Akademisi Tak Boleh Memihak.

SEPUTAR INDONESIA

W KIL REKTOR IP N PROFESOR DOKTOR SA U W

ISTfONO, MSZYXWVUTSRQPONMLK

i

A kadem i

Ta Boleh Memihak
Perhatiannya terhadap otonomi daerah (otda)
sudah tidak diragukan lagi. Pria ini merupakan salah seorang
penyusun Undang-Undang Nomor 32 Tahun 2004
tentang Pemerintahan Daerah (Pemda).

'

B

a g i a k a d e m is i


in i, o td a

m e ru p a k a n

la n g k a h

a w a l p e rb a ik a n

k e ta ta n e g a ra a n

a ta s k e g a g a la n

s e n tra lis tik

yang

ra p k a n

O rd e B a ru . B e rik u t w a Z u lfik a r


d ite -

d a ri H a ria n

Seputar Indonesia (SINDO)
n g a n P ro fe so r

O td a

s is te m

s is t e m

w a n c a ra

A p a y a n g d in ia k s u d

de-


D o k to r S a d u W a -

u ru sa n

itu

te rk a it

a ta u

m e rin ta h
kepada

d a e ra h

yang

agar

m u r, s e ja h te ra ,

u k u ra n

O to n o m iD a e ra h (O td a )In s titu t

h a g ia a n
yang

(IP D N ) J a tin a n g o r,

Sum edang,

k e ilm u a n

m e n g g e lu ti

b id a n g

o to n o m i

in g in k a n .

u k u ra n n y a

S e ja k lu lu s A P D N 1 9 7 7 , la lu
IIP 1 9 8 1 , s e ja k s a a t itu s a y a te rta rik

m engem bangkan

m u p e m e rin ta h a n
. da. C ukup
k e ilm u a n
ta h a n

ilm u -il-

te ru ta m a

banyak

o t-


p e n e ra p a n

o td a u n tu k

p e m e rin -

d a e ra h . K e m u d ia n , p a d a

2 0 0 4 , s a y a d ip e rc a y a

m e n ja d i

rim p e n y u s u n U U N o m o r 3 2 te n ta n g

p e r k a p ita ,

b e rp o litik ,

P e m e rin ta h a n


D a e ra h ,

d a n re v is in y a s a m p a i s e k a ra n g
m a s ih s e d a n g

b e rja la n

d a n d i-

p e n e ra p a n

D u lu , p e ra n p e m e rin ta h

H um

pu-

s a t d o m in a n . S a a t in i, p e ra n p e m e rin ta h

d a e ra h


sa n g a t b e sa r,

te ta p i p e n g e n d a lia n
w asan

sangat

m e rin ta h

In d o n e s ia

dan penga-

k u ra n g

d a ri p e -

p u s a t. A d a g e ja la


la n s e n d iri-s e n d iri,

ja -

lu p a b a h w a

m e ru p a k a n

n e g a ra

u n ita ris
A p a k e le b ih a n

o td a d e n g a n

s e n tra lis a s i?

n g e lo la a n

i n g


o td a

d u lu d a n s e k a ra n g ?

d a k p u n y a k re a tiv ita s

I{ lip

so-

k o ru p -

s i.

P a d a s e n tra lis a s i,

b a h a s d iD P R .

kebe-


ja rin g a n

s ia l, d a n p e m b e ra n ta s a n

B a g a im a n a

d a e ra h ?

happiness indeks

Happiness indeks i t u
basan

kapan

te n tu

in d e k s k e b a -

o ra n g

p e n d a p a ta n

J a w a B a ra t.

S e ja k

a ta u

m ak-

b a h a g ia .

se k a ra n g

P e m e rin ta h a n

sem ua

o to n o m .

ra k y a t
dan

s a ja k e b a h a g ia a n ,

N e g e ri

pe-

p u s a t y a n g d ib e rik a n

T u ju a n n y a

U n tu k

dengan

k e b ija k a n

s is tio n o ,M S , G u r u B e s a r B id a n g

D a la m

dengan

o td a , s e c a ra s e d e rh a n a ?

a 5 U n pad

d a e ra h

2 0 , 2

d a e ra h

ti-

dan pecende-

ru n g se ra g a m .
d a e ra h

P a d a h a l,

s e tia p

m e m ilik i k e k h a s a n

m a-

s in g - m a s in g ,d a s a r p e m b a n g u n a n b e rv a ria s i
A pa

tia p -tia p d a ra h .

k e n d a la

d a la rn

pene-

ra p a n o td a ?
K e n d a la p e n e ra p a n
b e ra w a l

o td a s e -

d a ri p e n d i-

d ik a n p o litik d i In d o n e s ia
te rs tru k tu r

s e h in g g a

p e ru b a h a n

re v o lu s i

d e s e n tra lis a s i.

ja d i,

p ro s e s n y a m e s ti b e rg e ra k
dengan

c e p a t.

Pada

te rn s

d im e n s i

yang

dengan

b a ik ,

lu k a n w a k tu p a n ja n g .M e s k i
k e o p tirn is a n

p a n ja n g u n tu k

o td a

S e la in

p e m e rin ta h a n

itu , k e n d a la

la in

d a ri d a la m

y a itu

b is a

dengan

d i-

a d a la h

n e g a ra

u n ita ris .

dan

d a e ra h

sudah

d a n te rd a k -

s is t e m

n e g a ra

n y a te rk a it

k o ta , 2 1 3 -

dengan hukum

te rs a n g k a

te rte n tu

yang

m e s k ip u n

p e m e rin ta h

d ib e rik a n

kew enangan,

tid a k

un-

tu k b iro k ra s i y a n g s e m a c a m in i.
L a lu , b a g a im a n a
k e n d a la -k e n d a la
P a rta i

m e n g a ta s i

te rs e b u t?
h a ru s se c a ra

p o litik

m engadakan

s a s i c a lo n -c a lo n n y a
d is ia p k a n

k a d e riyang akan

k e p a la

dae-

ra h . ja n g a n

m e n ja d i

m enggunakan

ka-

der dengan

ja la n

p in ta s , m e re -

m a s ih tid a k
b ija k a n

te ta p i

b is a le p a s d a ri k e -

p e m e rin ta h

p u s a t, ja d i

kew enangan

itu d ib e rik a n

p e m e rin ta h

pusat

m e rin ta h
pusat

d a e ra h ,

b e rp e ra n

S e m e n ta ra
d e ra l,

d a la m

h a l in i.

n e g a ra

u ta m a y a n g

g a s a n s e m a k in la m a

s e m a k in ti-

d a k d irn in a ti.

d ik a n
••

mu

acuan

p e n e ra p a n

lin g b e rp e ra n d a la rn

yang pap e n e ra p a n

P e m e rin ta h

p u s a t,

dae-

ra h , a ta u m a s y a ra k a t?
B e rsa m a -sa m a .
p u s a t,

p u n m a sy a ra k a t

K ita

ja n g a n

sam pai

m e m b a n d in g k a n
g a ra fe d e ra l
te n tu

dengan

s e p e rti

n e g a ra

m au-

se c a ra u m u m .

a ta u

pun

m a sy a ra k a t

ne-

A m e rik a ,

s a ja in i b e rb e d a .

B a ik itu m a s y a ra k a t a w a m , a k a d e m is i,

s a la h

a p a la g i

pe-

d a e ra h ,

W a k il

R iw a y a t

p e k e r ja a n :

ta h u n

1988

ta h u n

1999

K a b id

lit b a n g

K a b id

P e n g a ja r a n

L e k to r

p u b lik , d a n te n tu

m e m b a n tu

p u b lik . T e n ta n g

te rb u k a a n

(p e -

s a ja
ke-

p e m e rin ta h in is e b e -

n a rn y a s u d a h d ia tu r d a la m U U
N om or 14 T ahun 1948.
B u tu h

b e ra p a

la g i p e n e ra p a n
b e rh a s il

S T P D N s d ta h u n

K e p a la

STPDN

K e tu a

la m a
o td a

d i In d o n e -

1 STPDN

A P S V K e tu a

S t a f A h li

G u b e rn u r

D ir e k t u r

P u s a t K a jia n
P ro g ra m

K e p a la

L P P M IP D N

P e m b a n tu

R e k to r

R e k to r

C h in a ,

dan

K o m is i

Jaw a

D ir e k t u r

W a k il

1999

S TP D N sd 1999

A n g g o ta

p e rti

P ra n c is ,

p a n g y a n g ju g a

OTDA

OPPSI

B a ra t

P e m e r in t a h a n

5 -2 M A P D

B id a n g

STPDN

A k a d e m ik

IP D N

IP D N

P e rb a n d in g a n

In d o n e s ia

n g a n n e g a ra -n e g a ra
k e ra n c u a n

je -

n e g a ra u n ita ris .
de-

fe d e ra l itu

s e p e rti y a n g te rja d i

K ita h a -

u n ita ris

se-

s e rb a te rb u k a .
p e ra n a n

akade-

m is i u n tu k p e m e rin ta h ,

B a g a im a n a

te ru ta -

m a te rk a it d e n g a n o td a ?

Nah, t u g a s a k a d e r n i s i

m e n ja g a k e b e n a ra n , d a n d ia h a -

A m e rik a

fe d e ra l,

ru s o b je k tif

banyak

kapkan

in ila h

y a n g n e g a ra

yang

d ila k u k a n

se k a ra n g

b is a c e rita s e d ik it

cyber democracy?

te n ta n g

O to n o m i
d a e ra h

in i

WVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA

m engung-

itu . K a la u d ia s e o ra n g d a ri p a r-

o ra n g .

M u n g k in

d a la m

k e b e n a ra n -k e b e n a ra n

ltu s e b e tu ln y a

ta i p o litik

b ia s a n y a

a d a k e b e r-

p ih a k a n , a k a d e rn is i tid a k b o le h

bukan gagas-

a d a k e b e rp ih a k a n ,

hanya pen-

tok.

a n s a y a , itu a d a d i m a ta k u lia h

ja g a

yang

n y a , s u d a h m e n j a d i p e rd e b a ta n

saya

a ja rk a n .

Saya

m e-

cyber democracy

ngem bangkan

ta ria n .

B e rd e m o k ra si

d i d u n ia

cyber,

dengan

dang

a d a k e e g a lite ra n ,

b is a

itu s a y a m e m a n -

m e n g g e ra k k a n

b e rg e ra k

b e ra w a l

o ra n g

dan
d a ri

b is a
d u n ia

cyber.

k e b e n a ra n

k la s ik

a n ta ra

b a g a im a n a

cyber democracy

b e rg e ra k

di

M e s ir, L ib y a , O m a n , d a n
n e g a ra -n e g a ra
Saya

la in n y a .

m e n d id ik

c a lo n

yang
c a lo n -

p e m im p in

d a e ra h ,
in g in

dan . saya
sem ua

ngenal

m e-

k e m a ju a n

d e m o k ra s i.
depan,

pa-

sem ua

D i m asa

a k a d e m is i

dan

C o n to h n y a s a ja d a la m k a s u s
L a p in d o ,

b e b e ra p a

m e n g a ta k a n

ilm u w a n

bahw a

L a p in d o

a d a la h b e n c a n a a la m ,y a n g la in h al b e rb e d a .

n y a m e n g a ta k a n
A k a d e rn is i

K ita c o n to h k a n

S e b e n a r-

p ra k tis i.

h a ru s

tid a k

m e-

r n ih a k k e m a n a p u n .S e p e r tih a ln y a to k o h a g a m a y a n g m e n ja g a
m o ra lita s

bangsa,

p o litik

sedangkan

(p o litik u s )

s ifa tn y a

m e m ih a k .
A p a h a ra p a n A n d a u n tu k p e m e rin ta h a n

se k a ra n g

danm asa

depan?
O td a itu h a ru s s u k s e s , tid a k
b o le h
sudah
s is te m

ada

k a ta

gagal

g a g a l.

s e n tra lis a s i,

g a g a l k ita
m ana

K ita

m e n ja la n k a n
jik a

k it a

m a u p ilih y a n g
la g i?

B ubar

n e g a ra in i jik a k ita g a g a l. K ita h a ru s b e ra n i
m e n g a ta k a n
k o n s titu s i
n g a ta k a n

s ia ?

a d a la h

s e k a r a n g in i.ja n g a n m e lih a tk e

m o n g -p a m o n g

te rb u k a ) y a n g

1977

1981

Bandung

m e ru p a k a n

p e m e rin ta h

ta h u n

ta h u n

Bandung

h a ru s

b e rb a s is

I P D N J a t in a n g o r ,

P a d ja d ja r a n

h a ru s

Open government

R e k to ra t

P a d ja d ja r a n

P e m e rin ta h

te rb u k a .

M a rg a h a y u

S - 2 U n iv e r s it a s

M a sy a ra k a t

m e rin ta h a n y a n g

K o m p le k s

S - 2 U n iv e r s it a s

m e n g a w a s i.

m e n ja d i

III N o 3 C

L t2 G e d u n g

Bandung

S -1 I1 P J a k a rta

pengusaha.

d id o ro n g

R e k to r

in i u n tu k d e m o k ra s i y a n g e g a li-

ru s m e lih a t
B a ik

o td a

?

m e m b a n d in g k a n ,

se b e n a rn y a

m e rin ta h

o le h p e m e rin -

N e g a r a m a n a y a n g b is a d ija -

y a n g ru g i p a rta i

sebagai pem baw a ga-

di

b a g ia n ,

ta h p u s a t a ta u y a n g la in .

p o litik , k e n d a ra a n

fe -

b e ra d a

n e g a ra

d ib e rik a n

pe-

p e m e rin ta h

d a la m

kew enangan

m a s in g -m a s in g

d a ri

kepada

tid a k

te ru s ,

U ta ra

y a itu ,
d a e ra h

d a n h a l in s ta n

K a la u

M a rs

1954

40286

D -3 A P D N

H al

m em bedakannya

k ru t y a n g p u n y a d a n a , p o p u le r,
la in n y a .

P e n d id ik a n

d a ri

fe d e ra s i.

ra n y a te rje ra t

m e n g a ta k a n

Ruanq

m en de kat pada

w a .D a r i B g u b e r n u r , 1 7d ia n ta k a s u s . K ita h a ru s

K a n to r

T e n tu

fe d e ra l, m e s k i o to n o rn i

o td a .

Bandung
A la m a t

1 9 J a n u a ri

J a la n T e r u s a n

P e m b a n tu

s a ja a d a k rite ria

S ia p a

.

ru m a h

n e g a ra b a g ia n ?

n e g a ra

d ia n g g a p

A la m a t

s is te m

n y im p a n g a n -p e n y im p a n g a n .

b e g in i

K a t o lik

o t-

D a ri 4 9 1 b u p a tilw a li

in te n s if

P e k a lo n g a n ,

Agam a

K ita te la h s e p a k a tn e g a ra in i

p e m e rin -

ta h a n s e n d iri, m a s ih b a n y a k p e -

be-

k it a m a s ih

k e b e rh a s ila n

A pakah
sam akan

b e ra n i

S a d u W a s is t io n o

Nam a

TIL

, d a in i.

k a d e r y a n g m a ju m e -

m e n ja d i

BIODATA

5um edang

g itu ,

rn im p in a d a la h k a d e r d a d a k a n .

b iro k ra s i

yang

s a n g a t b e s a r. K ita m e la k u k a n

y a n g lu a s , ta p i m e m a n g m e m e r-

b e n a rn y a

tid a k

m e ru p a k a n

itu , d a n
pun

itu .•

m e-

Sadu

FIGUR

m e n c u ra h k a n

p e m e rin ta h a n
k e m itra a n

p e m e rin ta h

D ia ju g a

pada

p e re n c a n a a n

K e p u la u a n

R ia u ,

B e k a s i,

Papua

dan

d i d a e ra h

pakar

d a e ra h

s e s u a tu

k e b ija k a n

m e n d a m p in g i,
m e re k a

k a re n a

s e n d ir i,"

akan

banyak

kepada

p e re n c a n a a n .

b e rk e m b a n g .
se c a ra

kam i

tid a k

P a ra

la n g s u n g ,

m e m b u a tk a n

ta p i k a m i

y a n g le b ih

ta h u

hanya

te n ta n g

k e g ia ta n -k e g ia ta n n y a

p e m e rin ta h

M e n u ru t

sa m a -sa m a

u n tu k

d a e ra h ,

di

te rn a n -

d a e ra h

Sadu.

m e la n ju tk a n ,

Sadu

d a e ra h

" In tin y a

k e b ija k a n

p e re n c a n a a n
m e re k a la h

k a ta

p e n d a m p in g a n

dan haus

c o n to h n y a ,

a ta u

A s m a t,

p e re n c a n a a n

b a g in y a .

m e m b u a tk a n

ta p i m e n d a m p in g i.A s m a t

te n ta n g

D ia m e n je la s k a n ,

S u p io ri.
te rh a d a p

m a ju

tid a k

C ire b o n .

d i K a b u p a te n

kesan

P ro v in s i

o rg a n is a s i

p e n g a la m a n n y a

K a b u p a te n

in g in

h a ru sn y a

p e n a ta a n
B a ta m ,

G o ro n ta lo ,

d a n K a b u p a te n

m e n in g g a lk a n

a h li d a la m

p e n d id ik a n

K o ta

B u a le m o

p e n d a m p in g a n

sangat

te m a n

dan D PR D

tim

te rm a s u k

p e n d a m p in g a n D P R D

p e m e rin ta h a n

p e n g a la m a n
Papua

k o n s u la t

n a s io n a l,

T a s ik m a la y a ,

p e re n c a n a a n

p e n e ra p a n

n a s io n a l.

itu , S a d u m e m b e rik a n

P ro v in s i

u n tu k

te rm a s u k

s a a t in i m e n ja d i

m aupun

S e la in

tin g k a t

pem bangunan

o rg a n is a s i

Pem da

k e ilm u a n n y a

d i d a e r a h - d a e r a h .D ia

d a e ra h

d ia .k e tik a

b e la ja r,

dan

m e la k u k a n

pesannya,

a d a la h

d a la m

sebuah

p e n d a m p in g a n ,

ja n g a n

sam pai

m e n g g u ru i.
"S aya

s e la lu

d ik e rja k a n

k a ta k a n ,

p e m e rin ta h

d a e ra h

a k a d e m is i,"

u ja r

Sadu

SELAINXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
b e rg e lu t
d i d u n ia a k a d e rn is ,
b a p a k d a ri d u a
tu ru n

k e d u n ia

ra n c a n g a n

p ra k tis

p e m e rin ta h a n

m a n a je m e n

d a la m

p e m e rin ta h a n

p e n e ra

te ru ta m a

pan

u n tu k

yang

m e n d id ik

k e m a n d iria n

itu s e n d iri.

dan

hanya

D engan
pada

m asa

pandangan
O rd e

d e s e n tra lis a s i
s e b e tu ln y a
ada U U

B a ru , S a d u

m e m b ic a ra k a n
l., D U

1957, U U N om or
32, dan

2 4 ," k a ta
IP D N

d u n ia

Sadu

p ra k tis

yang

pada

sudah

ja lu r

1946, D U

se k a ra n g

N om or

m e n ja b a t

1945

d a la m

pengem bangan

p e m e rin ta h a n

h a ru s

b e rk e s in a rn b u n g a n ,

b e rk e s in a m b u n g a n

W a k il

a n ta ra

k e rja

p e m e rin ta h

a k a d e m ik
m e n g a ra h
sam a

pusat

u n tu k
pada

yang
dengan

p e m e rin ta h

D ia m e la n j

u tk a n , h a ru s

b a h a sa -b a h a sa

p e m e rin ta h a n ,

p u la

ada

a k a d e m is

-~ ---

d e k o n s tru k s i
pada

p ra k tis

e fis ie n s i
d u n ia

ta h

Sadu

d a la m

d a e ra h

yang

ja d i.N a h ,

k a m i,

" k a ta

Sadu

d a e ra h

Sadu

d a la m

s e la lu

a w a ln y a

saat

s e p e rti

p e m e rin ta h

la m a

m e n o la k

s e m a k in

p e m b u a ta n

k o ta

saya

itu , k a m i

la n g s u n g

ja n g k a
m a ri

d a e ra h A sm a t
m e n g e rti

ta n p a

p a n ja n g .

m em buat

a k a d e m ik .

G agasannya

te n ta n g

p ro g ra m lim a

m e n je la s k a n

dan

ra n c a n g a n

se c a ra

u n tu k

S a y a k a ta k a n

b a lia s a

b e rsa m a ,
bukan

d a ri

ta h u n a n

in i.
m e n g a ta k a n

d a la m

d a e r a h , a g a r s e la lu

d ite k a n k a n

p e rc a y a

s e tia p

ra n c a n g a n

a ta u

d a e ra h A sm a t

pada

s a y a tid a k

p e n d id ik a n

s a y a to la k .

susun

ja s a

t tid a k

d a ri J a k a rta

ta h u te n ta n g

o le h p ih a k -p ih a k

a ra h a n

sanga

Sadu.

s e m a k in

sangat

D a e ra h

m enggunakan

d a e ra h .

k o n s u lta n

k a ta

(P e m e rin ta h

b is n is ,

k o n s u lta n

b a y a r ,la n g s u n g

ta p i a k h irn y a

k ita

p a s ti

d a e ra h .

p e n e ra p a n

" Itu
la lu

k e p a la
agar

yang

D engan

m e m b e rik a n

1 T ahun

1 9 9 9 ,N o m o r

sebagai

p e m e rin

M e n u ru t

kesan.

dengan

p o la p ik ir

m enyusun

banyak

p e n g a tu ra n

in i, ta h u n

22T ahun

yang

m e n e rim a .

b e rk a li-k a li

d e s e n tra lis a s i

N om or

s e n tra lis a s i

in i.

m enekankan,

d e s e n tra lis a s i

te n ta n g

1974, U U

p e n e ra p a n

fo k u s

" S e ja ra h

N om or 22 T ahun

5 T ahun

R e k to r

k e g a g a la n

m e m ilih

p e m e rin ta h a n .

N om or

Sadu

bahw a

b e rd a sa rk a n

m e la n ju tk a n , p a d a

m e n o la k ,

sebagai

K a b u p a te n A s m a t.

m e re k a

R P ]M D

m e n d a m p in g i,"

Sadu

d a e ra h .

h a ru s

m e n d a m p in g i

m e n d a p a tk a n

d a ta n g , d a ri a w a l s a y a m e n g a ta k a n

d a e ra h -

Sem ua

a d a k e te rlib a ta n

s a a t d ia m e la k u k a n

d a e ra h

d ia s a n g a t

k o n s u lta n

b e s a r , tid a k
in i

b a g a im a n a

d a la m m e n y u s u n

"K a re n a

m a ju .

hanya

m e n g a ta k a n .k e b ia s a a n

A s m a t)

p u tri

d i s itu .k ita

p e m e rin ta h

d ia , d iA s m a tla h

Bangkitkan Rasa
Percaya Diri Daerah

in g in

d a e r a h , a ta u

Sadu.

m engenang,

p e n d a m p in g a n

Sadu

sem ua

o le h p e m e rin ta h

d iri b a h w a

p e re n c a n a a n

d a e ra h
d a e ra h

p e n d a m p in g a n n y a

d a la m
b is a

p e m b a n g k ita n
u n tu k

in i. M e n u ru t

k e s e tia p

ra sa

m enyusun
d ia , s e tia p

d a e ra h

b is a .p a s tim a m p u .

eCR·3