17
6. Hasil Perhitungan Radiator
Hasil perhitungan yang ditampilkan dalam tugas akhir ini diperoleh dari beberapa kondisi masukan yang terdiri dari seri penukar kalor jenis Radiator, tinggi penukar
kalor, laju aliran massa Air, temperatur Air masuk, temperatur Air keluar, dan temperatur udara masuk.
Pada perhitungan desain penukar kalor jenis Radiator terdiri dari dua bagian
saluran yaitu saluran dalam pipa flat dan saluran luar pipa flat. Untuk saluran dalam pipa diisi oleh fluida panas berupa Air, sedangkan saluran luar pipa bagian sir ip
bengkok diisi oleh fluida dingin berupa udara lingkungan. Penukar kalor ini mempunyai beberapa seri plat bengkok yang dipopulerkan oleh Kays dan London, tiga
diantaranya yaitu 12.00T, 11.1, dan 14.7 dengan masing- masing karakteristik rancangannya. Angka 12.00, 11.1, dan 14.7 menunjukkan banyaknya sirip tiap inci.
Sedangkan huruf T menunjukkan permukaan yang dilalui fluida
Triangular
.
Hasil perhitungan perancangan penukar kalor jenis Radiator diberikan pada Tabel 1 variasi m
air
, Tabel 2 variasi T
air,out
, dan Tabel 3 variasi L1
Tabel 1 Hasil perancangan Radiator variasi laju aliran massa Air
Masukan
input
Seri pipa flat sisi Air A2
A2 A2
Seri plat sisi udara 14.7
14.7 14.7
Panjang penukar kalor, L1 mm 300
300 300
Laju aliran massa Air kgjam 800
900 1000
18
Temperatur udara masuk ˚C 30
30 30
Temperatur Air keluar ˚C 68
68 68
Temperatur Air masuk ˚C 84
84 84
Hasil
output
Panjang penukar kalor, L1 mm 300
300 300
Lebar penukar kalor, L2 mm 22
22 22
Tinggi penukar kalor, L3 mm 369
381 400
Jarak antar plat pemisah sisi udara, b
udara
mm 8.38
8.38 8.38
Panjang pipa flat mm 22.10
22.10 22.10
Lebar pipa flat mm 3.05
3.05 3.05
Tebal sirip sisi udara mm 0.152
0.152 0.152
Tebal Pipa flat sisi Air mm 0.254
0.254 0.254
Jumlah laluan udara 32
34 35
Jumlah laluan Air 31
33 34
Luas frontal sisi udara m
2
0.1088 0.157
0.1191 Luas frontal sisi Air m
2
0.0080 0.0085
0.0088 Luas aliran bebas sisi udara m
2
0.0709 0.0754
0.0776 Luas aliran bebas sisi Air m
2
0.0017 0.0018
0.0019 Material plat sisi udara
Aluminium Aluminium
Aluminium Material pipa flat sisi Air
Aluminium Aluminium
Aluminium Jumlah sirip tiap laluan sisi udara
214 222
233 Panjang plat tiap laluan sisi udara
mm 1831
1899 1993
Lebar plat tiap laluan sisi udara mm
22 22
22
Panjang pipa flat tiap laluan sisi Air mm
300 300
300
Luas perpindahan panas sisi udara m
2
40.51 44.52
48.10
19
Luas perpindahan panas sisi Air m
2
7.66 8.42
9.10 Temperatur udara masuk ˚C
30 30
30 Temperatur udara
keluar ˚C 82
82 82
Temperatur Air masuk ˚C 84
84 84
Temperatur Air keluar ˚C 68
68 68
Laju perpindahan panas Watt 16309
18348 20386
Laju aliran massa udara kgjam 1040
1170 1300
Laju aliran massa Air kgjam 800
900 1000
Kecepatan udara masuk ms 3.82
4.05 4.37
Kecepatan Air masuk ms 0.13
0.14 0.15
Koefisien perpindahan panas total Wm
2
.K 37.25
38.12 39.21
Beda temperatur rata-rata logaritmik ˚C
13.51 13.51
13.51
Efektivitas penukar kalor 94.8
94.8 94.8
P ressure drop
sisi udara Nm
2
15.25 16.54
18.42
P ressure drop
sisi Air Nm
2
4.85 5.34
6.08
20
Tabel 2 Hasil perancangan Radiator variasi Temperatur Air keluar
Masukan
input
Seri pipa flat sisi Air A2
A2 A2
Seri plat sisi udara 14.7
14.7 14.7
Panjang penukar kalor, L1 mm 300
300 300
Laju aliran massa Air kgjam 1000
1000 1000
Temperatur udara masuk ˚C 30
30 30
Temperatur Air keluar ˚C 55
60 65
Temperatur Air masuk ˚C 84
84 84
Hasil
output
Panjang penukar kalor, L1 mm 300
300 300
Lebar penukar kalor, L2 mm 22
22 22
Tinggi penukar kalor, L3 mm 617
466 428
Jarak antar plat pemisah sisi udara, b
udara
mm 8.38
8.38 8.38
Panjang pipa flat mm 22.10
22.10 22.10
Lebar pipa flat mm 3.05
3.05 3.05
Tebal sirip sisi udara mm 0.152
0.152 0.152
Tebal Pipa flat sisi Air mm 0.254
0.254 0.254
Jumlah laluan udara 54
41 38
Jumlah laluan Air 53
40 37
Luas frontal sisi udara m
2
0.1842 0.1397
0.1294 Luas frontal sisi Air m
2
0.0136 0.0103
0.0095 Luas aliran bebas sisi udara m
2
0.1200 0.0910
0.0843 Luas aliran bebas sisi Air m
2
0.0136 0.0022
0.0021 Material plat sisi udara
Aluminium Aluminium
Aluminium Material pipa flat sisi Air
Aluminium Aluminium
Aluminium Jumlah sirip tiap laluan sisi udara
359 271
249 Panjang plat tiap laluan sisi udara
mm 3071
2318 2130
21
Lebar plat tiap laluan sisi udara mm
22 22
22
Panjang pipa flat tiap laluan sisi Air mm
300 300
300
Luas perpindahan panas sisi udara m
2
114.85 65.81
55.98
Luas perpindahan panas sisi Air m
2
21.73 12.45
10.59 Temperatur udara masuk ˚C
30 30
30 Temperatur udara keluar ˚C
81 82
83 Temperatur Air masuk ˚C
84 84
84 Temperatur Air keluar ˚C
55 60
65 Laju perpindahan panas Watt
33541 32874
24231 Laju aliran massa udara kgjam
2338 2079
1560 Laju aliran massa Air kgjam
1000 1000
1000 Kecepatan udara masuk ms
5.08 5.92
4.82 Kecepatan Air masuk ms
0.10 0.13
0.14 Koefisien perpindahan panas total
Wm
2
.K 37.58
41.85 40.14
Beda temperatur rata-rata logaritmik ˚C
9.71 14.92
13.48
Efektivitas penukar kalor 95.45
88.87 93.81
P ressure drop
sisi udara Nm
2
22.86 29.31
21.44
P ressure drop
sisi Air Nm
2
2.95 4.68
5.31
22
Tabel 3 Hasil perancangan Radiator variasi Panjang penukar kalor, L1
Masukan
input
Seri pipa flat sisi Air A2
A2 A2
Seri plat sisi udara 14.7
14.7 14.7
Panjang penukar kalor, L1 mm 250
300 350
Laju aliran massa Air kgjam 1000
1000 1000
Temperatur udara masuk ˚C 30
30 30
Temperatur Air keluar ˚C 68
68 68
Temperatur Air masuk ˚C 84
84 84
Hasil
output
Panjang penukar kalor, L1 mm 250
300 350
Lebar penukar kalor, L2 mm 22
22 22
Tinggi penukar kalor, L3 mm 430
400 369
Jarak antar plat pemisah sisi udara, b
udara
mm 8.38
8.38 8.38
Panjang pipa flat mm 22.10
22.10 22.10
Lebar pipa flat mm 3.05
3.05 3.05
Tebal sirip sisi udara mm 0.152
0.152 0.152
Tebal Pipa flat sisi Air mm 0.254
0.254 0.254
Jumlah laluan udara 38
35 33
Jumlah laluan Air 37
34 32
Luas frontal sisi udara m
2
0.1078 0.1191
0.1309 Luas frontal sisi Air m
2
0.0095 0.0088
0.0083 Luas aliran bebas sisi udara m
2
0.0702 0.0776
0.0853 Luas aliran bebas sisi Air m
2
0.0021 0.0019
0.0018 Material plat sisi udara
Aluminium Aluminium
Aluminium Material pipa flat sisi Air
Aluminium Aluminium
Aluminium Jumlah sirip tiap laluan sisi udara
250 233
214 Panjang plat tiap laluan sisi udara
mm 2139
1993 1831
23
Lebar plat tiap laluan sisi udara mm
22 22
22
Panjang pipa flat tiap laluan sisi Air mm
250 300
350
Luas perpindahan panas sisi udara m
2
46.86 48.10
48.79
Luas perpindahan panas sisi Air m
2
8.87 9.10
9.23 Temperatur udara masuk ˚C
30 30
30 Temperatur udara keluar ˚C
82 82
82 Temperatur Air masuk ˚C
84 84
84 Temperatur Air keluar ˚C
68 68
68 Laju perpindahan panas Watt
20386 20386
20386 Laju aliran massa udara kgjam
1300 1300
1300 Laju aliran massa Air kgjam
1000 1000
1000 Kecepatan udara masuk ms
4.82 4.37
3.97 Kecepatan Air masuk ms
0.14 0.15
0.16 Koefisien perpindahan panas total
Wm
2
.K 40.25
39.21 38.66
Beda temperatur rata-rata logaritmik ˚C
13.51 13.51
13.51
Efektivitas penukar kalor 94.80
94.80 94.80
P ressure drop
sisi udara Nm
2
12.49 18.42
16.11
P ressure drop
sisi Air Nm
2
4.40 6.08
7.83
24
7. Validasi