EFEKTIFITAS PELAKSANAAN PUTUSAN MAHKAMAH KONSTITUSI DALAM PENYELESAIAN SENGKETA KEWENANGAN ANTAR LEMBAGA NEGARA.
SFEKTIFITAS PELAXSANAAN PUTUSAN IVIAHKAIIIAH KONSTITUSI
DALAIT' PENYELESAIATSENCKETA KEWENANCAN ANTAR
PRbCRAM Kf,KHUSUSAN : HUKUM TATA NEGARA
-)
FAKULTAS HUKUM
UNIVERSITAS ANDALAS
EFEKTII'ITAS PELA(SANAAN PUTUSAN MAHI({MAH KONS'TITIlSI
DALAM PENYELESAIAN SENCKETA XE\WNANGAN ANTAR
T,DMBAGA NECATiA
I Nama: Oki srputm. RPr 06140171-
FrluhN Hukum ljnileFn^r Andi
r( 6l+v
hllmtn.l.hun2011)
ABSTRAK
srlxh sab h6i1 dad Pe bahan UnJtnE_Lhdens Dasd Negaru Republik
lndonesia Tahun l94s ltiljD Negda Rl Taiun 1945) adalsh Lahimva penbentukan
Mrnkamsh Konsrilusi yanA bagian Pqlbaian Keliga UUD lt45 nrda ST MPR 2001
ianggal 9 Noven ber 2OOL Sebagtitindak lmjui pcnsotuEn mengcnaiMK didtlanr
I ri. Nne,mbh dn DPP nenf h \ rcnhrrrrsn rr nensaa' MK I | :1:
.cL.'i JnlLn ddn -.rla' DdJ, n rrial lr qldrd. 20,1 rc13a' r r Nor' Z'
rahun 2oor rentdg MK. Pe;rclceian engleb ks€nans,n sErlembagt neea6
\r A d DJII uh! il. dr' cM nel' ' m. I rlun )J1srNo a e 'F Te rhirda ka
i""-o nis ro' rt* m rir i'arlrn.'q" I erarJ rans oc'rcos Jng' d"- ir' "bi i'a'
ooi'ril ire mclq'lJ. lcp.nmqa' ne!r: J' bMr'a Ddlmper'r i\Jns
;-""; .",1- d'r 'ur"n,d- 1e.oar dcap" talar '1rL' ncrirJnr
b-aairlsrbLdn uo e pcnle e -'{ oa, eiei "b pc tu dM pL'J "1 M:l-\dx'\
Ko_n{nusi. Dalah hal penedpm ini mengadbil sludi kdus di Mahkaman Konslitusi'
Penclitian ini nenggunxkan netode ,z/iair tox /dgd vaitu denAan metode
.cndekatan (rd.,, leval rcscarch) PeGturM Mahkamoh Konstitusi N'nor
|8/PMK2006 lenrdng Pedoman Bc€ca€ Daltn Scngketa Kewcnangln Lembaaa
Nesam, dllam pcmtunn Iescbut dbeb"t bahwo lembaga negam adalti lcmbaga
yans kewen..sannyr dibcrikan oleh UUD 1945. MA mcnjadiFngccualian neni'di
rmo.ra a V^ Pa'_ p.rrd"$an '1C'e'd leqer'ng'' dn'ar
Lnoaes rg. doi V( c.rd dcncr l' \oror'4 I'hlr /OU Pa- o o'enbnS
.it"t
,l"am
senskela kiwenoean lembasa negara vans kewendgannva dibenkan oleh UUD
,rcr;D
Nr\r'a ..',,{erJ \e c$nsB U u' t'rbas! 1ru''d \dnA di\elu' 1"'
dk I dL'pcrc\r'fiu nrr3t*r s1
o-l- vh rio"i J.pa. nenFJ p{dorl3n aul
1.,
n',\rn MK dJm
ocDJ Jb',r.e!npul.t
DeneJn
'.
..";,""s".,"'.
erbJs' nclam er'
'ola{
crba'a
oeg''
'
osnld oalm o-o'- peDccsan "ro\cE
\ir' ehl'e' r"Lrde'srbr'\ \8nur
m.sih pe;lu perhatiu dari MK nencenai kelenluan renbns keqssgd ]alre di3tur
UU. Sedangka. elekrilib pulusn MK dalam povelestian
oLeh UUD
scnskeb kewenansu anttu lcmbasa nesa6 liddk daptt dinvatakr efekil ksren!
tidak adanfa rolak ukur ata! indikatot dalam menentukannva N@u., perLu addva
r lc\eadngrF clm
' prcr' Pc1
'erc\e
iuk*
(.'du
oe8.irdt n.lsi,n
ij;i b,s lemDaq,'enbaF! jtE beun dk'Lkd
Dr'lL oc
\ela
ecdm
;enrel..d'm ra a ,b L rc io.li ..rs.c- te!-Fa gM
'slair
o'bc"ls
r1l'
menPcr
d
ber'ur
rsnt
i..-.e.ensir o- ocrcl'irr Pb n sll'
t,,ja"p n"*pir'a" )dns neL'"dd' cr'ap rr|LU'm V l-\Jr* Kor'rLi
BAB I
PENDAHULUAN
A. Lrtar B€l'kttrg Maeldh
PerkembMean
ztnan yang diharapk akan lebih modem
smCai
mcmpengaruhi hampn semua negara ylng akhimva bovak nesara yang mampu
mcngiknli terkembIgan
le
ebul. namun &mpal nc8alifnva .dalah
tidlk sedikit
jl8a yms mdltnjauh bningsal Ddpal positifvmg nunctrl dalan dunia
modem
teNebul adsLlh .kan mendoions menjunjuns tinssi btusunan denokrasi Menurut
Plsto,
mengahk bahs3 nega.r yans beoalln di
bentuk kene8aEan
lds
atas benluk
demoknsi aun nenuai
ideal vanE disebut Ye&rc srdrs, karen! defrokasi
mengingi.kan peran negad
ddm
ncg@ berdassrkan konslitusi
upala mclakukan refomf,si stukttrr
&n peFdilI vMg t /e?drd€,r.
Refomasi disegah bidans adalah sahh saru dampsk
demokdi. lang dalah kelemb.gmn .eg@ di lndoncsia muncul
bdu
dengan ha60rn
alan tscipldya bmgund demokrai
dedok6i. Di d.lam nesaa dcmokrsi
dd
kultur
vang benujud
ddi
penesakan
lembaga lenbaEa
leg
benaFbenar
pemdilan tidak bisa dilePakm dari shtem
politiknya, unluk Indoncsia sisien polilik eiak prcklamsi ken'rdekun i945 tclai
nengalami bcbcFpa perubahan dinulai dari
denokdi libeBl
parlemcnrer (1945
1953). denokFsi
le4inpin (1959
1967), denokrasi p.ncasila (1967 1993).
rane menampilkan \ujah bumm shlem p*adilandan
ri3. 16e
kelacne$Izf.r
keh iJupan
Sejal datan8nla era refomasi ydg dilandal denga. pcrislis? belhen(in]'a
Presiden
Sc[ano pda
2l
Mei
1998
tel.h rerbuka peluang baai diLakuk'nnva
r.lomasi konslilusi selcl.h mengahmi lase sdkalisas LIIJD 1945
eLama
mcni.di
nemcrintahan ordc Baru Drlam perkembangmnva relormdi kotrstiiusi
salah sdtu tuntuhn bcrbaeli kai..g!n, iem.suk para pekan*adcmisi
hltum rxla
nclar. drn kclompok ntiasisw!, yane kemudiln dnvujudkar oleh MPR
melaLui
empar k3li perubalar (1999 2002)
Rclom,si konstitusi dipddang
merupakaD *ebutuhln dan agenda vdnA harus
dilakukan berdasr pdddean be6.gai kalugan
brhs. UllD
1945 tidak lagi
cl[ul
uiruk mengarr dan nensnmlrkan P€nvslcng3aran neead sesuai hlrap$ rakvatr'$enruknla
A,'/ g,valrd,.?.
aesi mdusia Burutnra
se(a mendukune pencA.kan demokmsi dan hak h
peDyelengEar&n neeara pada bcberapa bnun tcmkhir
pemerinEhan Pftsidcn Soehano lang antra lain ditandai dengad franknv! koruPsi'
ko u\i. dan ncporisne. mentldi
buklilaklerb uhkan
mcngenri
hili.i.
Bcbcrala dspek yang rerdapal dalam UUD 19'15 v.ng ncnlebabkd
kon$i1rsi lndoncsia ini
yangdenokdis d.tr
rid
cukuP mtnFtr mendukung
'nenegnkkan
P.nvelcn$nrd nelara
[ak asasi madusia. .nFE laii sbagaiberikutr
BAA IV
PDNIJTIJP
Berdirkan hasil p€nelitim lang ptrulk
l.
PrcFs nenye les. ian
sen
gketa kewendgan
lakukan, dapat
tntu
ditdik kesifrpulr
lembaga .egam.
DaLaD proses penlelesaian sengketa ke*enangan
anrd lenb3ga neAam olch
Mahkaman Konstitusi sejauh ini sudah teuturllur dencan baik.
Dihulti
dari
prcses adminisbsi pend'ftaan perkar4 p€ma4gilan pihak-Pihak,
percidsgen smpd perlc6 belssgkutln dipuluskm dm akhimya putusn
diteiiitkan dalan Bern, Nesam. Namun m6ih perlu
mengenai penyelesais s€ogkeb kewdangan
l
lshdtio
dalan aturan
mtar lcmbaga negaB lersebul,
lal ini dikdenakan bany.l{nya lembsga negara yang tida& nenahami apakai
lcnbaga neglra tdsebul
beNumber
nerupak orgo-organ yog
ddi pemberian Undang
UDdang Dasar Neeara Rcpublik lndo.esia
Tahun 1945 buk n Unda.S-LJndang. Harus dihediri sekuan
7
otra
ke$dangannya
g-
kuranlnya oleh
hakim konstitusi. Dinana nembutuhkan wal(u yane
lda ddm
proses penyeleeian pulueD sengkela kewendgm lcmbaga negea. K3En!
kewenane Mrnkanah konslilusi tidak hanya menyeleeikr ndolah
scnrkeI5 kewenMcan aitar lembaga nesa6 eja.
Tenlans kabago I2nhaga Nega.a l1ekrmt
sri Soem ]ri,
Bmdrn$Pl Cil€ Adryr
Pu$
1915,
Bakri, 1993.
Moh Kusnardi- dan Hdmaily lbrahim, Hrk
Jakada.
UllD
n
Tota NeEaru
Study Htrkum Tatc Ness.a FakuLtas Hukun
r983.
sranet Eifendy Yusur, Umat
lierlana UUD
Jidly Asshidlqie
K?tentuan
I 915,
dd
Belim,
lzkdlat Pvtaka
ReJotnasi
|
DALAIT' PENYELESAIATSENCKETA KEWENANCAN ANTAR
PRbCRAM Kf,KHUSUSAN : HUKUM TATA NEGARA
-)
FAKULTAS HUKUM
UNIVERSITAS ANDALAS
EFEKTII'ITAS PELA(SANAAN PUTUSAN MAHI({MAH KONS'TITIlSI
DALAM PENYELESAIAN SENCKETA XE\WNANGAN ANTAR
T,DMBAGA NECATiA
I Nama: Oki srputm. RPr 06140171-
FrluhN Hukum ljnileFn^r Andi
r( 6l+v
hllmtn.l.hun2011)
ABSTRAK
srlxh sab h6i1 dad Pe bahan UnJtnE_Lhdens Dasd Negaru Republik
lndonesia Tahun l94s ltiljD Negda Rl Taiun 1945) adalsh Lahimva penbentukan
Mrnkamsh Konsrilusi yanA bagian Pqlbaian Keliga UUD lt45 nrda ST MPR 2001
ianggal 9 Noven ber 2OOL Sebagtitindak lmjui pcnsotuEn mengcnaiMK didtlanr
I ri. Nne,mbh dn DPP nenf h \ rcnhrrrrsn rr nensaa' MK I | :1:
.cL.'i JnlLn ddn -.rla' DdJ, n rrial lr qldrd. 20,1 rc13a' r r Nor' Z'
rahun 2oor rentdg MK. Pe;rclceian engleb ks€nans,n sErlembagt neea6
\r A d DJII uh! il. dr' cM nel' ' m. I rlun )J1srNo a e 'F Te rhirda ka
i""-o nis ro' rt* m rir i'arlrn.'q" I erarJ rans oc'rcos Jng' d"- ir' "bi i'a'
ooi'ril ire mclq'lJ. lcp.nmqa' ne!r: J' bMr'a Ddlmper'r i\Jns
;-""; .",1- d'r 'ur"n,d- 1e.oar dcap" talar '1rL' ncrirJnr
b-aairlsrbLdn uo e pcnle e -'{ oa, eiei "b pc tu dM pL'J "1 M:l-\dx'\
Ko_n{nusi. Dalah hal penedpm ini mengadbil sludi kdus di Mahkaman Konslitusi'
Penclitian ini nenggunxkan netode ,z/iair tox /dgd vaitu denAan metode
.cndekatan (rd.,, leval rcscarch) PeGturM Mahkamoh Konstitusi N'nor
|8/PMK2006 lenrdng Pedoman Bc€ca€ Daltn Scngketa Kewcnangln Lembaaa
Nesam, dllam pcmtunn Iescbut dbeb"t bahwo lembaga negam adalti lcmbaga
yans kewen..sannyr dibcrikan oleh UUD 1945. MA mcnjadiFngccualian neni'di
rmo.ra a V^ Pa'_ p.rrd"$an '1C'e'd leqer'ng'' dn'ar
Lnoaes rg. doi V( c.rd dcncr l' \oror'4 I'hlr /OU Pa- o o'enbnS
.it"t
,l"am
senskela kiwenoean lembasa negara vans kewendgannva dibenkan oleh UUD
,rcr;D
Nr\r'a ..',,{erJ \e c$nsB U u' t'rbas! 1ru''d \dnA di\elu' 1"'
dk I dL'pcrc\r'fiu nrr3t*r s1
o-l- vh rio"i J.pa. nenFJ p{dorl3n aul
1.,
n',\rn MK dJm
ocDJ Jb',r.e!npul.t
DeneJn
'.
..";,""s".,"'.
erbJs' nclam er'
'ola{
crba'a
oeg''
'
osnld oalm o-o'- peDccsan "ro\cE
\ir' ehl'e' r"Lrde'srbr'\ \8nur
m.sih pe;lu perhatiu dari MK nencenai kelenluan renbns keqssgd ]alre di3tur
UU. Sedangka. elekrilib pulusn MK dalam povelestian
oLeh UUD
scnskeb kewenansu anttu lcmbasa nesa6 liddk daptt dinvatakr efekil ksren!
tidak adanfa rolak ukur ata! indikatot dalam menentukannva N@u., perLu addva
r lc\eadngrF clm
' prcr' Pc1
'erc\e
iuk*
(.'du
oe8.irdt n.lsi,n
ij;i b,s lemDaq,'enbaF! jtE beun dk'Lkd
Dr'lL oc
\ela
ecdm
;enrel..d'm ra a ,b L rc io.li ..rs.c- te!-Fa gM
'slair
o'bc"ls
r1l'
menPcr
d
ber'ur
rsnt
i..-.e.ensir o- ocrcl'irr Pb n sll'
t,,ja"p n"*pir'a" )dns neL'"dd' cr'ap rr|LU'm V l-\Jr* Kor'rLi
BAB I
PENDAHULUAN
A. Lrtar B€l'kttrg Maeldh
PerkembMean
ztnan yang diharapk akan lebih modem
smCai
mcmpengaruhi hampn semua negara ylng akhimva bovak nesara yang mampu
mcngiknli terkembIgan
le
ebul. namun &mpal nc8alifnva .dalah
tidlk sedikit
jl8a yms mdltnjauh bningsal Ddpal positifvmg nunctrl dalan dunia
modem
teNebul adsLlh .kan mendoions menjunjuns tinssi btusunan denokrasi Menurut
Plsto,
mengahk bahs3 nega.r yans beoalln di
bentuk kene8aEan
lds
atas benluk
demoknsi aun nenuai
ideal vanE disebut Ye&rc srdrs, karen! defrokasi
mengingi.kan peran negad
ddm
ncg@ berdassrkan konslitusi
upala mclakukan refomf,si stukttrr
&n peFdilI vMg t /e?drd€,r.
Refomasi disegah bidans adalah sahh saru dampsk
demokdi. lang dalah kelemb.gmn .eg@ di lndoncsia muncul
bdu
dengan ha60rn
alan tscipldya bmgund demokrai
dedok6i. Di d.lam nesaa dcmokrsi
dd
kultur
vang benujud
ddi
penesakan
lembaga lenbaEa
leg
benaFbenar
pemdilan tidak bisa dilePakm dari shtem
politiknya, unluk Indoncsia sisien polilik eiak prcklamsi ken'rdekun i945 tclai
nengalami bcbcFpa perubahan dinulai dari
denokdi libeBl
parlemcnrer (1945
1953). denokFsi
le4inpin (1959
1967), denokrasi p.ncasila (1967 1993).
rane menampilkan \ujah bumm shlem p*adilandan
ri3. 16e
kelacne$Izf.r
keh iJupan
Sejal datan8nla era refomasi ydg dilandal denga. pcrislis? belhen(in]'a
Presiden
Sc[ano pda
2l
Mei
1998
tel.h rerbuka peluang baai diLakuk'nnva
r.lomasi konslilusi selcl.h mengahmi lase sdkalisas LIIJD 1945
eLama
mcni.di
nemcrintahan ordc Baru Drlam perkembangmnva relormdi kotrstiiusi
salah sdtu tuntuhn bcrbaeli kai..g!n, iem.suk para pekan*adcmisi
hltum rxla
nclar. drn kclompok ntiasisw!, yane kemudiln dnvujudkar oleh MPR
melaLui
empar k3li perubalar (1999 2002)
Rclom,si konstitusi dipddang
merupakaD *ebutuhln dan agenda vdnA harus
dilakukan berdasr pdddean be6.gai kalugan
brhs. UllD
1945 tidak lagi
cl[ul
uiruk mengarr dan nensnmlrkan P€nvslcng3aran neead sesuai hlrap$ rakvatr'$enruknla
A,'/ g,valrd,.?.
aesi mdusia Burutnra
se(a mendukune pencA.kan demokmsi dan hak h
peDyelengEar&n neeara pada bcberapa bnun tcmkhir
pemerinEhan Pftsidcn Soehano lang antra lain ditandai dengad franknv! koruPsi'
ko u\i. dan ncporisne. mentldi
buklilaklerb uhkan
mcngenri
hili.i.
Bcbcrala dspek yang rerdapal dalam UUD 19'15 v.ng ncnlebabkd
kon$i1rsi lndoncsia ini
yangdenokdis d.tr
rid
cukuP mtnFtr mendukung
'nenegnkkan
P.nvelcn$nrd nelara
[ak asasi madusia. .nFE laii sbagaiberikutr
BAA IV
PDNIJTIJP
Berdirkan hasil p€nelitim lang ptrulk
l.
PrcFs nenye les. ian
sen
gketa kewendgan
lakukan, dapat
tntu
ditdik kesifrpulr
lembaga .egam.
DaLaD proses penlelesaian sengketa ke*enangan
anrd lenb3ga neAam olch
Mahkaman Konstitusi sejauh ini sudah teuturllur dencan baik.
Dihulti
dari
prcses adminisbsi pend'ftaan perkar4 p€ma4gilan pihak-Pihak,
percidsgen smpd perlc6 belssgkutln dipuluskm dm akhimya putusn
diteiiitkan dalan Bern, Nesam. Namun m6ih perlu
mengenai penyelesais s€ogkeb kewdangan
l
lshdtio
dalan aturan
mtar lcmbaga negaB lersebul,
lal ini dikdenakan bany.l{nya lembsga negara yang tida& nenahami apakai
lcnbaga neglra tdsebul
beNumber
nerupak orgo-organ yog
ddi pemberian Undang
UDdang Dasar Neeara Rcpublik lndo.esia
Tahun 1945 buk n Unda.S-LJndang. Harus dihediri sekuan
7
otra
ke$dangannya
g-
kuranlnya oleh
hakim konstitusi. Dinana nembutuhkan wal(u yane
lda ddm
proses penyeleeian pulueD sengkela kewendgm lcmbaga negea. K3En!
kewenane Mrnkanah konslilusi tidak hanya menyeleeikr ndolah
scnrkeI5 kewenMcan aitar lembaga nesa6 eja.
Tenlans kabago I2nhaga Nega.a l1ekrmt
sri Soem ]ri,
Bmdrn$Pl Cil€ Adryr
Pu$
1915,
Bakri, 1993.
Moh Kusnardi- dan Hdmaily lbrahim, Hrk
Jakada.
UllD
n
Tota NeEaru
Study Htrkum Tatc Ness.a FakuLtas Hukun
r983.
sranet Eifendy Yusur, Umat
lierlana UUD
Jidly Asshidlqie
K?tentuan
I 915,
dd
Belim,
lzkdlat Pvtaka
ReJotnasi
|