Ikut MDGs atau Didikte?
I(OMPAS
o
o
S e n in
2(D
17
18
OJan
Se/asa
•
456
19
O P eb
o
Ra bu
7
20
21
oMar
O Ap r
23
O M ei
o DCBA
S a b tu
o
Jumat
M in g g u
9
10
11
12
13
14
15
24
25
26
27
28
29
30
8
22
0
K a m is
ZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
O Jun
0 Ag s
O Ju/
O Sep
eNov
O O kt
31
O D es
IkutMDGs atau D i d i k t ?
O le h
DEDE
M AR /AN A
S
e b a g a i m a n a s u d a h m e n ja d i b a g ia n d a ri
D
n g a t b e rg a n tu n g
a n n e g a ra
c a ta ta n s e ja ra h b a h w a s e p u lu h ta h u n la lu ,
nya.
te p a tn y a S e p te m b e r 2 0 0 0 , k e p a la n e g a ra
d a n p e rw a k ila n d a ri 1 8 9 n e g a ra m e n d e k la ra s ik a n
N am anya
b e ru ta n g .
P e m b a n g u n a n M iIe n iu m (M ille n n iu m D e v e lo p m e n t
o
G o a ls /M D G s )
d e n g a n m e n e m p a tk a n
ju g a
te rh a d a p
fo k u s u ta m a p e m b a n g u n a n
d a n m e n g a rtik u la s i s a tu g u g u s
yang
pem bangunan
k e d a la m
B agi
n e g a ra -n e g a ra
b a n g , te rm a s u k
d ig u n a k a n
dan
cana
acuan
k e b ija k a n ,
p ro g ra m
k e m u d ia n
In d o n e s ia ,
sebagai
p e ru m u sa n
2 0 0 5 -2 0 2 5 ,
ngunan
nal
2 0 0 5 -2 0 0 9
dan
R encana
ik u t d o k u m e n
k ita
"G R " d a n m e ra sa k a n
te rh a d a p
akan
m e ra sa
" n a d a h e b a t"
M D G s . T e ta p i, k ita ju g a
d ia ja rk a n
u n tu k
m em baca
Pem baN a s io -
2 0 1 0 -2 0 1 4 ,
n y a " . J ik a
d e m ik ia n
n e g a ra
in i h a n y a
sanggup
e a te k s M D G s s e c a ra
pro-
pem bangunan
ngan konsekuensi
s tra te g i
dan
h a ln y a ,
te rs u ra t
hanya
dan
m e m b ia rk a n
s e g a la
m endukung
s e tia p
ta h d e n g a n
m adani
dan
M D G s te ru s
ta h u n .
s e k to r
p e m e rin -
m a sy a ra k a t
s w a s ta
p e n tin g
p e n c a p a ia n
m e-
D i s a m p in g
o rg a n is a s i
dan
p e rc e p a ta n
p e n c a p a ia n
p ro d u k tif
b e rk o n trib u s i
d a e ra h
ju g a
te rh a d a p
M D G s.
ik u t tre n
k e b ija k a n
naskah
te k s tu a l,
MDGs
sebuah kehendak
sasa" agar
n e g a ra b e rk e m b a n g
in d u s tri.
S e la in
"ra k da-
in v e s ta s i d a n
itu , ju g a
d a e ra h
d ija d ik a n
itu
MDGs
T e n tu
d a n te r-
kem bang
s a ja
akan
n e g a ra -n e g a ra
" ta k lu k "
sebab
b e rsa-
Kliping Humas Unpad 2010
U)
in o -
m encanangv is i
dan
b id a n g
e k o n o m i,
hukum ,
dan
N e g a ra -n e g a ra
In d o n e s ia
m is i
p o litik ,
keam anan,
s e rta b id a n g k e s e ja h te ra a n
ra k y a t.
m a ju m e n g a k u i,
b e rsa m a
C h in a ,
In d ia ,
dan
A frik a
S e la ta n
d iu n -
dang m asuk
d a la m
ha nced
a ta u
n e g a ra
dengan
k e lo m p o k "
enga gem ent
yang
k in d itin g k a tk a n .
n e s ia ju g a
k e te rlib a ta n n y a
m a ju s e m a -
S e ja k 2 0 0 8 In d o -
te rg a b u n g
G -2 0 ,
y a itu
d a la m k e lo rn -
20
8 5 p e rse n
d o m e s tik
b ru to
m e m ilik i
p e ra n a n
d a n m e n e n tu k a n
tu k k e b ija k a n
en-
c o u n tr ie s "
n e g a ra -n e g a ra
m enguasai
s e c a ra k e ta t
ju g a
m e la lu i
s e lu ru h
n e g a ra m a ju .
dan
dan
te rs e b u t
b a ra n g ,
d ik e n d a lik a n
te rd e p a n ,
k re a tiv ita s ,
m e la k s a n a k a n
pok
dengan
9)
bencana,
p a s c a k o n flik ,
p e m e rin ta h
kan
p ro d u k ,
ja s a ,
dan
te rtin g g a l,
dan
s e b a g a i w ila y a h p e m a s a ra n
dan
7 ) ik lim
8 ) e n e rg i,
v a s i te k n o lo g i. B a h k a n , d i s a m p in g
B ra s il,
seku-
te rs a m a r,
p a t d ija d ik a n k a w a s a n
d i-
n e g a ra -n e g a -
m e ru p a k a n
o le h im p e riu m
K a la u m e m b a c a
e k s p lis it,
se c a ra
de-
d ia m -d ia rn
te rs ira t-im p lis it,
ra n g n y a
p ro d u k si
Membaca peta
se c a ra
S e c a ra
di
m em ba-
d ik te o le h h e g e m o n i
pusat
apa-
k a h a lu r d a n la ju rp e m b a n g u n a n
b e r-
a n g g a ra n n y a .
"ada m au-
10)
usaha,
h id u p
kebudayaan,
te n tu
ra m a ju m e la lu i te k s M D G s ?
n in g k a t
lin g k u n g a n
M D G s p a s ti
la m
itu , k e m itra a n
dan
Pan-
K e rja T a h u n a n
sa sa ra n
6 ) in fra s tru k tu r,
in v e s ta s i
Jangka
te rs ira t,
p r o - e n vir o n m e n t, a lo k a s i d a n a d a -
b e rb a g a i
pangan,
te rlu a r,
g r o w th , p r o -jo b s , p r o -p o o r
u n tu k
4) penanggu5 ) k e ta h a n a n
k e m is k in a n ,
s e b a b n e g a ra - n e g a ra m a ju m e la lu i
im p lis it,
s e ju m -
1 ) re fo rm a si
la n g a n
te rs e b u t
dan
a n g g a ra n
te k s
d ija b a rk a n
d a n ta ta k e lo la , 2 ) p e n d i-
yang
dan
dan
k e d a la m
d ik a n , 3 ) k e s e h a ta n ,
R en-
se c a ra
2014
p rio rita s :
d a la m
M enengah
B e rla n d a s k a n
b is a ja d i
d a la m
s tra te g i,
R encana
Jangka
s u ra t,
b iro k ra s i
MDGs
pem bangunan
d itu a n g k a n
Pem bangunan
ja n g
b e rk e m -
m is i
n a s io n a l2 0 1 O -
d iru m u s k a n
la h p ro g ra m
d ite r-
v is i d a n
le b ih o p e ra s io n a l
d a n k e m itra a n g lo b a l.
n e g a ra
M D G s k e m u d ia n
je m a h k a n
pem bangunan
tu ju a n y a n g b e rk a ita n s a tu s a m a la in k e d a la m a g e n d a
yang
b is a m a -
u ta n g .
N askah
m a n u s ia s e b a g a i
n e g a ra
M a k a , ia tid a k
c a m -rn a c a m
T u ju a n
p e m b e ri
()
p a d a b e la s k a s ih -
m a ju m e la lu i p in ja m a n -
n e g a ra
yang
p e n d a p a ta n
(P D B ) d u n ia , y a n g
sangat
d a la m
ekonom i
p e n tin g
m em beng lo b a l.
N am un,
se c a ra
lik i p e lu a n g
d a n k e s e m p a ta n
un-
d ia m - d ia m ,
ke-
k r e d ito r
m e-
tu k b is a m e n ja d i n e g a r a y a n g tid a k
n ik m a ti " b u n g a u ta n g " d a r i n e g a r a
m e n ja d i k o r b a n M D G s s e b a b s a m a
tik a
n e g a ra -n e g a ra
b e rk e m b a n g
tr a k a n
s a m b il
te r u s
m e n c i-
d ir in y a s e b a g a i " n e g a r a p e -
n y e la m a t"
u n tu k
b e rk e m b a n g ,
n e g a ra -n e g a ra
n e g a ra
b ia r k a n
n e g a ra
n g e lo la
sum ber
donor
m em -
b e rk e m b a n g
m e-
d a y a a la m n y a
se-
s e k a li p e m e r in ta h
d a k m e m ilik i
b e r g a n tu n g
d i n e g a r a in i ti-
a la s a n
r i. N e g a r a
in i te r la lu
m e n y e ja h te r a k a n
nya, sebuah
ra p a n ,
p a d a n e g a r a a s in g .
sum ber
d a y a a la m -
b e rk e m b a n g
te r h a d a p
s e m a k in
besar
s e b u a h s tr a te g i p e n ja -
ja ja h itu la n g s u n g
I n d o n e s ia
fa g
b a r n s e b a b k a la u d u lu m e n m e n g e ru k
sum -
k e s e ja h te r a a n
P r a k tik
k o ru p si
m e ru sa k
J ik a s u d a h
m ik ia n h a ln y a ,
m e n ja d i
p e d u li
sum de-
n e g a ra b e rk e m b a n g
tid a k b u tu h
id e o lo g i, ta k
I a g i te r h a d a p
k e d a u la ta n
d e m o k r a s i- H A M -
is u
h id u p "
a d a la h s ta n d a r
S ta n d a r k e d u a n y a , m e r e -
k a , n e g a ra -n e g a ra
am
m e n c a ri
kem bang
r io n y a .
m a ju , d ia m - d i-
n e g a ra -n e g a ra
a g a r ta k lu k
A r tin y a ,
m e re k a ,
r a k y a tn y a . M a k a , tid a k a n e h d i n e -
k a n s ta n d a r
k a ti d a n " m e n g e r ja i"
a d ila n s e m a k in
k ia n
m ew abah,
m e r a ja le la ,
h a k a s a s i m a n u s ia
lin g k u n g a n
k e tid a k k o ru p si
T id a k
s e r ta p e r u s a k a n
m a n u s ia
n e g a ra
M D G s seakan
b e rk e m b a n g
g a n d a k e tik a
p ih a k
k u ra n g
2 ,2 m ilia r
d a ri
d i p la n e t
bum i
y a n g " te r ja ja h "
tid a k
n e g a ra -
d ih a d a p k a n
aneh
kem bang
a la n
d i n e g a ra -n e g a ra
m uncul
k r u s ia l.
b e rb a g a i
K o n d is i
dan
in ila h y a n g d im a n f a a tk a n
a ta u te r g e r u s ?
n e g a ra
P a d a h a l,jik a n e g a r a
m e m ilik i
y a n g p u n y a h a rg a
p e r ta h a n k a n
a d a ja la n
p e m im p in
d ir i u n tu k m e m -
m a r ta b a t
m e n ja d i
se c a ra
p a d a d u a p ilih a n : ik u t a r u s M D G s
b e rk e m b a n g
m ende-
s e tia p n e g a r a
eko-
n o m i, p o litik , d a n b u d a y a s e h in g g a
Ikut arus atau tergerus?
D engan
n e g a ra -
b e rk e m b a n g .
d a n p e la n g g a r a n
s e m a k in m e n ja d i- ja d i.
b e r-
pada skena-
n e g a r a p e m o d a l, s e la lu m e n g g u n a -
g a ra b e rk e m b a n g
p r a k tik
b e rk u ra n g
" m e n ju a l
p e r ta m a .
d ir i y a n g d ib ia r k a n
tid a k
n e g a r a m a ju y a n g
se k a ra n g
b e r d a y a a la m n y a .
k u a li-
m a s y a r a k a t.
sebab hegem oni
lin g k u n g a n
sen-
aneh
M D G s di
tid a k m e la h ir k a n
b e r d a y a a la m n e g a r a b e r k e m b a n g ,
n e g a ra b e rk e m b a n g
yang
s e la lu b e r u ta n g
S e ja k 2 0 0 0 , p r o g r a m
n e g a ra
n e g a ra d o n o r.
I n i te n tu
ja h a n
akan
k a y a u n tu k
k e k e lir u a n
k a la u p e m e r in ta h
k e tik a
s e la lu
r a k y a t. K a r e n a -
c a r a s a la h a ta u k e lir u . D e n g a n h a n y a p u n a h , k e te r g a n tu n g a n
u n tu k
p a d a u ta n g lu a r n e g e -
n e g a ra n y a ,
ekspansi
tid a k h a n y u t" . A r tin y a , k ita m e m i-
u n tu k
m e la lu i
s itu a s i
n e g a ra -
m e la k u k a n
h e g e m o n ik n y a .
tu c a r a n y a ,
S a la h s a -
kem asan
m e-
n a r ik y a n g d is e b u t M D G s .
k e tig a y a n g b is a d ite r o -
b o s , y a itu " ik u t a r u s M D G s te ta p i
donor
b e rp e rso -
D E D E M A R IA N A
Guru
Besar Ilmu Pemerintahipl
Universitas Padjadjaran
l
o
o
S e n in
2(D
17
18
OJan
Se/asa
•
456
19
O P eb
o
Ra bu
7
20
21
oMar
O Ap r
23
O M ei
o DCBA
S a b tu
o
Jumat
M in g g u
9
10
11
12
13
14
15
24
25
26
27
28
29
30
8
22
0
K a m is
ZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
O Jun
0 Ag s
O Ju/
O Sep
eNov
O O kt
31
O D es
IkutMDGs atau D i d i k t ?
O le h
DEDE
M AR /AN A
S
e b a g a i m a n a s u d a h m e n ja d i b a g ia n d a ri
D
n g a t b e rg a n tu n g
a n n e g a ra
c a ta ta n s e ja ra h b a h w a s e p u lu h ta h u n la lu ,
nya.
te p a tn y a S e p te m b e r 2 0 0 0 , k e p a la n e g a ra
d a n p e rw a k ila n d a ri 1 8 9 n e g a ra m e n d e k la ra s ik a n
N am anya
b e ru ta n g .
P e m b a n g u n a n M iIe n iu m (M ille n n iu m D e v e lo p m e n t
o
G o a ls /M D G s )
d e n g a n m e n e m p a tk a n
ju g a
te rh a d a p
fo k u s u ta m a p e m b a n g u n a n
d a n m e n g a rtik u la s i s a tu g u g u s
yang
pem bangunan
k e d a la m
B agi
n e g a ra -n e g a ra
b a n g , te rm a s u k
d ig u n a k a n
dan
cana
acuan
k e b ija k a n ,
p ro g ra m
k e m u d ia n
In d o n e s ia ,
sebagai
p e ru m u sa n
2 0 0 5 -2 0 2 5 ,
ngunan
nal
2 0 0 5 -2 0 0 9
dan
R encana
ik u t d o k u m e n
k ita
"G R " d a n m e ra sa k a n
te rh a d a p
akan
m e ra sa
" n a d a h e b a t"
M D G s . T e ta p i, k ita ju g a
d ia ja rk a n
u n tu k
m em baca
Pem baN a s io -
2 0 1 0 -2 0 1 4 ,
n y a " . J ik a
d e m ik ia n
n e g a ra
in i h a n y a
sanggup
e a te k s M D G s s e c a ra
pro-
pem bangunan
ngan konsekuensi
s tra te g i
dan
h a ln y a ,
te rs u ra t
hanya
dan
m e m b ia rk a n
s e g a la
m endukung
s e tia p
ta h d e n g a n
m adani
dan
M D G s te ru s
ta h u n .
s e k to r
p e m e rin -
m a sy a ra k a t
s w a s ta
p e n tin g
p e n c a p a ia n
m e-
D i s a m p in g
o rg a n is a s i
dan
p e rc e p a ta n
p e n c a p a ia n
p ro d u k tif
b e rk o n trib u s i
d a e ra h
ju g a
te rh a d a p
M D G s.
ik u t tre n
k e b ija k a n
naskah
te k s tu a l,
MDGs
sebuah kehendak
sasa" agar
n e g a ra b e rk e m b a n g
in d u s tri.
S e la in
"ra k da-
in v e s ta s i d a n
itu , ju g a
d a e ra h
d ija d ik a n
itu
MDGs
T e n tu
d a n te r-
kem bang
s a ja
akan
n e g a ra -n e g a ra
" ta k lu k "
sebab
b e rsa-
Kliping Humas Unpad 2010
U)
in o -
m encanangv is i
dan
b id a n g
e k o n o m i,
hukum ,
dan
N e g a ra -n e g a ra
In d o n e s ia
m is i
p o litik ,
keam anan,
s e rta b id a n g k e s e ja h te ra a n
ra k y a t.
m a ju m e n g a k u i,
b e rsa m a
C h in a ,
In d ia ,
dan
A frik a
S e la ta n
d iu n -
dang m asuk
d a la m
ha nced
a ta u
n e g a ra
dengan
k e lo m p o k "
enga gem ent
yang
k in d itin g k a tk a n .
n e s ia ju g a
k e te rlib a ta n n y a
m a ju s e m a -
S e ja k 2 0 0 8 In d o -
te rg a b u n g
G -2 0 ,
y a itu
d a la m k e lo rn -
20
8 5 p e rse n
d o m e s tik
b ru to
m e m ilik i
p e ra n a n
d a n m e n e n tu k a n
tu k k e b ija k a n
en-
c o u n tr ie s "
n e g a ra -n e g a ra
m enguasai
s e c a ra k e ta t
ju g a
m e la lu i
s e lu ru h
n e g a ra m a ju .
dan
dan
te rs e b u t
b a ra n g ,
d ik e n d a lik a n
te rd e p a n ,
k re a tiv ita s ,
m e la k s a n a k a n
pok
dengan
9)
bencana,
p a s c a k o n flik ,
p e m e rin ta h
kan
p ro d u k ,
ja s a ,
dan
te rtin g g a l,
dan
s e b a g a i w ila y a h p e m a s a ra n
dan
7 ) ik lim
8 ) e n e rg i,
v a s i te k n o lo g i. B a h k a n , d i s a m p in g
B ra s il,
seku-
te rs a m a r,
p a t d ija d ik a n k a w a s a n
d i-
n e g a ra -n e g a -
m e ru p a k a n
o le h im p e riu m
K a la u m e m b a c a
e k s p lis it,
se c a ra
de-
d ia m -d ia rn
te rs ira t-im p lis it,
ra n g n y a
p ro d u k si
Membaca peta
se c a ra
S e c a ra
di
m em ba-
d ik te o le h h e g e m o n i
pusat
apa-
k a h a lu r d a n la ju rp e m b a n g u n a n
b e r-
a n g g a ra n n y a .
"ada m au-
10)
usaha,
h id u p
kebudayaan,
te n tu
ra m a ju m e la lu i te k s M D G s ?
n in g k a t
lin g k u n g a n
M D G s p a s ti
la m
itu , k e m itra a n
dan
Pan-
K e rja T a h u n a n
sa sa ra n
6 ) in fra s tru k tu r,
in v e s ta s i
Jangka
te rs ira t,
p r o - e n vir o n m e n t, a lo k a s i d a n a d a -
b e rb a g a i
pangan,
te rlu a r,
g r o w th , p r o -jo b s , p r o -p o o r
u n tu k
4) penanggu5 ) k e ta h a n a n
k e m is k in a n ,
s e b a b n e g a ra - n e g a ra m a ju m e la lu i
im p lis it,
s e ju m -
1 ) re fo rm a si
la n g a n
te rs e b u t
dan
a n g g a ra n
te k s
d ija b a rk a n
d a n ta ta k e lo la , 2 ) p e n d i-
yang
dan
dan
k e d a la m
d ik a n , 3 ) k e s e h a ta n ,
R en-
se c a ra
2014
p rio rita s :
d a la m
M enengah
B e rla n d a s k a n
b is a ja d i
d a la m
s tra te g i,
R encana
Jangka
s u ra t,
b iro k ra s i
MDGs
pem bangunan
d itu a n g k a n
Pem bangunan
ja n g
b e rk e m -
m is i
n a s io n a l2 0 1 O -
d iru m u s k a n
la h p ro g ra m
d ite r-
v is i d a n
le b ih o p e ra s io n a l
d a n k e m itra a n g lo b a l.
n e g a ra
M D G s k e m u d ia n
je m a h k a n
pem bangunan
tu ju a n y a n g b e rk a ita n s a tu s a m a la in k e d a la m a g e n d a
yang
b is a m a -
u ta n g .
N askah
m a n u s ia s e b a g a i
n e g a ra
M a k a , ia tid a k
c a m -rn a c a m
T u ju a n
p e m b e ri
()
p a d a b e la s k a s ih -
m a ju m e la lu i p in ja m a n -
n e g a ra
yang
p e n d a p a ta n
(P D B ) d u n ia , y a n g
sangat
d a la m
ekonom i
p e n tin g
m em beng lo b a l.
N am un,
se c a ra
lik i p e lu a n g
d a n k e s e m p a ta n
un-
d ia m - d ia m ,
ke-
k r e d ito r
m e-
tu k b is a m e n ja d i n e g a r a y a n g tid a k
n ik m a ti " b u n g a u ta n g " d a r i n e g a r a
m e n ja d i k o r b a n M D G s s e b a b s a m a
tik a
n e g a ra -n e g a ra
b e rk e m b a n g
tr a k a n
s a m b il
te r u s
m e n c i-
d ir in y a s e b a g a i " n e g a r a p e -
n y e la m a t"
u n tu k
b e rk e m b a n g ,
n e g a ra -n e g a ra
n e g a ra
b ia r k a n
n e g a ra
n g e lo la
sum ber
donor
m em -
b e rk e m b a n g
m e-
d a y a a la m n y a
se-
s e k a li p e m e r in ta h
d a k m e m ilik i
b e r g a n tu n g
d i n e g a r a in i ti-
a la s a n
r i. N e g a r a
in i te r la lu
m e n y e ja h te r a k a n
nya, sebuah
ra p a n ,
p a d a n e g a r a a s in g .
sum ber
d a y a a la m -
b e rk e m b a n g
te r h a d a p
s e m a k in
besar
s e b u a h s tr a te g i p e n ja -
ja ja h itu la n g s u n g
I n d o n e s ia
fa g
b a r n s e b a b k a la u d u lu m e n m e n g e ru k
sum -
k e s e ja h te r a a n
P r a k tik
k o ru p si
m e ru sa k
J ik a s u d a h
m ik ia n h a ln y a ,
m e n ja d i
p e d u li
sum de-
n e g a ra b e rk e m b a n g
tid a k b u tu h
id e o lo g i, ta k
I a g i te r h a d a p
k e d a u la ta n
d e m o k r a s i- H A M -
is u
h id u p "
a d a la h s ta n d a r
S ta n d a r k e d u a n y a , m e r e -
k a , n e g a ra -n e g a ra
am
m e n c a ri
kem bang
r io n y a .
m a ju , d ia m - d i-
n e g a ra -n e g a ra
a g a r ta k lu k
A r tin y a ,
m e re k a ,
r a k y a tn y a . M a k a , tid a k a n e h d i n e -
k a n s ta n d a r
k a ti d a n " m e n g e r ja i"
a d ila n s e m a k in
k ia n
m ew abah,
m e r a ja le la ,
h a k a s a s i m a n u s ia
lin g k u n g a n
k e tid a k k o ru p si
T id a k
s e r ta p e r u s a k a n
m a n u s ia
n e g a ra
M D G s seakan
b e rk e m b a n g
g a n d a k e tik a
p ih a k
k u ra n g
2 ,2 m ilia r
d a ri
d i p la n e t
bum i
y a n g " te r ja ja h "
tid a k
n e g a ra -
d ih a d a p k a n
aneh
kem bang
a la n
d i n e g a ra -n e g a ra
m uncul
k r u s ia l.
b e rb a g a i
K o n d is i
dan
in ila h y a n g d im a n f a a tk a n
a ta u te r g e r u s ?
n e g a ra
P a d a h a l,jik a n e g a r a
m e m ilik i
y a n g p u n y a h a rg a
p e r ta h a n k a n
a d a ja la n
p e m im p in
d ir i u n tu k m e m -
m a r ta b a t
m e n ja d i
se c a ra
p a d a d u a p ilih a n : ik u t a r u s M D G s
b e rk e m b a n g
m ende-
s e tia p n e g a r a
eko-
n o m i, p o litik , d a n b u d a y a s e h in g g a
Ikut arus atau tergerus?
D engan
n e g a ra -
b e rk e m b a n g .
d a n p e la n g g a r a n
s e m a k in m e n ja d i- ja d i.
b e r-
pada skena-
n e g a r a p e m o d a l, s e la lu m e n g g u n a -
g a ra b e rk e m b a n g
p r a k tik
b e rk u ra n g
" m e n ju a l
p e r ta m a .
d ir i y a n g d ib ia r k a n
tid a k
n e g a r a m a ju y a n g
se k a ra n g
b e r d a y a a la m n y a .
k u a li-
m a s y a r a k a t.
sebab hegem oni
lin g k u n g a n
sen-
aneh
M D G s di
tid a k m e la h ir k a n
b e r d a y a a la m n e g a r a b e r k e m b a n g ,
n e g a ra b e rk e m b a n g
yang
s e la lu b e r u ta n g
S e ja k 2 0 0 0 , p r o g r a m
n e g a ra
n e g a ra d o n o r.
I n i te n tu
ja h a n
akan
k a y a u n tu k
k e k e lir u a n
k a la u p e m e r in ta h
k e tik a
s e la lu
r a k y a t. K a r e n a -
c a r a s a la h a ta u k e lir u . D e n g a n h a n y a p u n a h , k e te r g a n tu n g a n
u n tu k
p a d a u ta n g lu a r n e g e -
n e g a ra n y a ,
ekspansi
tid a k h a n y u t" . A r tin y a , k ita m e m i-
u n tu k
m e la lu i
s itu a s i
n e g a ra -
m e la k u k a n
h e g e m o n ik n y a .
tu c a r a n y a ,
S a la h s a -
kem asan
m e-
n a r ik y a n g d is e b u t M D G s .
k e tig a y a n g b is a d ite r o -
b o s , y a itu " ik u t a r u s M D G s te ta p i
donor
b e rp e rso -
D E D E M A R IA N A
Guru
Besar Ilmu Pemerintahipl
Universitas Padjadjaran
l