KAJIAN YURIDIS PUTUSAN MAHKAMAH KONSTITUSI NOMOR 5/PUU-X/2012 ATAS PEMENUHAN HAK DASAR PENDIDIKAN YANG TIDAK DISKRIMINATIF BERDASARKAN KONSEP HAK EKONOMI, SOSIAL, DAN BUDAYA

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:

p
tt

h

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h

h

SKRIPSI
KAJIAN YURIDIS PUTUSAN MAHKAMAH KONSTITUSI
NOMOR 5/PUU-X/2012 ATAS PEMENUHAN HAK DASAR
PENDIDIKAN YANG TIDAK DISKRIMINATIF
BERDASARKAN KONSEP HAK EKONOMI, SOSIAL, DAN
BUDAYA

LEGAL ANALYSIS CONCERNING INDONESIAN CONSTITUTIONAL
COURT DECISION NUMBER 5/PUU-X/2012 REGARDING THE
FULFILLMENT OF THE BASIC RIGHT OF NON DISCRIMINATION
EDUCATION IN THE LIGHT OF ECONOMIC, SOCIAL, AND CULTURAL
RIGHTS CONCEPT

ANGGRI HENDARJATI
NIM. 090710101241

KEMENTERIAN PENDIDIKAN DAN KEBUDAYAAN
UNIVERSITAS JEMBER
FAKULTAS HUKUM

2013
/

c.id

lib
tp://

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/

/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

y.u

ry.u

h

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
http
SKRIPSI

ht

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra

/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

/

d/
d/
d/
ac.i
ac.i
ac.i
.
.
.
j
j
j
e
e
e
y
y.un
y.un
y.un
r
r
r
r
a
a
a
a
r
r
r
r
lib
KAJIAN
KONSTITUSI
://libYURIDIS PUTUSANttpMAHKAMAH
://lib
://lib
tp://
http
h
http
NOMOR 5/PUU-X/2012 ATAS PEMENUHAN HAK DASAR
PENDIDIKAN YANG
TIDAK DISKRIMINATIF
/
id/
id/
.
.
.id/
c
c
cSOSIAL,
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
BERDASARKAN
KONSEP
HAK
EKONOMI,
DAN
e
e
e
e
y.un
y.un
y.un
y.un
r
r
r
r
a
a
a
a
r
r
r
r
BUDAYA
lib
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h
h
c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

.id/

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

ac
nej.

ry.u
ry.u
ry.u
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
LEGAL:/ANALYSIS
CONCERNING INDONESIAN
CONSTITUTIONAL
/l
/l
://l
ttp
ttp:/
h
http
COURT
DECISION NUMBERh5/PUU-X/2012
REGARDING THE
FULFILLMENT OF THE BASIC RIGHT OF NON DISCRIMINATION

/
/
/
id/ CULTURAL
c.idEDUCATION IN THE LIGHT
c.id OF ECONOMIC, SOCIAL,
c.AND
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
RIGHTS CONCEPTry.une
.une
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
a
r
r
r
libr
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h
h
/

c.id

j.a
.une

rary

lib
tp://

/

c.id

j.a
.une

rary

://lib
http

/

c.id

j.a
.une

ry
ibra
l
/
/
:
ANGGRI HENDARJATI
http

/

c.id

j.a
.une

rary

://lib
http

NIM. 090710101241

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ary
/libr

j.a
.une

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

h
.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

ac
nej.

ry.u
ry.u
ry.u
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
://l
://l DAN KEBUDAYAAN
://l
KEMENTERIAN
PENDIDIKAN
http
http
http
UNIVERSITAS JEMBER
.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
FAKULTAS HUKUM
.une
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
r
2013
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

/

c.id

tp:/

ry.u

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

libra
/
/
:
p
t

.id/

ac
nej.

/

c.id

j.a
.une

:/
http

ary
/libr

/

c.id

ii

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

y.u

y.u

/

rary

lib
tp://

.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
t

/

rary

://lib
http

ac
nej.

rary

/

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

y.u

/

y.u

rary

://lib
http

ry.u

y.u

/
rary

://lib
http

y.u

/

ht

c.id

j.a
.une

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

Al-Qur’an, 2 (Q.S. Al-Baqarah) : 148

c.id

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

rary

.id/

y.u

1

ry.u

h

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

j.a
.une

.id/

ry.u

y.u

ry.u

h

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

.id/

ry.u

h

ac
nej.

rary

://lib
http

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

j.a
.une

rary

://lib
http
iii

/

c.id

j.a
.une

.id/

ry.u

ry.u

/

c.id

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

j.a
.une

.id/

ry.u

ac
nej.

ht

/

rary

://lib
http

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

j.a
.une

.id/

r
ibra
l
/
/
:
tp

h

c.id

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ht

c.id

ac
nej.

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

ht

libra
/
/
:
p
t

h

.id/

y.u

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

rary

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

h

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ry.u

lib
tp://

/

c.id

h

.id/

j.a
.une

rary

://lib
http

Fisabililhaq Fastabiqulkhoirot1

c.id

/

c.id

j.a
.une

a
.a
(Berlomba-Lomba
Kebaikan Dan Berjuang
nejDalam
nej. Di Jalan Allah)

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

/

c.id

j.a
.une

://lib
http

h

libra
/
/
:
p
t

y.u

ht

c.id

j.a
.une

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

MOTTO
ht

c.id

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
j.a
.une

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

h

.id/

y.u

lib
tp://

ry.u

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

/

rary

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

y.u

ht

/

c.id

j.a
.une

/

c.id

ary
Skripsi ini saya
kepada :
librpersembahkan

j.a
.une

rary

://lib
http

://
http

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

PERSEMBAHAN
ht

c.id

lib
tp://

.id/

ac
nej.

ht
j.a
.une

ry.u

h

.id/

y.u

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

/

c.id

j.a
.une

rary

://lib
http

1. Ayahanda Hendro Noesantoro dan Ibunda Sri Wiyandari tercinta yang

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

/
/
telah senantiasa mendoakan,
memberikan kasih csayang,
dukungan,
.id/
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
une
.une
.une
motivasirdan
ary.nasihat selama ini;
rary
rary
://lib

://lib

.id/

ac
nej.

u

ry.
a
r
b
i
://l

tempat saya menimba ilmu;

id/

un

un

ry.
a
r
b
i
://l

y.u

y.u

/

rary

.id/

rary

://lib
http

ry.u

ry.u

ry.u

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

/

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

:/
http

ary
/libr

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

/

ht

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

ht

c.id

ary
/libr

.id/

ac
nej.

ht
j.a
.une

ry.u

h

.id/

y.u

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

ry.u

h

.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

.id/

ry.u

h
ac
nej.

rary

://lib
http

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

iv

j.a
.une

rary

://lib
http

/

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

j.a
.une

.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
t

/

rary

://lib
http

ac
nej.

y.u

ht

c.id

j.a
.une

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

c.id

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

lib
tp://

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ry.u

h

.id/

y.u

j.a
.une

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

http

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

id/

c.
3. Para Guru dan Dosen
ac. menjadi sosok suri
ej.a yang telah memberikan ilmu
ej.dan
ry.
a
r
tauladan;
b
i
://l
http

tp

tp:/

://lib

ttp
2. hAlmamater
yang saya banggakan
http Fakultas Hukum Universitas
httpJember,

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

ry.u

h

.id/

y.u

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

KAJIAN
YURIDIS PUTUSAN MAHKAMAH
KONSTITUSI NOMOR
ht
ht
ht

5/PUU-X/2012 ATAS PEMENUHAN HAK DASAR PENDIDIKAN YANG

d/
d/
id/
.id/ EKONOMI,
KONSEP
ac.i TIDAK DISKRIMINATIF
ac.BERDASARKAN
acHAK
ac.i
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
y.un
y.un SOSIAL, DAN BUDAYA
y.un
y.un
r
r
r
r
a
a
a
a
r
r
r
r
lib
://lib
://lib
://lib
tp://
http
http
http
.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
eCONSTITUTIONAL
e
LEGAL ANALYSIS
CONCERNING
INDONESIAN
y.un
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
COURT
REGARDING THE
://libDECISION NUMBER 5/PUU-X/2012
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
FULFILLMENT OF THE BASIC RIGHT OF NON DISCRIMINATION

/
/
/
IN THE LIGHT
id/ CULTURAL
.idEDUCATION
c.id OF ECONOMIC, SOCIAL,
c.AND
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
RIGHTS CONCEPTry.un
.une
.une
y
y
r
r
a
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

.id/

.id/ SKRIPSI

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

ht

Diajukan sebagai salah satu syarat untuk memperoleh gelar Sarjana Hukum pada

d/
ac.i

.id/

ry.u

ry

libra
tp://

ry.u

a
/libr
/
:
p
t
t

a
/libr
/
:
p
t
t

h

.id/

ry.u

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h

rary

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

ry.u
a
r
b
i
://l
ANGGRI HENDARJATI
http

/

c.id

j.a
.une

://lib
http

h

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
t

.id/

c
ac Jember
Program StudinIlmu
ej.a Hukum Fakultas Hukum Universitas
nej.

j.
.une

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h

NIM. 090710101241

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

d/
ac.i

nej.

y.u

ary
/libr

tp:/

ry.u

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h

h

UNIVERSITAS JEMBER

/
.id/
cFAKULTAS
c.id
HUKUM
a
a
.
.
j
j
.une
.une
y
y
r
r
a
a
JEMBERlibr
r
://lib
p
t
tp://
t
t
h
h
2013

/

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

/

c.id

j.a
.une

:/
http

ary
/libr

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

/

c.id

v

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ht
id/

ac.
nej.

ry.u

libra
tp://

ry.u
a
r
b
://li
http DISETUJUI
SKRIPSI INI TELAH

.id/

.id/

ry.u

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

ac
nej.

ry.u

rary

.id/

ry.u

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

y.u

ary
/libr

y.u

ary
/libr

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

/

ht

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

ht

/
:/
http

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
c.id

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

h

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

y.u

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

h

j.a
.une

rary

://lib
http

/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
NIP.
197509302002121006
e
e
y.un
y.un
r
r
a
a
r
r
://lib
://lib
p
p
t
t
t
t
h
h

.id/

r
ibra
l
/
/
:
tp

/

c.id

j.a
.une

Gautama Budi Arundhati, S.H., LL.M.

ac
nej.

libra
/
/
:
p
t

/

c.id

j.a
.une

://lib
http

h

libra
/
/
:
p
t

y.u

ht

id

ry.u

nej

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

a
/libr
/
:
p
t
t

id/
.ac.

.id/

ac
nej.

Pembantu
Pembimbing
/

ry.u

libra
tp://

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

y.u

ac.
nej.

ac
nej.

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
id/

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

y.u

ac.
nej.

ry.u

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

h

/
NIP.
.id196112021988022001

y.u

rary

://lib
http

libra
/
/
:
p
tt

Antikowati, S.H.,M.H

.id/

ac
nej.

j.a
.une

.id/

ac
nej.

/

c.id

.u

http

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

.id/

.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
t

y.u

Pembimbing

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

Oleh: ibrary
://l

h
ac
nej.

.id/

ac
nej.

TANGGAL
30 MEI 2013
d/
.id/
c
a
ac.i
.
.
j
j
e
e
y.un
y.un
r
r
a
a
r
r
://lib
://lib
http
http

ac
nej.

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

h

.id/

y.u

tp:/

ry.u

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

/

c.id

vi

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

ry.u

h

.id/

y.u

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

y.u

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

PENGESAHAN
ht

ht

dengan judul :
/
d/
d/
d/
idSkripsi
ac.i
ac.i
ac.i
.
.
.
j
j
j
e
e
e
un
y.unPUTUSAN MAHKAMAH
y.KONSTITUSI
y.un
r
r
r
a
a
a
KAJIAN lYURIDIS
NOMOR
r
r
r
ib
lib
lib
tp://
tp://
tp://
t
t
t
h
h
h
5/PUU-X/2012 ATAS PEMENUHAN HAK DASAR PENDIDIKAN YANG

ac.
nej.

ry.u

libra
tp://

TIDAK DISKRIMINATIF BERDASARKAN
KONSEP HAK
/
/ EKONOMI,

id/
.ac.

nej

ry.u

libra
/
/
:
p
t

c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
e SOSIAL, DAN BUDAYA
e
y.un
y.un
r
r
a
a
r
r
://lib
://lib
p
p
t
t
t
t
h
h
Oleh :

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

Fakultas Hukum

.id/

ac
nej.

ry.u

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

h

.id/

ac
nej.

ry.u

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h

h

/

une

u

ry.
libra

://

http
/

c.id

ary
/libr

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

/

.id/

.id
.id
Dr. Widodo
j.ac Ekatjahjana, S.H., M.Hum.
j.ac

ac
nej.

j.a
.une

.id/

ac
nej.

.id/

Dekan,

libra
/
/
:
p
tt

h

tp://

.id/

ac
nej.

y.u
Pendidikan dan
Kebudayaan
rKementerian
ry.u
a
r
b
i
://l
Universitas
http Jember

.id/

.une
y
r
a
r
NIP. 197105011993031001
://lib
p
t
t
h
/

c.id

j.a
.une

:/
http

ary
/libr

/

c.id

j.a
.une

/libr
/libr
/
/
:
:
p
p
t
t
NIP: 197509302002121006
ht
ht

.id/Mengesahkan :

h

ry.
libra

/

c.id

j.a
.une

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

GautamaarBudi
y Arundhati., S.H., LL.Mary

/libr
/
:
p
t
NIP:
ht 196112021988022001

ry.u

libra
/
/
:
p
t

/

Antikowati,
aryS.H.,M.H

.id/

.id/

ac
nej.

ht

c.id

j.a
.une

ac
nej.

libra
/
/
:
p
t

.id/

ac
nej.

ht

/

ry

h

lib
tp://

ht

libra
tp://

ry.u

.u
Dosen
raryPembantu Pembimbing

lib
tp://

c.id

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

NIM. 090710101241

.u
Dosen Pembimbing
rary

j.a
.une

h

ry.u

ra
Anggri Hendarjati
://lib

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ry.u

.id/

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

http

h
.id/

tp:/

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
/

vii

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

ry.u

h

.id/

y.u

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

y.u

PENETAPAN PANITIA
PENGUJI
ht

ht

di hadapan Panitia
/
d/
idDipertahankan
.id/ Penguji pada :
c
a
ac.i
.
.
j
j
e
e
y.un
y.un
r
r
a
a
Hari
:
Kamis
r
r
lib
lib
tp://
tp://
t
t
h
h
Tanggal
: 30 (Tiga Puluh)

ry.u

nej

ry.u

libra
/
/
:
p
t

Bulan

: Mei

Tahun

: 2013 unej.a

id/
.ac.

/

ry.u

h

.id/

.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
Ketua
p
tt

libra
/
/
:
p
tt

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

NIP. 196802191992011001

j.
.une

rary

lib
tp://

j.
.une

rary

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht M.H.
Rosita Indrayati. S.H.,
NIP. 197805312005012001

d/
ac.i

://lib
http

.id/

ac
nej.

y.u

ht Mulyono, S.H, M.Hum.
H. Eddy
d/
ac.i

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

Sekretaris h

.id/

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

h

.id/

ac
nej.

h

Panitia Penguji : ry.u

h

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

Diterima oleh Panitia Penguji Fakultas Hukum Universitas Jember :

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

rary

://lib
http

ry.u

ry.

/

c.id

j.a
.une

.id/

c.id

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac.
nej.

libra
tp://

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

/

c.id

j.a
.une

rary

://lib
http

/

c.id

j.a
.une

rary

://lib
http

Anggota Penguji :

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

.id/

u
Antikowati, S.H.,M.H
ary.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

.id/

.u

l

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ary
/libr

ary
/libr

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

/

c.id

j.a
.une

:/
http

://l

ht

/

.u

ry
....................................
ibra
.id/

y.u

c.id

ac
nej.

http

h

ht
j.a
.une

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

ibr

://l
http

.id/

ary
Gautama Budi
S.H., LL.M
ibrArundhati.,
tp://

ac
nej.

....................................ary.u

h

ac
nej.

.id/

tp:/

ry.u

ht
NIP: 197509302002121006

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

libr
/
/
:
p
NIP: 196112021988022001
htt

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

/

viii

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

/

rary

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

y.u

/

ht

c.id

j.a
.une

/

c.id

j.a
.une

ry
ry
Saya sebagai lpenulis
ibra yang bertanda tangan di lbawah
ibra ini:
://
http

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

PERNYATAAN
ht

c.id

lib
tp://

.id/

ac
nej.

ht
j.a
.une

ry.u

h

.id/

y.u

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

/

c.id

j.a
.une

rary

://lib
http

://
http

Nama : Anggri Hendarjati

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

/

.id/

c.id

a
: 090710101241
nej.

NIM

ry.u

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

Menyatakan
dengan sesungguhnya
h
h bahwa sripsi yang berjudul:
h ”Kajian
Yuridis Putusan Mahkamah Konstitusi Nomor 5/PUU-X/2012 Atas Pemenuhan

/
/
/
/
c.idHak Dasar Pendidikan jYang
c.idTidak Diskriminatif Berdasarkan
c.id Konsep Hak
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
a
a
a
a
Ekonomi, Sosial,
karya sendiri, kecuali lijika
r dan Budaya” adalah benar-benar
r
r
libr
://lib
://lib
:// b
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h sumbernya, dan belum pernah
h diajukan
dalam hpengutipan substansi disebutkan
pada
jawab atas
/ institusi manapun, serta bukan
/ karya jiplakan. Saya bertanggung
/

/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
keabsahan dan kebenaran
une yang harus dijunjung ry.une
.une isinya sesuai dengan sikap
.ilmiah
y
y
r
r
a
a
ibr
ibra
l
l
tinggi. p://libr
/
/
/
/
:
:
htt
http
http

.id
j.ac

une

ry.
libra

tp://

Demikian pernyataan ini saya buat dengan sebenarnya, tanpa adanya

d/
d/
d/
.id/ akademik jika
ac.i tekanan dan paksaan dariejpihak
ac.i lain serta bersedia mendapat
acsanksi
ac.i
.
.
.
.
j
j
j
e
e
e
un
y.un
y.hari
y.un
y.un
r
r
r
r
a
a
a
a
r
r
r
r
ternyata
dikemudian
pernyataan
ini
tidak
benar.
lib
://lib
://lib
://lib
tp://
http
http
http
.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h
.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

y.u

ary
/libr

:/
http

y.u

ht

/

c.id

j.a
.une

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

/

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

ary
/libr

ry.u

libra
Anggri Hendarjati
/
/
:
p
htt
.id/

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

NIM. 090710101241

ac
nej.

c.id

tp:/

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

y.u

.id/

ac
nej.

h

.id/

ac
nej.

j.a
.une

.id/

ac
nej.

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
e Jember, 23 Mei 2013 .une
y.un
r
a
r
rary
b
b
i
i
l
l
/
/
/
/
:
:
Yang Menyatakan,
http
http

/

ix

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

y.u

ry.u

h

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

UCAPAN TERIMA
KASIH
ht

ht

/

d/
d/
d/
ac.i
ac.i
ac.i
.
.
.
j
j
j
e
e
e
Puji Syukur
Allah SWT atas segala
un
y.kehadirat
y.unlimpahan rahmat, hidaya,
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
/lib
://lib
://lib
serta ridho
ttp:/ judul : “ Kajian Yuridis
http – Nya, sehingga skripsi hdengan
httpPutusan

c.id

j.a
.une

rary

lib
tp://

Mahkamah Konstitusi Nomor 5/PUU-X/2012 Atas Pemenuhan Hak Dasar

/
/
/
/
.idPendidikan
Yang Tidak Diskriminatif
Berdasarkan Konsep aHak
c.id
c.idEkonomi, Sosial,
c.id
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
.une terselesaikan dengan acepat
ydapat
y.undan tepat. Penulisan ini
y.un
dan Budaya ” rini
r
r
r
a
a
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
diajukan
sebagai
salah
satu
syarat
menyelesaikan
Pendidikan
Strata
Satu
(S1)
h
h
h

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

pada Fakultas Hukum Universitas Jember.

id/
.ac.

nej

u

ry.
a
r
b
i
://l

id/

id/

c.
ac.
Penulisan ini dapat
dari beberapa
ej.aterselesaikan dengan adanyaej.bantuan

.id/

ac
nej.

.un
.un
y
y
r
r
ry.u
a
a
a
r selayaknya pada kesempatan
r
r
pihak. Maka//lsudah
ini
penulis
mengucapkan
terima
b
b
b
i
i
i
/l
/l
ttp:
ttp:/
ttp:/
h
h
h
kasih yang setulusnya kepada:

tp

yang telah
/ 1. Ibu Antikowati, S.H.,M.H.
/
/
d/ selaku Dosen Pembimbingc.I,idutama
i
.
c
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
memberi dukungan,
bimbingan dan saran.un
dengan
penuh kesabaran .une
.une
y
y
r
r
a
a
r
r
rary
b
b
b
i
i
i
l
l
l
/
/
/
sehingga
skripsi ini dapat terselesaikan;
:/
:/
:/
http
http
http

.id
j.ac

une

ry.
libra

tp://

2. Bapak Gautama Budi Arundhati, S.H., LL.M. selaku Dosen Pembimbing

/

c.id

j.a
.une

rary

lib
tp://

/
II yang telah memberi
bimbingan, dan csaran
ddukungan,
d/ dengan penuh
d/
ac.i
a .i
ac.i
.
.
.
j
j
j
e
e
e
kesabaran sehingga
y.un skripsi ini dapat terselesaikan;
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
/lib
/lib selaku Ketua Penguji yang
://lib
3. hBapak
ttp:/ H. Eddy Mulyono, S.H,hM.Hum.
ttp:/
http telah
memberikan masukan dan motivasi untuk terus maju menuju yang lebih

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

ac
nej.

.u

ry
4. RositaibIndrayati.
S.H., M.H. selaku
Penguji yang telah
rary
raSekretaris
rary
b
b
i
i
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
tp:
ttp:
hmemberikan
http untuk terus maju danhtsemangat
masukan dan motivasi

id/
.ac.

nej

libra
/
/
:
p
t

.id/

ac
nej.

baik;

menjalani hidup;

.id/

.id/

.id/

ac
.ac Dekan Fakultas
5. Bapak Dr. Widodo
nej. Ekatjahjana, S.H., M.Hum,
nejselaku

ac
nej.

ry.u
ry.u
ry.u
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
Hukum
//l
://l Universitas Jember, ttserta
://l menjadi sosok mentorttp:dalam
http
h p
h
membimbing segala hal keilmuan.

Soetijono,
S.H.,M.H. selaku Ketua
/
/ Bagian Hukum
/
.id/ 6. Bapak Iwan Rachmad
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
Tata Negara
Hukum Universitas
yang senantiasa y.une
.unFakultas
.unJember
y
y
r
r
r
a
a
ibr penulis lebih disiplin menulis;
ibr
ibra
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
:
:
membuat
http
http
http

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

/

c.id

tp:/

ary
/libr

j.a
.une

/

c.id

j.a
.une

:/
http

ary
/libr

/

x

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

y.u

ry.u

h

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

t
t
7. hSeluruh
Dosen dan Karyawan hFakultas
Hukum Universitas Jember
ht yang
telah memberikan memberikan bekal ilmu kepada penulis;

d/ 8. Ayahanda Hendro Noesantoro
d/
d/ tercinta yang
d/
dan Ibunda Sri eWiyandari
ac.i
ac.i
ac.i
ac.i
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
n
y.un
y.un mendoakan, memberikan
y.ukasih
y.un
r
r
r
r
a
a
a
a
r
r
r
r
telah
senantiasa
sayang,
dukungan,
lib
/lib
/lib
://lib
tp://
ttp:/ dan nasihat selama ini;http:/
hmotivasi
http
id/
.ac.

nej

ry.u

libra
/
/
:
p
t

9. Kakanda tercinta, Irawan/ Adi Prabowo dan Arista Firsantoro,S.T.
yang
/

/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
euntuk selalu berjuang tak .une
senantiasa mendorong
dan memberikan motivasi
y.un
y.un
r
r
a
a
r
r
rary
b
b
b
i
i
i
l
l
l
kenal
lelah;
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http

10. Adinda Aulia Rakhmatika Insani, yang senantiasa mendukung dan

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

/
memberi motivasi untuk
masa depan yang .cerah;
id/
.idmenentukan
ac
nej.

.id/

ac
nej.

ac
nej.

11. Teman-teman
ry.useperjuangan Angkatan b2009,
ry.uAinul, Libby, Riro, Nanda,
ry.u
a
a
a
r
r
r
b
b
i
i
i
/l
://l
://l
ttp:/ Ratna, Fira, Jhon Ali, Gulvino,
hDila,
http Sungkowo, Agung, Arthalina
http dan
teman-teman lainnya, yang selalu hadir dengan senyum tawa membahana

d/
ac.i

nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

nej

.id/

.id/

ac
nej.

u

u

ac
nej.

u

. 2008, Kak Teguh Prakoso,
y.
y.
12. Kakak b
Angkatan
rary
brar kak Adetya, Kak Nandu, Kak
brar
/li
://li
://li
ttp:/ Raya, Kak Dicky, Kak Imron,
hDwi
http Kak David, dan kakak angkatan
http 2008

d/
ac.i

j.
.une

ry

libra
tp://

/

id
dalam menimba ilmu;
.ac.

lainnya, yang selalu memberikan motivasi terhadap penulis;

.id/

.id/

ry.u

ry.u

:
http

j.a
.une

rary

ra suasana kekeluargaan dalam
ra
memberikan
//lib
//lib suasana keorganisasian;

:
http

/

c.id

ac
13. Teman-teman Asian
j.ac yang senantiasa
nej. Law Students’Associationne(ALSA)
://lib
http

14. Saudara-Saudara Ikatan Mahasiswa Muhammadiyah Universitas Jember

d/

c.i
ej.a

.un

rary
b
i
l
/
/
:

tp

(IMM UNEJ) yang senantiasa
memberikan suasana kekeluargaan
dalam
d/
d/

/
c.i
c.i
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
suasana keorganisasian
dan kerohanian;
y.un
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
//lib
15. Teman-teman
Garwita Institute,ttMas
://lib
://libDhoho, Mbak Nadia, Lala,
:Rudy,
p
p
p
t
t
t
t
h
h
h
Mas Eko, Riya, Mas Hanif, Lubys, dan teman-teman yang lainnya, yang

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

/ pengalaman baru dalam menikmati
/
selalu senantiasa memberikan
hidup;
c.id
c.id
a
nej.

.id/

a
nej.

ac
nej.

u
u Jahbid, Septian, Elvin, ry.u
16. Teman-Teman
ary. Kontrakan Generasi Al-Ma’un,
ary.
a
r

r

//lib

r

//lib

//lib

tp: selalu memberikan rasahkompetisi
ttp:
ttp:
Haidzar, dan Habib,htyang
hGhilman,
dalam satu atap rumah;

/
/
/
id/ membantu dalam penyusunan
c.id 17. Dan semua pihak yang
c.telah
c.id skripsi ini.
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
a
a
a
a
Tiadalibalas
r jasa yang dapat penulis berikan
r kecuali harapan semoga /amal
r
libr
:// b
://lib
:/ lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h
h
kebaikannya mendapat imbalan dari Allah SWT. Penulis juga menerima segala

/

c.id

tp:/

ary
/libr

j.a
.une

/

c.id

j.a
.une

:/
http

ary
/libr

/

xi

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

ry.u

h

.id/

y.u

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

t saran dari semua pihak demi
kritik hdan
ht kesempurnaan skripsi ini.htAkhirnya

penulis mengharapkan semoga skripsi ini dapat bermanfaat bagi pembaca dan

/
d/
c.id
ac.i masyarakat pada umumnya.
aAmin.
.
.
j
j
e
e
y.un
y.un
r
r
a
a
r
r
lib
://lib
tp://
http
.id/

.u

rary
b
i
l
/
/
:

.u

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

y.u

/

rary

y.u

.id/

ry.u

rary

://lib
http

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

y.u

y.u

/

ary
/libr

ary
/libr

:/
http

y.u

ht

/

c.id

j.a
.une

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

c.id

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
j.a
.une

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

h

.id/

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

h

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ry.u

h

ac
nej.

h

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ry.u

h

.id/

ry.u

rary

://lib
http

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

xii

j.a
.une

rary

://lib
http

/

c.id

j.a
.une

.id/

ry.u

h

libra
/
/
:
p
t

/

c.id

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

j.a
.une

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
t

/

rary

ac
nej.

ht

c.id

j.a
.une

://lib
http

.id/

ac
nej.

ht

c.id

lib
tp://

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

ac
nej.

.id/

ac
nej.

y.u

j.a
.une

.id/

ry.u

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

.id/

ac
nej.

Penulis

h

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

.id/

tp:/

.u

.id/

ry.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

http

.id/

ac
nej.

rary

Jember, 23 Mei 2013

rary
b
i
l
/
/
:

http

/

c.id

j.a
.une

://lib
http

.id/

ac
nej.

rary
b
i
l
/
/
:

tp

libra
/
/
:
p
t

rary

://lib
http

.id/

ac
nej.

/

c.id

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

y.u

ry.u

h

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

RINGKASAN
ht

ht

Pelanggaran Negara atas kewajiban yang telah diberikan Undang-Undang
Dasar 1945 (UUD 1945) ataupun Kovenan Internasional terhadap hal
mencerdaskan kehidupan bangsa, yaitu dengan memberikan dampak diskriminasi
terhadap hak atas pendidikan warga negara yang terdapat dalam Undang-Undang
Nomor 20 Tahun 2003 tentang Sistem Pendidikan Nasional (UU Sisdiknas) yang
tidak sesuai dengan konsep hak asasi manusia dalam bidang ekonomi, sosial, dan
budaya (ekosob) , menandakan bahwa hal ini adalah suatu tindakan yang sangat
merugikan seluruh aspek bangsa. Dengan dipermasalahkannya berbagai klausul
yang ada di dalamnya melalui mekanisme pengujian undang-undang terhadap
UUD 1945 kepada Mahkamah Konstitusi, seperti dengan hal nya dalam Putusan
Nomor 5/PUU-X/2012, maka perlu dipertanyakan kembali bagaimana eksistensi
negara terhadap pemenuhan hak tersebut. Berdasarkan uraian diatas penulis
mengangkat permasalahan menjadi sebuah karya ilmiah dalam bentuk skripsi
dengan judul Kajian Yuridis Putusan Mahkamah Konstitusi Nomor 5/PUUX/2012 Atas Pemenuhan Hak Dasar Pendidikan Yang Tidak Diskriminatif
Berdasarkan Konsep Hak Ekonomi, Sosial, dan Budaya. Permasalahan yang
diangkat dalam penulisan skripsi ini mengenai bagaimana kesesuaian Ratio
Decidendi dalam putusan a quo dengan konsep hak ekosob serta mengenai
permasalahan unsur-unsur yang seharusnya mengandung implementasi hak
ekosob dalam UU Sisdiknas.
Tujuan dari penulisan skripsi ini adalah untuk mengkaji dan menganalisis
suatu putusan Mahkamah Konstitusi (Mahkamah) dengan menggunakan konsep
hak ekosob, sehingga dengan harapan untuk mengetahui kesesuaian Ratio
decidendi Mahkamah dalam Putusan a quo dengan konsep tersebut. Kemudian
untuk mengetahui unsur-unsur hak ekosob apa sajakah yang seharusnya
digunakan dalam UU Sisdiknas yang tentunya tidak mengandung unsur
diskriminasi terhadap warga negara.
Tipe penelitian yang digunakan penulis dalam penyusunan skripsi ini
secara yuridis normatif (Legal Research) dengan pendekatan masalah berupa

/

c.id

tp:/

ary
/libr

j.a
.une

/

c.id

j.a
.une

:/
http

ary
/libr

/

xiii

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

y.u

ry.u

h

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

pendekatan
Undang-Undang (Statuteht Approach), pendekatan kasus
ht
ht (Case
Approach), pendekatan konseptual (Conseptual Approach), dan pendekatan

/
d/
d/
id/ dipergunakan
c.id
Sumber bahan hukum
ac.i perbandingan (Comparative
aApproach).
ac.yang
ac.i
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
un
y.un
y.unbahan hukum primer, bahan
y.hukum
y.un
r
r
r
r
a
a
a
a
r
r
r
r
dalam
skripsi
ini
yaitu,
sekunder,
dan
bahan
lib
lib
lib
lib
tp://
tp://
tp://
tp://
t
t
t
h
h
h
non-hukum dengan metode analisis bahan menggunakan logika hukum
berdasarkan metode deduksi.

id/
.ac.

/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e hal yang sesuai dengan .une
Dalam Ratio Decidendi
Mahkamah ada beberapa
y.un
y.un
r
r
a
a
r
r
rary
b
b
b
i
i
i
l
l
l
konsep hak
ekosob,
diantaranya
mengenai
kewajiban
negara
(obligation)
dalam
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http

nej

ry.u

libra
/
/
:
p
t

pemenuhan hak atas pendidikan, namun dalam hal kewajiban tersebut tidak

/
/
/dalil Maximum
/
negara mampu .imemenuhinya.
Dengan dengan
.idsepenuhnya
c d
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne berhak mengakui bahwa
ne keadaan sumber daya y.une
Avaliable Resources,
.unegara
.uinilah
y
y
r
r
a
a
r
r
rar
b
b
b
i
i
i
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
: sumber daya yang maksimal
:
yang ada
httpdan negara hanya mampu berdasarkan
http
http yang

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ada, tetapi pada faktanya bahwa konsep hak ekosob yang tertera dalam kovenan

/
/
/
/
Cultural
c.idICESCR (International Covenant
c.id on Economic, Social, and
c.id Rights) yang
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.unebentuk Undang-UndangaNomor
.une 11 Tahun 2005 tentangary.une
y
y
y
r
r
r
telah
di
ratifikasi
dalam
a
a
r
r
r
libr
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h Economic, Social, and Cultural
h Rights.
Pengesahan
International Covenant on
Dalam kovenan tersebut menekankan bahwa realisasi progresif mengenai

d/
ac.i

ry

libra
tp://

.id/

.id/

ry.u

ry.u

ra
ra
kovenan hanya
//libbeberapa yang sudah dalam tataran
//lib realisasi progresif.
:
http

:
http

/

c.id

.ac 13 dan Pasal 14
beberapa hal yang adanedalam
j.ac kovenan khususnya pada
nejPasal

j.
.une

j.a
.une

rary

://lib
http

Lalu mengenai unsur hak ekosob yang seharusnya ada dan tidak bersifat

yaitu dari segi unsur
hal
/
/
ddiskriminatif
id/ kewajiban negara dalam
id/pemenuhan hak
.
.
c
c
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e warga negara, dengan.un
e
e
atas pendidikan terhadap
y.un
y menyediakan sarana dan
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
/lib
//lib sistem administrasi anggaran
prasarana,
:serta
://libuntuk menentukan seberapa
:/besar
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

c.i
ej.a

.un

rary
b
i
l
/
/
:

tp

anggaran untuk pendidikan, kemudian dalam hal pemenuhan pendidikan secara

/
/
/
untuk menghilangkan
id/ warga negara.
.idcuma-cuma
c.id diskriminasi yang dirasakan
c.oleh
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une seharusnya dalam hal amelakukan
.une penafsiran konstitusiary.une
Saran dariarpenulis,
y
y
r
r
r
r
://libhak asasi manusia, Mahkamah
://libseharusnya melakukan penafsiran
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
atas penerapan
h
h
h

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

berdasarkan bagaimana hak ini telah diundangkan, meskipun hanya diseminasi

/
/
/
.id/
c.idtentang hak asasi manusiaj.namun
c.id hal ini sangat berpengaruh
cterhadap
c.id
hasil akhir
a
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
a
a
a
a
putusan. Lalulidalam
r hal yang seharusnya ada/ldalam
r UU Sisdiknas ada yaitu unsur
r
libr
:// b
:/ ib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h
h untuk
yang tidak
diskriminatif, legislatif maupun
eksekutif yang berwenang
/

c.id

tp:/

ary
/libr

j.a
.une

/

c.id

j.a
.une

:/
http

ary
/libr

/

xiv

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

ry.u

h

.id/

y.u

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

membuat
ht suatu undang-undang semestinya
ht sudah mengerti dan pahamhtmengenai

penerapan UU Sisdiknas ini akan berpotensi dimana. Keadaan ketidakcocokan

d/
d/
d/
d/
ac.i antara Kovenan Internasional
ac.i (ICESCR) yang telah diratifikasi
ac.i dalam bentuk
ac.i
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
y.un
y.un 11 Tahun 2005 tentang
y.unPengesahan International
y.un
r
r
r
r
a
a
a
a
r
r
r
r
Undang-Undang
Nomor
lib
lib
lib
lib
tp://
tp://
tp://
tp://
t
t
t
h
h
h
Covenant on Economic, Social, and Cultural Rights dengan UU Sisdiknas ini
sangatlah hal yang mengecewakan
/ sehingga menuntut Committee/ CESCR supaya

id/
.ac.

c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
e
e
lebih intens dalam melakukan
diseminasi terhadap hakuekosob.
y.un
y. n
r
r
a
a
r
r
://lib
://lib
p
p
t
t
t
t
h
h

nej

ry.u

libra
/
/
:
p
t

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

y.u

/

rary

lib
tp://

ry.u

rary

://lib
http

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

y.u

y.u

/

ary
/libr

ary
/libr

:/
http

y.u

ht

/

c.id

j.a
.une

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

c.id

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
j.a
.une

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

h

.id/

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

h

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ry.u

h

ac
nej.

h

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ry.u

h

.id/

ry.u

rary

://lib
http

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

xv

j.a
.une

rary

://lib
http

/

c.id

j.a
.une

.id/

ry.u

h

libra
/
/
:
p
t

/

c.id

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

j.a
.une

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
t

/

rary

://lib
http

ac
nej.

ht

c.id

j.a
.une

.id/

tp:/

y.u

ht

c.id

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
j.a
.une

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

h

.id/

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ry.u

h

.id/

h

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h
ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

y.u

ry.u

h

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

DAFTAR
ht ISI

ht

/
d/
d/
d/
c.idHALAMAN SAMPUL DEPAN
i
ac.i ..........................................................
ac.i
ac.i
.
.
.
j
j
j
e
e
e
y.un
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
HALAMAN/lSAMPUL
DALAM
.......................................................
ii
:/ ib
://lib
://lib
http
http
http

j.a
.une

rary

lib
tp://

HALAMAN MOTTO ..........................................................................

iii

PERSEMBAHAN
..........................................................
iv
/
/
/
/
.idHALAMAN
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
HALAMAN PRASYARAT
GELAR ..................................................
v
y.un
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
ib
://lPERSETUJUAN
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
HALAMAN
.............................................................
vi
h
h
h

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

HALAMAN PENGESAHAN ..............................................................

id/
.ac.

ry.u

id/
.ac.

vii

.id/

c
ej PANITIA PENGUJI ...............................
ej
ej.a
HALAMAN PENETAPAN
viii
n
n
n
u
u
u
.
.
.
rary
rary
rary
b
b
b
i
i
i
l
l
l
/
/
/
/
/
/
: ORISINALITAS .............................................................
:
HALAMAN
ix:
http
http
http

nej

libra
/
/
:
p
t

id/
.ac.

HALAMAN UCAPAN TERIMA KASIH ..........................................

x

/
/
/
/
c.idHALAMAN RINGKASAN
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.................................................................
xiii
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
a
a
a
a
r
r
r
DAFTAR ISI
xvi
libr
://lib......................................................................................
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h
h
DAFTAR LAMPIRAN ........................................................................

/
...............................................................
1
d/
d/
d/
c.idBAB 1. PENDAHULUAN
ac.i
ac.i
ac.i
.
.
.
j
j
j
e
e
e
un
y.Belakang
y.un
y.un
1.1 Latar
............................................................
1
r
r
r
a
a
a
r
r
r
ib
://lib
://lib
p://l Rumusan Masalah .......................................................
htt1.2
http
http5

j.a
.une

rary

lib
tp://

id/
.ac.

nej

ry.u

libra
/
/
:
p
t

.id/

ac
nej.

u

ry.
a
r
b
i
://l

tp

1.3

Tujuan Penelitian ........................................................

id/
.ac.

Manfaat Penelitian ......................................................

1.5

.id
.id
Metode Penelitian.........................................................
j.ac
j.ac

6

Bahan Hukum
/ ………………………………
/ .

9

/

1.5.3

://

.id
j.ac

.id
j.ac

1.5.3.3 Bahan Non Hukum…………………..

/

c.id

ary
/libr

/

6

.id/

ac
nej.

/

c.id

j.a
.une

ary
/libr

:/
http

.id/

ac
nej.

Bahan Hukum Primer………………
..
9
ne
u1.5.3.1
.une
y
r
ry.u
a
a
r
r
b
b
i
1.5.3.2 Bahan Hukum
.................
9://li
://lSekunder…
http
http

ry.
libra

http

j.a
.une

.id/

.une
.une
y
y
r
r
ry.u
a
a
a
1.5.1
Tipe
Penelitian
………………………………
7
r
r
r
b
b
b
i
i
i
://l
://l
://l
http 1.5.2 Pendekatan Masalah………………………….
http
http7

.id
j.ac

tp://

5

1.4

une

ry.
libra

id/
.ac.

c
ej Umum……………………………
ej .........
ej.a
1.3.1 Tujuan
5
n
n
n
u
u
u
.
.
.
rary
rary
rary
b
b
b
i
i
i
l
l
l
/
/
/
/
/
/
: 1.3.2 Tujuan Khusus……………………………
:
........
5:
http
http
http

/

tp:/

xix

10

/

xvi

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

y.u

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

y.u

ht 10

BAB 2. TINJAUAN PUSTAKA ......................................................

12

Konsep nPendidikan
.....................................................
ej.
nej.

12

d/
ac.i

j.
.une

ry

1.5.4

2.1

d/
ac.i

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

Analisis Bahan Hukum………………………
ht

ht

libra
tp://

ry.u

h

.id/

ac
nej.

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

d/
ac.i

/

c.id

j.a
.une

u
u
ry
ary.
ary.
r
r
b
b
i
i
ibra
l
l
l
/
/
/
2.1.1
Filosofi
Pendidikan……………………………
.
12
/
/
/
:
:
:
http
http
http
2.1.2 Pendidikan Menurut Undang-Undang Nomor

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

a
nej.

ac
nej.

u

tp

y.u

2.4

/ dan Constitutional Review.id.......
/
Mahkamah Konstitusi
c.id
c
a
nej.

24

.id/

25

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

lib
tp://

Konstitusi (The Guardian
of the Constitution) ... ht 25
ht

2.4.2 Constitutional Review ………… ........................

27

2.4.3 Penafsiran
Konstitusi ………… .........................
nej.
nej.

28

d/
ac.i

ac
nej.

ry.u

/

c.id

j.a
.une

Putusan Mahkamah Konstitusi Nomor 5/PUU –X/

.id/

d/
d/
2012…………………………………….
.....................
ac.i
ac.i

34

3.1.3 Amar Putusan
/ ......................................................
/

39

nej.

nej.

.id/

ac
nej.

u
.u
ryTinjauan
ry.u
3.1.1
Kasus Posisi..........................................
34 brary.
a
a
r
r
b
b
i
i
i
://l
://l
://l
http 3.1.2 Ratio Decidendi ...................................................
http
http36
/

.id
j.ac

une

.id
j.ac

.id
j.ac

e
Kesesuaian
.une
y.un Ratio Decidendi Putusan yMahkamah

3.2

rar
rar
b
b
i
i
l
l
/
/
/
/
:
:
terhadap Konsep
http Konstitusi Nomor 5/PUU-X/2012
http

tp

Hak Ekonomi, Sosial, dan Budaya ..............................

d/
ac.i

ej.

lib

tp://

http

a
nej.

d/
ac.i

3.1

.un
rary

ry.u

ra
21
://lib

.u
.u
2.4.1yMahkamah
Konstitusi Sebagai
raryPenjaga

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

u
u
ry
ary.
ary.
r
r
b
b
i
i
ibra
l
l
l
BAB 3. PEMBAHASAN
..................................................................
34
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http

ry

ry.
a
r
b
i
://l

18

Teori Kewajiban Negara ..............................................

d/
ac.i

libra
/
/
:
p
t

c
2.2.2 HakeAsasi
j.ac Manusia Dalam Konstitusi…………
ej.a

2.3

ht

libra
tp://

15

.id/

.un
.un
y
y
r
r
a
a
r
r
//lib dan Budaya……
://lib2.2.3 Konsep Hak Ekonomi,
:Sosial,
p
p
t
t
t
t
h
h

.id/

j.
.une

2.2.1 Konsep Hak Asasi Manusia……………………

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

a
nej.

u
………… …………………
..............
14
ry.Nasional
ry.u
ry.u
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
://l
://l
p://l Justifikasi Hak Asasi Manusia
htt2.2
http ..................................... http15

.id/

ry.
a
r
b
i
://l

/
20 Tahun
d/ Tentang Sistem Pendidikan
c.i2003
c.id

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h

40

/
/
/
c.id tidak diskriminatif yang jseharusc.id
c.id
3.3 Unsur-Unsur
yang
a
a
a
.
.
.
j
j
.une
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
libr 20 Tahun 2003
://libnya ada pada Undang-Undang
://Nomor
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
tentang Sistem Pendidikan Nasional Berdasarkan

/

c.id

tp:/

ary
/libr

j.a
.une

/

c.id

j.a
.une

:/
http

ary
/libr

/

xvii

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

y.u

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

Kesimpulan
nej....................................................................
nej.

64

ry.u

d/
ac.i

http

DAFTAR BACAAN

/
.idLAMPIRAN

ac
nej.

ry.u

.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

y.u

y.u

/

rary

lib
tp://

.id/

rary

://lib
http

ry.u

ry.u

ry.u

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

/

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

:/
http

ary
/libr

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

/

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

ht

c.id

ary
/libr

.id/

ac
nej.

ht
j.a
.une

ry.u

h

.id/

y.u

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

ry.u

h

.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

.id/

ry.u

h
ac
nej.

rary

://lib
http

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

xviii

j.a
.une

rary

://lib
http

/

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

j.a
.une

.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
t

/

rary

://lib
http

ac
nej.

y.u

ht

c.id

j.a
.une

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

c.id

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
j.a
.une

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

h

.id/

y.u

tp:/

ry.u

h

.id/

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h
ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

h

.id/

ry.u

http

ry.u

h

.id/

ac
nej.

ry

ra
65
://lib

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

ry.u

d/
ac.i

ra .............................................................................
ra
3.2://libSaran
://lib

http

libra
/
/
:
p
t

y.u

Konsep Hak Ekonomi, Sosial,
dan Budaya .................. ht 56
ht

3.1

ry

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp
64

j.
.une

libra
/
/
:
p
t

.id/

ac
nej.

BAB 4. PENUTUP..............................................................................

d/
ac.i

libra
tp://

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

ry.u

h

.id/

y.u

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

y.u

ht
/

c.id

j.a
.une

ary
/libr

y.u

.un

ary
/libr

.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

ry.u

y.u

y.u

/

rary

/

rary

://lib
http
.id/

ry.u

rary

://lib
http

ry.u

ry.u

ry.u

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

/

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

:/
http

ary
/libr

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

/

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

ht

c.id

ary
/libr

.id/

ac
nej.

ht
j.a
.une

ry.u

h

.id/

y.u

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

ry.u

h

.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

.id/

ry.u

h
ac
nej.

rary

://lib
http

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

xix

j.a
.une

rary

://lib
http

/

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

y.u

ht

c.id

j.a
.une

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

c.id

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

libra
/
/
:
p
t

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

j.a
.une

ry.u

h

.id/

y.u

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h
ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

h

.id/

ry.u

.id/

ac
nej.

h

.id/

ac
nej.

rary

.id/

ac
nej.

/

c.id

j.a
.une

://lib
http

:/
http

h

lib
tp://

d/

.un

ry.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

d/

.id/

libra
/
/
:
p
t

y.u

c.i
c.i
1. Putusan Mahkamah
ej.aKonstitusi Nomor 5/PUU-X/2012
ej.a

ac
nej.

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

t
DAFTARhLAMPIRAN

:/
http

libra
/
/
:
p
t

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ary
/libr

tp:/

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

h

.id/

y.u

tp:/

ry.u

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une