Jurna l SMARTe k, Vo l. 8, No . 1, Pe b rua ri 2010: 50 - 62
sig nifika n d a ri inve sta si a sing , se d a ng ka n inve sta si d o m e stik le b ih b e rsifa t te ta p
sta g na nt. Inve sta si se kto r p e rta m b a ng a n ini sa ng a t te rg a ntung
d e ng a n inve sto r lua r ne g e ri ka re na inve sta si d ise kto r ini b e rsifa t c a p ita l
inte nsif se hing g a m e m e rluka n e ntry c o st ya ng b e sa r untuk m e la kuka n e ksp lo ra si
d a n e ksp lo ita si d ise kto r p e rta m b a ng a n.
Me le m a hnya ting ka t inve sta si ini khususnya inve sta si a sing p a d a se kto r
p e rta m b a ng a n tid a k te rle p a s d a ri ko nd isi ke sta b ila n d o m e stik, m e nya ng kut
ke a m a na n se rta ke p a stia n usa ha m e nja d i fa kto r uta m a d a la m
m e ne ntuka n ting ka t inve sta si a sing d i Ind o ne sia . Se la in ko o rd ina si p e ra tura n
linta s se kto ra l, m a sa la h ke p a stia n hukum untuk b e rg e ra k d a n m e la kuka n
ke g ia ta n inve sta si p a d a se kto r p e rta m b a ng a n Ind o ne sia p un re la tif
tid a k a d a .
Ke b e ra d a a n Ind ustri
p e rta m b a ng a n m e m b e rika n m a nfa a t ya ng b e sa r b a ik ke p a d a p e re ko no m ia n
na sio na l m a up un p e re ko no m ia n d a e ra h. Da m p a k e ko no m i d a ri ke g ia ta n
p e rta m b a ng a n a nta ra la in p e ning ka ta n p e nd a p a ta n b ruto , p e ning ka ta n
p e nd a p a ta n m a sya ra ka t, p e nc ip ta a n la p a ng a n ke rja d a n ko ntrib usi fiska l b a g i
p e m e rinta h p usa t m a up un d a e ra h. Ko ntrib usi fiska l b e rup a ko ntrib usi ro ya lti,
b a g i ha sil p a ja k, b a g i ha sil no n p a ja k.
3. A sp e k Ke ra wa na n Be nc a na A la m
3.1. Ke g e m p a a n Da ri a sp e k ke g e m p a a n, siste m
p a ta ha n d i b a g ia n te ng a h Sula w e si d im a na Ko ta Pa lu te rd a p a t te rd iri d a ri
ko m p le ks zo na p a ta ha n ya ng ya ng b e rle ta k d a la m p e rte m ua n le m p e ng
Pa sifik, Ind o -Austra lia d a n le m p e ng Eura sia . Da ri p e rhitung a n te rha d a p
p e rg e ra ka n p a ta ha n Pa lu-Ko ro ini Be llie r, O . e t.a l, 2001, d ip e ro le h d a ta
kisa ra n p e rg e ra ka n le m p e ng , ya itu 35 ± 8 m m p e r ta hun. Se ja ra h g e m p a b um i d i
b a g ia n te ng a h Sula we si te la h te rc a ta t se ja k a b a d ke -19, d im a na b e b e ra p a
d ia nta ra nya m e m p unya i m a g nitud e ya ng b e sa r, d ia nta ra nya ta hun 1968 6,7
SR, 1993 5,8 SR d a n 2005 6,2 SR.
G e m p a b um i ya ng te rja d i d i la ut d a p a t m e ng a kib a tka n te rja d inya
tsuna m i g e lo m b a ng la ut, te ruta m a p a d a g e m p a ya ng te rja d i d i la ut d a la m
ya ng d iikuti d e fo rm a si b a wa h la ut se p e rti ya ng p e rna h te rja d i d i p a nta i
b a ra t Sum a te ra d a n d i p a nta i uta ra Pa p ua . Se m e nta ra itu le tusa n g unung
b e ra p i jug a d a p a t m e nim b ulka n g e lo m b a ng p a sa ng se p e rti ya ng te rja d i
p a d a le tusa n G unung Kra ka ta u.
Ke g e m p a a n d i Sula we si ini jug a d ita nd a i d e ng a n fre kue nsi ya ng ting g i
tsuna m i d i b a g ia n Se la t Ma ka ssa r, se b a g a im a na ya ng te rja d i p a d a ta hun
1927 d i Te luk Pa lu d e ng a n ke ting g ia n g e lo m b a ng m e nc a p a i 15m , ta hun 1968
d i Ma p a g a 10m d a n ta hun 1996 d i Sim untu-Pa ng a la se a ng 1 - 3,4 m . Pa d a
g a m b a r 2 d ip e rliha tka n ja lur p a ta ha n ya ng m e la lui b a g ia n te ng a h P. Sula we si,
te p a t b e ra d a d i b a g ia n te ng a h ya ng m e m b e la h Ko ta Pa lu b a g ia n tim ur d a n
b a ra t.
Be nc a na a la m b e rsifa t g e o lo g i ya ng te rja d i d i Sula we si Te ng a h sa ng a t
te rka it d e ng a n ko nd isi d a n p ro se s-p ro se s g e o lo g i ya ng te la h, se d a ng d a n a ka n
te rus b e rla ng sung . Te rm a suk d ia nta ra nya a d a la h p a ta ha n a ktif Pa lu-
Ko ro , p a ta ha n Ma ta no d a n p a ta ha n So ro ng ya ng m e nd o ro ng b a g ia n tim ur
Sula we si. Be ntuk to p o g ra fi d a n ke ra wa na n lo ng so r p a d a b a nya k
ka wa sa n se rta rua s-rua s ja la n stra te g is d i wila ya h ini sa ng a t te rka it d e ng a n
struktur m a te ria l ya ng ra p uh se rta se rta d a p a t d ip ic u o le h ke g e m p a a n.
56
Po te nsi Ba ha n G a a lia n d a n Po te nsi Be nc a na Ala m d i W ila ya h Sula we si Te ng a h Iria nto
Uno
G a m b a r 2. KF: Pa lu Ko ro Fa ult Pa ta ha n Pa lu-Ko ro MF : Ma ta no Fa ult Pa ta ha n Ma ta no
Be llie r, O . e t.a l, 2001
3.2. To p o g ra fi d a n Ba ha ya Lo ng so ra n
Ta na h To p o g ra fi
Sula we si Te ng a h
d id o m ina si o le h to p o g ra fi p e rb ukita n d a n p e g unung a n, d e ng a n e le va si
te rting g i se kita r 2.850 m d ia ta s p e rm uka a n la ut. Pro se nta se ke ting g ia n
te rb e sa r a d a la h p a d a ke ting g ia n 101 – 1000 m , ya itu se b e sa r 53,9. Wila ya h
d a ta ra n p a d a kisa ra n 0 – 100 m ha nya p a d a kisa ra n 20,2. Nila i-nila i d ia ta s
m e nyira tka n b a hwa p e m b a ng una n d a n p e ng e m b a ng a n wila ya h a ka n
b e rha d a p a n ko nd isi a la m ya ng d o m ina n p e rb ukita n d a n p e g unung a n.
Ha l te rse b ut p ula m e rup a ka n ind ika si b a hwa p o te nsi b e nc a na a la m b e rup a
lo ng so ra n ta na h sa ng a t m ung kin te rja d i se b a g a i ha sil inte ra ksi p e m b a ng una n
d e ng a n p e rub a ha n ke se im b a ng a n b e nta ng a la m .
Ha m p ir se b a g ia n b e sa r ta na h d i d a e ra h tro p is b e rsifa t m ud a h lo ng so r ka re na
ting ka t p e la p uka n b a tua n d i d a e ra h ini sa ng a t ting g i d a n ko m p o sisi ta na h
se c a ra fisik d id o m ina si o le h m a te ria l le p a s d a n b e rla p is se rta p o te nsia l
lo ng so r. Ke sta b ila n ta na h ini sa ng a t
d ip e ng a ruhi o le h ke rusa ka n huta n p e nya ng g a ya ng a d a d i Ind o ne sia .
Ka re na b a nya knya p e ne b a ng a n d i huta n p e nya ng g a , wila ya h ra wa n
b e nc a na lo ng so r d i Ind o ne sia se m a kin b e rta m b a h.
Ko nd isi ini a ka n d ip e rc e p a t o le h p e rub a ha n ta ta g una la ha n ya ng d i
d a la m nya te rm a suk hila ng nya p e rkua ta n le re ng a kib a t te rg a ng g unya
m e d ia p e ra ka ra n se rta ke c e nd e rung a n p e rub a ha n infiltra si a ir ta na h m e nja d i
a lira n a ir p e rm uka a n.
57
Jurna l SMARTe k, Vo l. 8, No . 1, Pe b rua ri 2010: 50 - 62
Ekste nsifika si wila ya h hunia n, p e m b uka a n ka wa sa n p e rke b una n d a n
d ite rb itka nnya ijin e ksp lo ita si ka wa sa n untuk p e rta m b a ng a n ta np a
m e m p e rhitung ka n se c a ra c e rm a t a sp e k ling kung a n fisik se m ua nya m e rup a ka n
a g e n p e nc e tus b a ha ya lo ng so ra n. Ano m a li c ura h huja n ya ng d ilua r
p e rkira a n d ise rta i struktur b a tua n d a n ta na h ya ng ra p uh se rta b e ntuk
to p o g ra fi ya ng re la tif d a ta r a ka n m e nja d i p e nc e tus uta m a b e nc a na
a la m d a hsya t se p e rti ya ng te rja d i d i wila ya h Bung ku Uta ra ta hun 2007.
Sa la h sa tu ha sil p e m b a ng una n ya ng ke ra p te ra nc a m a kib a t fa kto r
to p o g ra fi d a n ke lo ng so ra n ini a d a la h p ra sa ra na tra nsp o rta si ja la n ra ya .
Se b a g a i c o nto h a d a la h rua s ja la n Ta wa e li-Ke b un ko p i. Rua s ja la n ini sud a h
untuk ke se kia n ka linya d ire ha b ilita si a ta up un d e ng a n p e m b ua ta n tra se b a ru
ta m b a ha n. Da na p uluha n m ilya r sud a h d ig e lo nto rka n untuk p e rb a ika n rua s
ja la n ini na m un hing g a kini p un p ro b le m ya ng sa m a te ta p b e rula ng . La lu,
d im a na le ta k ke ke lirua nnya ? Ja wa b a n untuk ini se b e na rnya sa ng a t se d e rha na :
p e rla kuka nla h a la m se c a ra b ija k. Artinya b a hwa ke sta b ila n la ha n m e m iliki b a ta s
ya ng jika te rla m p a ui m a ka a ka n m e nc a ri ke se im b a ng a n b a ru, d e ng a n
c a ra a la m ia h m e ro b a h g e o m e trinya m e nc a p a i ke a d a a n se im b a ng . Ha l
inila h ya ng b e rula ng te rja d i d i ka wa sa n Ke b un Ko p i. Pe rta nya a n b e rikut a d a la h
m e ng a p a ke se im b a ng a nnya te rla m p a ui? Ja wa b a n ini inip un d a p a t
d ite lusuri d e ng a n c a ra m e ng a m a ti p e ng g una a n la ha n d i d a n d i ka wa sa n
hulu le re ng . Me to d e p e ng g a lia n p un p e rlu d ic e rm a ti. Se p a tutnya ke g ia ta n
p e ng g a lia n ini d ila kuka n d e ng a n d ia wa li surve y le ng ka p d a m p a k a kib a t
p e ng g una a n la ha n se kita rnya . Jika tid a k m a ka p e rula ng a n a ka n te rja d i d a n
se kia n m ilya r a ng g a ra n b a rup un ha rus d ig e lo nto rka n.
Fe no m e na d ia ta s tid a k sa ja b e rla ku untuk ka wa sa n Ke b un Ko p i
na m un jug a b e b e ra p a ka wa sa n la in d i Sula we si Te ng a h se p e rti rua s Sa lua -
Kula wi, Ta m b u-Ka sim b a r, Me p a ng a -Ba si, Te nte na -G intu, Po d i-Am p a na d a n
b e b e ra p a rua s kritis la innya d i Sula we si Te ng a h. Re ka ya sa sip il te ntu sa ja d a p a t
d ite ra p ka n p a d a ka sus-ka sus d ia ta s d e ng a n d ia wa li fa kto r p e nye b a b
se hing g a a lte rna tif d e sa in d a p a t d ib ua t d e ng a n m e ng a ko m o d ir fa kto r-fa kto r
la in.
3.3. Pe rlunya d irum uska n
stra te g i m itig a si d a n up a ya p e ng ura ng a n
a kib a t b e nc a na Se b a g a i la ng ka h a wa l d a la m
up a ya p e na ng g ula ng a n b e nc a na a d a la h id e ntifika si ka ra kte ristik b e nc a na .
Ka ra kte ristik b e nc a na ini p e rlu d ip a ha m i o le h a p a ra tur p e m e rinta h d a n
m a sya ra ka t te ruta m a ya ng ting g a l d i wila ya h ya ng ra wa n b e nc a na . Up a ya
m e ng e na l ka ra kte ristik b e nc a na ya ng se ring te rja d i d i Ind o ne sia m e rup a ka n
sua tu up a ya m itig a si,se hing g a d iha ra p ka n d a m p a k d a ri b e nc a na
d a p a t d ikura ng i. Sa la h sa tu p e nye b a b tim b ulnya b e nc a na d i Ind o ne sia a d a la h
kura ng nya p e m a ha m a n te rha d a p ka ra kte ristik a nc a m a n b e nc a na . Se ring
ka li se o la h-o la h b e nc a na te rja d i se c a ra tib a -tib a se hing g a m a sya ra ka t kura ng
sia p m e ng ha d a p inya , a kib a tnya tim b ul b a nya k ke rug ia n b a hka n ko rb a n jiwa .
Pa d a ha l se b a g ia n b e sa r b e nc a na d a p a t d ip re d iksi wa ktu ke ja d ia nnya
d e ng a n ting ka t ke te p a ta n p e ra m a la n sa ng a t te rg a ntung d a ri ke te rse d ia a n
d a n ke sia p a n a la t se rta sum b e r d a ya m a nusia .
Pa d a d a sa rnya m itig a si m itig a tio n m e rup a ka n up a ya ya ng
d ila kuka n untuk m e ne ka n tim b ulnya d a m p a k b e nc a na , b a ik se c a ra fisik
struktura l m a up un m e la lui p e m b ua ta n b a ng una n-b a ng una n fisik, m a up un no n
58
Po te nsi Ba ha n G a a lia n d a n Po te nsi Be nc a na Ala m d i W ila ya h Sula we si Te ng a h Iria nto
Uno
fisik-struktura l m e la lui p e rund a ng - und a ng a n.
3.4. Pe ng ura ng a n Re siko Be nc a na Pe la ksa na a n
p e ng ura ng a n risiko
b e nc a na d i Ind o ne sia m e rup a ka n b a g ia n d a ri up a ya p e ng ura ng a n risiko
b e nc a na d i ting ka t g lo b a l d a n re g io na l. Be b e ra p a fo rum inte rna sio na l te la h
m e ng ha silka n ke se p a ka ta n- ke se p a ka ta n ya ng m e la nd a si up a ya
p e ng ura ng a n risiko b e nc a na d i ting ka t na sio na l. Ag a r d a p a t te rla ksa na
d e ng a n e fe ktif d a n e fisie n, up a ya p e ng ura ng a n risiko b e nc a na d i
Ind o ne sia p e rlu d id ukung d e ng a n la nd a sa n ya ng kua t d e ng a n m e ng a c u
p a d a ke se p a ka ta n-ke se p a ka ta n inte rna sio na l te rse b ut d a n p e ra tura n
p e rund a ng -und a ng a n d i Ind o ne sia . Da sa r a ta u la nd a sa n p e na ng g ula ng a n
re siko b e nc a na d iura ika n d ib a wa h ini :
•
La nd a sa n G lo b a l Ke sa d a ra n untuk m e la kuka n up a ya
p e ng ura ng a n risiko b e nc a na p a d a ling kup inte rna sio na l m e rup a ka n
to ng g a k a wa l se ka lig us la nd a sa n b a g i p e la ksa na a n up a ya se je nis p a d a
ling kup ya ng le b ih ke c il. Di ting ka t inte rna sio na l up a ya p e ng ura ng a n
risiko b e nc a na d ip e lo p o ri o le h Pe rse rika ta n Ba ng sa -Ba ng sa m e la lui
b e b e ra p a Re so lusi ya ng m e nye ruka n ke p a d a d unia untuk le b ih
m e m p rio rita ska n up a ya p e ng ura ng a n risiko b e nc a na se b a g a i b a g ia n ya ng
ta k te rp isa hka n d a la m p e m b a ng una n b e rke la njuta n. Da la m re so lusi ini
De wa n Eko no m i d a n So sia l m e ng ha ra p ka n a g a r PBB
m e m fo kuska n tind a ka n ke p a d a p e la ksa na a n Stra te g i Inte rna sio na l
untuk Pe ng ura ng a n Risiko Be nc a na Inte rna tio na l Stra te g y fo r Disa ste r
Re d uc tio n ISDR. Stra te g i ini m e rup a ka n la nd a sa n d a ri ke g ia ta n-
ke g ia ta n PBB d a la m p e ng ura ng a n risiko b e nc a na ya ng se ka lig us
m e m b e rika n a ra ha n ke le m b a g a a n m e la lui p e m b e ntuka n ke lo m p o k ke rja
linta s insta nsi-le m b a g a -o rg a nisa si.
Stra te g i p e ng ura ng a n risiko b e nc a na m e nc a kup ke g ia ta n-ke g ia ta n ja ng ka
m e ne ng a h sa m p a i ja ng ka p a nja ng ya ng m e m a nfa a tka n ilm u
p e ng e ta hua n d a n te kno lo g i. Sa sa ra n uta m a ISDR a d a la h untuk: 1
m e wujud ka n ke ta ha na n m a sya ra ka t te rha d a p d a m p a k b e nc a na a la m ,
te kno lo g i d a n ling kung a n; 2 m e ng ub a h p o la p e rlind ung a n
te rha d a p b e nc a na m e nja d i m a na je m e n risiko b e nc a na d e ng a n
m e la kuka n p e ng g a b ung a n stra te g i p e nc e g a ha n risiko ke d a la m ke g ia ta n
p e m b a ng una n b e rke la njuta n.
•
Stra te g i Yo ko ha m a Stra te g i Yo ko ha m a d ite ta p ka n p a d a
ta hun 1994. Do kum e n ini m e rup a ka n p a nd ua n inte rna sio na l b a g i up a ya
p e ng ura ng a n risiko d a n d a m p a k b e nc a na . Stra te g i Yo ko ha m a
m e nitikb e ra tka n p a d a up a ya untuk m e la kuka n ke g ia ta n ya ng siste m a tik
untuk m e ne ra p ka n up a ya p e ng ura ng a n risiko b e nc a na d a la m
p e m b a ng una n b e rke la njuta n.
•
Ke ra ng ka Aksi Hyo g o De ng a n m e m p e rha tika n b e b e ra p a
a sp e k up a ya p e ng ura ng a n risiko b e nc a na , Ko nfe re nsi Pe ng ura ng a n
Be nc a na Dunia Wo rld C o nfe re nc e o n Disa ste r Re d uc tio n ya ng
d ise le ng g a ra ka n p a d a b ula n Ja nua ri ta hun 2005 d i Ko b e , m e ng ha silka n
b e b e ra p a sub sta nsi d a sa r d a la m m e ng ura ng i ke rug ia n a kib a t
b e nc a na , b a ik ke rug ia n jiwa , so sia l, e ko no m i d a n ling kung a n. Sub sta nsi
d a sa r te rse b ut p e rlu m e nja d i ko m itm e n p e m e rinta h, o rg a nisa si-
o rg a nisa si re g io na l d a n inte rna sio na l,
59
Jurna l SMARTe k, Vo l. 8, No . 1, Pe b rua ri 2010: 50 - 62
m a sya ra ka t, swa sta , a ka d e m isi d a n p a ra p e m a ng ku ke p e nting a n te rka it
la innya . Dia nta ra stra te g i p e nting ya ng ya ng te la h d irum uska n p o int
p e rta m a ya ng sa ng a t p e nting a d a la h d im a suka nnya risiko b e nc a na d a la m
ke b ija ka n, p e re nc a na a n d a n p ro g ra m -p ro g ra m p e m b a ng una n
b e rke la njuta n se c a ra te rp a d u d a n e fe ktif, d e ng a n p e ne ka na n khusus
p a d a p e nc e g a ha n, m itig a si, p e rsia p a n d a n p e ng ura ng a n
ke re nta na n b e nc a na . Pe ng e m b a ng a n d a n p e ng ua ta n
institusi, m e ka nism e d a n ka p a sita s ke le m b a g a a n p a d a se m ua
ting ka ta n, khususnya p a d a m a sya ra ka t se hing g a m a sya ra ka t
d a p a t m e ning ka tka n ke ta ha na n te rha d a p b e nc a na se c a ra siste m a tik.
•
Ling kup Ne g a ra -Ne g a ra Ase a n Pa d a ling kup ne g a ra -ne g a ra ASEAN
te la h d ise p a ka ti ASEAN Ag re e m e nt o n Disa ste r Ma na g e m e nt a nd
Em e rg e nc y Re sp o nse .
•
Re nc a na Aksi Be ijing Re nc a na Aksi Be ijing Be ijing Ac tio n
Pla n m e rum uska n stra te g i d a n p o la ke m itra a n d a la m p e na ng a na n d a n
p e ng ura ng a n b e nc a na d i ka wa sa n Asia d e ng a n m e lib a tka n se m ua p iha k
te rka it. Se la in m e ne g a ska n ke m b a li ko m itm e n te rha d a p p e la ksa na a n
Ke ra ng ka Aksi Hyo g o , Re nc a na Aksi Be ijing jug a m e ng ha silka n
ke se p a ka ta n b a hwa se m ua ne g a ra d i Asia d iha ra p ka n se g e ra
m e m p rio rita ska n p e nyusuna n Re nc a na Aksi Na sio na l-
Pe na ng g ula ng a n Re siko Be nc a na RAN-PRB.
Ka wa sa n Asia m e rup a ka n ka wa sa n ya ng ra wa n b e nc a na , b a ik b e nc a na
a la m , wa b a h p e nya kit m a up un b e nc a na so sia l. Untuk itu ke rja sa m a
re g io na l d a la m p e ng ura ng a n risiko b e nc a na d i Asia m utla k d ila kuka n
d a n d id ukung o le h le m b a g a d a n institusi ke rja sa m a re g io na l d a n sub -
re g io na l ya ng a d a .
•
La nd a sa n Na sio na l Und a ng -und a ng Da sa r ta hun 1945
m e m ua t p a sa l-p a sa l ya ng b e rhub ung a n d e ng a n ke wa jib a n
Ne g a ra Re p ub lik Ind o ne sia untuk m e lind ung i ra kya tnya d a ri b e nc a na .
Aline a ke e m p a t Pe m b uka a n Und a ng - und a ng Da sa r ta hun 1945 d e ng a n
je la s m e nya ta ka n b a hw a “ Ne g a ra Re p ub lik Ind o ne sia b e rta ng g ung
ja wa b m e lind ung i se g e na p b a ng sa Ind o ne sia d a n se luruh tum p a h d a ra h
Ind o ne sia ” , ya kni m e m b e rika n p e rlind ung a n te rha d a p ke hid up a n
d a n p e ng hid up a n te rm a suk p e rlind ung a n d a ri a nc a m a n b e nc a na
d a la m ra ng ka m e wujud ka n ke se ja hte ra a n um um ya ng ke m ud ia n
d ite rje m a hka n ke d a la m p a sa l 12 d a n 33 a ya t 3. Be rb a g a i und a ng -und a ng
a ta u p un p e ra tura n te la h d ite ta p ka n d a la m up a ya m e m b e rika n
p e rlind ung a n ke p a d a ra kya t d a ri b e nc a na se p e rti Und a ng -und a ng
No m o r 6 ta hun 1974 te nta ng Po ko k- Po ko k Ke se ja hte ra a n So sia l, Und a ng -
und a ng No m o r 20 ta hun 1982 te nta ng Ke te ntua n Um um Pe rta ha na n Da n
Ke a m a na n Ne g a ra , Und a ng -und a ng No m o r 4 ta hun 1984 te nta ng Pe nya kit
Me nula r, Und a ng -und a ng No m o r 32 ta hun 1992 te nta ng Ke se ha ta n,
Und a ng -und a ng No m o r 24 ta hun 1992 te nta ng Pe re nc a na a n Ta ta Rua ng ,
Und a ng -und a ng No m o r 23 ta hun 1997 te nta ng Pe ng e lo la a n Ling kung a n
Hid up , Und a ng -und a ng No m o r 41 ta hun 1999 te nta ng Ke huta na n,
Und a ng -und a ng No m o r 22 ta hun 2001 te nta ng Minya k d a n G a s, Und a ng -
und a ng No m o r 2 ta hun 2002 te nta ng Ke p o lisia n, Und a ng -und a ng No m o r 3
60
Po te nsi Ba ha n G a a lia n d a n Po te nsi Be nc a na Ala m d i W ila ya h Sula we si Te ng a h Iria nto
Uno
ta hun 2002 te nta ng Pe rta ha na n Ne g a ra , Und a ng -und a ng No m o r 32
ta hun 2004 te nta ng Pe m e rinta ha n Da e ra h, Und a ng -und a ng No m o r 7
ta hun 2004 te nta ng Sum b e r Da ya Air, Pe ra tura n Pre sid e n No m o r 7 ta hun
2005 te nta ng Re nc a na Pe m b a ng una n Ja ng ka Me ne ng a h.
Se sua i a m a na t ke se p a ka ta n- ke se p a ka ta n d i ting ka t inte rna sio na l
d a n re g io na l, p e ng ura ng a n risiko b e nc a na wa jib d ija d ika n sa la h sa tu
p rio rita s p e m b a ng una n na sio na l. Pe m e rinta h Ind o ne sia b e rko m itm e n
untuk se g e ra m e la ksa na ka n ke se p a ka ta n te rse b ut d e ng a n
m e m a sukka n up a ya p e ng ura ng a n risiko b e nc a na ke d a la m ke ra ng ka
p e m b a ng una n na sio na l, ya ng a ka n d itua ng ka n d a la m Re nc a na
Pe m b a ng una n Ja ng ka Me ne ng a h d a n Re nc a na Ke rja Pe m e rinta h.
Pe mb ua ta n d a n Up d a ting Pe ta Ra wa n Be nc a na d a n La m p ira nnya
Pe re nc a na a n p e m b a ng una n se c a ra inte g ra l se p a tutnya sud a h
m e ng inte g ra sika n a sp e k ling kung a n te rm a suk d id a la m nya a sp e k
ke ra wa na n te rha d a p b e nc a na a la m . Ha l ini d im a ksud ka n a g a r kira nya ha sil
p e m b a ng una n tid a k b e rsifa t m e rusa k a ta u m e nye b a b ka n d e g ra d a si
ling kung a n la innya . Untuk te rc a p a inya m a ksud ini m e nja d i ke b utuha n
p e nting te rse d ia nya d a ta b a se b e rup a p e ta -p e ta ya ng m e nunjuka n zo na si
ke sta b ila n le re ng a ta up un p e ta -p e ta se je nisnya ya ng p a d a intinya a ka n
m e nja d i d a sa r p e re nc a na a n p e m b a ng una n.
Pe ng ura ng a n re siko b e nc a na a ta s d a sa r la nd a sa n inte rna sio na l m a up un
na sio na l d ia ta s se ha rusnya m e ng instruksika n b a g i b a d a n
p e re nc a na a n, insta nsi a ta up un le m b a g a te rka it la innya untuk
m e nyia p ka n p e ta ra wa n b e nc a na a ta u se je nisnya ya ng jug a ha rus
sud a h te rup d a te tid a k te rla lu e kstrim p e rb e d a a n a nta ra sum b e r sa tu
d e ng a n ya ng la innya . Up d a te m a nja d i sa ng a t p e nting m e ng ing a t
p e ng a la m a n se la m a ini m e nunjukka n b a hwa d a ta ya ng a d a tid a k sinkro n
d e ng a n ko nd isi nya ta la p a ng a n. Ka re na nya , p e ng g a ng g a ra n se tia p
ta hun ha rus d ia lo ka sika n khusus untuk p e nyia p a n d a ta b a se ya ng va lid .
4. Pe nutup