-ujung
daun melengkung kurang dari ¼ panjang helai
daunnya

Pelepah
Daun

: Telinga daun, telinga daun sebelah dalam ada
dengan pertumbuhan yang kuat dan berkedudukan
tegak hampir serong. Telinga daun sebelah luar
terdapat pula dengan pertumbuhan yang lemah serta
tegak.
Bidang punggung, terdapat bulu-bulu bidang
punggung pelepah daun yang panjangnya lebih
kurang 3 mm, pertumbuhannya lebar, lebat dan tidak
sampai ke puncak pelepah daun. Bulu-bulu tersebut
berdiri

1.2 Batang
Ruas

: Sifat-sifat umum, ruas-ruas tersusun lurus, bentuk
kelos hampir konis dengan penampang melintang
ruas yang bulat. Warna ruas hijau ungu agak
kemerahan, dengan lapisan lilin yang tebal. Besar
ruas termasuk sedang dengan panjang ruas yang
sedang pula.
Alur

mata,

tidak

terdapat

dan

kalau

ada

pertumbuhannya sempit, pendek dan dangkal.
Retakan tumbuh, kadang-kadang ada
Noda gabus, kadang-kadang ada
Teras, terdapat lobang kecil ditengah-tengah ruas
Buku ruas

: Cincin tumbuh, melingkar mendatar dibelakang
puncak mata, kadang-kadang melingkar mendatar

diatas puncak mata.
Cincin akar, berwarna hijau kekuningan, berbentuk
konis terbalik sampai silindris. Mata akar terdiri dari
2-3 baris, barisan atas tidak melampaui puncak mata.

1.3 Mata

: Sifat-sifat umum, mata duduk pada bekas pangkal
pelepah daun, bentuk mata pada umumnya belah
ketupat dengan bagian terlebar ditengah-tengah
mata. Pusat tumbuh terletak diatas tengah-tengah
mata.
Sayap mata, berpangkal dibawah tengah samping
mata, ukuran sayap sama lebarnya dengan tepi sayap
mata rata
Rambut mata, terdapat rambut tepi basal-mata
berupa pita yang lebarnya kurang dari 1 mm, sedang
rambut jambul tidak ada

2.

SIFAT-SIFAT AGRONOMIS
2.1 Pertumbuhan
2.1.1

Kecepatan Tumbuh
Jenis ini mempunyai kecepatan pertumbuhan sejak awal hingga
akhir lebih baik dari POJ 3016 dan POJ 3067
Pengukuran tinggi batang yang dilakukan menjelang tebang
menunjukkan bahwa F 156 mencapai 3.96 m, sedang POJ
3016: 2.34 m dan POJ 3067: 2.93 m

2.1.2

Jumlah batang
Hitungan batang yang dapat dihimpun, tercatat F 156
mempunyai batang sebanyak ± 48.986 batang/ha, sedang POJ
3016: ± 55.199 batang/ha dan POJ 3067: ± 58.812 batang/ha

2.1.3

Berat per meter
Tercatat ± 0.64 kg, sedang POJ 3016: 0.67 kg, POJ 3067: 0.53
kg

2.1.4

Pembungaan

F 156 termasuk jenis yang berbunga lebat dengan persentase
78.2% sedang POJ 3067: 10.6%
2.2 Produksi
2.2.1

Berat Tebu
Jenis ini menghasilkan tebu kurang lebih sama dengan POJ
3016, tetapi mungkin lebih rendah dari pada POJ 3067. Dalam
percobaan, jenis ini menghasilkan tebu 761 kw/ha, sedangkan
POJ 3016: 686 kw/ha dan POJ 3067: 919 kw/ha

2.2.2

Rendemen
Jenis ini mempunyai rendemen mungkin lebih rendah dari pada
POJ 3016 dan kurang lebih sama dengan POJ 3067. Dalam
percobaan, rendemen jenis ini tercatat 11.90, sedang POJ 3016
: 13.44 dan POJ 3067: 12.85

2.2.3

Hablur
Jenis ini menghasilkan hablur kurang lebih sama dengan POJ
3016, tetapi mungkin lebih rendah dari pada POJ 3067. Dalam
percobaan, jenis ini menghasilkan hablur 90.56 kw/ha,sedang
POJ 3016: 92.20 kw/ha dan POJ 3067: 118.09 kw/ha

3.

DATA DARI NEGERI ASALNYA
Kekhususan jenis ini adalah baik untuk tanah yang beririgasi

4.

RESISTENSINYA TERHADAP PENYAKIT
4.1 Mosaik
Dari hasil pengujian resistensi terhadap mosaik yang diselenggarakan
di BP3G , ternyata F 156 tergolong resisten dengan persentase 0%,
sedang POJ 3016: 5% dan POJ 3067: 45%
4.2 Blendok
Terhadap penyakit blendok tercatat F 156 sebesar 0%, sedang POJ
3016: 0% dan POJ 3067: 22%

Dokumen yang terkait

Uji Antagonisme Jamur Endofit Dari Tanaman Padi Terhadap Cercospora oryzae Miyake dan Curvularia lunata (Wakk) Boed. di Laboratorium

4 59 94

Identifikasi Gen Sucrose Transporter (SUT) Pada Daun dan Pelepah Tanaman Tebu ( Saccharum officinarum L.),

0 6 10

INDUKSI KALUS EMBRIOGENIK TANAMAN TEBU (Saccharum officinarum L.)

0 5 4

EKSPLORASI TANAMAN TEBU ( Saccharum officinarum L. ) DI KECAMATAN IV NAGARI KABUPATEN SIJUNJUNG.

0 1 8

Identifikasi Dan Uji Antagonisme Jamur Endofit Tanaman Tebu (Saccharum Officinarum L.) Terhadap Perkembangan Xanthomonas Albilineans L. Dengan Metode Sterilisasi Autoklaf Dan Membran Filter

0 0 15

Identifikasi Dan Uji Antagonisme Jamur Endofit Tanaman Tebu (Saccharum Officinarum L.) Terhadap Perkembangan Xanthomonas Albilineans L. Dengan Metode Sterilisasi Autoklaf Dan Membran Filter

0 1 2

Identifikasi Dan Uji Antagonisme Jamur Endofit Tanaman Tebu (Saccharum Officinarum L.) Terhadap Perkembangan Xanthomonas Albilineans L. Dengan Metode Sterilisasi Autoklaf Dan Membran Filter

0 0 4

Identifikasi Dan Uji Antagonisme Jamur Endofit Tanaman Tebu (Saccharum Officinarum L.) Terhadap Perkembangan Xanthomonas Albilineans L. Dengan Metode Sterilisasi Autoklaf Dan Membran Filter

0 2 11

Identifikasi Dan Uji Antagonisme Jamur Endofit Tanaman Tebu (Saccharum Officinarum L.) Terhadap Perkembangan Xanthomonas Albilineans L. Dengan Metode Sterilisasi Autoklaf Dan Membran Filter

0 8 11

Keanekaragaman Hama dan Penyakit pada Tanaman Tebu (Saccharum officinarum L.)

0 2 24