Analisis Tanggap Darurat Kebocoran Gas Amoniak di Pabrik I PT. Petrokimia Gresik
A-PDF WORD TO PDF DEMO:
Purchase from www.A-PDF.com to
ANALISIS TANGGAP DARURAT KEBOCORAN GAS AMONIAK
DI PABRIK I PT.PETROKIMIA GRESIK
SKRIPSI
Oleh
Novyani Nur Rizka
NIM. 072110101021
BAGIAN KESEHATAN LINGKUNGAN DAN KESEHATAN KESELAMATAN KERJA
FAKULTAS KESEHATAN MASYARAKAT
UNIVERSITAS JEMBER
2012
d/
c.i
a
.
y
r
d/
c.i
a
.
y
r
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
:/
htttp
SKRIPSI
:/
j.li
e
n
/u
d/
j.li
e
n
/u
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
bra
bra
htttp
htt
d/
d/
i
i
.i KESEHATAN KESELAMATAN
BAGIAN
.ac.KERJA
.acDAN
.ac. KESEHATAN LINGKUNGAN
ry
libra
.
j
e
n
u
tp://
ry
a
FAKULTAS
KESEHATAN
MASYARAKAT ibrary
r
b
i
l
.l
ejUNIVERSITAS
JEMBER unej.
n
u
/
/
/
/
2012
tttp:
tttp:
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
d/
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
bra
c.i
a
.
y
r
htt
d/
d/
c.i
a
.
y
r
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
h
h
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
Novyani Nur Rizka
NIM. 072110101021
d/
c.i
a
.
y
r
d/
htt
bra
Oleh
:/
htttp
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
bra
:/
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
d/
c.i
a
.
y
r
bra
htt
htt
htt
d/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
htt
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
diajukan guna melengkapi
akhir dan memenuhi salah satu syarat
bratugasPendidikan
libra
liProgram
.
.
j
j
untuk menyelesaikan
S-1
Kesehatan
Masyarakat
e
e
n
gelar Sarjana Kesehatantp
Masyarakat
://un
://umencapai
tpdan
bra
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
d/
d/
htt
bra
bra
c.i
a
.
y
r
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
d/
c.i
a
.
y
r
:/
htttp
a
htttp
bra
htttp
c.i
a
.
y
r
a
htttp
j.li
e
n
/u
d/
d/
c.i
a
.
y
r
d/
htttp
htt
r
ibr
ANALISIS TANGGAP
DARURAT
KEBOCORAN GAS
lAMONIAK
lib
.
.
j
j
e
e
n
DI
I PT.PETROKIMIA GRESIK
://un
://uPABRIK
:/
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
d/
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
c.i
a
.
y
r
bra
:/
htttp
j.li
e
n
/u
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
ttt
h
Sugandhi
httt
j.
ne
u
/
/
:
tp
j.li
e
n
/u
:/
htttp
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
:/
htttp
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htt
d/
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
d/
c.i
a
.
y
r
bra
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
:/
c.i
a
.
y
r
bra
:/
htttp
d/
htttp
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
:/
:/
:/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
:/
c.i
a
.
y
r
bra
:/
htttp
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.
ne
u
/
/
:
tp
un
tp://
htt
d/
htttp
ry
a
r
b
i
ej.l
htt
j.li
e
n
/u
htt
.a
y.a
r
Jember yang penulis banggakan
libra
htt
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
/
/
4. Agama,
d/ Bangsa, dan Almamater Fakultas
c.id
c.id Kesehatan Masyarakat Universitas
un
tp://
htttp
j.li
e
n
/u
/
3. Adik-adikku
Dhimas Muhammad Septyan
p:/ dan Muhammad Abduh
p:tersayang
bra
ej.li
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
c.i
a
.
y
r
htttp
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
2. Ayahanda tercinta
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
1.c.Mamaku
tercinta
id/
a
.
y
r
:/
htttp
bra
j.li
e
n
/u
htttp
Skripsi ini saya persembahkan untuk
bra
c.i
a
.
y
r
:/
:/
htttp
j.li
e
n
/u
htt
d/
c.i
a
.
y
r
ra
bPERSEMBAHAN
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
bra
:/
j.li
e
n
/u
htttp
:/
:/
j.li
e
n
/u
htttp
htt
d/
d/
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
d/
htttp
htt
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
a
bra * Departemen Agama RI. 2006. Al-Quran
librDipenogoro.
libradan Terjemahnya. Bandung: CV Penerbit
.
.
j
j
ej.
e
e
n
n
n
u
u
u
/
/
/
:/
:/
:/
tttp25
T.T. Munger.h2009.
Hari Menciptakan Pikiran yang Lebih
htttpPositif, Kuat, dan Membahagiakan. htttp
j.li
e
n
/u
:/
**)
Yogyakarta: Penerbit Think.
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
:/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
:/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
:/
j.li
e
n
/u
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
:/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
bra
:/
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
htt
d/
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
c.i
a
.
y
r
c
ry.a
d/
htttp
bra
j.li
e
n
/u
MOTTO
libra
libra
.
.
j
j
e
e
n tujuan yang jelas.**
n kesuksesan kecuali dengan mempunyai
Tidak ada jalan menuju
u
u
/
/
/
/
:
:
htttp
htttp
bra
htttp
c.i
a
.
y
r
/
(Terjemahan Qur’an Surat
ayat 24)*
.idAr-Ra’d
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
d/
htttp
htt
/
/
tttp:
tttp:
h
h
Selamat atasmu karena kesabaranmu. Maka, alangkah baiknya tempat kesudahan itu.
:/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
Saya yang bertanda tangan dibawah ini:
nama
id/
.
c
a
ry.
bra
NIM
bra
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
htttp
d/
d/
c.i
a
.
y
r
: Novyani Nur Rizka
c.i
a
.
y
r
bra
: 072110101021
libra
j.
/une
htt
j.li
e
n
/u
Menyatakan dengan
p:/ yang berjudul : “Analisis
p:/sesungguhnya bahwa karya ilmiah
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
:/
:/
htttp
j.li
e
n
/u
htt
d/
c.i
a
.
y
r
HALAMAN
bra PERNYATAAN
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
Tanggap
ttt
h
Darurat
Kebocoran Gas Amoniak di
ttt
hPabrik
I PT. Petrokimia Gresik”
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
/
adalah
hasil karya sendiri, ckecuali
d/
.id/ jika dalam pengutipan substansi
c.id
c.ibenar-benar
y.a
r
a
disebutkan
r
b
ej.li
y.a
y.a
r
ar
sumbernya, dan belum
serta
librmanapun
libra pernah diajukan pada institusi
ej.
ej.
un bertanggung jawab atas keabsahan
bukan karya jiplakan.
://un dan kebenaran isinya
://Saya
un
tp://
htt
htttp
htttp
sesuai dengan sikap ilmiah yang harus dijunjung tinggi.
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
Demikian
pernyataan ini saya buat .dengan
d/
id/ sebenarnya, tanpa adanya tekanan
.id/
c.i
a
.
y
r
ac
ac
.
.
y
y
r
r
libraakademik jika
libraserta bersedia mendapatkanesanksi
libra dan paksaan dari pihak manapun
.
.
.
j
j
j
ej.
e
e
n
n
n
n
u
u
u
u
dikemudian
hari
pernyataan
ini
tidak
benar.
/
/
/
/
:/
:/
:/
:/
htttp
htttp
htttp
htttp
lib
nej.
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
:/
:/
htttp
htttp
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
bra
:/
htttp
bra
d/
bra
htt
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
:/
:/
j.li
e
n
/u
d/
bra
bra
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
c.i
a
.
y
r
Novyani Nurra
b Rizka
i
l
.
j
ne072110101021
NIM
u
/
/
:
htttp
d/
d/
htttp
j.li
e
n
/u menyatakan,
:/Yang
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
Jember, 2bNovember
2012
ra
u
tp://
u
tp://
htt
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
ra
ra
lib
nej.
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
:/
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
d/
ac.i
ry.
libra
.
j
e
n
u
tp://
htttp
Oleh
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htt
d/
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
Dosen Pembimbing Utama
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
braPembimbing:
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
:/
htt
bra
:/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
bra
:/
d/
c.i
a
.
y
r
d/
d/
htttp
/
ry.
a
r
b
i
NIM
072110101021
libra
l
.
.
j
j
e
e
/un
/un
/
/
:
:
p
p
t
t
htt
htt
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
.idRizka
Novyani
acNur
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
:/
:/
:/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
bra
htt
d/
d/
c.i
a
.
y
r
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
tp://
htt
j.li
e
n
/u
d/
d/
c.i
a
.
y
r
tp://
:/
htt
htt
ANALISIS TANGGAP DARURAT
KEBOCORAN GAS AMONIAK
DI
ibra
ibra
l
l
.
.
j
j
e
e
PABRIK
un
un I PT. PETROKIMIA GRESIK
bra
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
bra
htttp
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
SKRIPSI
:/
htttp
j.li
e
n
/u
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
:/
j.li
e
n
/u
htttp
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
:/
htttp
j.li
e
n
/u
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
htt
: Anita Dewi P.S., S.KM., M.Sc.
/ Pembimbing Anggota
:id
dr./ Ragil Ismi Hartanti, M.Sc. c.id/
idDosen
.
.
c
c
a
a
y.a
y.
y.
r
r
r
a
a
a
r
r
r
j.lib
j.lib
j.lib
ej.
e
e
e
n
n
n
n
u
u
u
u
/
/
/
/
:/
:/
:/
:/
htttp
htttp
htttp
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
d/
c.i
a
.
y
r
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
a
brPENGESAHAN
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
htt
/
d/
d/
Skripsi
“Analisis Tanggap Darurat
Gas Amoniak di Pabrik
c.IidPT.
c.iKebocoran
c.iberjudul
y.a
y.a pada:
y.a
r
r
r
a
a
a
r
r
r
Petrokimia
Gresik”
telah
diuji
dan
disahkan
j.lib
j.lib
j.lib
e
e
e
n
n
n
hari
: Jum’at
://u
://u
://u
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h: 02 November 2012
h
tanggal
/
tempat
c.id
ry.a
bra
j.li
e
n
/u
:/
:/
htttp
htttp
Tim Penguji
d/
Ketua .id/
c
ry.a
bra
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
u
tp://
htt
.id
y.ac
lib
nej.
u
tp://
htt
b
j.li
e
n
/u
d/
ry.
htt
u
tp://
ej.
n
u
/
tp:/
htt
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
bra
htt
d/
ry.a
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
d/
/
bra
htttp
c.i
a
.
y
r
htt
Drs. Husni Abdul Gani, M.S.
NIP 19560810c198303
.id/ 1 003
d/
ac.i
j.
ne
u
/
/
:
tp
Amal Fatchullah, S.T
c.id
a
.
y
NIP 19660212 199003
rar1 011
c.i
a
.
y
r
:/
libra
.
j
e
n
bra
j.li
e
n
/u
Anggota II
bra
htttp
d/
lib
Mengesahkan,
j.li
e
n
/u
htt
c.i
a
.
y
r
d/
ry.
u
tp://
NIP. 19811005 200604 2 002
Dekan
d/
ac.i
libra
.
j
e
n
htt
bra
j.li
e
n
/u
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
c.i
a
.
y
r
:/
:/
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
Sekretaris
htttp
/
.id PS, S.KM., M.Sc
AnitacDewi
a
.
y
rarNIP 19780710 200312 2 001
htt
bra
rar
rarAnggota I
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
j.li
e
n
/u
/
/
lib
nej.
bra
/
tttp:
h
dr. Ragil Ismi Hartanti, M. Sc
NIP 19780315 200501 1 002
.id
y.ac
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
bra
j.li
e
n
/u
/
tttp:
h
Khoiron, S.KM., M.Sc.
:/
htttp
bra
j.li
e
n
/u
htt
d/
/
: Fakultas Kesehatan Masyarakat
c.id Universitas Jember
ry.a
j.
ne
u
/
/
:
tp
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htt
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
ra I
Analysis of Ammonia.lGas
in
Factory
ibraLeakage Emergency Response
lib
.
j
j
e
e
PT. Petrokimia Gresik //un
//un
bra
:/
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
j.
ne
u
/
/
:
tp
:
:
htttp
htttp
htt
Novyani Nur Rizka
id/
id/Occupational Health & Safety,
id/
.
.
.
c
c
c
Department
of
Environment
Health
and
a
a
a
ry.Health, Jember University brary.
ry.
a
a
r
r
Faculty
of
Public
b
b
i
i
j.li
j.l
j.l
ej.
e
e
e
n
n
n
n
u
u
u
u
/
/
/
/
/
:/
:/
:/
ABSTRACT htttp:
htttp
htttp
htttp
In a industry,
the
/ hole leakage of Acoustic Emission
/ the leakage are coming from
d/
d
d
ithen
i
i
.
.
.
c
c
c
(AE)
wave
as
a
result
of
turbulence
in
the
orifice
of
the
hole
leaks
which
a
a
a
.
.
y.
ryequipment,
ryresulted
rproduces
a
a
a
acoustic
waves.
Leakage
optimal
function
of
plant
r
r
r
b
b
b
i
i
i
.l
ej.l in a pressurized
e/ jliquid,
ej.l
danger of gas poisoning
loss of production or u
explode
n
n
n
u
u
/
/
/
/
/ Gresik has 3 production section
:/
structure. PT. Petrokimia
tttp: : factory I, factory II and
tttp:
h
h
htttp
factory III. Risk profile of K3 and PAK , at factory I. PT. Petrokimia Gresik factory
has the higher
risk of fire compared to Factory
II and Factory III. In the last 10
d/of hydrogen
d/ occurred
id/
i
i
.
.
.
years,
leakage
in
2002
in
the
form
gas
and
in
2004,
while
c
c
c
a
a
a
y.
ry.gas in the
ryto. assess the responsese of ammonia
rammonia
a
a
a
gas leak. This study iaimed
r
r
r
b
b
b
i
i
j.l This was descriptive research
ej.l with qualitative
eGresik.
ej.l
factory I PT. Petrokimia
n
n
n
u
u
u
/
/
/
/
:/
approach. The tnumber
ttp:/ of informants was eight hinformants,
tttp: who were taken using
h
htttp
purposive sampling. The data collection method used was in-depth interview,
observation, and documentation. The results showed that in PT. Petrokimia Gresik
id/of
id/ policy of SMK3, identification
idin/ factory I, there have beenacgeneral
.
.
.
specially
c
c
a
a
y.
ry. facilitiy
ry.procedure, emergency organization,
remergency,
preplanning, emergency
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
condition and infrastructure,
reporting
ej.l
ej.l training and coaching, /communication,
ej.l
n
n
n
u
u
u
/
/
/
/
/
:
:
:
system
and
investigation,
with
audit
and
inspection
leakage
associated
with
ttp
ttp
t
t
h
h
htttp
emergency responsese. Based on these results, the company was expected to
immediately repair or replace the pipes. Invaves in the production process and
support the production process, must bee that not in a good condition so can prevent
the leakage.
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
Keyword : leakage, Ammonia Gas, emergency response
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
RINGKASAN
Analisis Tanggap Darurat Kebocoran Gas Amoniak di Pabrik I PT. Petrokimia
Gresik; Novyani Nur Rizka; 072110101021; 2012; 95 halaman; Bagian Kesehatan
Lingkungan dan Kesehatan Keselamatan Kerja Fakultas Kesehatan Masyarakat
Universitas Jember.
Bahan kimia mempunyai peranan sangat penting. Sejalan dengan kemajuan
teknologi dan ilmu pengetahuan, maka penggunaan, pengolahan dan produksi bahan
kimia akan semakin meningkat. Bahan kimia tentu dapat menimbulkan dampak
negatif terhadap kesehatan dan keselamatan kerja apabila penanganan dan
penggunaan tidak sesuai dengan prosedur kerja yang benar sehingga menimbulkan
kebocoran atau tumpahan.
PT. Petrokimia Gresik adalah Badan Usaha Milik Negara (BUMN) dalam
lingkup Departemen Perindustrian dan Perdagangan RI yang bernaung dibawah
Holding Company PT. Pupuk Sriwijaya (Pusri) Palembang. PT. Petrokimia Gresik
mempunyai tiga unit produksi yaitu Pabrik I, Pabrik II, dan Pabrik III. Dari Profil
Risiko K3 dan PAK PT. Petrokimia Gresik, Pabrik I merupakan pabrik yang
mempunyai risiko kebocoran
lebih banyak dibandingkan dengan Pabrik II dan
Pabrik III. Pada 10 tahun terakhir terjadi pada tahun 2002 terjadi dalam bentuk gas
hydrogen bukan gas amoniak sedangkan tahun 2004 kebocoran gas amoniak. Oleh
karena itu perusahaan mempunyai adanya tanggap darurat mengenai kebocoran yang
diterapkan untuk mengurangi kerugian perusahaan, baik material, korban jiwa
maupun efektivitas waktu. Penelitian ini bertujuan untuk mengakaji tanggap darurat
gas amoniak di pabrik I PT. Petrokimia Gresik.
Jenis penelitian ini adalah penelitian deskriptif dengan pendekatan kualitatif.
Penelitian ini dilaksanakan di Pabrik I PT. Petrokimia Gresik dengan jumlah
informan sebanyak 8 orang yang diambil menggunakan tekhnik purposive sampling.
Metode pengumpulan data yang digunakan adalah dengan wawancara mendalam,
observasi, dan dokumentasi. Instrumen yang digunakan dalam teknik wawancara
mendalam adalah panduan wawancara mendalam dengan bantuan alat perekam suara
(recorder) dan alat tulis. Sedangkan untuk teknik observasi menggunakan lembar
observasi dan alat bantu berupa kamera digital serta alat tulis. Sumber data yang
digunakan dalam penelitian ini ada dua yaitu dari data primer dan sekunder. Data
yang diperoleh selanjutnya dianalisis dan dilakukan pemeriksaan keabsahan data
dengan menggunakan teknik triangulasi.
Hasil penelitian menunjukkan bahwa di PT. Petrokimia Gresik khususnya di
Pabrik I telah ada kebijakan secara umum yakni SMK3, identifikasi keadaan darurat,
perencanaan awal, prosedur keadaan darurat, organisasi keadaan darurat, sarana dan
prasarana, pembinaan dan pelatihan, komunikasi, investigasi dan sistem pelaporan
serta inspeksi dan audit terkait dengan tanggap darurat kebocoran. Berdasarkan hasil
ini, diharapkan pihak perusahaan segera memperbaiki atau menganti pipa jika
diperlukan, terhadap peralatan untuk proses produksi maupun untuk penunjang proses
produksi yang kondisinya sudah tidak baik atau rusak, agar tidak memicu terjadinya
kebocoran.
j.li
e
n
/u
htttp
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra PRAKATA
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
Puji syukur atas kehadirat Tuhan Yang Maha Esa yang senantiasa
htt
/
/
melimpahkan
.id/
c.id penulis dapat menyelesaikan cskripsi
c.id rahmat dan karunia-Nya sehingga
y.a I PT.
y.a Kebocoran Gas Amoniak rdiarPabrik
y.a berjudul “Analisis TanggapraDarurat
r
r
a
r
yang
j.lib
j.lib
j.lib
ej.
e
e
e
n
n
n
n
u
u
u
u
/
/
/
/
/tugas akhir dan memenuhi ttp:/
/Skripsi ini disusun guna memenuhi
Petrokimia Gresik”.
:/
tttp:
tttp:
ht
h
h
htttp
salah satu syarat untuk menyelesaikan Program Pendidikan S-1 Kesehatan
d/
/
/
Masyarakat
c.id Masyarakat.
c.id dan mencapai gelar Sarjana Kesehatan
bra sampaikan kepada:
bra Terima kasih dan penghargaan
libra
lipenulis
.
.
j
j
e
e
/un Fakultas
/un Abdul Gani, MS., selakutp:Dekan
1. Bapak Drs. :Husni
/
/
p
t
htt
htt
j.li
e
n
/u
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
ry.a
ry.a
Kesehatan
Masyarakat Universitas Jember;
bra
j.li
e
n
/u
:/
ac
ac
.
.
y
y
r
r
a Fakultas Kesehatan Masyarakat
dan Kesehatan Keselamatan
libra Universitas
librKerja
.
.
j
j
ej.
e
e
n
n
n
u
u
u
Jember sekaligus
sebagai
Dosen
Pembimbing
I
dan
dr.
Ragil
Ismi
Hartanti,
M.Sc
/
/
/
/
/
/
tttp:
tttp:
tttp:
h
h
h
selaku Dosen Pembimbing II. Terima kasih yang tak pernah cukup untuk segala
ilmu,
d/motivasi, bimbingan, saran, perhatian
.id/
.id/ dan waktu yang telah diberikan
.ac
.ac
y
ry nasehat
sehingga skripsi ini dapat disusun
semua
bra
brar dengan baik. Terima kasih atas
bra
:/
3.
j.li
j.li
ej.
e
e
n
n
n
dan ilmu berharga,
semoga
bermanfaat
dan
menjadi
amalan
dalam
langkahku;
u
u
u
/
/
/
ttp:/
ttp:/
ttp:/
t
t
t
h
h
h
Bapak Khoiron, S.KM., M.Sc. dan Bapak Amal Fatchullah, S.T selaku tim
id/
id/
.
.
c
c
a
a
ry. berbagi
ry.
selaku pembimbing
lapangan dan telah bersedia
a
a
r
r
b
b
i
i
l
ej.
ej.Gresik;
ej.lproses penelitian di PT. Petrokimia
n
n
n
pengalaman, ilmu
selama
u
u
u
/
/
/
tp:/
tp:/
tp:/
t
t
t
t
t
t
h
h
h
Bapak Edi Kuncahyono, Bapak Zaid., S. T., Bapak Sugeng, Bapak Faizal Rusdi,
penguji
id/
.
c
a
r4.y. Bapak Mudjiono
bra
j.li
e
n
/u
:/
htttp
/ Dewi PS, S.KM., M.Sc., selaku
Ibu d
Anita
.id/
.id/ Ketua Bagian Kesehatan Lingkungan
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
htt
c.i
a
.
y
r
2.
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
5.
Bapak
informan saya dalam penelitian
/
d/
d/ Agus terima kasih sudah bersediadmenjadi
bra
j.li
e
n
/u
6.
:/
htttp
.i
.i
c.i
a
.
y
r ini
ac
.
y
r
ra
ac
.
y
r
ra
j.lib
j.lib
e
e Maryani, S.H dan ayahandaku
Mamaku tercinta//Hj.
unSusi
//untersayang H. Sri Gunadi
ttp:
ttp:
ht sayang, semangat, do’a yang
ht tuaku yang telah memberikan kasih
sebagai orang
d
d
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
:/
htttp
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
bra
bra
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
htt
d/
tiada hentinya
untuk aku, mendidik aku hingga
/ besar ini;
/
c.i
a
.
y
r
j.
ne
u
/
/
:
tp
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
htt
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
bra 7.
a
Kedua Adikku Dhimas Muhammad
Septyan dan Muhammad
bra Sugandhi,
.liAbduh
.libr
8.
Sahabat sekaligus teman seperjuangan Nanda Nevitasari dan Gita Tri Puspitasari
j.li
e
n
/u
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
ej.
ej
ej
n
n
n
u
u
u
/
/
/
terima kasih tatas
selalu
:/ kalian berikan untukku; tttp:/
:/semangat dan kasih sayang yang
h
htttp
htt p
terima
ini,
id/
id/kita lulus bareng.
id/ kasih atas kerjasamanya selama
.
.
.
c
c
c
a
a
a
y. Dista,
rFirda,
ry. Gita, Niki, Harum, Fifi, Diah,
r9.y. Sahabat-sahabatku di FKMb(rNanda,
a
a
a
r
r
b
b
i
i
i
ej.
ej.l
ej.l
ej.l
n
n
n
n
u
u
u
u
/
/
/
/
/
/
/ kasih atas selama ini
Dian Pratiwi) p
terima
:/
tttp:
tttp:
ttt :
h
h
h
htttp
10. Muhammad Hidayat, terima kasih untuk do’a, dukungan, kesabaran, semangat
/
dan d
pelajaran
hidupnya selama ini.
c.i
a
.
y
r
bra 11.
j.li
e
n
/u
:/
htttp
d/
d/
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
Saudara baruku di Wisma
ra Eka, Mbak
ra (Mbak Lisa, Mbak Ninis,libElla,
libAnggun
ej.
ej.
n dan Niki) terima kasih atas:/selama
/un ini
Bella, Winda, Dita,
://uNovi,
htttp
htttp
12. Peminatan K3 (Dita, Tiara, Naili, Deswita, Deni, Robi, Taufik, Mahadian, Devi,
htt
/ angkatan 2007 FKM UNEJ.yang
Wulan,
seluruh
d/ Gita, Nanda, Bayu, Arul, Tata),.id
id/
c.i
a
.
y
r
ac
ac
.
.
y
y
r
r
telah bersama-sama berjuang,
rateman-teman
libdan
libraterima kasih untuk semangatnya
.
.
j
j
ej.
e
e
n
n dukungan yang telah
n terima kasih atas semangat://dan
u
u
u
PBL Desa Suko://Jember
/
/
tttp:
tttp
tttp
h
h
h
diberikan selama kuliah dan penyusunan skripsi ini;
bra
j.li
e
n
/u
:/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
13. Seluruh
.id/
.id/ yang telah membantu penulis hingga
.id/ pengajar dan staf serta semua pihak
ac
ac
ac
.
.
.
y
y
y
r
r
r
penelitian
ini
dapat
terselesaikan
dengan
baik.
libra
libra
libra
.
.
.
j
j
j
ej.
e
e
e
n
n
n
n
Penulis
menyadari
bahwa
skripsi
ini
masih
belum
sempurna.
Oleh
karena
itu,
u
u
u
u
/
/
/
/
:/
ttp:/
ttp:/
ttp:/
t
t
t
h
h
h
htttp
penulis mengharapkan kritik dan saran dari semua pihak demi kesempurnaan skripsi
ini. Atasidperhatian
dan dukungannya, penulis
/
id/
id/menyampaikan terima kasih. Semoga
.
ac.
acmemanfaatkannya.
ac.ini berguna bagi semua pihakryang
.
.
.
y
y
y
r
r
tulisan
libra
libra
libra
.
.
.
j
j
j
ej.
e
e
e
n
n
n
n
u
u
u
u
/
/
/
/
:/
:/
:/
:/
htttp Jember, 2 November 2012 htttp
htttp
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
:/
htttp
d/
d/
bra
j.li
e
n
/u
htt
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.
ne
u
/
/
:
tp
un
tp://
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
Penulis
brar
i
l
.
j
e
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
DAFTAR ISI
:/
:/
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
Halaman
htt
HALAMAN JUDUL ...................................................................................... ii
/
/
/
HALAMAN
iii
c.id
c.id
c.id PERSEMBAHAN ....................................................................
y.aiv
y.a
y.a
r
r
r
a
a
a
r
r
r
HALAMAN
MOTO
......................................................................................
j.lib
j.lib
j.lib
e
e
e
n
n
n
HALAMAN PERNYATAAN
.......................................................................
v
://u
://u
://u
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
HALAMAN PEMBIMBINGAN .................................................................. vi
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
/
/
/
HALAMAN
vii
c.id
c.id
c.id PENGESAHAN .......................................................................
y.aviii
y.a
y.a
r
r
r
a
a
a
r
r
r
ABSTRACT
...................................................................................................
j.lib
j.lib
j.lib
e
e
e
n
n
n
RINGKASAN................................................................................................
ix
://u
://u
://u
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
PRAKATA .................................................................................................... xi
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
DAFTAR
xiii.id/
.id/
.id/ISI .................................................................................................
ac
ac
ac
.
.
.
y
y
y
r
r
r
libra xvi
libra
libra DAFTARTABEL .........................................................................................
.
.
.
j
j
j
e
e
e
DAFTAR GAMBAR.....................................................................................
xvii
/un
/un
/un
/
/
/
:
:
:
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
DAFTAR LAMPIRAN
...............................................................................
xviii
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
DAFTAR
xix .id/
.id/
.id/SINGKATAN .............................................................................
ac
ac
ac
.
.
.
y
y
y
r
r
r
libra 1
libra
libra BAB 1. PENDAHULUANe............................................................................
.
.
.
j
j
j
e
e
1.1 Latar Belakang
1
/un
/un ...........................................................................
/un
/
/
/
:
:
:
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
1.2 Rumusan
Masalah ......................................................................
4
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
id/
.
.
c
c
a
a
ry. 4
ry.
1.3.1 Tujuan Umum
...................................................................
a
a
r
r
b
b
i
i
j.l ..................................................................
ej.
ej.l
eKhusus
n
n
n
1.3.2 Tujuan
5
u
u
u
/
/
/
tp:/
tp:/
tp:/
t
t
t
t
t
t
h
h
h
Manfaat Penelitian ..................................................................... 6
1.3
4
d/ Tujuan Penelitian .......................................................................
id/
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
:/
htttp
1.4
id/
i
.
.
c
c
a
a
ry. 6
ry.
1.4.2 Manfaat Praktis
.................................................................
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
ej.
ej.l
ej.l ....................................................................
ej.l
n
n
n
n
BAB
2.
TINJAUAN
PUSTAKA
6
u
u
u
u
/
/
/
/
:/
:/
:/
:/
htttp
htttp
htttp Darurat Bencana ........................................................
htttp
2.2 Tanggap
6
d/
1.4.1 Manfaat Teoritis................................................................
6
d/
/
2.1.1 Pengertian ..........................................................................
6
/
c.i
a
.
y
r
.id
y.ac
d
rar
lib
nej.
htt
u
tp://
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
htt
d/
d/
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
j.
ej
ej
n
n
u
u
/
/
2.1.3tpMacam-macam
Keadaan Darurat .......................................
9
:/
:/
htttp
htt
:/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
a
2.1.2 Jenis-Jenis.lKeadaan
6
ibra Darurat ..............................................
.libr
bra
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
ne
u
/
/
:
tp
htt
2.1.4 Aspek Kesiagaan dan Tanggap darurat .............................. 10
/ Tanggap Darurat Kebocoran.i....................................................
d/
11.id/
id2.2
.
c
c
c
a
a
a
ry. 11
ry.
ry.
a
a
a
r
r
r
2.2.1
Pengertian
..........................................................................
b
b
b
i
i
i
ej.
ej.l
ej.l
ej.l
n
n
n
n
u
u
u
u
/
/
/
/
/
/
/
2.2.2pKebijkan
Manajemen .........................................................
11
:/
tttp:
tttp:
ttt :
h
h
h
htttp
2.2.3 Identifikasi Keadaan Darurat ............................................. 15
d/
c.i
a
.
y
r
bra
ej.li
/
/
2.2.4 Perencanaan Awal .............................................................
c17.id
c.id
y.a
y.a
r 19
r
2.2.5 Prosedur Tanggap
libra
libra Darurat .................................................
ej.
ej.
j.
ne
u
/
/
:
tp
2.2.6 Struktur
21
://un
://un Organisasi Tanggap Darurat ..................................
un
tp://
htttp
htt
htttp
htt
2.2.7 Sumber daya, sarana dan Prasarana Tanggap Darurat ......... 24
d/
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
:/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
/ Amoniak (NH3) ..........................................................................
32.id/
d2.3
id/
.
c
c
a
a
y. ...................................................
ry. 32
ramoniak
2.3.1 Sifat-sifat umum
a
a
r
r
b
b
i
i
ej.
ej.l
ej.l Amoniak .........................................................
n
n
n
2.3.2 Penanganan
34
u
u
u
/
/
/
ttp:/
ttp:/
ttp:/
t
t
t
h
h
h
2.3.3 Tindakan Pengamanan Kebocoran Amoniak ...................... 34
bra
:/
d/
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
:/
htttp
ac
ac
.
.
y
y
r
r
2.2.9 Komunikasiib.......................................................................
27
libra
l ra
.
.
j
j
e
e
2.210 Investigasi
29
/un
/un dan Sistem Pelaporan ......................................
/
/
:
:
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h Inspeksi dan Audit ............................................................
2.2.11
30
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
2.2.8 Pembinaan dan Pelatihan.i....................................................
26.id/
d/
2.3.4 Tindakan Pencegahan ........................................................
35id/
id/
.ac.
.ac.
y
2.3.5 Bahaya Amoniak
rary 35
rar................................................................
j.lib
j.lib
j.
ne
u
/
/
:
tp
e
ne
2.4 Kerangka
................................................................
37
//un
//uKonseptual
tp:
t
t
h
................................................................ 39
tp:
t
t
h
BAB 3. METODE PENELITIAN
htt
39id/
/ Jenis Penelitian ..........................................................................
id/
id3.1
.
.
.
c
c
c
a
a
a
.
.
.
y
y
y
r
r
r
3.2
Tempat
dan
Waktu
Penelitian
..................................................
39
libra
libra
libra
.
.
.
j
j
j
ej.
e
e
e
n
n
n
n
3.2.1
Tempat
Penelitian
...............................................................
39
u
u
u
u
/
/
/
/
:/
:/
:/
:/
htttp
htttp
htttpWaktu Penelitian ...............................................................
htttp
3.2.2
39
3.3
/ Penentuan Sasaran dan Informan
d/ Penelitian ............................ 39
.id
y.ac
rar
lib
nej.
htt
u
tp://
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
htt
d/
d/
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
j.
ej
ej
n
n
u
u
/
/
3.3.2tpInforman
Penelitian ............................................................
40
:/
:/
htttp
htt
:/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
a
a
3.3.1 Sasaran Penelitian
39
.libr
.libr ..............................................................
bra
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
ne
u
/
/
:
tp
htt
3.3.3 Teknik Penentuan Informan ................................................ 40
/ Variabel dan Definisi Operasional
id/ Variabel .............................ac41.id/
id3.4
.
.
c
c
a
a
.
ry. 47
ry..............................................................
ry.
a
a
a
r
r
r
3.5
Data
dan
Sumber
Data
b
b
b
i
i
i
ej.
ej.l
ej.l
ej.l
n
n
n
n
u
u
u
u
/
/
/
/
/
/............................... 48
/ Instrumen Pengumpulan Data
3.6 Teknik
dan
:/
tttp:
tttp:
tttp:
h
h
h
htttp
3.6.1 Teknik Pengumpulan Data .................................................. 48
d/
c.i
a
.
y
r
3.6.2 Instrumen Pengumpulan
id/ ............................................. c49.id/
c.Data
y.a
y.a
r 50
rarAnalisis Data..........................................
3.7 Teknik Penyajian
libra
libdan
bra
ej.li
ej.
ej.
j.
ne
u
/
/
:
tp
3.7.1 Teknik
50
://un
://unPenyajian Data .......................................................
un
tp://
htttp
htt
htttp
htt
3.7.2 Teknik Analisis Data ......................................................... 50
/ Kerangka Operasional ...............................................................
52.id/
d3.8
id/
.
c
c
a
a
ry. 53
ry. .........................................................
a
a
a
BAB 4. HASIL DAN PEMBAHASAN
r
r
r
b
b
b
i
i
i
ej.
ej.l
ej.l Amoniak .......................................................
ej.l
n
n
n
n
u
u
u
u
4.1
Tanggap
Darurat
53
/
/
/
/
/
/
/
:/
tttp:
tttp:
tttp:
h
h
h
htttp
4.2 Kebijkan Manajemen ................................................................ 55
c.i
a
.
y
r
/
/ Identifikasi Keadaan Darurat.id
...................................................
59.id/
d4.3
c
c
a
a
ry. 65
ry.
4.4 Perencanaan Awalbr.....................................................................
a
a
r
b
i
i
ej.
ej.l
ej.l Darurat .......................................................
n
n
n
4.5 Prosedur
Tanggap
68
u
u
u
/
/
/
ttp:/
ttp:/
ttp:/
t
t
t
h
h
h
4.6 Struktur Organisasi Tanggap Darurat...................................... 72
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
:/
htttp
/ Sumber daya, sarana dan Prasarana
id/ Tanggap Darurat...........ac74.id/
id4.7
.
.
c
c
a
a
ry. 77
ry. ..........................................................
ry.
4.8 Pembinaan dan Pelatihan
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
ej.
ej.l
ej.l
ej.l
n
n
n
n
4.9
Komunikasi
................................................................................
79
u
u
u
u
/
/
/
/
:/
tp:/
tp:/
tp:/
t
t
t
t
t
t
h
h
h
htttp
4.10Investigasi dan Sistem Pelaporan ............................................ 82
dan Audit.....................................................................
85id/
/
id/
id4.11Inspeksi
.
.
.
c
c
c
a
a
a
.
.
.
y
y
y
r
r
r
BAB
5.
KESIMPULAN
DAN
SARAN
libra
libra
libra
.
.
.
j
j
j
ej.
e
e
e
n
n
n
n
5.1
Kesimpulan
................................................................................
92
u
u
u
u
/
/
/
/
:/
:/
:/
:/
htttp
htttp
htttp..........................................................................................
htttp
5.2 Saran
94
DAFTAR
95
d/
d/PUSTAKA ....................................................................................
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
:/
htttp
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
bra
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
ra
TABEL
bDAFTAR
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
3.1 Variabel dan Definisi Operasional Variabel ............................................... 41
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
:/
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
htttp
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
bra
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htttp
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htttp
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htttp
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htttp
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
:/
htttp
j.li
e
n
/u
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htt
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
htt
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
ra
GAMBAR
bDAFTAR
libra
.
j
e
/un
/
:
p
t
htt
j.li
e
n
/u
:/
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
Gambar 2.1 The NFPA 704Diamond ............................................................... 33
/
/
/
Gambar
c52.id
c.id
c.id3.1 Kerangka Operasional ..................................................................
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
htttp
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
bra
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htttp
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htttp
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htttp
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
:/
:/
:/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
j.li
e
n
/u
htt
htt
htt
c.i
a
.
y
r
j.
ne
u
/
/
:
tp
un
tp://
un
tp://
htt
htttp
ry
a
r
b
i
ej.l
ry
a
r
b
i
ej.l
un
tp://
htttp
.a
.a
.a
ry
a
r
b
i
ej.l
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
/
B. Panduan
c.id Wawancara Mendalam
bra C.
E.
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
Lembar Observasi
ttt
h
Struktur Organisasi PT. Petrokimia Gresik
j.li
e
n
/u
bra G.
j.li
e
n
/u
htt
d/
I.
c.i
a
.
y
r
bra
a Petrokimia Gresik
Kebijakan Sistem Manajemen
librPT.
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
c
ry.a
c
ry.a
libra
l
.
.
j
j
e
e
n Gas
n
L. PR-02-0060 tentang
Kebocoran Cairan
/udan
/uPenanggulangan
/
/
:
:
p
p
t
t
tt
htttentang Prosedur Pemantauan danhPelaporan
M. PR-02-0121
K3
bra K.
j.li
e
n
/u
:/
Material Safety Data Sheetib
(MSDS)
ra
c
ry.a
ra O.
lib
nej.
u
tp://
c
ry.a
Form evaluasi Reaksi Peserta
bra
P. Form
Q. Form
j.li
e
n
evaluasi Behavior
://u
p
t
t
t
h
htt
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
ttp:/
t
h
Evaluasi Latihan Penanggulangan Keadaan Daurat Pabrik
c.
ac.
aDokumentasi
.
.
y
y
r
r
S.
Penelitian
libra
libra
.
.
j
j
e
e
/un
/un
/
/
:
:
p
p
t
t
htt
htt
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
d/
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
bra
:/
c.i
a
.
y
r
d/
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
htt
bra
:/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
d/
htttp
bra
j.li
e
n
/u
bra
bra
:/
c.i
a
.
y
r
d/
d/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
R. Materi
id/Penyegaran Safety Representativeid/
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
N. PR-02-0120
tentang Inspeksi dan Pengujian
.id/ Peralatan K3
.id/
htt
htt
d/
J. PR-02-0018
tentang Prosedur Keadaan Darurat
.id/ Pabrik(PKDP)
.id/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
/
tttp:
tttp
h
h
PR-02-0017 tentang Prosedur Sistem Komunikasi Keadaan Darurat Pabrik
H. PR-02-1051 tentang
:/ Prosedur Manajemen Risiko
:/
htttp
ry.a
j.
/une
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
/
/
F. Struktur
c.id dan K3
c.id Organisasi Departemen Lingkungan
ry.a
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
D. Surat Ijin Penelitian
p:/ dari PT. Petrokimia Gresik
:/
htttp
bra
j.li
e
n
/u
htttp
A. Informed Consent
ry.a
c.i
a
.
y
r
:/
:/
htttp
j.li
e
n
/u
htt
d/
c.i
a
.
y
r
DAFTAR
LAMPIRAN
bra
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
d/
:/
d/
c.i
a
.
y
r
bra HT
:/
htttp
bra Kabid
Karo
d/
ra Kepmenaker
htt
LDKB
bra
: Kepala Bidangibra
j.li
e
n
/u
:/
htttp
htt
d/
d/
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
: Kepala Seksi
j.
ne
u
/
/
:
tp
libra
li
.
.
j
j
e
e
: Lembar
Data Keselamatan Bahan
/un
/un
/
/
:
:
p
p
t
t
htt
htt
: Keputusan Menteri
braTenaga Kerja
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
id/
id/
.
.
c
c
a
a
ry.
ry. Kerja
: Peraturan Menterira
Tenaga
a
r
b
b
i
i
ej.
ej.l Keadaan Darurat Pabrik /unej.l
n
n
: Penanggulangan
u
u
/
/
:/
:/
ttp:/
htttp
htttp
h:tPertolongan
Pertama Gawat Darurat
P2K3
:/
htttp
P3K
PAK
bra
PKDP
PPGD
/
PPJ
.id
y.ac
: Material Safety Data Sheet
: Penyakit Akibat Kerja
: Permintaan Perbaikan Jasa
rar
u
tp://
htt
c.i
a
.
y
r
id/
.
c
a
y.
rPermenaker
bra
lib
nej.
d/
d/
c.i
a
.
y
r
: Kepala Bagian
id/
id/
.
.
c
c
a
a
ry.
ry. Association
: National Fire Protection
a
a
r
r
b
b
i
i
ej.
ej.l
ej.l Keselamatan dan Kesehatan
n
n
n
: Panitia
Pembina
Kerja
u
u
u
/
/
/
tp:/
tp:/
t
t
ttp:/
t
t
h
h
h:tPertolongan
Pertama pada Kecelakaan
c.i
a
.
y
rNFPA
:/
htttp
htt
d/
MSDS
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
: Management Representative
MR
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
: Kepala Biro
c.i
a
.
y
r
u
tp://
bra
bra
ej.l
n
u
: Kepala
Departemen
/
:/
htttp
Kadep
lib
nej.
c.i
a
.
y
r
/
ttp
tttp:
h
h:tKeselamatan
dan Kesehatan Kerja
c
ry.a
Kasi
htt
d/
: Instruksi
:/ Kerja
Kabag .id/
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
j.li
e
n
/u
K3
htttp
bra
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
: Form
: Handy Talky
IKA
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
/
: Badan
tp:/ Nasional Penanggulangan Bencana
tttp:
h
ht:tCorrective
Action Request
CAR
j.li
e
n
/u
d/
ry.a
j.
/une
BNPB
FM
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
: Bahan Berbahaya Beracunc.id/
: Breathing Apparatus
libra
bra BA
j.li
e
n
/u
bra
j.li
e
n
/u
htttp
: Alat Pelindung Diri
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
:/
:/
B3
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
APD
htt
d/
c.i
a
.
y
r
DAFTAR
bra SINGKATAN
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
htttp
c.i
a
.
y
r
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
Purchase from www.A-PDF.com to
ANALISIS TANGGAP DARURAT KEBOCORAN GAS AMONIAK
DI PABRIK I PT.PETROKIMIA GRESIK
SKRIPSI
Oleh
Novyani Nur Rizka
NIM. 072110101021
BAGIAN KESEHATAN LINGKUNGAN DAN KESEHATAN KESELAMATAN KERJA
FAKULTAS KESEHATAN MASYARAKAT
UNIVERSITAS JEMBER
2012
d/
c.i
a
.
y
r
d/
c.i
a
.
y
r
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
:/
htttp
SKRIPSI
:/
j.li
e
n
/u
d/
j.li
e
n
/u
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
bra
bra
htttp
htt
d/
d/
i
i
.i KESEHATAN KESELAMATAN
BAGIAN
.ac.KERJA
.acDAN
.ac. KESEHATAN LINGKUNGAN
ry
libra
.
j
e
n
u
tp://
ry
a
FAKULTAS
KESEHATAN
MASYARAKAT ibrary
r
b
i
l
.l
ejUNIVERSITAS
JEMBER unej.
n
u
/
/
/
/
2012
tttp:
tttp:
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
d/
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
bra
c.i
a
.
y
r
htt
d/
d/
c.i
a
.
y
r
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
h
h
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
Novyani Nur Rizka
NIM. 072110101021
d/
c.i
a
.
y
r
d/
htt
bra
Oleh
:/
htttp
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
bra
:/
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
d/
c.i
a
.
y
r
bra
htt
htt
htt
d/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
htt
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
diajukan guna melengkapi
akhir dan memenuhi salah satu syarat
bratugasPendidikan
libra
liProgram
.
.
j
j
untuk menyelesaikan
S-1
Kesehatan
Masyarakat
e
e
n
gelar Sarjana Kesehatantp
Masyarakat
://un
://umencapai
tpdan
bra
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
d/
d/
htt
bra
bra
c.i
a
.
y
r
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
d/
c.i
a
.
y
r
:/
htttp
a
htttp
bra
htttp
c.i
a
.
y
r
a
htttp
j.li
e
n
/u
d/
d/
c.i
a
.
y
r
d/
htttp
htt
r
ibr
ANALISIS TANGGAP
DARURAT
KEBOCORAN GAS
lAMONIAK
lib
.
.
j
j
e
e
n
DI
I PT.PETROKIMIA GRESIK
://un
://uPABRIK
:/
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
d/
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
c.i
a
.
y
r
bra
:/
htttp
j.li
e
n
/u
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
ttt
h
Sugandhi
httt
j.
ne
u
/
/
:
tp
j.li
e
n
/u
:/
htttp
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
:/
htttp
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htt
d/
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
d/
c.i
a
.
y
r
bra
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
:/
c.i
a
.
y
r
bra
:/
htttp
d/
htttp
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
:/
:/
:/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
:/
c.i
a
.
y
r
bra
:/
htttp
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.
ne
u
/
/
:
tp
un
tp://
htt
d/
htttp
ry
a
r
b
i
ej.l
htt
j.li
e
n
/u
htt
.a
y.a
r
Jember yang penulis banggakan
libra
htt
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
/
/
4. Agama,
d/ Bangsa, dan Almamater Fakultas
c.id
c.id Kesehatan Masyarakat Universitas
un
tp://
htttp
j.li
e
n
/u
/
3. Adik-adikku
Dhimas Muhammad Septyan
p:/ dan Muhammad Abduh
p:tersayang
bra
ej.li
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
c.i
a
.
y
r
htttp
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
2. Ayahanda tercinta
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
1.c.Mamaku
tercinta
id/
a
.
y
r
:/
htttp
bra
j.li
e
n
/u
htttp
Skripsi ini saya persembahkan untuk
bra
c.i
a
.
y
r
:/
:/
htttp
j.li
e
n
/u
htt
d/
c.i
a
.
y
r
ra
bPERSEMBAHAN
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
bra
:/
j.li
e
n
/u
htttp
:/
:/
j.li
e
n
/u
htttp
htt
d/
d/
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
d/
htttp
htt
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
a
bra * Departemen Agama RI. 2006. Al-Quran
librDipenogoro.
libradan Terjemahnya. Bandung: CV Penerbit
.
.
j
j
ej.
e
e
n
n
n
u
u
u
/
/
/
:/
:/
:/
tttp25
T.T. Munger.h2009.
Hari Menciptakan Pikiran yang Lebih
htttpPositif, Kuat, dan Membahagiakan. htttp
j.li
e
n
/u
:/
**)
Yogyakarta: Penerbit Think.
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
:/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
:/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
:/
j.li
e
n
/u
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
:/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
bra
:/
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
htt
d/
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
c.i
a
.
y
r
c
ry.a
d/
htttp
bra
j.li
e
n
/u
MOTTO
libra
libra
.
.
j
j
e
e
n tujuan yang jelas.**
n kesuksesan kecuali dengan mempunyai
Tidak ada jalan menuju
u
u
/
/
/
/
:
:
htttp
htttp
bra
htttp
c.i
a
.
y
r
/
(Terjemahan Qur’an Surat
ayat 24)*
.idAr-Ra’d
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
d/
htttp
htt
/
/
tttp:
tttp:
h
h
Selamat atasmu karena kesabaranmu. Maka, alangkah baiknya tempat kesudahan itu.
:/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
Saya yang bertanda tangan dibawah ini:
nama
id/
.
c
a
ry.
bra
NIM
bra
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
htttp
d/
d/
c.i
a
.
y
r
: Novyani Nur Rizka
c.i
a
.
y
r
bra
: 072110101021
libra
j.
/une
htt
j.li
e
n
/u
Menyatakan dengan
p:/ yang berjudul : “Analisis
p:/sesungguhnya bahwa karya ilmiah
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
:/
:/
htttp
j.li
e
n
/u
htt
d/
c.i
a
.
y
r
HALAMAN
bra PERNYATAAN
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
Tanggap
ttt
h
Darurat
Kebocoran Gas Amoniak di
ttt
hPabrik
I PT. Petrokimia Gresik”
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
/
adalah
hasil karya sendiri, ckecuali
d/
.id/ jika dalam pengutipan substansi
c.id
c.ibenar-benar
y.a
r
a
disebutkan
r
b
ej.li
y.a
y.a
r
ar
sumbernya, dan belum
serta
librmanapun
libra pernah diajukan pada institusi
ej.
ej.
un bertanggung jawab atas keabsahan
bukan karya jiplakan.
://un dan kebenaran isinya
://Saya
un
tp://
htt
htttp
htttp
sesuai dengan sikap ilmiah yang harus dijunjung tinggi.
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
Demikian
pernyataan ini saya buat .dengan
d/
id/ sebenarnya, tanpa adanya tekanan
.id/
c.i
a
.
y
r
ac
ac
.
.
y
y
r
r
libraakademik jika
libraserta bersedia mendapatkanesanksi
libra dan paksaan dari pihak manapun
.
.
.
j
j
j
ej.
e
e
n
n
n
n
u
u
u
u
dikemudian
hari
pernyataan
ini
tidak
benar.
/
/
/
/
:/
:/
:/
:/
htttp
htttp
htttp
htttp
lib
nej.
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
:/
:/
htttp
htttp
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
bra
:/
htttp
bra
d/
bra
htt
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
:/
:/
j.li
e
n
/u
d/
bra
bra
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
c.i
a
.
y
r
Novyani Nurra
b Rizka
i
l
.
j
ne072110101021
NIM
u
/
/
:
htttp
d/
d/
htttp
j.li
e
n
/u menyatakan,
:/Yang
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
Jember, 2bNovember
2012
ra
u
tp://
u
tp://
htt
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
ra
ra
lib
nej.
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
:/
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
d/
ac.i
ry.
libra
.
j
e
n
u
tp://
htttp
Oleh
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htt
d/
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
Dosen Pembimbing Utama
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
braPembimbing:
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
:/
htt
bra
:/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
bra
:/
d/
c.i
a
.
y
r
d/
d/
htttp
/
ry.
a
r
b
i
NIM
072110101021
libra
l
.
.
j
j
e
e
/un
/un
/
/
:
:
p
p
t
t
htt
htt
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
.idRizka
Novyani
acNur
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
:/
:/
:/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
bra
htt
d/
d/
c.i
a
.
y
r
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
tp://
htt
j.li
e
n
/u
d/
d/
c.i
a
.
y
r
tp://
:/
htt
htt
ANALISIS TANGGAP DARURAT
KEBOCORAN GAS AMONIAK
DI
ibra
ibra
l
l
.
.
j
j
e
e
PABRIK
un
un I PT. PETROKIMIA GRESIK
bra
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
bra
htttp
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
SKRIPSI
:/
htttp
j.li
e
n
/u
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
:/
j.li
e
n
/u
htttp
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
:/
htttp
j.li
e
n
/u
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
htt
: Anita Dewi P.S., S.KM., M.Sc.
/ Pembimbing Anggota
:id
dr./ Ragil Ismi Hartanti, M.Sc. c.id/
idDosen
.
.
c
c
a
a
y.a
y.
y.
r
r
r
a
a
a
r
r
r
j.lib
j.lib
j.lib
ej.
e
e
e
n
n
n
n
u
u
u
u
/
/
/
/
:/
:/
:/
:/
htttp
htttp
htttp
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
d/
c.i
a
.
y
r
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
a
brPENGESAHAN
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
htt
/
d/
d/
Skripsi
“Analisis Tanggap Darurat
Gas Amoniak di Pabrik
c.IidPT.
c.iKebocoran
c.iberjudul
y.a
y.a pada:
y.a
r
r
r
a
a
a
r
r
r
Petrokimia
Gresik”
telah
diuji
dan
disahkan
j.lib
j.lib
j.lib
e
e
e
n
n
n
hari
: Jum’at
://u
://u
://u
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h: 02 November 2012
h
tanggal
/
tempat
c.id
ry.a
bra
j.li
e
n
/u
:/
:/
htttp
htttp
Tim Penguji
d/
Ketua .id/
c
ry.a
bra
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
u
tp://
htt
.id
y.ac
lib
nej.
u
tp://
htt
b
j.li
e
n
/u
d/
ry.
htt
u
tp://
ej.
n
u
/
tp:/
htt
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
bra
htt
d/
ry.a
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
d/
/
bra
htttp
c.i
a
.
y
r
htt
Drs. Husni Abdul Gani, M.S.
NIP 19560810c198303
.id/ 1 003
d/
ac.i
j.
ne
u
/
/
:
tp
Amal Fatchullah, S.T
c.id
a
.
y
NIP 19660212 199003
rar1 011
c.i
a
.
y
r
:/
libra
.
j
e
n
bra
j.li
e
n
/u
Anggota II
bra
htttp
d/
lib
Mengesahkan,
j.li
e
n
/u
htt
c.i
a
.
y
r
d/
ry.
u
tp://
NIP. 19811005 200604 2 002
Dekan
d/
ac.i
libra
.
j
e
n
htt
bra
j.li
e
n
/u
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
c.i
a
.
y
r
:/
:/
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
Sekretaris
htttp
/
.id PS, S.KM., M.Sc
AnitacDewi
a
.
y
rarNIP 19780710 200312 2 001
htt
bra
rar
rarAnggota I
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
j.li
e
n
/u
/
/
lib
nej.
bra
/
tttp:
h
dr. Ragil Ismi Hartanti, M. Sc
NIP 19780315 200501 1 002
.id
y.ac
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
bra
j.li
e
n
/u
/
tttp:
h
Khoiron, S.KM., M.Sc.
:/
htttp
bra
j.li
e
n
/u
htt
d/
/
: Fakultas Kesehatan Masyarakat
c.id Universitas Jember
ry.a
j.
ne
u
/
/
:
tp
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htt
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
ra I
Analysis of Ammonia.lGas
in
Factory
ibraLeakage Emergency Response
lib
.
j
j
e
e
PT. Petrokimia Gresik //un
//un
bra
:/
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
j.
ne
u
/
/
:
tp
:
:
htttp
htttp
htt
Novyani Nur Rizka
id/
id/Occupational Health & Safety,
id/
.
.
.
c
c
c
Department
of
Environment
Health
and
a
a
a
ry.Health, Jember University brary.
ry.
a
a
r
r
Faculty
of
Public
b
b
i
i
j.li
j.l
j.l
ej.
e
e
e
n
n
n
n
u
u
u
u
/
/
/
/
/
:/
:/
:/
ABSTRACT htttp:
htttp
htttp
htttp
In a industry,
the
/ hole leakage of Acoustic Emission
/ the leakage are coming from
d/
d
d
ithen
i
i
.
.
.
c
c
c
(AE)
wave
as
a
result
of
turbulence
in
the
orifice
of
the
hole
leaks
which
a
a
a
.
.
y.
ryequipment,
ryresulted
rproduces
a
a
a
acoustic
waves.
Leakage
optimal
function
of
plant
r
r
r
b
b
b
i
i
i
.l
ej.l in a pressurized
e/ jliquid,
ej.l
danger of gas poisoning
loss of production or u
explode
n
n
n
u
u
/
/
/
/
/ Gresik has 3 production section
:/
structure. PT. Petrokimia
tttp: : factory I, factory II and
tttp:
h
h
htttp
factory III. Risk profile of K3 and PAK , at factory I. PT. Petrokimia Gresik factory
has the higher
risk of fire compared to Factory
II and Factory III. In the last 10
d/of hydrogen
d/ occurred
id/
i
i
.
.
.
years,
leakage
in
2002
in
the
form
gas
and
in
2004,
while
c
c
c
a
a
a
y.
ry.gas in the
ryto. assess the responsese of ammonia
rammonia
a
a
a
gas leak. This study iaimed
r
r
r
b
b
b
i
i
j.l This was descriptive research
ej.l with qualitative
eGresik.
ej.l
factory I PT. Petrokimia
n
n
n
u
u
u
/
/
/
/
:/
approach. The tnumber
ttp:/ of informants was eight hinformants,
tttp: who were taken using
h
htttp
purposive sampling. The data collection method used was in-depth interview,
observation, and documentation. The results showed that in PT. Petrokimia Gresik
id/of
id/ policy of SMK3, identification
idin/ factory I, there have beenacgeneral
.
.
.
specially
c
c
a
a
y.
ry. facilitiy
ry.procedure, emergency organization,
remergency,
preplanning, emergency
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
condition and infrastructure,
reporting
ej.l
ej.l training and coaching, /communication,
ej.l
n
n
n
u
u
u
/
/
/
/
/
:
:
:
system
and
investigation,
with
audit
and
inspection
leakage
associated
with
ttp
ttp
t
t
h
h
htttp
emergency responsese. Based on these results, the company was expected to
immediately repair or replace the pipes. Invaves in the production process and
support the production process, must bee that not in a good condition so can prevent
the leakage.
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
Keyword : leakage, Ammonia Gas, emergency response
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
RINGKASAN
Analisis Tanggap Darurat Kebocoran Gas Amoniak di Pabrik I PT. Petrokimia
Gresik; Novyani Nur Rizka; 072110101021; 2012; 95 halaman; Bagian Kesehatan
Lingkungan dan Kesehatan Keselamatan Kerja Fakultas Kesehatan Masyarakat
Universitas Jember.
Bahan kimia mempunyai peranan sangat penting. Sejalan dengan kemajuan
teknologi dan ilmu pengetahuan, maka penggunaan, pengolahan dan produksi bahan
kimia akan semakin meningkat. Bahan kimia tentu dapat menimbulkan dampak
negatif terhadap kesehatan dan keselamatan kerja apabila penanganan dan
penggunaan tidak sesuai dengan prosedur kerja yang benar sehingga menimbulkan
kebocoran atau tumpahan.
PT. Petrokimia Gresik adalah Badan Usaha Milik Negara (BUMN) dalam
lingkup Departemen Perindustrian dan Perdagangan RI yang bernaung dibawah
Holding Company PT. Pupuk Sriwijaya (Pusri) Palembang. PT. Petrokimia Gresik
mempunyai tiga unit produksi yaitu Pabrik I, Pabrik II, dan Pabrik III. Dari Profil
Risiko K3 dan PAK PT. Petrokimia Gresik, Pabrik I merupakan pabrik yang
mempunyai risiko kebocoran
lebih banyak dibandingkan dengan Pabrik II dan
Pabrik III. Pada 10 tahun terakhir terjadi pada tahun 2002 terjadi dalam bentuk gas
hydrogen bukan gas amoniak sedangkan tahun 2004 kebocoran gas amoniak. Oleh
karena itu perusahaan mempunyai adanya tanggap darurat mengenai kebocoran yang
diterapkan untuk mengurangi kerugian perusahaan, baik material, korban jiwa
maupun efektivitas waktu. Penelitian ini bertujuan untuk mengakaji tanggap darurat
gas amoniak di pabrik I PT. Petrokimia Gresik.
Jenis penelitian ini adalah penelitian deskriptif dengan pendekatan kualitatif.
Penelitian ini dilaksanakan di Pabrik I PT. Petrokimia Gresik dengan jumlah
informan sebanyak 8 orang yang diambil menggunakan tekhnik purposive sampling.
Metode pengumpulan data yang digunakan adalah dengan wawancara mendalam,
observasi, dan dokumentasi. Instrumen yang digunakan dalam teknik wawancara
mendalam adalah panduan wawancara mendalam dengan bantuan alat perekam suara
(recorder) dan alat tulis. Sedangkan untuk teknik observasi menggunakan lembar
observasi dan alat bantu berupa kamera digital serta alat tulis. Sumber data yang
digunakan dalam penelitian ini ada dua yaitu dari data primer dan sekunder. Data
yang diperoleh selanjutnya dianalisis dan dilakukan pemeriksaan keabsahan data
dengan menggunakan teknik triangulasi.
Hasil penelitian menunjukkan bahwa di PT. Petrokimia Gresik khususnya di
Pabrik I telah ada kebijakan secara umum yakni SMK3, identifikasi keadaan darurat,
perencanaan awal, prosedur keadaan darurat, organisasi keadaan darurat, sarana dan
prasarana, pembinaan dan pelatihan, komunikasi, investigasi dan sistem pelaporan
serta inspeksi dan audit terkait dengan tanggap darurat kebocoran. Berdasarkan hasil
ini, diharapkan pihak perusahaan segera memperbaiki atau menganti pipa jika
diperlukan, terhadap peralatan untuk proses produksi maupun untuk penunjang proses
produksi yang kondisinya sudah tidak baik atau rusak, agar tidak memicu terjadinya
kebocoran.
j.li
e
n
/u
htttp
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra PRAKATA
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
Puji syukur atas kehadirat Tuhan Yang Maha Esa yang senantiasa
htt
/
/
melimpahkan
.id/
c.id penulis dapat menyelesaikan cskripsi
c.id rahmat dan karunia-Nya sehingga
y.a I PT.
y.a Kebocoran Gas Amoniak rdiarPabrik
y.a berjudul “Analisis TanggapraDarurat
r
r
a
r
yang
j.lib
j.lib
j.lib
ej.
e
e
e
n
n
n
n
u
u
u
u
/
/
/
/
/tugas akhir dan memenuhi ttp:/
/Skripsi ini disusun guna memenuhi
Petrokimia Gresik”.
:/
tttp:
tttp:
ht
h
h
htttp
salah satu syarat untuk menyelesaikan Program Pendidikan S-1 Kesehatan
d/
/
/
Masyarakat
c.id Masyarakat.
c.id dan mencapai gelar Sarjana Kesehatan
bra sampaikan kepada:
bra Terima kasih dan penghargaan
libra
lipenulis
.
.
j
j
e
e
/un Fakultas
/un Abdul Gani, MS., selakutp:Dekan
1. Bapak Drs. :Husni
/
/
p
t
htt
htt
j.li
e
n
/u
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
ry.a
ry.a
Kesehatan
Masyarakat Universitas Jember;
bra
j.li
e
n
/u
:/
ac
ac
.
.
y
y
r
r
a Fakultas Kesehatan Masyarakat
dan Kesehatan Keselamatan
libra Universitas
librKerja
.
.
j
j
ej.
e
e
n
n
n
u
u
u
Jember sekaligus
sebagai
Dosen
Pembimbing
I
dan
dr.
Ragil
Ismi
Hartanti,
M.Sc
/
/
/
/
/
/
tttp:
tttp:
tttp:
h
h
h
selaku Dosen Pembimbing II. Terima kasih yang tak pernah cukup untuk segala
ilmu,
d/motivasi, bimbingan, saran, perhatian
.id/
.id/ dan waktu yang telah diberikan
.ac
.ac
y
ry nasehat
sehingga skripsi ini dapat disusun
semua
bra
brar dengan baik. Terima kasih atas
bra
:/
3.
j.li
j.li
ej.
e
e
n
n
n
dan ilmu berharga,
semoga
bermanfaat
dan
menjadi
amalan
dalam
langkahku;
u
u
u
/
/
/
ttp:/
ttp:/
ttp:/
t
t
t
h
h
h
Bapak Khoiron, S.KM., M.Sc. dan Bapak Amal Fatchullah, S.T selaku tim
id/
id/
.
.
c
c
a
a
ry. berbagi
ry.
selaku pembimbing
lapangan dan telah bersedia
a
a
r
r
b
b
i
i
l
ej.
ej.Gresik;
ej.lproses penelitian di PT. Petrokimia
n
n
n
pengalaman, ilmu
selama
u
u
u
/
/
/
tp:/
tp:/
tp:/
t
t
t
t
t
t
h
h
h
Bapak Edi Kuncahyono, Bapak Zaid., S. T., Bapak Sugeng, Bapak Faizal Rusdi,
penguji
id/
.
c
a
r4.y. Bapak Mudjiono
bra
j.li
e
n
/u
:/
htttp
/ Dewi PS, S.KM., M.Sc., selaku
Ibu d
Anita
.id/
.id/ Ketua Bagian Kesehatan Lingkungan
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
htt
c.i
a
.
y
r
2.
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
5.
Bapak
informan saya dalam penelitian
/
d/
d/ Agus terima kasih sudah bersediadmenjadi
bra
j.li
e
n
/u
6.
:/
htttp
.i
.i
c.i
a
.
y
r ini
ac
.
y
r
ra
ac
.
y
r
ra
j.lib
j.lib
e
e Maryani, S.H dan ayahandaku
Mamaku tercinta//Hj.
unSusi
//untersayang H. Sri Gunadi
ttp:
ttp:
ht sayang, semangat, do’a yang
ht tuaku yang telah memberikan kasih
sebagai orang
d
d
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
:/
htttp
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
bra
bra
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
htt
d/
tiada hentinya
untuk aku, mendidik aku hingga
/ besar ini;
/
c.i
a
.
y
r
j.
ne
u
/
/
:
tp
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
htt
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
bra 7.
a
Kedua Adikku Dhimas Muhammad
Septyan dan Muhammad
bra Sugandhi,
.liAbduh
.libr
8.
Sahabat sekaligus teman seperjuangan Nanda Nevitasari dan Gita Tri Puspitasari
j.li
e
n
/u
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
ej.
ej
ej
n
n
n
u
u
u
/
/
/
terima kasih tatas
selalu
:/ kalian berikan untukku; tttp:/
:/semangat dan kasih sayang yang
h
htttp
htt p
terima
ini,
id/
id/kita lulus bareng.
id/ kasih atas kerjasamanya selama
.
.
.
c
c
c
a
a
a
y. Dista,
rFirda,
ry. Gita, Niki, Harum, Fifi, Diah,
r9.y. Sahabat-sahabatku di FKMb(rNanda,
a
a
a
r
r
b
b
i
i
i
ej.
ej.l
ej.l
ej.l
n
n
n
n
u
u
u
u
/
/
/
/
/
/
/ kasih atas selama ini
Dian Pratiwi) p
terima
:/
tttp:
tttp:
ttt :
h
h
h
htttp
10. Muhammad Hidayat, terima kasih untuk do’a, dukungan, kesabaran, semangat
/
dan d
pelajaran
hidupnya selama ini.
c.i
a
.
y
r
bra 11.
j.li
e
n
/u
:/
htttp
d/
d/
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
Saudara baruku di Wisma
ra Eka, Mbak
ra (Mbak Lisa, Mbak Ninis,libElla,
libAnggun
ej.
ej.
n dan Niki) terima kasih atas:/selama
/un ini
Bella, Winda, Dita,
://uNovi,
htttp
htttp
12. Peminatan K3 (Dita, Tiara, Naili, Deswita, Deni, Robi, Taufik, Mahadian, Devi,
htt
/ angkatan 2007 FKM UNEJ.yang
Wulan,
seluruh
d/ Gita, Nanda, Bayu, Arul, Tata),.id
id/
c.i
a
.
y
r
ac
ac
.
.
y
y
r
r
telah bersama-sama berjuang,
rateman-teman
libdan
libraterima kasih untuk semangatnya
.
.
j
j
ej.
e
e
n
n dukungan yang telah
n terima kasih atas semangat://dan
u
u
u
PBL Desa Suko://Jember
/
/
tttp:
tttp
tttp
h
h
h
diberikan selama kuliah dan penyusunan skripsi ini;
bra
j.li
e
n
/u
:/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
13. Seluruh
.id/
.id/ yang telah membantu penulis hingga
.id/ pengajar dan staf serta semua pihak
ac
ac
ac
.
.
.
y
y
y
r
r
r
penelitian
ini
dapat
terselesaikan
dengan
baik.
libra
libra
libra
.
.
.
j
j
j
ej.
e
e
e
n
n
n
n
Penulis
menyadari
bahwa
skripsi
ini
masih
belum
sempurna.
Oleh
karena
itu,
u
u
u
u
/
/
/
/
:/
ttp:/
ttp:/
ttp:/
t
t
t
h
h
h
htttp
penulis mengharapkan kritik dan saran dari semua pihak demi kesempurnaan skripsi
ini. Atasidperhatian
dan dukungannya, penulis
/
id/
id/menyampaikan terima kasih. Semoga
.
ac.
acmemanfaatkannya.
ac.ini berguna bagi semua pihakryang
.
.
.
y
y
y
r
r
tulisan
libra
libra
libra
.
.
.
j
j
j
ej.
e
e
e
n
n
n
n
u
u
u
u
/
/
/
/
:/
:/
:/
:/
htttp Jember, 2 November 2012 htttp
htttp
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
:/
htttp
d/
d/
bra
j.li
e
n
/u
htt
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.
ne
u
/
/
:
tp
un
tp://
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
Penulis
brar
i
l
.
j
e
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
DAFTAR ISI
:/
:/
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
Halaman
htt
HALAMAN JUDUL ...................................................................................... ii
/
/
/
HALAMAN
iii
c.id
c.id
c.id PERSEMBAHAN ....................................................................
y.aiv
y.a
y.a
r
r
r
a
a
a
r
r
r
HALAMAN
MOTO
......................................................................................
j.lib
j.lib
j.lib
e
e
e
n
n
n
HALAMAN PERNYATAAN
.......................................................................
v
://u
://u
://u
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
HALAMAN PEMBIMBINGAN .................................................................. vi
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
/
/
/
HALAMAN
vii
c.id
c.id
c.id PENGESAHAN .......................................................................
y.aviii
y.a
y.a
r
r
r
a
a
a
r
r
r
ABSTRACT
...................................................................................................
j.lib
j.lib
j.lib
e
e
e
n
n
n
RINGKASAN................................................................................................
ix
://u
://u
://u
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
PRAKATA .................................................................................................... xi
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
DAFTAR
xiii.id/
.id/
.id/ISI .................................................................................................
ac
ac
ac
.
.
.
y
y
y
r
r
r
libra xvi
libra
libra DAFTARTABEL .........................................................................................
.
.
.
j
j
j
e
e
e
DAFTAR GAMBAR.....................................................................................
xvii
/un
/un
/un
/
/
/
:
:
:
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
DAFTAR LAMPIRAN
...............................................................................
xviii
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
DAFTAR
xix .id/
.id/
.id/SINGKATAN .............................................................................
ac
ac
ac
.
.
.
y
y
y
r
r
r
libra 1
libra
libra BAB 1. PENDAHULUANe............................................................................
.
.
.
j
j
j
e
e
1.1 Latar Belakang
1
/un
/un ...........................................................................
/un
/
/
/
:
:
:
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
1.2 Rumusan
Masalah ......................................................................
4
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
id/
.
.
c
c
a
a
ry. 4
ry.
1.3.1 Tujuan Umum
...................................................................
a
a
r
r
b
b
i
i
j.l ..................................................................
ej.
ej.l
eKhusus
n
n
n
1.3.2 Tujuan
5
u
u
u
/
/
/
tp:/
tp:/
tp:/
t
t
t
t
t
t
h
h
h
Manfaat Penelitian ..................................................................... 6
1.3
4
d/ Tujuan Penelitian .......................................................................
id/
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
:/
htttp
1.4
id/
i
.
.
c
c
a
a
ry. 6
ry.
1.4.2 Manfaat Praktis
.................................................................
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
ej.
ej.l
ej.l ....................................................................
ej.l
n
n
n
n
BAB
2.
TINJAUAN
PUSTAKA
6
u
u
u
u
/
/
/
/
:/
:/
:/
:/
htttp
htttp
htttp Darurat Bencana ........................................................
htttp
2.2 Tanggap
6
d/
1.4.1 Manfaat Teoritis................................................................
6
d/
/
2.1.1 Pengertian ..........................................................................
6
/
c.i
a
.
y
r
.id
y.ac
d
rar
lib
nej.
htt
u
tp://
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
htt
d/
d/
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
j.
ej
ej
n
n
u
u
/
/
2.1.3tpMacam-macam
Keadaan Darurat .......................................
9
:/
:/
htttp
htt
:/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
a
2.1.2 Jenis-Jenis.lKeadaan
6
ibra Darurat ..............................................
.libr
bra
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
ne
u
/
/
:
tp
htt
2.1.4 Aspek Kesiagaan dan Tanggap darurat .............................. 10
/ Tanggap Darurat Kebocoran.i....................................................
d/
11.id/
id2.2
.
c
c
c
a
a
a
ry. 11
ry.
ry.
a
a
a
r
r
r
2.2.1
Pengertian
..........................................................................
b
b
b
i
i
i
ej.
ej.l
ej.l
ej.l
n
n
n
n
u
u
u
u
/
/
/
/
/
/
/
2.2.2pKebijkan
Manajemen .........................................................
11
:/
tttp:
tttp:
ttt :
h
h
h
htttp
2.2.3 Identifikasi Keadaan Darurat ............................................. 15
d/
c.i
a
.
y
r
bra
ej.li
/
/
2.2.4 Perencanaan Awal .............................................................
c17.id
c.id
y.a
y.a
r 19
r
2.2.5 Prosedur Tanggap
libra
libra Darurat .................................................
ej.
ej.
j.
ne
u
/
/
:
tp
2.2.6 Struktur
21
://un
://un Organisasi Tanggap Darurat ..................................
un
tp://
htttp
htt
htttp
htt
2.2.7 Sumber daya, sarana dan Prasarana Tanggap Darurat ......... 24
d/
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
:/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
/ Amoniak (NH3) ..........................................................................
32.id/
d2.3
id/
.
c
c
a
a
y. ...................................................
ry. 32
ramoniak
2.3.1 Sifat-sifat umum
a
a
r
r
b
b
i
i
ej.
ej.l
ej.l Amoniak .........................................................
n
n
n
2.3.2 Penanganan
34
u
u
u
/
/
/
ttp:/
ttp:/
ttp:/
t
t
t
h
h
h
2.3.3 Tindakan Pengamanan Kebocoran Amoniak ...................... 34
bra
:/
d/
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
:/
htttp
ac
ac
.
.
y
y
r
r
2.2.9 Komunikasiib.......................................................................
27
libra
l ra
.
.
j
j
e
e
2.210 Investigasi
29
/un
/un dan Sistem Pelaporan ......................................
/
/
:
:
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h Inspeksi dan Audit ............................................................
2.2.11
30
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
2.2.8 Pembinaan dan Pelatihan.i....................................................
26.id/
d/
2.3.4 Tindakan Pencegahan ........................................................
35id/
id/
.ac.
.ac.
y
2.3.5 Bahaya Amoniak
rary 35
rar................................................................
j.lib
j.lib
j.
ne
u
/
/
:
tp
e
ne
2.4 Kerangka
................................................................
37
//un
//uKonseptual
tp:
t
t
h
................................................................ 39
tp:
t
t
h
BAB 3. METODE PENELITIAN
htt
39id/
/ Jenis Penelitian ..........................................................................
id/
id3.1
.
.
.
c
c
c
a
a
a
.
.
.
y
y
y
r
r
r
3.2
Tempat
dan
Waktu
Penelitian
..................................................
39
libra
libra
libra
.
.
.
j
j
j
ej.
e
e
e
n
n
n
n
3.2.1
Tempat
Penelitian
...............................................................
39
u
u
u
u
/
/
/
/
:/
:/
:/
:/
htttp
htttp
htttpWaktu Penelitian ...............................................................
htttp
3.2.2
39
3.3
/ Penentuan Sasaran dan Informan
d/ Penelitian ............................ 39
.id
y.ac
rar
lib
nej.
htt
u
tp://
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
htt
d/
d/
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
j.
ej
ej
n
n
u
u
/
/
3.3.2tpInforman
Penelitian ............................................................
40
:/
:/
htttp
htt
:/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
a
a
3.3.1 Sasaran Penelitian
39
.libr
.libr ..............................................................
bra
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
ne
u
/
/
:
tp
htt
3.3.3 Teknik Penentuan Informan ................................................ 40
/ Variabel dan Definisi Operasional
id/ Variabel .............................ac41.id/
id3.4
.
.
c
c
a
a
.
ry. 47
ry..............................................................
ry.
a
a
a
r
r
r
3.5
Data
dan
Sumber
Data
b
b
b
i
i
i
ej.
ej.l
ej.l
ej.l
n
n
n
n
u
u
u
u
/
/
/
/
/
/............................... 48
/ Instrumen Pengumpulan Data
3.6 Teknik
dan
:/
tttp:
tttp:
tttp:
h
h
h
htttp
3.6.1 Teknik Pengumpulan Data .................................................. 48
d/
c.i
a
.
y
r
3.6.2 Instrumen Pengumpulan
id/ ............................................. c49.id/
c.Data
y.a
y.a
r 50
rarAnalisis Data..........................................
3.7 Teknik Penyajian
libra
libdan
bra
ej.li
ej.
ej.
j.
ne
u
/
/
:
tp
3.7.1 Teknik
50
://un
://unPenyajian Data .......................................................
un
tp://
htttp
htt
htttp
htt
3.7.2 Teknik Analisis Data ......................................................... 50
/ Kerangka Operasional ...............................................................
52.id/
d3.8
id/
.
c
c
a
a
ry. 53
ry. .........................................................
a
a
a
BAB 4. HASIL DAN PEMBAHASAN
r
r
r
b
b
b
i
i
i
ej.
ej.l
ej.l Amoniak .......................................................
ej.l
n
n
n
n
u
u
u
u
4.1
Tanggap
Darurat
53
/
/
/
/
/
/
/
:/
tttp:
tttp:
tttp:
h
h
h
htttp
4.2 Kebijkan Manajemen ................................................................ 55
c.i
a
.
y
r
/
/ Identifikasi Keadaan Darurat.id
...................................................
59.id/
d4.3
c
c
a
a
ry. 65
ry.
4.4 Perencanaan Awalbr.....................................................................
a
a
r
b
i
i
ej.
ej.l
ej.l Darurat .......................................................
n
n
n
4.5 Prosedur
Tanggap
68
u
u
u
/
/
/
ttp:/
ttp:/
ttp:/
t
t
t
h
h
h
4.6 Struktur Organisasi Tanggap Darurat...................................... 72
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
:/
htttp
/ Sumber daya, sarana dan Prasarana
id/ Tanggap Darurat...........ac74.id/
id4.7
.
.
c
c
a
a
ry. 77
ry. ..........................................................
ry.
4.8 Pembinaan dan Pelatihan
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
ej.
ej.l
ej.l
ej.l
n
n
n
n
4.9
Komunikasi
................................................................................
79
u
u
u
u
/
/
/
/
:/
tp:/
tp:/
tp:/
t
t
t
t
t
t
h
h
h
htttp
4.10Investigasi dan Sistem Pelaporan ............................................ 82
dan Audit.....................................................................
85id/
/
id/
id4.11Inspeksi
.
.
.
c
c
c
a
a
a
.
.
.
y
y
y
r
r
r
BAB
5.
KESIMPULAN
DAN
SARAN
libra
libra
libra
.
.
.
j
j
j
ej.
e
e
e
n
n
n
n
5.1
Kesimpulan
................................................................................
92
u
u
u
u
/
/
/
/
:/
:/
:/
:/
htttp
htttp
htttp..........................................................................................
htttp
5.2 Saran
94
DAFTAR
95
d/
d/PUSTAKA ....................................................................................
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
:/
htttp
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
bra
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
ra
TABEL
bDAFTAR
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
3.1 Variabel dan Definisi Operasional Variabel ............................................... 41
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
:/
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
htttp
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
bra
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htttp
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htttp
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htttp
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htttp
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
:/
htttp
j.li
e
n
/u
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htt
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
htt
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
ra
GAMBAR
bDAFTAR
libra
.
j
e
/un
/
:
p
t
htt
j.li
e
n
/u
:/
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
Gambar 2.1 The NFPA 704Diamond ............................................................... 33
/
/
/
Gambar
c52.id
c.id
c.id3.1 Kerangka Operasional ..................................................................
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
htttp
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
bra
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htttp
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htttp
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
htttp
d/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
:/
:/
:/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
j.li
e
n
/u
htt
htt
htt
c.i
a
.
y
r
j.
ne
u
/
/
:
tp
un
tp://
un
tp://
htt
htttp
ry
a
r
b
i
ej.l
ry
a
r
b
i
ej.l
un
tp://
htttp
.a
.a
.a
ry
a
r
b
i
ej.l
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
j.li
e
n
/u
/
B. Panduan
c.id Wawancara Mendalam
bra C.
E.
htt
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
Lembar Observasi
ttt
h
Struktur Organisasi PT. Petrokimia Gresik
j.li
e
n
/u
bra G.
j.li
e
n
/u
htt
d/
I.
c.i
a
.
y
r
bra
a Petrokimia Gresik
Kebijakan Sistem Manajemen
librPT.
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
c
ry.a
c
ry.a
libra
l
.
.
j
j
e
e
n Gas
n
L. PR-02-0060 tentang
Kebocoran Cairan
/udan
/uPenanggulangan
/
/
:
:
p
p
t
t
tt
htttentang Prosedur Pemantauan danhPelaporan
M. PR-02-0121
K3
bra K.
j.li
e
n
/u
:/
Material Safety Data Sheetib
(MSDS)
ra
c
ry.a
ra O.
lib
nej.
u
tp://
c
ry.a
Form evaluasi Reaksi Peserta
bra
P. Form
Q. Form
j.li
e
n
evaluasi Behavior
://u
p
t
t
t
h
htt
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
ttp:/
t
h
Evaluasi Latihan Penanggulangan Keadaan Daurat Pabrik
c.
ac.
aDokumentasi
.
.
y
y
r
r
S.
Penelitian
libra
libra
.
.
j
j
e
e
/un
/un
/
/
:
:
p
p
t
t
htt
htt
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
d/
j.li
e
n
/u
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
bra
:/
c.i
a
.
y
r
d/
c.i
a
.
y
r
bra
j.li
e
n
/u
htt
bra
:/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
d/
htttp
bra
j.li
e
n
/u
bra
bra
:/
c.i
a
.
y
r
d/
d/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
R. Materi
id/Penyegaran Safety Representativeid/
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
N. PR-02-0120
tentang Inspeksi dan Pengujian
.id/ Peralatan K3
.id/
htt
htt
d/
J. PR-02-0018
tentang Prosedur Keadaan Darurat
.id/ Pabrik(PKDP)
.id/
htttp
j.
ne
u
/
/
:
tp
/
tttp:
tttp
h
h
PR-02-0017 tentang Prosedur Sistem Komunikasi Keadaan Darurat Pabrik
H. PR-02-1051 tentang
:/ Prosedur Manajemen Risiko
:/
htttp
ry.a
j.
/une
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
htttp
/
/
F. Struktur
c.id dan K3
c.id Organisasi Departemen Lingkungan
ry.a
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
c.i
a
.
y
r
D. Surat Ijin Penelitian
p:/ dari PT. Petrokimia Gresik
:/
htttp
bra
j.li
e
n
/u
htttp
A. Informed Consent
ry.a
c.i
a
.
y
r
:/
:/
htttp
j.li
e
n
/u
htt
d/
c.i
a
.
y
r
DAFTAR
LAMPIRAN
bra
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
htttp
:/
d/
:/
d/
c.i
a
.
y
r
bra HT
:/
htttp
bra Kabid
Karo
d/
ra Kepmenaker
htt
LDKB
bra
: Kepala Bidangibra
j.li
e
n
/u
:/
htttp
htt
d/
d/
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
: Kepala Seksi
j.
ne
u
/
/
:
tp
libra
li
.
.
j
j
e
e
: Lembar
Data Keselamatan Bahan
/un
/un
/
/
:
:
p
p
t
t
htt
htt
: Keputusan Menteri
braTenaga Kerja
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
id/
id/
.
.
c
c
a
a
ry.
ry. Kerja
: Peraturan Menterira
Tenaga
a
r
b
b
i
i
ej.
ej.l Keadaan Darurat Pabrik /unej.l
n
n
: Penanggulangan
u
u
/
/
:/
:/
ttp:/
htttp
htttp
h:tPertolongan
Pertama Gawat Darurat
P2K3
:/
htttp
P3K
PAK
bra
PKDP
PPGD
/
PPJ
.id
y.ac
: Material Safety Data Sheet
: Penyakit Akibat Kerja
: Permintaan Perbaikan Jasa
rar
u
tp://
htt
c.i
a
.
y
r
id/
.
c
a
y.
rPermenaker
bra
lib
nej.
d/
d/
c.i
a
.
y
r
: Kepala Bagian
id/
id/
.
.
c
c
a
a
ry.
ry. Association
: National Fire Protection
a
a
r
r
b
b
i
i
ej.
ej.l
ej.l Keselamatan dan Kesehatan
n
n
n
: Panitia
Pembina
Kerja
u
u
u
/
/
/
tp:/
tp:/
t
t
ttp:/
t
t
h
h
h:tPertolongan
Pertama pada Kecelakaan
c.i
a
.
y
rNFPA
:/
htttp
htt
d/
MSDS
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
: Management Representative
MR
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
: Kepala Biro
c.i
a
.
y
r
u
tp://
bra
bra
ej.l
n
u
: Kepala
Departemen
/
:/
htttp
Kadep
lib
nej.
c.i
a
.
y
r
/
ttp
tttp:
h
h:tKeselamatan
dan Kesehatan Kerja
c
ry.a
Kasi
htt
d/
: Instruksi
:/ Kerja
Kabag .id/
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
j.li
e
n
/u
K3
htttp
bra
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
: Form
: Handy Talky
IKA
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
/
: Badan
tp:/ Nasional Penanggulangan Bencana
tttp:
h
ht:tCorrective
Action Request
CAR
j.li
e
n
/u
d/
ry.a
j.
/une
BNPB
FM
j.
ne
u
/
/
:
tp
htt
: Bahan Berbahaya Beracunc.id/
: Breathing Apparatus
libra
bra BA
j.li
e
n
/u
bra
j.li
e
n
/u
htttp
: Alat Pelindung Diri
c.i
a
.
y
r
c.i
a
.
y
r
:/
:/
B3
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
APD
htt
d/
c.i
a
.
y
r
DAFTAR
bra SINGKATAN
:/
j.
ne
u
/
/
:
tp
d/
bra
htttp
j.li
e
n
/u
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
c.i
a
.
y
r
bra
:/
:/
htttp
c.i
a
.
y
r
bra
bra
j.li
e
n
/u
d/
d/
d/
c.i
a
.
y
r
j.li
e
n
/u
j.li
e
n
/u
j.
ne
u
/
/
:
tp
:/
:/
d/
c.i
a
.
y
r
bra
bra
htttp
c.i
a
.
y
r
d/
d/
c.i
a
.
y
r
htttp
d/
c.i
a
.
y
r
htt
d/
c.i
a
.
y
r