III. Giíi thiÖu c¸ch häc theo t×nh huèng scenario
V× sao chóng ta sö dông mét t×nh huèng cô thÓ ®Ó häc tËp? cã nhiÒu lý do:
− Häc viªn lµ nh÷ng ng−êi cã nhiÒu kinh nghiÖm, do ®ã cã thÓ ®ãng gãp nhiÒu ý kiÕn - viÖc nªu ra
t×nh huèng lµ mét c¬ héi ®Ó häc viªn vËn dông kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm. Trong mét kho¸ häc
viÖc häc tËp cña häc viªn tËp trung vµo thùc hµnh, kh«ng ®i s©u vµo lý thuyÕt. Cuèi kho¸ häc,
häc viªn sÏ x©y dùng ®−îc mét dù ¸n gi¶ ®Þnh trªn c¬ së mét t×nh huèng cho tr−íc.
− Häc viªn vµ gi¸o viªn cïng häc víi nhau, mçi ng−êi ®Òu lµ nguån th«ng tin; v× vËy mäi ng−êi cã
thÓ häc tËp kinh nghiÖm lÉn nhau. Do cïng nhau trao ®æi kinh nghiÖm nªn viÖc häc sÏ sinh ®éng
h¬n, cuèn hót ng−êi häc vµo c¸c ho¹t ®éng mét c¸ch tÝch cùc.
− Mét sè häc viªn cã thÓ ®· quen víi viÖc häc tËp qua t×nh huèng.
Häc viªn sÏ ®−îc giíi thiÖu vÒ t×nh h×nh cña huyÖn Mª LÜnh trong ®ã cã nh÷ng th«ng tin c¬ b¶n vÒ t×nh
h×nh ®Þa lý, kinh tÕ, x· héi vµ ®Æc biÖt lµ y tÕ cña huyÖn, häc viªn sÏ th¶o luËn t×nh huèng cña huyÖn nµy vµ nªu
lªn nh÷ng vÊn ®Ò søc khoÎ lín, nguyªn nh©n cña c¸c vÊn ®Ò, chän vÊn ®Ò −u tiªn ®Ó lËp dù ¸n.
Ph −¬ng ph¸p häc tËp theo t×nh huèng sÏ ®−îc giíi thiÖu kü h¬n ë phÇn cuèi
cña cuèn s¸ch
IV. X¸c ®Þnh vµ ph©n tÝch c¸c vÊn ®Ò
C¸c vÊn ®Ò søc khoÎ cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së th«ng tin sè liÖu s½n cã hoÆc thu thËp tõ c¸c nguån kh¸c
nhau nh− ®· nãi ë phÇn II. H·y xem xÐt t×nh huèng cña huyÖn Mª LÜnh. Tõ nh÷ng sè liÖu ®−îc cung cÊp mét lo¹t
vÊn ®Ò søc khoÎ ®· ®−îc x¸c ®Þnh ë c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau dinh d−ìng, chÊt l−îng dÞch vô, nh©n lùc....
Chóng ta ®Òu biÕt, nãi ®Õn vÊn ®Ò søc khoÎ cã nghÜa lµ nãi vÒ t×nh tr¹ng yÕu kÐm ë mét lÜnh vùc nµo
®ã so víi møc ®é chung cña khu vùc, ®Êt n−íc hoÆc so víi mong ®îi. §Ó x¸c ®Þnh lµ cã vÊn ®Ò ph¶i cã c¨n cø,
®ã lµ nh÷ng th«ng tin sè liÖu vÒ lÜnh vùc ®ã. VÊn ®Ò ®−îc thÓ hiÖn ë mét kÕt qu¶ cô thÓ nh− tû lÖ èm, tû lÖ
tö vong.... vÝ dô: khi nãi ®Õn søc khoÎ cña trÎ em ViÖt Nam th× mét trong nh÷ng vÊn ®Ò næi lªn lµ suy dinh
d−ìng. V× sao ®ã lµ vÊn ®Ò? C¨n cø chñ yÕu lµ tû lÖ trÎ em d−íi 5 tuæi cã tû lÖ c©n nÆng so víi tuæi lµ thÊp
t−¬ng tù ®èi víi chiÒu cao tuæi. Sè trÎ em nµy chiÕm tû lÖ cao trong sè trÎ em cïng løa tuæi ®−îc quan s¸t. Theo
thèng kª y tÕ, sè trÎ em suy dinh d−ìng c©n nÆng tuæi cña c¶ n−íc n¨m 2000 lµ 33,8, tøc lµ cø 3 ch¸u th× cã 1
ch¸u SDD, ®ã lµ mét tû lÖ cao; tû lÖ nµy ë vïng B¾c Trung bé vµ T©y Nguyªn lµ trªn 40. Nh− vËy suy dinh
d−ìng trÎ em ë hai khu vùc nµy cßn nghiªm träng h¬n.
TiÕp theo viÖc x¸c ®Þnh c¸c vÊn ®Ò søc khoÎ lµ ph©n tÝch. Môc ®Ých cña viÖc ph©n tÝch nµy lµ x¸c ®Þnh tÊt c¶
c¸c yÕu tè, nguyªn nh©n gãp phÇn g©y ra c¸c vÊn ®Ò ®· ®−îc nªu. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c vÊn ®Ò vµ c¸c nguyªn
nh©n còng cÇn ®−îc x¸c ®Þnh.
75 76
Ph©n tÝch vÊn ®Ò gåm nhiÒu b−íc B
−íc1: m« t¶ ng¾n gän vÊn ®Ò, cã thÓ chØ 1-2 c©u
thÝ dô: tû lÖ phô n÷ m¾c bÖnh phô khoa cao
B −íc 2: x¸c ®Þnh c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu vµ trùc
tiÕp g©y ra vÊn ®Ò. TiÕp theo x¸c ®Þnh mèi liªn quan gi÷a c¸c nguyªn nh©n. Chó ý ®Ó kh«ng bá sãt c¸c
nguyªn nh©n quan träng vµ ®¶m b¶o tÝnh chÆt chÏ cña mèi quan hÖ nh©n qu¶ nh− h×nh d−íi ®©y:
H×nh 1: Mèi quan hÖ gi÷a vÊn ®Ò vµ c¸c nguyªn nh©n
Mòi tªn mét chiÒu cho thÊy c¸c mèi quan hÖ nh©n qu¶, mòi tªn hai chiÒu chØ ra c¸c mèi quan hÖ lÉn nhau
gi÷a c¸c nguyªn nh©n. Häc viªn sÏ th¶o luËn ®Ó nhÊt trÝ vÒ c¸c nguyªn nh©n nµy vÒ møc ®é, b¶n chÊt. Trong
c¸c vÊn ®Ò ®−îc x¸c ®Þnh trong t×nh huèng cña huyÖn Mª LÜnh.
B −íc 3: tiÕp tôc ph©n tÝch s©u h¬n qua viÖc x¸c ®Þnh
c¸c yÕu tè nguyªn nh©n kh¸c gãp phÇn t¹o ra vÊn ®Ò søc khoÎ - qu¸ tr×nh nµy cho phÐp ph¸t hiÖn c¸c nguyªn nh©n
ë mét møc ®é xa h¬n. Tuy nhiªn b¹n kh«ng cÇn ®i qu¸ xa ®Ó ph¸t hiÖn mäi
yÕu tè, nguyªn nh©n ë nhiÒu møc ®é. Th«ng th−êng ba møc ®é lµ ®ñ ®Ó ph©n tÝch vµ sau ®ã ®Ó x¸c ®Þnh môc tiªu
ë c¸c cÊp ®é kh¸c nhau
B −íc 4: S¾p xÕp c¸c yÕu tè liªn quan thµnh c¸c côm
lín h¬n trªn c¬ së c¸c mèi quan hÖ nh©n qu¶. KÕt qu¶ cña b−íc nµy lµ mét c©y vÊn ®Ò nh− vÝ dô ®−îc tr×nh
bµy ë s¬ ®å d−íi ®©y.
H×nh 2: VÝ dô vÒ mét phÇn cña c©y vÊn ®Ò
VÊn ®Ò
Nguyªn nh©n 1
Nguyªn nh©n 2 Nguyªn nh©n 3
VÊn ®Ò: tû lÖ tiªu ch¶y nÆng ë trÎ
em 5 tuæi cao C¸c nguyªn
nh©n kh¸c
HiÓu biÕt cña cha mÑ vÒ viÖc ch÷a bÖnh cßn
nhiÒu h¹n chÕ ChÊt l
−îng dÞch vô y tÕ thÊp
Céng ®ång Ýt quan t©m
TiÕp nhËn bÖnh nh©n chËm
Nh©n viªn y tÕ kh«ng ® −îc
huÊn luyÖn ®Çy ®ñ T
− vÊn kh«ng ®Çy ®ñ
Møc ®é 1
Kh«ng ph©n tÝch s©u ë ®©y Kh«ng ph©n tÝch s©u ë ®©y
Møc ®é 2
ThiÕu thuèc
Giê lµm viÖc kh«ng thuËn tiÖn
Møc ®é 3
77 78
B¹n cã thÓ thÊy c©y vÊn ®Ò ®−îc x©y dùng nh− thÕ
nµo? Thùc tÕ c©y nµy cßn phøc t¹p h¬n nhiÒu; ®©y chØ lµ mét phÇn nhá cña c©y ®Ó minh ho¹ c¸ch ph©n tÝch vÊn
®Ò, gióp b¹n tù x©y dùng c©y vÊn ®Ò cña m×nh. VÝ dô nµy còng ch−a nªu lªn mèi quan hÖ gi÷a c¸c nguyªn nh©n,
chóng ta cã thÓ tù lµm viÖc nµy trong phÇn thùc hµnh. Trong phÇn thùc hµnh häc viªn lµm viÖc theo nhãm:
x©y dùng c©y vÊn ®Ò cña vÊn ®Ò søc khoÎ mµ mçi nhãm
®· lùa chän.
V. Lùa chän −u tiªn