Bahasa batak toba
abang
abg (anak baru gede)
ada
adik
adop
adu
agak
agap
air
ajak
ajimat
aku
alot
amat, mengamati
ampat
andai
angin
antar
antuk
apa
apel
appear
arah
arang
arti
asam
asap
asing
atap
atur
abang angkang
bajarbajar, siuoruor
adong, ada, tidak ada-soada
adik lakilaki - anggi
hadap; maradophon
alu, aluhon – adukan, dialuhon – diadukan,
mangalualu – mengadu nasib
tar; agak cantik – tar uli
tawa terbahak-bahak
aek; air terjun – sampuran, air mata – ilu,
menetes air mata – manetek ilu; basah –
maraek
togi, mengajak manogi, ajaklah – togihon,
pemimpin – partogi
parsimboraon, simbora parlapikon
ahu; mengakui – marhatingkoshon
jogal
tillik; manilik, maniliknilik
opat
molo, andai kata bisa – molo boi nian
alogo – angin ribut – ampilas
taru; antarkan – taruhon
ondok, mengantuk mondokondok
aha; mengapa – mahua, apapun – lan
tandang, pergi ke rumah gadis untuk pacaran
– martandang
agar; appearance – agar, bagak, dorang, jeges,
jagar, lago, uli
odong, dipaodong – diarahkan; dompak,
dompak hambirang – arah kiri, dompak
siamun arah kanan; dihadapi –didompahi;
diarahkan – dijuju
agong
lapatan, artinya – lapatanna
igar, rudang; terlalu asam – maigarhu; jeruk
asam – unte rudang
timus, berasap – martimus
duru; diasingkan – sipaduruon
tarup
ture, mengatur – pature, palsu – pinatureture;
awas, jaga
ayah
ayo
bagaimana
bagus
bahas
bahaya
bahu
baik
bajak
baju, pakaian
bakar
bangun
banyak
bapa, ayah
barang dagangan
batang
bayar
baur
bebek
bekal
bekas
bela
belakang
beli
aturan – ruhut; aturan peradatan – ruhut ni
paradaton
ramot, mengawasi, menjaga – mangaramoti
amang
tole, ayo lah , tole
beha, boha, apa yang harus dikerjakan – beha
bahenon, boha bahenon
jeges
uhal, membahas, manguhal, menganalisa
mara; ditimpa bahaya – marmara, tempat
bahaya – parmaraan
abara, diabarai, mangabarai, parsitangkingon.
Diabarana i do dibahen siboanonna i. Diabarai
ibana do sude harugian i. Ibana do
mangabarai sude ulaon i.
denggan, diperbaiki – dipadenggan,
padengganhononhon
tinggala
abit
tutung; terbakar – matutung; heater
(pembakaran) – tataring
dungo
torop, godang, banyak yang kamu tahu –
godang parbinotoanmu, sangat banyak –
bahat nai; banyak orang – torop jolma;
banyak orang – torop jolma; kebanyakan
-pagodanghu
amang
boniaga
kambona, sebatang – sangkambona
garar, kubayar – hugarar, membayar –
manggarar
saor, berbaur – marsaor
bibi
borhatborhat
tihas
tutur, pembela – panuturi, memembela –
manuturi
pudi; terbelakang – parpudi; dibelakang –
dipudi; dibelakangi – ditundali
tuhor, membeli – manuhor, di beli – nituhor
benar
benih
benjol
bentak
bentang alam
berangkat
berat
berdiri
berhenti
beri
beringin
berkas, bungkus
berkat
bersama-sama
bersih
bertambah, ganda
besar
besok
bidan
bijak
bijaksana
bilang
bimbing
bingung
bisik
bohong
buah
bual
buang
tingkos, toho; membenarkan – marhatohohon;
tutu; sebenarnya – antong
boni
punil, boasa punil bohim, marbadai do ho?,
berbenjolbenjol – marduguldugul
songgak; dibentaki – disonggahi; saling
mementak – masisonggahan
hajangkajang
borhat
borat; keberatan – haboratan
tindang, jongjong
sohot, maradian
lehon; memberi – mangalehon
jabijabi
borhos; seberkas – samborhos
pasupasu
rampak, rampak do sibenet dohot lae na i
ias, bersihkan – paias; dengan jujur – ias ni
roha
more
balga; lebih besar – balgaan; terbesar –
umbalga; jalan besar – dalan balobung; besar
– bolon, terlalu besar – pabolinhu
sogot, besok lusa – sogot haduan
sibasoh
ampa, bahasa ladang – arda diladang; bahasa
bijak – ampa ardang;
bisuk
dok; yangdikatakan (dibilang) – pandok;
katakan – dokkon
togu, membimbing – manogu
bojok, (heran) longang, maoto (oto)
husip; husiphon ma tu ahu aha do na
dibagasan roham
gabus; berbohong – margabus; pembohong –
pargabus
parbue
buras, kombur; berbual – markombur
ambolong, ambolonghon; pembuangan –
panduduron
bujuk, mohon
elek, elekelek, bujukan – pangelek,
membujuk – mangelek
buka
buka, buha
bukit
robean, robean na timbo (dolok)
bulan
bulan, bulan tula – bulan purnama?
bulat
tingko, gonong
bumi, dunia
portibi, hasiangan
bundar
tingko, lunjung
bunuh
pamate, pembunuhan berencana – todos, pusa
bunyi
huling (kuling); berbunyi –mangkuling;
lonceng – hulingkuling
burung
pidong; pidong patiaraja; pidong sigak;
pidong imbulubuntal; amporik; pidong
araroma; pidong lote – burung puyuh
buta
pitung, mapitung
cabut
bubut, mambubut, mencabut, mangurati;
borgat (cabut untuk tumbuh2an, bersama
akarnya); maborgat – tercabut; mamborgat –
mencabut
cakar
tambirik,
cape
loja
cari
lulu, lului; mencaricari – lulululu, mencari –
mangalului
cecer, serak
sabur
cekatan
bontis
cela, raib
tihas
cepat
tibu
cerdik, bijaksana
bisuk
cerita
torsa, torsatorsa, cerita rakyak – turiturian
ceroboh, keras kepala, tois
suka melawan
cicak
boraspati
cicip
dai, rasakan – daihon
cincang
tanggo, mencincang – mananggoi – sangsang
cinta, kasih
holong
cium
umma, mangumma, masiummaan,
masiummaummaan – bercium-ciuman
coba, dicoba
disuba
cubit
gotil, unang sai gotil anggimi
cukup
sae
cuci
curi
dahi, muka, wajah
dagangan
daki, mendaki, naik,
menanjak
dalam
danau
dapat
dari
datang
daun
debat
dekat
delapan
dengar
dengkul, lutut
depan
deras, lebat
derita, penderitaan
desak
dia
diam
didih
dingin
doa
dua
duga
dunia
ejek
elang (burung)
emas
embun
buri, air pencuci – aek pamurion
tangko; mencuri – manangko
bohi
boniaga, tigatiga; marboniaga – berdagang;
parboniaga – pedagang, dagangan – tigatiga,
berjualan – martigatiga
nangkok, mendaki ke bukit – nangkok tu
dolok
bagas
tao
dohar, didapat, diperoleh – mandohar
sian, dari situ – sian i
ro, sudah datang – nga ro, nungnga ro
bulung, daun beringin – bulung ni hariara
sinambul, tukang debat – parsinambul
jonok
ualu
bege, didengar – dibege
dugul, ulu ni tot, mendengkuli – mandugul
jolo, ke depan – tujolo, masa yang akan
datang – tujoloan, dahulu – najolo, pertama –
parjolo
dobar; mansai dobar do parbue ni pinasa i;
dobar do udan i
siaginon, parniahapan
abuk, diabuk, mangabuk, mabuk, pangabuk.
Unang sai abuk ibana
ibana
sip, hehem, pendiam – sijalo sipsip
gurgur, mendidih – magurgur
ngali
tangiang; tabas
dua, duabelas – sampulu dua
agak – sura
portibi
ehet, mangehet
lali
sere, emas palsu – suasa
ombun
enak
tabo; tabo ma lompalompa ni inang on; enak
didengar – lengenlengen
enam
onom
filsafat
risa, filosofinya – risana; ilmu filsafat – raksa
risa
gagak (burung)
sigak
gali, telaah
uhal; menelaah – manguhal
gampang
mura, sangat gampang – sai nura
ganjil
geduk
gelap
holom
gema
saringar
gemetar
manggirgir
gendong
abing, abin, mangabing, diabing, abingan
gerak, bergerak, mulai hinsat
melangkah
gerangan
ulaning, apa gerangan – aha ulaning
gerimis
simbur, simbursimbur
gimana, bagaimana
beha
goblok
oto
guna
hasea; menggunakan – marhaseanghon;
memanfaatkan – mamparhaseanghon
gundul
saesae
habis
suda, habis-habisan – tumpur
hajat
lolo, palolo jabu – hajat membangun rumah,
hajat melaksanakan pekerjaan – palolo
siulaon; hadirin – loloan na torop; berkumpul
– marlolo
hak
tohap, agat; hak milik kita – aganta
hambur, berserakan
abur, diaburhon mangaburhon, maraburan,
marabur, maraburabur
hanya
holan, hanya sedikit – holan saotik, ondeng
hanyut
maup
haram
rumar, hata rumar – kata kotor, kata yang
tidak sopan
harap
sinta harapan/citacita – sintasinta, diharapkan
– dipasinta
hari
ari
harta
agat, arta, hamoraon, ugasan
hasea
berguna; so hasea – tidak beguna;
marpahaseang, humaseaan – lebih berguna
hasil
hati, perasaan
hebat
hembus
henti, diam
hidup
hijau
hilang
hitam
hitung
hujan
hutan
hutang
hujan
ibu
ikan
ikat kepala
ikut
ilmu
indah
ini
injak
ipar
istri
itu, seperti itu
jadi
jahat
jahe
jalar
jam
jambu batu
jampi
omo, bekerja – mangomo. penghasilan –
naniomo
roha, senang hati las roha, hatihati –
nangetnanget, nanget
bongak, mininggikan diri –
pabongakbongakhon
ombus
so; berhenti – paso
ngolu
rata; menghijau –ratarata
mago
birong
etong
udan, hujan es – ambolas; udan na so
hasaongan, alogo na so hapudian
harangan
singir
udan, hujan es – ambolas
inang, ibu yang baik hati inang soripada,
inanta i, our madam
dengke, ikan mujahir – dengke jair
bulang
ihut; mangihuti; dohot; pengikut – parsidohot;
ihit, mengikuti – mangihiti
raksa, mangaraksa-berilmu, pengetahuan –
pengetahuan
uli, betapa indahnya – mansai uli
on, seperti ini – songon on
dege
tunggane, hubungan antara suami dan saudara
istri – partungganean
ripe; istrinya –ripenai; calon istri – oroan
I, songon i, songon an
saut, gabe
jungkat, berhati busuk – geduk
pege
insir, ular menjalar – manginsir ulok
pungkul, jam berapa – pungkul piga
antajau
tabas
jangan
janggal
jantung
jatuh dabu, madabu,
jatuh untuk manusia
jauh
jawab
unang, jangan sampai – sotung, jangan
sampai rusak nanti – sotung sega annon
haduk
taroktok; bukbak taroktokna – berdebar
jantungnya
tinggang
dao
alus, menjawab –alusi, dijawab – dialusi,
saling menjawab – masialusan
jebakan
lupaklupak
jejak
bogas, menetapkan langkah (untuk masa
depan – pernikahan) – parbogasan
Jelajah
adang. Nungga sude diadangi ibana alai
ndang jumpasa
jelas, menjelaskan
nalnal, panalnalhon, patiar; jelas terlihat –
tedak, tedak songon indahan di balanga
jelek
roa; terjelek – rumoa
jengkol
joring
jenis, ragam
ragam
jernih
tio
jodoh
rongkap
jujur
tigor – (tidak jujur) geduk
kacau
gaor; kacau balau – sursar
kadang
sipata
kain, pakaian
abit, diabiti, diabithon, mangabiti, marabit,
parabiton
kakak/adik(perempuan) ito
kaki
pat
kalau
molo
kambuh
manombo
kami
hami
kamu
hamu
kandungan
tabutabu, kandungannya – tabutabuna
karena
alana
kasih
lehon, kekasih – hallet, kasihan – asi
kasur
podoman
kata
hata, dok ; katakan – hatahon, dokhon;
sepatah kata – sangkambaba; katakan - dok,
paboa; dikatakan – didok; dipaboa
kau
kawan
kawin
kaya
kebenaran
kecil
kedai
kejut
kejut, terkejut, cemas
kekasih, pacar
kelahi
kelapa
keluar
kemarin
kembar
kenal
kendala
kepala
kerabat
keras
keriap
kering
keringat
kerja
keruh
ketika
keturunan
kilat
kira
kirim
kodok
kosong
ho
dongan, kedan
sohot, mengawinkan – pasohot, perkawinan –
parsohotan; berrumah tangga – marhasohotan
mora; berada – mamora
sintong, kebenaran yang tak perlu dikatakan –
hata hehem
metmet, hetek, saling menganggap rendah –
masihetehi; sebagian kecil-punsu tali; masa
kecil (anak2) –gelleng
lapo, kode
hiap, terkejut – tarhiap
muningan, boasa muningan ho hasian
hallet
bada, berkelahi – marbadai
harambir
haruar
nantoari
silinduat
tanda, terkenal – bongal
abat, abat-abat- berbagai rintangan
ulu, simanjunjung
ampara (sisolhot)
pir, terlalu keras – papirhu
gulmit, manggulmit
hasang, mahiang
hodok, keringatan – hodohan
ula; bekerja – mangula; kerja keras – todos;
kerjakan ulus, pekerjaan – ulaon; gotong
royong – mangarumpa
litok; litok aek di jae tingkirhon tu julu –
keruh air di muara, lihat ke hulu
andorang, hatiha
pinompar, pomparan
hillong, mengkilat – marhillong
rimpu, rippu; kirakira – hirahira, kukits –
hurimpu
tongos, mengirim – manongos
tohuk, tojak
rumar, harus dihabiskan – ingkon rumar do i
kuat
kukuh
kulit
kumpul
kusut
koreksi, perbaiki
kuda
kumpul
kunjung
kurang
kusut
kutuk
ladang
lagi
lagu
lah
lahir
laki
lalai
lalat
lalu, berlalu
lampias
langsung
lapang
lapar
lari
lawan
layu
lepas
lepau, kedai
lepek, basah kuyup
lembu jantan
lempar
gogo, togar
togu
hulinghuling, kalimat tanya untuk suatu
tekateki – hulinghuling ansa, jawabannya
ansa, atau hutisa
lolo, berkumpul – marlolo; hadirin – loloan
rundut
pature; marsipatureturean
hoda
pungu; berkumpul – marpungu; kumpulkan
punguhon
topot, mengunjungi – manopot
hurang; kekurangan – hahurangan
rundut
sapata – bura
hauma; berladang – marhauma
dope, muse
logu, marlogu sada, marlogu dua- ende
ma, nian – baenma, unang manian
bila yg lahir laki-laki disebut tubu, bila yg
lahir perempuan disebut sorang
baoa, lakilaki – dolidoli
lalap
lanok
salpu
sombu, melampiaskan rindu – pasombu sihol
tidak menunggu-nunggu – pintor
tardas, lapangan rumput – adaran
male, kelaparan – haleon
lojong, berlari – marlojong; lari terbirit-birit –
lintun
alo, dugu, maralo, mardugu-melawan
malos, mabap
talhus
lapo
tonu
jonggi
sampat, lemparkan – sampathon, dilemparkan
– disampathon
lenggang
lengkap
lengket
lengkuas
lewat
iar
liat, kaku
licin
lidah
lihat
liur
lima
limpah
lonceng
lompat
ludah, air liur
luncur
lurus, jujur
lutut, dengkul
mahal
main
maju (agung, timbul,
berjaya)
makan
makmur
malam
malas
malu
mampet, macet
mandi
manis
ambe, berdendang – mangambe
timpas
longkot, lepas – longkang
halas; tuhor jolo halas i asa mangalompa itom
lewat –bolus; , melewati mamolus; dilewati –
dibolus; lewat (waktu) – bolus
riar, hijang, unto boruboru na riar (hijang)
jogal
sulandit tergelincir – tarsulandit
dila, abas, albas, mangabas – melambai,
mangalbas
bereng, tingkir
tijur, ijur, manijuri – meludahi
lima
arar, marhuarar -berlimpah
hulingkuling
timbung; melompat – manimbung; tollu,
manollu – melompat kebawah
tijur
runsur
tigor, manigor, hatigoran, partigor, patigorhon
panigoran
ulu ni tot
arga, arga do bona ni pinasa
meam, permainan – parmeaman
timbul
allang; pangan; makanan – panganon,
allangon; sipanganon
duma, maduma; kemakmuran – hadumaon
borngin
age, bermalas-malasan – mageage, measeas
ila; memalukan – pailahon; saling memalukan
– marsipailaan; urak, malu aku – murak ahu;
dipermalukan – dipaurak; tarurak, paurakhon,
haurakon
sundat
maridi, mandi diluar – martapian
tonggi, terlalu manis – patonggihu, paling
manis – tumonggi
mati
minta
muka(bagian tubuh)
muncul
pemamah biak
mama inang
manusia
masak
masak (buah)
masih
masuk
mata
mau
melata
mentah
merah
mereka
mimpi
minum
minyak
miskin
mudah
mulut
musuh
muncul
murtad
nafsu
naik
nakal
nangka(buah)
nanti
nasib
mate, monding, parjolo; mati tiba2 – tidas,
menghembus nafas – tos hosa; mati
tenggelam – mogap
ido, meminta – mangido, permintaan –
pangidoan
bohi
mullop, muncul berulang-ulang –
mullopullop
sigagat
inong
jolma, manisia
lompa, memasak – mangalompa; masak
dengan asam saja – ura, yang dimasak dengan
asam – naniura
mabe, malamun
dope, masih ada – adong dope
bonggot, tempat masuk – habongotan
mata, simalolong; mata air – pansur
olo, saya mau – olo do ahu
manginsir
tata; martata sumping -tersenyum
rara
nasida
nipi, pemimpi – parnipi
inum
miak; maiakna ma jo panggorengna
pogos; melarat – lea pogos
mura, mudah – mudahan – mudahan, semoga
anggiat
baba, sepatah kata – sangkambaba
tihus, manihus – mengejar musuh
mullop
tundal, panundalan – kemurtadan, panundalan
manginsobut tu ho
pangimbung, pangimbungna – nafsunya
nangkok
tilhang, jekjek
pinasa
annon
siahapon
nasihat
naung (teduh)
nikah, menikah
nyanyi
nyata
nyeri
obat, mengobati
oleh
olok
orang
pacar
padang gurun
pahat
pakaian
paku
palsu, menyimpang
dari kenyataan
panen
panggil, undang
pangkal
pangku
pantang
soso, kunasihati – husosoi
ingan, bernaung – maringan
untuk lakilaki mangoli, pelakunya pangoli,
untuk perempuan muli, yang dinikahi –
nanioli, menikah kembali – imbangna ,
panoroni
ende; bernyanyi – marende; nyanyi cinta –
ende ende arur
nata; terbuka, jelas – tedak; terus terang
tidak sembuny2 atau berpura-pura – sitedak
rupa siboto goar
borit
mandaoni
oleh karena itu – angkup ni i
rehe memperolok – mangarehe, contoh birong
gelek, sirara obuk, sihariting mosok dll
halak; jolma
hallet
halonganan
lotik
abit, diabiti, diabithon, mangabiti, marabit,
parabiton. Abit na arga do pinangkena i Nang
pe rintik ibana, alai tong do diabiti bondana
i.Painte jolo diabithon mandar na i. Angka ina
do disuru mangabiti ina na monding iingkon
marabit do angka namarbaju parhobas i asa
denggan
labang
lipe, pinatureture, emas palsu – suasa
gotil; memanen – manggotil
jou, saling memanggil – masijouan; undangan
joujou
bona
abing,abingan-pangkuan, diabing-dipangku ,
mangabing-memangku. Abing ma jolo
anakmi asa pasusu. Diabingan ni inana I do
ibana modom. Diabing ma anakna I huhuty
dipasusu. Boasa ho mangabing anakmi, tudia
horoha inantam
subang, orang yang mempunyai pantangan –
parsubang; menjadi pantangan – tarsubang
pantas, bagus, cocok,
pas
parit
pasar
patah, rusak
patut
payudara
pedih
pemimpin, panggilan
untuk penghormatan
pendek
pengumuman
penuh
pepaya
perahu
peraturan, hukum
percaya, dapat
dipercaya
percik percikan
perempuan
periuk
perjanjian
perkakas tenun
perlu
pernah
permisi
perut
pesan
pesta, rapat
peti mati
petuah
pijat
pilih
pindah
pinta
tama; une – naung une ma sude na binahenmi
bondar
onan
matopik
tama
tarus, putting payu dara – ulu ni tarus;
manarus – menyusu; patarushon – menyusui;
adop
ngotngot
raja
jempek
tingting; mengumumkan – martingting
gok; dipenuhi – dipasiat – dipasiatma
pangidoanki
botik
solu, berperahu – masisoluan
patik
bontor
pispison
boru
hudon
padan
sabang
ringkot, mangaringkothon
hea; tidak pernah – ndang hea
santabi
boltok
tona
lolo; berkumpul – marlolo; kumpulan –
loloan
abal-abal
pitua, pitua nitabas ingkon jumolo disiup
dampol
pillit; memilih calon istri – mangaririt,
pemilih calon istri – pangaririt
morot, morot tu na asing
tami, meminta – manami
pintar
pintar
piring
pisah
pisau sadap
potong
pudar
pukul
pulang
pundak
pungut
putih
putus
rahasia umum
rajin
ramai
rantau
rapat, musyawarah
rasa
bistok
malo; belegak pintar – pamalomalohon
pinggan
sirang
agat, tukang sadap – paragat
tanggo, memotong ( dengan parang) –
mananggo
sosa
balbal, dipukuli – dibalbali
mulak, pulang kerumah – mulak tujabu
abara
ain
bontar
tos, matos; memutuskan – manotos; manotosi
hata haurahon
ringgas
torop
ranto, ratto, pangantantoan
rapot
taon – dirasa ditaon, merasakan – manaon;
mengalami duka cita – marsitaonon;
sependeritaan – sapartinaonan
rasa
ahap; dirasa – diahap; penderitaan –
parniahapan; roha; perasaannya – rohana;
terge, manerge, diterge rasa dai, enak
rasanya, tabo daina, dirasai – didai
rasa
rasa
rela
rendah
rindu
rintangan
rumah
rumput
rusak
saat
dai, enak rasanya, tabo daina, dirasai – didai
roha, kurasa – huroha
pos, rela hati – pos roha
hetek; rendah hati – serep roha
sihol; merindu – masihol
abat-abat
sopo, jabu, bagas
duhut, merumputi – manduhuti, marbabo,
mambaboi
sega, merusaki – manegai
uju, saat ini – uju on; ombas, saat ini – di
ombas on
sabar, bersabar
sahabat
saja
sajak
sakit
sakit
salam (tangan)
salam selamat,
sejahtera, teguh
sama
samar, menyamar
sampai
saep
aleale
ondeng, sambing
ardang, pangardang – pembuat sajak
hansit, sakit sekali – hansit nai; borit;
menyakitkan – naboritan
sahit, sedang sakit – marsahit
jalang
horas
dos, sama rata – ris
tinda, patinda rupa
sahat, ro dina, rasirasa; sampai sekarang – ro
dina saonari, sahat tu sadarion, rasirasa
nuaeng; sampai mati – rasirasa mate
sangat
pala, apala, sapala; sangat panjang – apala
ganjang
sangat
sai, sangat-sangat – mansai, sangat gampang
– sai mura, sangat-sangt cantik – mansai uli
sanggup
tolap, tolap gogo; yang aku sanggup – tolap
au
santun
donda
sarong
mandar
satu
sada
sawah
saba
saya
ahu, iba
sebar, serak, tersebar marserak, menyebarkan – paserakhon;
parserahan – tempat yang tersebar
sebelas
sampulu sada
seberang
ipar; menyeberang – taripar, menyeberangi
sungai – manaripari batang aek
sedia
tupa; menydiakan patupahon
sedia, siap
rade, sudah sedia – nungga rade, disiapkan,
disediakan – diparade
segera, tergopohgopoh busbus, menggugurkan kandungan –
busbushon
segi
suhi, bersegi-segi – marsuhisuhi
sekaligus
huhut
sekarang
nuaeng, saonari
selamat, pelihara
ramot, menyelamatkan, memelihara –
mangaramoti
selesai
sae,sidung, sudah selesai nungga sae;
pasidunghon – menyelesaikan; penyelesaian
-pansidungi
selimut
ulos
semak
somak
semangat
simangot
sembilan
sia
sembunyi, tersembunyi, solpa
tersumbat
sempat
sanga, menyempatkan – pasangahon;
kusempatkan – husangahon
senja
botari
sembur
bursik, disemburkan – dibursikhon
sempurna
tang
semua
luhut, saluhut, semuanya – saluhutna; sude,
semuanya – sasudena
semut
porhis
sengat
doit, menyengat – mandoit
seperti
songon
sepi, sendiri
punjung, – mati tak ber anak – mate punjung;
tersisih – tarpunjung
sepuluh
sampulu
sesak
ponjot
sesal
humordit
serak, jatuh berserakan abur, diamburhon, mangamburhon,
maramburan, marabur, marabur-abur. Abur do
eme na inoanna i. diaburhon do indahan na di
piring na I ala ni murukna. Holan ibana do
mangamburhon arta ni amana i. Maramburan
do baras sian karung na matombuk i. Marabur
do ilu sian mata ala ni ngotngotna
seru (kata seru)
ate
serupa
suman
siang
arian
siap, sedia
rade, sudah siap – nungga rade
sifat
bangko, tibas
silau
sillak, marsilak; kemilau – sumillak
silsilah
tarombo, partuturan
sinar
sondang, rondang (bulan)
sirih
sobek
sopan
suara
subur, memberikan
hasil yang baik
berkembang biak
dengan baik
sudah
suka, rajin,
bersemangat
sumpah
sungai
susah
tabah, tekun
tabung bambu
tahu
taman
tambah
tampar
tanaman
tangan
tangkap (maling)
tanya
tatap
tawa
tebang
tebing
tega
tegap
tegar
teguh
teguk
tekateki
tekun (tabah)
napuran, napuran tanotano
ribak – dirobek – ribakhon, menjadi sobek
maribak
pantun, bersopan-sopanan – marhapantunon
soara
sinur
nga, nungga, sudah datang – nungga ro
girgir; tung mansai girgir do ibana na
markarejo i
tolon – bersumpah – manolon, patolonhon
binanga, batang aek
susa, jangan sampai susah kita– sotung susa
hita
benget
abal-abal
boto
porlak
tamba, lam; tambah kuat – lam gogo
pastap
suansuanan
tangan
barobo
sungkun, pertanyaan – sungkunsungkun,
muningan; saling bertanya – masisungkunan
tatap; menatap – manatap
engkel, marengkel, mengkel, mengkelengkel,
terbahak-bahak – mengkel suping, saling
menertawakan – masiparengkelan
taba, kayu itu ditebang – ditaba hau i
tolping
hum ; tega hati – hum roha
togos
tohom
togu
dorguk
ansa-ansaan
benget
telan
telanjang
telur
teman
tembakau
temu
tempat
tenang
tengah
tenggelam
tenggen, setengah
mabuk
tengok
tentu
tepat
tepuk tangan
tepung beras
terang
terbang
terbalik
terbang
terbirit-birit
terbit
terbuka (jelas)
terima
ternak
tiang penyanggah
tidak
tidur
tiga
tikar
bondut
saesae, marsaemara, salangsalang
pira; tolor; buah pelir pirapira; bertelur –
marpira
dongan; teman membuat kita berharga –
dongan do hatotoga
timbaho
jumpang, domu; bertemu – pajumpang,
mardomu; pertemuan – pardomuan
ingan, inganan; tempat tidur – podoman
pos, tenang hatimu – pos roham
tonga
bonom
mordong
tingkir
tontu, ate, men-iakan/meyakinkan – antong;
meminta persetujuan – ate, memastikan tontu
topet
marlapaklapak (martolap)
nitak, nitak gurgur ( tepung beras jang
lembut)
tiur; torang; terang bu;an – rondang ni bulan i
abang, habang
tundal
habang
lintun
poltak (bulan); binsar (matahari)
tarngap
jalo, menerima – manjalo, terima kasih –
mauliate
pinahan, ternaknya gemuk2 – pinahanna pe
mokmok
panangga
ndang, tidak ada – ndang adong; tidak ada –
soada, Soada na hurang diibana
modom, podoman-kasur; tertidur – tarnono;
tidur nyenyak – renge modom
tolu
ampe
timah hitam
timbang
timbul
timur
tinggi
tinta
tording
tuak
tuan rumah (pemilik
acara yang
bertanggung jawab)
tujuh
tuli
tulis
tumpah
tunda, menunda
tunggu
tunjuk
tuntun
turun
uang
ubi, ubi kayu
ujung
ulak
ungkap, terungkap
upah
usai
usir
wajah, muka
waktu
warisan
wibawa
simbora
antan, menimbang-nimbang – mangantan;
timbang,perkiraan – rajum, dipertimbangkan
– dirajumi
timbul
habinsaran
timbo
mangsi
peraturan
tuak na tonggi, tuak na pang, tuak tangkasan
suhut
pitu
nengel
gurit, tuliskan – gurithon; surat, menulis –
manurat, tuliskan – surathon
sabur
mahilolong
ima, inte, paima, painte, ditunggu – dipaima,
dipainte, tunggu dulu – inte ma jolo
tida, patidahon
togu, menuntun – manogu, manogunogu
tuat; keturunan – pinompar, pomparan,
rindang
hepeng, humisik
gadong
ujung
kembali, paulak – kembalikan
tardas
upa
simpul, sae
bali, mengusir -pabali
bohi
tingki, tikki ; zaman dahulu –tingki na galia;
hatiha
arta pusaka X paneanon (ima kuasa na dohot
paksa
tunggun, sanggam
adik lakilaki, perempuan anggi
ajak togi; mengajak manogi; ajaklah – togihon; pemimpin – partogi; mengajak, mengundang –
marhara; undangan – harahara
akal,membodohbodohi angat
akhir usil; akhir (dimana segala urusan selesai) – usil
alangalang ri; api yang menjalar di alangalang – api di ri
alhamdulilah tuanima, sai sautma, anggiat ma
ambil buat; ambil alih – manoring
anak anak lakilaki- anak, anak perempuan – boru; anak haram – anak gampang; anak kandung-–
anak mata; anak yang lahir di pekarangan sendiri(ayahnya tidak ada lagi- tentu terjadi akibat
perbuatan kerabat ayahnya, ini diakui demi penerus marga, keturunan – anak mansalong;
panggilan anak laki2 kecil – ucok; panggilan perempuan kecil – butet
angin alogo; angin ribut – ampilas; angin sepoisepoi – alon;disini sejuk – purpur do dison;
mengangini – purpur, mamurpur – mengangini padi; halipurpuron – masuk angin, papurpurhon –
menyejukkan; yang berkhasiat menyejukkan – pamurpuri
angkat handit; diangkatlah keranjang itu – dihandit ma hirang i
api api; gara api; gara api
arah tungkan(a.k); da tungkan i da tungkan on – kearah situ dan kearah sini
asing duru, leban; diasingkan – sipaduruon; bangsa asing – bangso na leban
atap tarup; peneduh rumah – siosio ni jabu; atap sirap – butar
atas ginjang; di atas – diginjang
atur ture; mengatur – pature, palsu – pinatureture; aturan – ruhut; aturan – tording; aturan
peradatan – ruhut ni paradaton;mengatur, membereskan, menyiapkan – paturehon
aura haloho; empat aura – opat haloho
ayam manuk; ayam jantan – jambe
ayo tole; ayo lah – tole ma
bab ( bagian dari cerita) bindu
babat gisgis; membabat rumput – manggisgis
bagi sagi, ragi; membagi samarata – sagi; membagi menurut kemampuan – ragi
bahasa hata; bahasa bijak – ampa ardang;
baik denggan; diperbaiki – dipadenggan; memperbaiki – padengganhononhon; lebih baik –
bulusan
balik baliksa; terbalik – tundal sebaliknya, malahan – baliksa
bangkit hehe; bangkitlah engkau – hehe ma ho
banjir sompa, aek sompa
basi bari
basuh, cuci buri; membasuh tangan marburi
bekal borhatborhat; bekal untuk perjalanan – bohalbohal di pardalanantaon ; bohal; bekal yang
berharga bagi anak2 kita – bohal na arga di angka ianakkonta
berhenti so; hentikan – pa so; so ho – berhentilah engkau; berhenti – mansohot, berhenti untuk
beristirahat – maradian
berut, menjeng berut; cemberut – marberutberut
besan hulahula
biasa somal; kebiasaan – hasomalon; lebih dari biasa – mangalobihi; sangat – na sumalim
bijik sada; sebijik – sampisik
buah, boras; sudah kudengar buah pemikiran kalian – nungga hubege borasni hata muna i
budak hatoban, anak yang dilahirkan oleh hubungan dengan budak – anak hatoban
bubur hare
campak lindak, tercampak – malindak; campakkan – mangalindakhon
candu sandu
capai loja; tuk; tubuh saya sudah capai – nungga loja dagingkon
cara sara
cengang, heran longang; tercengang – tarlongang; keajaiban – halongangan; ibu itu tercengang –
mansai longang do inanta i
cepat tibu;cepat kamu datang – tibu ho ro; terlambat – hurang tibu; cepat, segera – gira; segera
kami bangun – gira do hupajongjong hami; cepatkan – pahatop, hatophon
cita-cita sintasinta; pengharapan – diparsinta; mengidam(dlm keadaan hamil) – parsintasintaon;
na pinarsinta – yang diidamkan
cium umma,mencium – mangumma; saling mencium – masiummaan; berciumciuman –
masiummaummaan; cium (bau) ; anggo, anggu; mencium bau – manganggo
colok tulluk; manulluk mata ni horbo – menyolok mata kerbau
cucu cucu dari anak lakilaki – nini; cucu dari anak perempuan – nono
cukup sungkup, tuk; kamu tidak cukup kuat untuk mengerjakan hal itu – ndang tuk gogo mi
mangulahon
curiga tiha; tiha rohangku tu ho – saya curiga kepadamu
dagu osangosang; somangisang(h.a)
dahan dangka; cabang pohon – dangka ni hauma; bercabang-cabang – mardangkadangka
dengar bege; didengar – dibege, mendengar – mambege; sedap didengar – lengenlengen;
marbinege, martinangi (dengar)perhatikan – tangi,dengarkanlah dulu – pinangi jolo; dengarkan –
tangihon; marpananginangian – hohom umbegesa; dung ditangihon gabe dibege
dewata guru; guru sinalisi, guru siniangan, guru mangontang dunia
dulu jolo, yang dulu – najolo, zaman dahulu; tingki na galia
duri potpotan
gantung gantung; bergantung – margantung
garis gurat; tiga garis bertindi-tindih – tolu gurat martinditindi
gema, bunyi saringar; – semua suku kata bergema akhiran a – marsaringar a do ianggo angka
anak ni surat i
gembira(hati) las roha
gempa bumi lalo, suhul
gemuruh, gempita marhasak; berengma sampuran i ia tung marhasak i; marhasak soarani ende
gendang(alat musik tradisional) gondang; gendang yg dipergunakan dalam rumah – gondang
hasapi; yg dipergunakan diluar rumah – gondang sabangunan; kelengkapan gondang sabangunan
– saarune na bolon, gordang, ogung dan hesekatau dengan oltik; penukul gendang – pargonsi;
menabuh gendang – margonsi; team pemain gondang – pargual pargonsi
getah gota; getah(pohon karet)- goje; mencampur daging yang sudah dimasak dengan darahnya –
manggotai
gugur (kandungan) busbus; digugurkan – dibusbushon
gunung dolok, bukit; perbukitan – dolokdolok; penghuni gunung – pardolok; dinding bukit –
garda ni dolok
guru guru;marguru – berguru; menggurui – gurudokhu; hudokpe songon i ndang gurudokhu
gusar, geram busisa
hadap adop; terhadap sesama manusia – maradophon dongan jolma; hadap – dompak,
menghadap kanan – dompak siamun
hajar pinsang; menghajar – maminsang
halang(dari penglihatan) onding; dihalangi – diondingi; kalau saya lihat bulan itu, hanya terlihat
sedikit karena dihalangi embun – molo hutatap bulan i santopik do i berengon , ai diondingi
ombun do i
halau ala ; menghalau – mangala; mengala dengke – menangkap ikan
hambol manfaat; yang ada yang kita manfaatkan – na adong i ma nama nataparhambol
hamil mardenggan pamatang, kalau tanpa suami – mardenggan pamatang alai ndang
marhamuliaan
hancur, lebur, luluh lala; hancur hatiku – malala rohangku
hangat las; air hangat – aek las; hati hangat/gembira – las roha
hapus sosa, sesa; penghapus – panosa; ; manosa – menghapus; manesa dosa – menghapus dosa
harap arop; saya berharap – arop do rohangku
harum hushus; bunga itu harum – hushus do bunga I; bau yang harum – uap na hushus
henti, diam so; berhenti – paso; adi; perhentian – adian; beristirahat – maradian
heran marbobok
hidung igung; simanganggo (h.a)
hilir jae
hina bile; dihina – dipabilebile; terhina – tarduru
hitung etong; perhitungan – paretongan; bilang; menghitung jumlah – mamilangi; pehitungan –
pamilangion; jumlah – bilangan
hulu julu
huma (sawah ladang) hauma; bersawah ladang – marhauma
ibu inang; ibu yang baik hati inang soripada,; ibu itu – inanta i, our madam; ibu tercinta – inanta
tuan laim, inanta tuan laen; inanta parsoduk bolon – ibu suri
ikat ketat holting; terikat erat – hoting; lebih baik terikat erat dari pada putus (lepas) – tumagon
na holting sian na tos; ikat kepala – bulang
ikrar padan; ikrar yang telah disepakati dang tidak boleh diingkari – padan siingoton sojadi mose
imbangnya, kawannya angkup; dengan kata lain – angkup ni i; tidak boleh engkau menyembah
tuhan yang lain selain Allah bapamu di sorga – ndang marangkup ahu bahenonmu debatam ninna
Debatanta
ingkar ose; ingkar janji – mangose padan
istirahat maradian; dia beristirahat untuk bernafas – maradian ma ibana laho pahosahon
jamah, sentuh, pegang -jama; menyentuh – manjama
jarak holang; berjarak – marholang; holangkolang – pemisah; marholangholang/ pulikpulik –
masing2 mepunyai pemisah
jelas tangkas; menjelaskan – patangkashon
jenguk topot; menjengukmu – manopot ho; menjenguk dengan membawa makanan – mangirdak
jiwa tondi; ditinggalkan jiwanya – manitondi
juga, kelak muse; kelak – musengani, muse pe
junjung hunti; manghunti hirang – menjunjung keranjang
Kabul, wujud tulus; terwujudlah maksudmu – sai tulusma sangkapmu
kait hait, haithait
kalah tunduk, talu
kampung huta; pulang kampung – mulak tu huta;kumpulan beberapa kampung – lumban;
kampung yang baru dibuka – sosor
kata hata; katakan – hatahon; bahasa batak – hata batak; perbendaharaan kata – puro ni hata; kata
asal – hata bona; kata tambahan – tamba ni hata, dapat berulang – dirain/dipadomu; kata depan
(awalan – panjoloanni; sisipan kata – panoloti; akhir kata – pangunjungi; suku kata – silbe
ke tu; kemana – tu dia
kecambah tumbur; berkecambah – martumbur
kecil metmet, hetek, saling menganggap rendah – masihetehi; sebagian kecil-punsu tali; masa
kecil (anak2) –gelleng; kecil sekali – tagiling huit
kelayapan hariapan, dipinggir kotai torop situtu do dongan hariapan
kelelawar, kalong haluang
kerak (nasi) hurhur
keren(bagus, cantik) bagak
keringat hir, hodok: keringatan – hodohan, hodokhodok; jerih payah – hinorus ni hodok
kesimpulan, inti sari impola
koreksi, perbaiki pature; marsipatureturean
kuat gogo, togar; cukup kuat – tolap gogo
gulu kubang; guluan – kubangan; margulu – berkubang
kucil(terasing) tiltil; dikucilkan – tiltil sian hadomuan; terasingi
kumpul pungu; mengumpul papungu; kumpulan punguan
kunyah hudap; mengunya – manghudap, manghudaphudap; mulut – simangkudap(ha)
kunjung topot; tak kunjung tiba – so mardan; mengunjungi untuk bercinta – tandang
laba, untung omo; mangomo – beruntung
lahir tubu, sorang; bila yg lahir laki-laki disebut tubu, bila yg lahir perempuan disebut sorang;
melahirkan – mangintubu; ibu – pangitubu; darah – saat melahirkan -darodaro
lamban gele; orang yang lamban – pargele
lancar tulus; patulushon – mengiakan, mengabulkan; melanjutkan perjalanan – manulus
pardalananna
lawan alo, dugu, maralo; melawan – mardugu, mangalo; lawan kata – suharsuhar ni hata;
berlawanan, terbalik – suhar
lazim somal; dibiasakan – disomalhon
lemak lomak; lemaklemak – lomaklomak
lengking, suara tinggi tapi kecil sihil
lepas lua; sipalua – juru selamat; silua – memberi jalan
lezat torsok, sagat; enak dimakan – tabo diallang
lonceng hulingkuling, giringgiring; lonceng yang kecil – gostagosta
longgar rangkak
luas bidang, tanah dikampung ini masih luas – bidang dope tano diluat on; memperluas dan
memperdalam bahasa batak – pabidangkon dohot pabagashon hata Batak
lucu ringkot; lelucon – siringkotringkot
lunak, lembut lamet, lamot;hati (h.a) – silameton
lusa haduan; besok lusa – sogot haduan
main meam; bermain – marmeam, marmeammeam; bermain gala – margala
makin lam; makin besar – lam magodang
makmur duma, maduma; kemakmuran – hadumaon
mandi didi, maridi; mandi pinggir pantai(sungai, danau atau laut) – martapian; mandi sesudah
melahirkan membuang semua kotoran – matutuaek
mandiri manjae
mandraguna sahala
marah muruk; dia marah sekali – muruk situtu do ibana
masak lompa, memasak nasi- mangalompa indahan
matang, sempurna tang, remaja yang sudah matang keindahannya saat berenjak dewasa – nungga
tang hinaulina; matang pemikirannya; tidak ragu lagi – tang pikiranna
matang masak; lebih sering dikerjakan – lebih matang pengetahuannya – samjumotjot diulahon –
lam tumasak ma i di ibana
mau olo; maukah engkau – olo do ho; kemauan – leheng, masing2 menurut kemauannya sendiri
– masiboan lehengnabe
mayang meang; rambut keriting (mayang) – meang muli; pilih kasih, pandang bulu – marmeang
bahir
melarat lea pogos
merinding mandisir; merinding bulu roma – mandisir imbulu
miskin pogos; kemiskinan – hapogosan
makin lam; makin besar (anak2) – lam magodang
masa sundut; masa yang akan datang sundut na naeng ro
mending tagon; mendingan – tumagon -, tagonana
minta tedek; pemintaminta – partedektedek
mirip suman
miskin pogos; melarat – lea pogos; kemiskinan – hapogosan
musyawarah ria; berkumpul dan bermusyawarah – marria
nafas hosa; tehnik menghembus dan menghisap nafas dalam memainkan alat musik sarune –
masiulak hosa
najis, kotor ramun; yang najis – naramun
nama goar; siapa namamu – ise goarmu; ternama – targoar, tardok
nangis tangis; suara tangis yang keras (tangis terisak-isak) – angguk
nasib senasip – sailaon; senasib sepenanggungan – nasailaon
naskah rongkoman; dirongkom – dicetak
nempe l longkot
niat, maksud sangkap; terwujudlah niatmu – sai tulus ma sangkap mi
obor sulu
otak utokutok
pacung, terpacung, terpasung tarbeang – tangan dan kaki terikat, rebah tak dapat bergerak
paha(pangkal) soit
panjat jangkit
pandang taili; memandang, menengok – manaili; pandangan – panailian
pangkal tapuk
panjang ganjang; menunggu lama – ngolngolan; terusmenerus berkepanjangan –
ngolngolngolngolan
paruh tuktuk; paruh burung; tuktuk ni pidong
parut hurhur; memarut – manghurhur; hurhuran – alat pemarut kelapa
patungan gugu, margugu; margugu mahita pajonjonghon bagas joro i
patut, layak tama; kerjakanlah yang layak dikerjakan – ula ma na tama
pelawak sijarajiri
pelit, irit holit; mangkolit – mengirit; diirit – hinolit
pematang gadugadu
pendek jempek; saling berpendek-pendekan – marsijempehi; makin kebawah makin pendek –
lam tu toru lam jumempek
perlu pola; tidak perlu – ndang pola; perlukah – pola do; tidak perlu – ndang pola
persis, benar, tepat sintong; tepatnya – anggo sasintongna
perut butuha, sihubeon (h.a); perut padi – boltok ni eme
petai(buah) palia
piano/orgen poti marende
pisau pisau raut; pisau sadap – agat; tukang sadap – paragat; pisau cukur – raut parnabung
pohon hau; pohon kemenyan – hau haminjon; pohon langir – hau langir; pohon galagala(sejenis
bahan pengobat bengkak) – hau galagala; pohon rau – hau rau; pohon sentul – sotul
pundak abara; sitangkingon (h.a), dari kata tangking, rompean – pikul; menggendong di pundak
– ompa, mangompa
pungut ain; anak pungut – anak niain
pusaka pusaka
pusoran pusat
ramai torop; ribur; di kampung yang ramai – dihuta na ribur; menggembirakan – siriburribur
rambut obuk, jambulan; sitarupon (h.a);
rangkaian gasgas; tentang rangkaian kurikulum lokal – marhitehita gasgas
rantai rante
rebah, membujur lunjung; rebah memanjang – tarlunjung; empat aura rebah – opat haloho na
tarlunjung
renang lange; berenang – marlange;berenang di sungai simare – marlange tu aek simare
rusa ursa
saat uju, ombas; saat ini – uju on; saat ini – di ombas on; saat ini – saonnari
sadar sunggul;teringat apa yang ada dipikiran – tarsunggul
salah sala; dia yang bersalah – ibana do na sala
sambut ampu; menyambut – mangampu
sampai sahat, ro dina, rasirasa; sampai sekarang – ro dina saonari, sahat tu sadarion, rasirasa
nuaeng; sampai mati – rasirasa mate; tidak kesampaian – tarpunjung ; songon halak na
tarpunjung, songon tandiang na hapulaon; arang habis besi masih keras – suda arang ndang
himpal bosi
sampul lapak; sampulkan baik buku ini – lapahima denggan buku on
sapu sapu; menyapu – manapu
sanak tondong, sisolhot
sandaran sorangan
saran turgas; setiap saran dari teman2 – angka turgas sian angka dongan
sebab bonsir; penyebab – bonsirna; seba – ala; oleh karena itu – alana;; bersebab – marala
sebelah bariba; sebelah sini sambariba on, sebelah sana sambariba an
sebentar satongkin
sedangkan, bahkan gari, sogari, sagari; sedangkan sekolah SD pun tak pernah kualami – sagari
sikola rakyat ndang hea hudege
sedih arsak; perasaan sedih – arsak ni roha; menjadi sedih – marsak; membuat susah –
mangarsakhon
segar (tanaman) rata
sehat hipas; sehat-sehat – hipashipas
selaras sauduran; udur – bersamas-sama, sejajar; selaras –tu dengan pemikiran pemerintah –
sauduran do i dohot pingkiran ni pamarentanta
seluruh, seantero sandok; seantero dunia ini – sandok portibion
semak belukar gasgas
sembah somba; persembahan – tibaltibal
sembunyi buni; persembunyian –habunian; menyembunyikan – bunihon
sempit sosot
sempurna pita- tidak sempurna – so pita; gok; menyempurnakan – pagokhon
senang sonang
senyum martata sumping
sepakat rim; molo dng rim – kalau sudah sepakat; kami sepakatyang mulia!-– satolop do
hamirajanami
sering jotjot; lebih sering – jumotjot
serupa/mirip/sama sobok; hata impol nasobok – hata hariapan
serupa suman; sarupa; disamakan – dipahamat,; disamakan seperti memasak ubi mennyalakan
radio – dipahamat do huroha songon na mangalompa gadong mamutor radio i
sesak ponjot; terlalu sesak – aponjothu; bersesakan – ponjotponjot
sesal solso, humordit; menyesal dibelakang – sumolsol dipudi
setan sibolis
siap, sedia rade, tipak; sudah siap – nungga rade; menyiapkan tanah ini – patipakhon tanoon;
kami siap menerima saran2 – rade do hami manjalo angka turgas
simpan peo; menyimpan – mameop
simpang ambal; menyimpang – marambal; kacau – marambalangan
singgung igat, arbis; kalau disinggung mengenai – molo sinigatan taringot tu; disinggung –
diarbis
siram uras; disiram – diurashon
sokongan tumpak
suci lidang; berhati suci – lidang marroha; tidak suci-– so marlidang
sumbangan tumpak
sumber kehidupan parjuragatan
sungut ungut, sungut-sungut – ungutungut
tahu boto; mengetahui – mamboto; diketahui – binoto
takut mabiar, lomos; penakut – parlomos
tambah tamba, tambu, igil; lam; tambah kuat – lam gogo; tambah sedikit – igilhon
tanah tano; rawa2 – tano mate; dataran rendah – habungan; tanah liat – tano dagaldagal, tano
tugil
tanggap tangi; mendengarkan – manangihon; doa -tangiang
tanjung tajur; tanah yang menjorong jauh kedanau (tanjung) – tur na masuk dao tu tao
tari(batak) tortor, menari – manortor; tortorhonma – tarikanlah
tebal hapal; embun itu tebal – hapal ombun i
tekan(penekanan) ondol; berdasarkan hal ini – marondolan tuson
tekun (tabah) benget; dia sangat tekun – na nunut do ibana
telan bondut; yang bersumpah palsu – sibondut gana, sibondut labang
teliti sulingkit; pergi menyelidiki perbendaharaan kata Batak yang tersembunyi – laho
manulingkiti hahomion ni angka pustahanta
tepih, tolak, tinggalkan tundal; ditepih – ditundalhon
tercengang tarbobok; tarbobok do rohana membege sibontar mata malo marhata batak diboto
muse ruhut ni adat batak jala marumpasa
teriak goragora; kalau tidak ada teriakan – molo ndang adong goragora; lengkingan – sihil
tetap titi; menetapkan hari (perkawindan dsb) – maniti ari;tetapkan harinya – titima arina
tikus mossi; kemari tikus itu bersembunyi – tuson do martabuni mossi i
tinggal tading; ditinggalkan – ditadinghon, pinajae; ketinggalan – hatadingan
tolong urup; menolong – mangurupi
tongkat tungkot; tongkat pemukul – gado
tubuh pamatang, simangarudok (h.a)
tulis surat; gurit; menulis – manurat tuliskan – surathon, gurithon; berbagai anak surat di tulisan
batak; bunyi “ u” – tudutudu; bunyi “o” – siala atau sikora;bunyi “i” – haluaan; bunyi “u” –
haboruan atau haborotan; bunyi e” – hatadingan; bunyi “ng” – hamisaran atau paninggil
tumpah sabur; ditumpahkan – disaburhon
tunduk unduk
tusuk tusuk; manusuk – menusuk
ubah uba, ose; berubah – muba; berubah-ubah, tidak tetap – leplap; berubah – mose
ukiran uhiran, gorga pea, lontik
ukur, perkirakan rajum; unang sai tarajumi arata ni halak an
umum tarias; mengumumkan, memberitahukan orang banyak – – manarias
umum boa; pengumuman – boaboa; memberi tahu – paboahon; kaboa (p.k)
ungkap, terungkap tardas; panatapan na tardas – pandangan yang terungkap
ungsi bungkas; mengungsi – marbungkas; pengungsian – parbungkasan
urus sari; mengurus engkau manarihonho
usap/belai usa; memngusap – mangusa
utama, pemimpin tunggul; memimpin – manungguli
utama, perlu lopok; itulah yang utama – ido na lopok
wawancara panangkasion; memenui untuk wawancara – topot panangkasion
abg (anak baru gede)
ada
adik
adop
adu
agak
agap
air
ajak
ajimat
aku
alot
amat, mengamati
ampat
andai
angin
antar
antuk
apa
apel
appear
arah
arang
arti
asam
asap
asing
atap
atur
abang angkang
bajarbajar, siuoruor
adong, ada, tidak ada-soada
adik lakilaki - anggi
hadap; maradophon
alu, aluhon – adukan, dialuhon – diadukan,
mangalualu – mengadu nasib
tar; agak cantik – tar uli
tawa terbahak-bahak
aek; air terjun – sampuran, air mata – ilu,
menetes air mata – manetek ilu; basah –
maraek
togi, mengajak manogi, ajaklah – togihon,
pemimpin – partogi
parsimboraon, simbora parlapikon
ahu; mengakui – marhatingkoshon
jogal
tillik; manilik, maniliknilik
opat
molo, andai kata bisa – molo boi nian
alogo – angin ribut – ampilas
taru; antarkan – taruhon
ondok, mengantuk mondokondok
aha; mengapa – mahua, apapun – lan
tandang, pergi ke rumah gadis untuk pacaran
– martandang
agar; appearance – agar, bagak, dorang, jeges,
jagar, lago, uli
odong, dipaodong – diarahkan; dompak,
dompak hambirang – arah kiri, dompak
siamun arah kanan; dihadapi –didompahi;
diarahkan – dijuju
agong
lapatan, artinya – lapatanna
igar, rudang; terlalu asam – maigarhu; jeruk
asam – unte rudang
timus, berasap – martimus
duru; diasingkan – sipaduruon
tarup
ture, mengatur – pature, palsu – pinatureture;
awas, jaga
ayah
ayo
bagaimana
bagus
bahas
bahaya
bahu
baik
bajak
baju, pakaian
bakar
bangun
banyak
bapa, ayah
barang dagangan
batang
bayar
baur
bebek
bekal
bekas
bela
belakang
beli
aturan – ruhut; aturan peradatan – ruhut ni
paradaton
ramot, mengawasi, menjaga – mangaramoti
amang
tole, ayo lah , tole
beha, boha, apa yang harus dikerjakan – beha
bahenon, boha bahenon
jeges
uhal, membahas, manguhal, menganalisa
mara; ditimpa bahaya – marmara, tempat
bahaya – parmaraan
abara, diabarai, mangabarai, parsitangkingon.
Diabarana i do dibahen siboanonna i. Diabarai
ibana do sude harugian i. Ibana do
mangabarai sude ulaon i.
denggan, diperbaiki – dipadenggan,
padengganhononhon
tinggala
abit
tutung; terbakar – matutung; heater
(pembakaran) – tataring
dungo
torop, godang, banyak yang kamu tahu –
godang parbinotoanmu, sangat banyak –
bahat nai; banyak orang – torop jolma;
banyak orang – torop jolma; kebanyakan
-pagodanghu
amang
boniaga
kambona, sebatang – sangkambona
garar, kubayar – hugarar, membayar –
manggarar
saor, berbaur – marsaor
bibi
borhatborhat
tihas
tutur, pembela – panuturi, memembela –
manuturi
pudi; terbelakang – parpudi; dibelakang –
dipudi; dibelakangi – ditundali
tuhor, membeli – manuhor, di beli – nituhor
benar
benih
benjol
bentak
bentang alam
berangkat
berat
berdiri
berhenti
beri
beringin
berkas, bungkus
berkat
bersama-sama
bersih
bertambah, ganda
besar
besok
bidan
bijak
bijaksana
bilang
bimbing
bingung
bisik
bohong
buah
bual
buang
tingkos, toho; membenarkan – marhatohohon;
tutu; sebenarnya – antong
boni
punil, boasa punil bohim, marbadai do ho?,
berbenjolbenjol – marduguldugul
songgak; dibentaki – disonggahi; saling
mementak – masisonggahan
hajangkajang
borhat
borat; keberatan – haboratan
tindang, jongjong
sohot, maradian
lehon; memberi – mangalehon
jabijabi
borhos; seberkas – samborhos
pasupasu
rampak, rampak do sibenet dohot lae na i
ias, bersihkan – paias; dengan jujur – ias ni
roha
more
balga; lebih besar – balgaan; terbesar –
umbalga; jalan besar – dalan balobung; besar
– bolon, terlalu besar – pabolinhu
sogot, besok lusa – sogot haduan
sibasoh
ampa, bahasa ladang – arda diladang; bahasa
bijak – ampa ardang;
bisuk
dok; yangdikatakan (dibilang) – pandok;
katakan – dokkon
togu, membimbing – manogu
bojok, (heran) longang, maoto (oto)
husip; husiphon ma tu ahu aha do na
dibagasan roham
gabus; berbohong – margabus; pembohong –
pargabus
parbue
buras, kombur; berbual – markombur
ambolong, ambolonghon; pembuangan –
panduduron
bujuk, mohon
elek, elekelek, bujukan – pangelek,
membujuk – mangelek
buka
buka, buha
bukit
robean, robean na timbo (dolok)
bulan
bulan, bulan tula – bulan purnama?
bulat
tingko, gonong
bumi, dunia
portibi, hasiangan
bundar
tingko, lunjung
bunuh
pamate, pembunuhan berencana – todos, pusa
bunyi
huling (kuling); berbunyi –mangkuling;
lonceng – hulingkuling
burung
pidong; pidong patiaraja; pidong sigak;
pidong imbulubuntal; amporik; pidong
araroma; pidong lote – burung puyuh
buta
pitung, mapitung
cabut
bubut, mambubut, mencabut, mangurati;
borgat (cabut untuk tumbuh2an, bersama
akarnya); maborgat – tercabut; mamborgat –
mencabut
cakar
tambirik,
cape
loja
cari
lulu, lului; mencaricari – lulululu, mencari –
mangalului
cecer, serak
sabur
cekatan
bontis
cela, raib
tihas
cepat
tibu
cerdik, bijaksana
bisuk
cerita
torsa, torsatorsa, cerita rakyak – turiturian
ceroboh, keras kepala, tois
suka melawan
cicak
boraspati
cicip
dai, rasakan – daihon
cincang
tanggo, mencincang – mananggoi – sangsang
cinta, kasih
holong
cium
umma, mangumma, masiummaan,
masiummaummaan – bercium-ciuman
coba, dicoba
disuba
cubit
gotil, unang sai gotil anggimi
cukup
sae
cuci
curi
dahi, muka, wajah
dagangan
daki, mendaki, naik,
menanjak
dalam
danau
dapat
dari
datang
daun
debat
dekat
delapan
dengar
dengkul, lutut
depan
deras, lebat
derita, penderitaan
desak
dia
diam
didih
dingin
doa
dua
duga
dunia
ejek
elang (burung)
emas
embun
buri, air pencuci – aek pamurion
tangko; mencuri – manangko
bohi
boniaga, tigatiga; marboniaga – berdagang;
parboniaga – pedagang, dagangan – tigatiga,
berjualan – martigatiga
nangkok, mendaki ke bukit – nangkok tu
dolok
bagas
tao
dohar, didapat, diperoleh – mandohar
sian, dari situ – sian i
ro, sudah datang – nga ro, nungnga ro
bulung, daun beringin – bulung ni hariara
sinambul, tukang debat – parsinambul
jonok
ualu
bege, didengar – dibege
dugul, ulu ni tot, mendengkuli – mandugul
jolo, ke depan – tujolo, masa yang akan
datang – tujoloan, dahulu – najolo, pertama –
parjolo
dobar; mansai dobar do parbue ni pinasa i;
dobar do udan i
siaginon, parniahapan
abuk, diabuk, mangabuk, mabuk, pangabuk.
Unang sai abuk ibana
ibana
sip, hehem, pendiam – sijalo sipsip
gurgur, mendidih – magurgur
ngali
tangiang; tabas
dua, duabelas – sampulu dua
agak – sura
portibi
ehet, mangehet
lali
sere, emas palsu – suasa
ombun
enak
tabo; tabo ma lompalompa ni inang on; enak
didengar – lengenlengen
enam
onom
filsafat
risa, filosofinya – risana; ilmu filsafat – raksa
risa
gagak (burung)
sigak
gali, telaah
uhal; menelaah – manguhal
gampang
mura, sangat gampang – sai nura
ganjil
geduk
gelap
holom
gema
saringar
gemetar
manggirgir
gendong
abing, abin, mangabing, diabing, abingan
gerak, bergerak, mulai hinsat
melangkah
gerangan
ulaning, apa gerangan – aha ulaning
gerimis
simbur, simbursimbur
gimana, bagaimana
beha
goblok
oto
guna
hasea; menggunakan – marhaseanghon;
memanfaatkan – mamparhaseanghon
gundul
saesae
habis
suda, habis-habisan – tumpur
hajat
lolo, palolo jabu – hajat membangun rumah,
hajat melaksanakan pekerjaan – palolo
siulaon; hadirin – loloan na torop; berkumpul
– marlolo
hak
tohap, agat; hak milik kita – aganta
hambur, berserakan
abur, diaburhon mangaburhon, maraburan,
marabur, maraburabur
hanya
holan, hanya sedikit – holan saotik, ondeng
hanyut
maup
haram
rumar, hata rumar – kata kotor, kata yang
tidak sopan
harap
sinta harapan/citacita – sintasinta, diharapkan
– dipasinta
hari
ari
harta
agat, arta, hamoraon, ugasan
hasea
berguna; so hasea – tidak beguna;
marpahaseang, humaseaan – lebih berguna
hasil
hati, perasaan
hebat
hembus
henti, diam
hidup
hijau
hilang
hitam
hitung
hujan
hutan
hutang
hujan
ibu
ikan
ikat kepala
ikut
ilmu
indah
ini
injak
ipar
istri
itu, seperti itu
jadi
jahat
jahe
jalar
jam
jambu batu
jampi
omo, bekerja – mangomo. penghasilan –
naniomo
roha, senang hati las roha, hatihati –
nangetnanget, nanget
bongak, mininggikan diri –
pabongakbongakhon
ombus
so; berhenti – paso
ngolu
rata; menghijau –ratarata
mago
birong
etong
udan, hujan es – ambolas; udan na so
hasaongan, alogo na so hapudian
harangan
singir
udan, hujan es – ambolas
inang, ibu yang baik hati inang soripada,
inanta i, our madam
dengke, ikan mujahir – dengke jair
bulang
ihut; mangihuti; dohot; pengikut – parsidohot;
ihit, mengikuti – mangihiti
raksa, mangaraksa-berilmu, pengetahuan –
pengetahuan
uli, betapa indahnya – mansai uli
on, seperti ini – songon on
dege
tunggane, hubungan antara suami dan saudara
istri – partungganean
ripe; istrinya –ripenai; calon istri – oroan
I, songon i, songon an
saut, gabe
jungkat, berhati busuk – geduk
pege
insir, ular menjalar – manginsir ulok
pungkul, jam berapa – pungkul piga
antajau
tabas
jangan
janggal
jantung
jatuh dabu, madabu,
jatuh untuk manusia
jauh
jawab
unang, jangan sampai – sotung, jangan
sampai rusak nanti – sotung sega annon
haduk
taroktok; bukbak taroktokna – berdebar
jantungnya
tinggang
dao
alus, menjawab –alusi, dijawab – dialusi,
saling menjawab – masialusan
jebakan
lupaklupak
jejak
bogas, menetapkan langkah (untuk masa
depan – pernikahan) – parbogasan
Jelajah
adang. Nungga sude diadangi ibana alai
ndang jumpasa
jelas, menjelaskan
nalnal, panalnalhon, patiar; jelas terlihat –
tedak, tedak songon indahan di balanga
jelek
roa; terjelek – rumoa
jengkol
joring
jenis, ragam
ragam
jernih
tio
jodoh
rongkap
jujur
tigor – (tidak jujur) geduk
kacau
gaor; kacau balau – sursar
kadang
sipata
kain, pakaian
abit, diabiti, diabithon, mangabiti, marabit,
parabiton
kakak/adik(perempuan) ito
kaki
pat
kalau
molo
kambuh
manombo
kami
hami
kamu
hamu
kandungan
tabutabu, kandungannya – tabutabuna
karena
alana
kasih
lehon, kekasih – hallet, kasihan – asi
kasur
podoman
kata
hata, dok ; katakan – hatahon, dokhon;
sepatah kata – sangkambaba; katakan - dok,
paboa; dikatakan – didok; dipaboa
kau
kawan
kawin
kaya
kebenaran
kecil
kedai
kejut
kejut, terkejut, cemas
kekasih, pacar
kelahi
kelapa
keluar
kemarin
kembar
kenal
kendala
kepala
kerabat
keras
keriap
kering
keringat
kerja
keruh
ketika
keturunan
kilat
kira
kirim
kodok
kosong
ho
dongan, kedan
sohot, mengawinkan – pasohot, perkawinan –
parsohotan; berrumah tangga – marhasohotan
mora; berada – mamora
sintong, kebenaran yang tak perlu dikatakan –
hata hehem
metmet, hetek, saling menganggap rendah –
masihetehi; sebagian kecil-punsu tali; masa
kecil (anak2) –gelleng
lapo, kode
hiap, terkejut – tarhiap
muningan, boasa muningan ho hasian
hallet
bada, berkelahi – marbadai
harambir
haruar
nantoari
silinduat
tanda, terkenal – bongal
abat, abat-abat- berbagai rintangan
ulu, simanjunjung
ampara (sisolhot)
pir, terlalu keras – papirhu
gulmit, manggulmit
hasang, mahiang
hodok, keringatan – hodohan
ula; bekerja – mangula; kerja keras – todos;
kerjakan ulus, pekerjaan – ulaon; gotong
royong – mangarumpa
litok; litok aek di jae tingkirhon tu julu –
keruh air di muara, lihat ke hulu
andorang, hatiha
pinompar, pomparan
hillong, mengkilat – marhillong
rimpu, rippu; kirakira – hirahira, kukits –
hurimpu
tongos, mengirim – manongos
tohuk, tojak
rumar, harus dihabiskan – ingkon rumar do i
kuat
kukuh
kulit
kumpul
kusut
koreksi, perbaiki
kuda
kumpul
kunjung
kurang
kusut
kutuk
ladang
lagi
lagu
lah
lahir
laki
lalai
lalat
lalu, berlalu
lampias
langsung
lapang
lapar
lari
lawan
layu
lepas
lepau, kedai
lepek, basah kuyup
lembu jantan
lempar
gogo, togar
togu
hulinghuling, kalimat tanya untuk suatu
tekateki – hulinghuling ansa, jawabannya
ansa, atau hutisa
lolo, berkumpul – marlolo; hadirin – loloan
rundut
pature; marsipatureturean
hoda
pungu; berkumpul – marpungu; kumpulkan
punguhon
topot, mengunjungi – manopot
hurang; kekurangan – hahurangan
rundut
sapata – bura
hauma; berladang – marhauma
dope, muse
logu, marlogu sada, marlogu dua- ende
ma, nian – baenma, unang manian
bila yg lahir laki-laki disebut tubu, bila yg
lahir perempuan disebut sorang
baoa, lakilaki – dolidoli
lalap
lanok
salpu
sombu, melampiaskan rindu – pasombu sihol
tidak menunggu-nunggu – pintor
tardas, lapangan rumput – adaran
male, kelaparan – haleon
lojong, berlari – marlojong; lari terbirit-birit –
lintun
alo, dugu, maralo, mardugu-melawan
malos, mabap
talhus
lapo
tonu
jonggi
sampat, lemparkan – sampathon, dilemparkan
– disampathon
lenggang
lengkap
lengket
lengkuas
lewat
iar
liat, kaku
licin
lidah
lihat
liur
lima
limpah
lonceng
lompat
ludah, air liur
luncur
lurus, jujur
lutut, dengkul
mahal
main
maju (agung, timbul,
berjaya)
makan
makmur
malam
malas
malu
mampet, macet
mandi
manis
ambe, berdendang – mangambe
timpas
longkot, lepas – longkang
halas; tuhor jolo halas i asa mangalompa itom
lewat –bolus; , melewati mamolus; dilewati –
dibolus; lewat (waktu) – bolus
riar, hijang, unto boruboru na riar (hijang)
jogal
sulandit tergelincir – tarsulandit
dila, abas, albas, mangabas – melambai,
mangalbas
bereng, tingkir
tijur, ijur, manijuri – meludahi
lima
arar, marhuarar -berlimpah
hulingkuling
timbung; melompat – manimbung; tollu,
manollu – melompat kebawah
tijur
runsur
tigor, manigor, hatigoran, partigor, patigorhon
panigoran
ulu ni tot
arga, arga do bona ni pinasa
meam, permainan – parmeaman
timbul
allang; pangan; makanan – panganon,
allangon; sipanganon
duma, maduma; kemakmuran – hadumaon
borngin
age, bermalas-malasan – mageage, measeas
ila; memalukan – pailahon; saling memalukan
– marsipailaan; urak, malu aku – murak ahu;
dipermalukan – dipaurak; tarurak, paurakhon,
haurakon
sundat
maridi, mandi diluar – martapian
tonggi, terlalu manis – patonggihu, paling
manis – tumonggi
mati
minta
muka(bagian tubuh)
muncul
pemamah biak
mama inang
manusia
masak
masak (buah)
masih
masuk
mata
mau
melata
mentah
merah
mereka
mimpi
minum
minyak
miskin
mudah
mulut
musuh
muncul
murtad
nafsu
naik
nakal
nangka(buah)
nanti
nasib
mate, monding, parjolo; mati tiba2 – tidas,
menghembus nafas – tos hosa; mati
tenggelam – mogap
ido, meminta – mangido, permintaan –
pangidoan
bohi
mullop, muncul berulang-ulang –
mullopullop
sigagat
inong
jolma, manisia
lompa, memasak – mangalompa; masak
dengan asam saja – ura, yang dimasak dengan
asam – naniura
mabe, malamun
dope, masih ada – adong dope
bonggot, tempat masuk – habongotan
mata, simalolong; mata air – pansur
olo, saya mau – olo do ahu
manginsir
tata; martata sumping -tersenyum
rara
nasida
nipi, pemimpi – parnipi
inum
miak; maiakna ma jo panggorengna
pogos; melarat – lea pogos
mura, mudah – mudahan – mudahan, semoga
anggiat
baba, sepatah kata – sangkambaba
tihus, manihus – mengejar musuh
mullop
tundal, panundalan – kemurtadan, panundalan
manginsobut tu ho
pangimbung, pangimbungna – nafsunya
nangkok
tilhang, jekjek
pinasa
annon
siahapon
nasihat
naung (teduh)
nikah, menikah
nyanyi
nyata
nyeri
obat, mengobati
oleh
olok
orang
pacar
padang gurun
pahat
pakaian
paku
palsu, menyimpang
dari kenyataan
panen
panggil, undang
pangkal
pangku
pantang
soso, kunasihati – husosoi
ingan, bernaung – maringan
untuk lakilaki mangoli, pelakunya pangoli,
untuk perempuan muli, yang dinikahi –
nanioli, menikah kembali – imbangna ,
panoroni
ende; bernyanyi – marende; nyanyi cinta –
ende ende arur
nata; terbuka, jelas – tedak; terus terang
tidak sembuny2 atau berpura-pura – sitedak
rupa siboto goar
borit
mandaoni
oleh karena itu – angkup ni i
rehe memperolok – mangarehe, contoh birong
gelek, sirara obuk, sihariting mosok dll
halak; jolma
hallet
halonganan
lotik
abit, diabiti, diabithon, mangabiti, marabit,
parabiton. Abit na arga do pinangkena i Nang
pe rintik ibana, alai tong do diabiti bondana
i.Painte jolo diabithon mandar na i. Angka ina
do disuru mangabiti ina na monding iingkon
marabit do angka namarbaju parhobas i asa
denggan
labang
lipe, pinatureture, emas palsu – suasa
gotil; memanen – manggotil
jou, saling memanggil – masijouan; undangan
joujou
bona
abing,abingan-pangkuan, diabing-dipangku ,
mangabing-memangku. Abing ma jolo
anakmi asa pasusu. Diabingan ni inana I do
ibana modom. Diabing ma anakna I huhuty
dipasusu. Boasa ho mangabing anakmi, tudia
horoha inantam
subang, orang yang mempunyai pantangan –
parsubang; menjadi pantangan – tarsubang
pantas, bagus, cocok,
pas
parit
pasar
patah, rusak
patut
payudara
pedih
pemimpin, panggilan
untuk penghormatan
pendek
pengumuman
penuh
pepaya
perahu
peraturan, hukum
percaya, dapat
dipercaya
percik percikan
perempuan
periuk
perjanjian
perkakas tenun
perlu
pernah
permisi
perut
pesan
pesta, rapat
peti mati
petuah
pijat
pilih
pindah
pinta
tama; une – naung une ma sude na binahenmi
bondar
onan
matopik
tama
tarus, putting payu dara – ulu ni tarus;
manarus – menyusu; patarushon – menyusui;
adop
ngotngot
raja
jempek
tingting; mengumumkan – martingting
gok; dipenuhi – dipasiat – dipasiatma
pangidoanki
botik
solu, berperahu – masisoluan
patik
bontor
pispison
boru
hudon
padan
sabang
ringkot, mangaringkothon
hea; tidak pernah – ndang hea
santabi
boltok
tona
lolo; berkumpul – marlolo; kumpulan –
loloan
abal-abal
pitua, pitua nitabas ingkon jumolo disiup
dampol
pillit; memilih calon istri – mangaririt,
pemilih calon istri – pangaririt
morot, morot tu na asing
tami, meminta – manami
pintar
pintar
piring
pisah
pisau sadap
potong
pudar
pukul
pulang
pundak
pungut
putih
putus
rahasia umum
rajin
ramai
rantau
rapat, musyawarah
rasa
bistok
malo; belegak pintar – pamalomalohon
pinggan
sirang
agat, tukang sadap – paragat
tanggo, memotong ( dengan parang) –
mananggo
sosa
balbal, dipukuli – dibalbali
mulak, pulang kerumah – mulak tujabu
abara
ain
bontar
tos, matos; memutuskan – manotos; manotosi
hata haurahon
ringgas
torop
ranto, ratto, pangantantoan
rapot
taon – dirasa ditaon, merasakan – manaon;
mengalami duka cita – marsitaonon;
sependeritaan – sapartinaonan
rasa
ahap; dirasa – diahap; penderitaan –
parniahapan; roha; perasaannya – rohana;
terge, manerge, diterge rasa dai, enak
rasanya, tabo daina, dirasai – didai
rasa
rasa
rela
rendah
rindu
rintangan
rumah
rumput
rusak
saat
dai, enak rasanya, tabo daina, dirasai – didai
roha, kurasa – huroha
pos, rela hati – pos roha
hetek; rendah hati – serep roha
sihol; merindu – masihol
abat-abat
sopo, jabu, bagas
duhut, merumputi – manduhuti, marbabo,
mambaboi
sega, merusaki – manegai
uju, saat ini – uju on; ombas, saat ini – di
ombas on
sabar, bersabar
sahabat
saja
sajak
sakit
sakit
salam (tangan)
salam selamat,
sejahtera, teguh
sama
samar, menyamar
sampai
saep
aleale
ondeng, sambing
ardang, pangardang – pembuat sajak
hansit, sakit sekali – hansit nai; borit;
menyakitkan – naboritan
sahit, sedang sakit – marsahit
jalang
horas
dos, sama rata – ris
tinda, patinda rupa
sahat, ro dina, rasirasa; sampai sekarang – ro
dina saonari, sahat tu sadarion, rasirasa
nuaeng; sampai mati – rasirasa mate
sangat
pala, apala, sapala; sangat panjang – apala
ganjang
sangat
sai, sangat-sangat – mansai, sangat gampang
– sai mura, sangat-sangt cantik – mansai uli
sanggup
tolap, tolap gogo; yang aku sanggup – tolap
au
santun
donda
sarong
mandar
satu
sada
sawah
saba
saya
ahu, iba
sebar, serak, tersebar marserak, menyebarkan – paserakhon;
parserahan – tempat yang tersebar
sebelas
sampulu sada
seberang
ipar; menyeberang – taripar, menyeberangi
sungai – manaripari batang aek
sedia
tupa; menydiakan patupahon
sedia, siap
rade, sudah sedia – nungga rade, disiapkan,
disediakan – diparade
segera, tergopohgopoh busbus, menggugurkan kandungan –
busbushon
segi
suhi, bersegi-segi – marsuhisuhi
sekaligus
huhut
sekarang
nuaeng, saonari
selamat, pelihara
ramot, menyelamatkan, memelihara –
mangaramoti
selesai
sae,sidung, sudah selesai nungga sae;
pasidunghon – menyelesaikan; penyelesaian
-pansidungi
selimut
ulos
semak
somak
semangat
simangot
sembilan
sia
sembunyi, tersembunyi, solpa
tersumbat
sempat
sanga, menyempatkan – pasangahon;
kusempatkan – husangahon
senja
botari
sembur
bursik, disemburkan – dibursikhon
sempurna
tang
semua
luhut, saluhut, semuanya – saluhutna; sude,
semuanya – sasudena
semut
porhis
sengat
doit, menyengat – mandoit
seperti
songon
sepi, sendiri
punjung, – mati tak ber anak – mate punjung;
tersisih – tarpunjung
sepuluh
sampulu
sesak
ponjot
sesal
humordit
serak, jatuh berserakan abur, diamburhon, mangamburhon,
maramburan, marabur, marabur-abur. Abur do
eme na inoanna i. diaburhon do indahan na di
piring na I ala ni murukna. Holan ibana do
mangamburhon arta ni amana i. Maramburan
do baras sian karung na matombuk i. Marabur
do ilu sian mata ala ni ngotngotna
seru (kata seru)
ate
serupa
suman
siang
arian
siap, sedia
rade, sudah siap – nungga rade
sifat
bangko, tibas
silau
sillak, marsilak; kemilau – sumillak
silsilah
tarombo, partuturan
sinar
sondang, rondang (bulan)
sirih
sobek
sopan
suara
subur, memberikan
hasil yang baik
berkembang biak
dengan baik
sudah
suka, rajin,
bersemangat
sumpah
sungai
susah
tabah, tekun
tabung bambu
tahu
taman
tambah
tampar
tanaman
tangan
tangkap (maling)
tanya
tatap
tawa
tebang
tebing
tega
tegap
tegar
teguh
teguk
tekateki
tekun (tabah)
napuran, napuran tanotano
ribak – dirobek – ribakhon, menjadi sobek
maribak
pantun, bersopan-sopanan – marhapantunon
soara
sinur
nga, nungga, sudah datang – nungga ro
girgir; tung mansai girgir do ibana na
markarejo i
tolon – bersumpah – manolon, patolonhon
binanga, batang aek
susa, jangan sampai susah kita– sotung susa
hita
benget
abal-abal
boto
porlak
tamba, lam; tambah kuat – lam gogo
pastap
suansuanan
tangan
barobo
sungkun, pertanyaan – sungkunsungkun,
muningan; saling bertanya – masisungkunan
tatap; menatap – manatap
engkel, marengkel, mengkel, mengkelengkel,
terbahak-bahak – mengkel suping, saling
menertawakan – masiparengkelan
taba, kayu itu ditebang – ditaba hau i
tolping
hum ; tega hati – hum roha
togos
tohom
togu
dorguk
ansa-ansaan
benget
telan
telanjang
telur
teman
tembakau
temu
tempat
tenang
tengah
tenggelam
tenggen, setengah
mabuk
tengok
tentu
tepat
tepuk tangan
tepung beras
terang
terbang
terbalik
terbang
terbirit-birit
terbit
terbuka (jelas)
terima
ternak
tiang penyanggah
tidak
tidur
tiga
tikar
bondut
saesae, marsaemara, salangsalang
pira; tolor; buah pelir pirapira; bertelur –
marpira
dongan; teman membuat kita berharga –
dongan do hatotoga
timbaho
jumpang, domu; bertemu – pajumpang,
mardomu; pertemuan – pardomuan
ingan, inganan; tempat tidur – podoman
pos, tenang hatimu – pos roham
tonga
bonom
mordong
tingkir
tontu, ate, men-iakan/meyakinkan – antong;
meminta persetujuan – ate, memastikan tontu
topet
marlapaklapak (martolap)
nitak, nitak gurgur ( tepung beras jang
lembut)
tiur; torang; terang bu;an – rondang ni bulan i
abang, habang
tundal
habang
lintun
poltak (bulan); binsar (matahari)
tarngap
jalo, menerima – manjalo, terima kasih –
mauliate
pinahan, ternaknya gemuk2 – pinahanna pe
mokmok
panangga
ndang, tidak ada – ndang adong; tidak ada –
soada, Soada na hurang diibana
modom, podoman-kasur; tertidur – tarnono;
tidur nyenyak – renge modom
tolu
ampe
timah hitam
timbang
timbul
timur
tinggi
tinta
tording
tuak
tuan rumah (pemilik
acara yang
bertanggung jawab)
tujuh
tuli
tulis
tumpah
tunda, menunda
tunggu
tunjuk
tuntun
turun
uang
ubi, ubi kayu
ujung
ulak
ungkap, terungkap
upah
usai
usir
wajah, muka
waktu
warisan
wibawa
simbora
antan, menimbang-nimbang – mangantan;
timbang,perkiraan – rajum, dipertimbangkan
– dirajumi
timbul
habinsaran
timbo
mangsi
peraturan
tuak na tonggi, tuak na pang, tuak tangkasan
suhut
pitu
nengel
gurit, tuliskan – gurithon; surat, menulis –
manurat, tuliskan – surathon
sabur
mahilolong
ima, inte, paima, painte, ditunggu – dipaima,
dipainte, tunggu dulu – inte ma jolo
tida, patidahon
togu, menuntun – manogu, manogunogu
tuat; keturunan – pinompar, pomparan,
rindang
hepeng, humisik
gadong
ujung
kembali, paulak – kembalikan
tardas
upa
simpul, sae
bali, mengusir -pabali
bohi
tingki, tikki ; zaman dahulu –tingki na galia;
hatiha
arta pusaka X paneanon (ima kuasa na dohot
paksa
tunggun, sanggam
adik lakilaki, perempuan anggi
ajak togi; mengajak manogi; ajaklah – togihon; pemimpin – partogi; mengajak, mengundang –
marhara; undangan – harahara
akal,membodohbodohi angat
akhir usil; akhir (dimana segala urusan selesai) – usil
alangalang ri; api yang menjalar di alangalang – api di ri
alhamdulilah tuanima, sai sautma, anggiat ma
ambil buat; ambil alih – manoring
anak anak lakilaki- anak, anak perempuan – boru; anak haram – anak gampang; anak kandung-–
anak mata; anak yang lahir di pekarangan sendiri(ayahnya tidak ada lagi- tentu terjadi akibat
perbuatan kerabat ayahnya, ini diakui demi penerus marga, keturunan – anak mansalong;
panggilan anak laki2 kecil – ucok; panggilan perempuan kecil – butet
angin alogo; angin ribut – ampilas; angin sepoisepoi – alon;disini sejuk – purpur do dison;
mengangini – purpur, mamurpur – mengangini padi; halipurpuron – masuk angin, papurpurhon –
menyejukkan; yang berkhasiat menyejukkan – pamurpuri
angkat handit; diangkatlah keranjang itu – dihandit ma hirang i
api api; gara api; gara api
arah tungkan(a.k); da tungkan i da tungkan on – kearah situ dan kearah sini
asing duru, leban; diasingkan – sipaduruon; bangsa asing – bangso na leban
atap tarup; peneduh rumah – siosio ni jabu; atap sirap – butar
atas ginjang; di atas – diginjang
atur ture; mengatur – pature, palsu – pinatureture; aturan – ruhut; aturan – tording; aturan
peradatan – ruhut ni paradaton;mengatur, membereskan, menyiapkan – paturehon
aura haloho; empat aura – opat haloho
ayam manuk; ayam jantan – jambe
ayo tole; ayo lah – tole ma
bab ( bagian dari cerita) bindu
babat gisgis; membabat rumput – manggisgis
bagi sagi, ragi; membagi samarata – sagi; membagi menurut kemampuan – ragi
bahasa hata; bahasa bijak – ampa ardang;
baik denggan; diperbaiki – dipadenggan; memperbaiki – padengganhononhon; lebih baik –
bulusan
balik baliksa; terbalik – tundal sebaliknya, malahan – baliksa
bangkit hehe; bangkitlah engkau – hehe ma ho
banjir sompa, aek sompa
basi bari
basuh, cuci buri; membasuh tangan marburi
bekal borhatborhat; bekal untuk perjalanan – bohalbohal di pardalanantaon ; bohal; bekal yang
berharga bagi anak2 kita – bohal na arga di angka ianakkonta
berhenti so; hentikan – pa so; so ho – berhentilah engkau; berhenti – mansohot, berhenti untuk
beristirahat – maradian
berut, menjeng berut; cemberut – marberutberut
besan hulahula
biasa somal; kebiasaan – hasomalon; lebih dari biasa – mangalobihi; sangat – na sumalim
bijik sada; sebijik – sampisik
buah, boras; sudah kudengar buah pemikiran kalian – nungga hubege borasni hata muna i
budak hatoban, anak yang dilahirkan oleh hubungan dengan budak – anak hatoban
bubur hare
campak lindak, tercampak – malindak; campakkan – mangalindakhon
candu sandu
capai loja; tuk; tubuh saya sudah capai – nungga loja dagingkon
cara sara
cengang, heran longang; tercengang – tarlongang; keajaiban – halongangan; ibu itu tercengang –
mansai longang do inanta i
cepat tibu;cepat kamu datang – tibu ho ro; terlambat – hurang tibu; cepat, segera – gira; segera
kami bangun – gira do hupajongjong hami; cepatkan – pahatop, hatophon
cita-cita sintasinta; pengharapan – diparsinta; mengidam(dlm keadaan hamil) – parsintasintaon;
na pinarsinta – yang diidamkan
cium umma,mencium – mangumma; saling mencium – masiummaan; berciumciuman –
masiummaummaan; cium (bau) ; anggo, anggu; mencium bau – manganggo
colok tulluk; manulluk mata ni horbo – menyolok mata kerbau
cucu cucu dari anak lakilaki – nini; cucu dari anak perempuan – nono
cukup sungkup, tuk; kamu tidak cukup kuat untuk mengerjakan hal itu – ndang tuk gogo mi
mangulahon
curiga tiha; tiha rohangku tu ho – saya curiga kepadamu
dagu osangosang; somangisang(h.a)
dahan dangka; cabang pohon – dangka ni hauma; bercabang-cabang – mardangkadangka
dengar bege; didengar – dibege, mendengar – mambege; sedap didengar – lengenlengen;
marbinege, martinangi (dengar)perhatikan – tangi,dengarkanlah dulu – pinangi jolo; dengarkan –
tangihon; marpananginangian – hohom umbegesa; dung ditangihon gabe dibege
dewata guru; guru sinalisi, guru siniangan, guru mangontang dunia
dulu jolo, yang dulu – najolo, zaman dahulu; tingki na galia
duri potpotan
gantung gantung; bergantung – margantung
garis gurat; tiga garis bertindi-tindih – tolu gurat martinditindi
gema, bunyi saringar; – semua suku kata bergema akhiran a – marsaringar a do ianggo angka
anak ni surat i
gembira(hati) las roha
gempa bumi lalo, suhul
gemuruh, gempita marhasak; berengma sampuran i ia tung marhasak i; marhasak soarani ende
gendang(alat musik tradisional) gondang; gendang yg dipergunakan dalam rumah – gondang
hasapi; yg dipergunakan diluar rumah – gondang sabangunan; kelengkapan gondang sabangunan
– saarune na bolon, gordang, ogung dan hesekatau dengan oltik; penukul gendang – pargonsi;
menabuh gendang – margonsi; team pemain gondang – pargual pargonsi
getah gota; getah(pohon karet)- goje; mencampur daging yang sudah dimasak dengan darahnya –
manggotai
gugur (kandungan) busbus; digugurkan – dibusbushon
gunung dolok, bukit; perbukitan – dolokdolok; penghuni gunung – pardolok; dinding bukit –
garda ni dolok
guru guru;marguru – berguru; menggurui – gurudokhu; hudokpe songon i ndang gurudokhu
gusar, geram busisa
hadap adop; terhadap sesama manusia – maradophon dongan jolma; hadap – dompak,
menghadap kanan – dompak siamun
hajar pinsang; menghajar – maminsang
halang(dari penglihatan) onding; dihalangi – diondingi; kalau saya lihat bulan itu, hanya terlihat
sedikit karena dihalangi embun – molo hutatap bulan i santopik do i berengon , ai diondingi
ombun do i
halau ala ; menghalau – mangala; mengala dengke – menangkap ikan
hambol manfaat; yang ada yang kita manfaatkan – na adong i ma nama nataparhambol
hamil mardenggan pamatang, kalau tanpa suami – mardenggan pamatang alai ndang
marhamuliaan
hancur, lebur, luluh lala; hancur hatiku – malala rohangku
hangat las; air hangat – aek las; hati hangat/gembira – las roha
hapus sosa, sesa; penghapus – panosa; ; manosa – menghapus; manesa dosa – menghapus dosa
harap arop; saya berharap – arop do rohangku
harum hushus; bunga itu harum – hushus do bunga I; bau yang harum – uap na hushus
henti, diam so; berhenti – paso; adi; perhentian – adian; beristirahat – maradian
heran marbobok
hidung igung; simanganggo (h.a)
hilir jae
hina bile; dihina – dipabilebile; terhina – tarduru
hitung etong; perhitungan – paretongan; bilang; menghitung jumlah – mamilangi; pehitungan –
pamilangion; jumlah – bilangan
hulu julu
huma (sawah ladang) hauma; bersawah ladang – marhauma
ibu inang; ibu yang baik hati inang soripada,; ibu itu – inanta i, our madam; ibu tercinta – inanta
tuan laim, inanta tuan laen; inanta parsoduk bolon – ibu suri
ikat ketat holting; terikat erat – hoting; lebih baik terikat erat dari pada putus (lepas) – tumagon
na holting sian na tos; ikat kepala – bulang
ikrar padan; ikrar yang telah disepakati dang tidak boleh diingkari – padan siingoton sojadi mose
imbangnya, kawannya angkup; dengan kata lain – angkup ni i; tidak boleh engkau menyembah
tuhan yang lain selain Allah bapamu di sorga – ndang marangkup ahu bahenonmu debatam ninna
Debatanta
ingkar ose; ingkar janji – mangose padan
istirahat maradian; dia beristirahat untuk bernafas – maradian ma ibana laho pahosahon
jamah, sentuh, pegang -jama; menyentuh – manjama
jarak holang; berjarak – marholang; holangkolang – pemisah; marholangholang/ pulikpulik –
masing2 mepunyai pemisah
jelas tangkas; menjelaskan – patangkashon
jenguk topot; menjengukmu – manopot ho; menjenguk dengan membawa makanan – mangirdak
jiwa tondi; ditinggalkan jiwanya – manitondi
juga, kelak muse; kelak – musengani, muse pe
junjung hunti; manghunti hirang – menjunjung keranjang
Kabul, wujud tulus; terwujudlah maksudmu – sai tulusma sangkapmu
kait hait, haithait
kalah tunduk, talu
kampung huta; pulang kampung – mulak tu huta;kumpulan beberapa kampung – lumban;
kampung yang baru dibuka – sosor
kata hata; katakan – hatahon; bahasa batak – hata batak; perbendaharaan kata – puro ni hata; kata
asal – hata bona; kata tambahan – tamba ni hata, dapat berulang – dirain/dipadomu; kata depan
(awalan – panjoloanni; sisipan kata – panoloti; akhir kata – pangunjungi; suku kata – silbe
ke tu; kemana – tu dia
kecambah tumbur; berkecambah – martumbur
kecil metmet, hetek, saling menganggap rendah – masihetehi; sebagian kecil-punsu tali; masa
kecil (anak2) –gelleng; kecil sekali – tagiling huit
kelayapan hariapan, dipinggir kotai torop situtu do dongan hariapan
kelelawar, kalong haluang
kerak (nasi) hurhur
keren(bagus, cantik) bagak
keringat hir, hodok: keringatan – hodohan, hodokhodok; jerih payah – hinorus ni hodok
kesimpulan, inti sari impola
koreksi, perbaiki pature; marsipatureturean
kuat gogo, togar; cukup kuat – tolap gogo
gulu kubang; guluan – kubangan; margulu – berkubang
kucil(terasing) tiltil; dikucilkan – tiltil sian hadomuan; terasingi
kumpul pungu; mengumpul papungu; kumpulan punguan
kunyah hudap; mengunya – manghudap, manghudaphudap; mulut – simangkudap(ha)
kunjung topot; tak kunjung tiba – so mardan; mengunjungi untuk bercinta – tandang
laba, untung omo; mangomo – beruntung
lahir tubu, sorang; bila yg lahir laki-laki disebut tubu, bila yg lahir perempuan disebut sorang;
melahirkan – mangintubu; ibu – pangitubu; darah – saat melahirkan -darodaro
lamban gele; orang yang lamban – pargele
lancar tulus; patulushon – mengiakan, mengabulkan; melanjutkan perjalanan – manulus
pardalananna
lawan alo, dugu, maralo; melawan – mardugu, mangalo; lawan kata – suharsuhar ni hata;
berlawanan, terbalik – suhar
lazim somal; dibiasakan – disomalhon
lemak lomak; lemaklemak – lomaklomak
lengking, suara tinggi tapi kecil sihil
lepas lua; sipalua – juru selamat; silua – memberi jalan
lezat torsok, sagat; enak dimakan – tabo diallang
lonceng hulingkuling, giringgiring; lonceng yang kecil – gostagosta
longgar rangkak
luas bidang, tanah dikampung ini masih luas – bidang dope tano diluat on; memperluas dan
memperdalam bahasa batak – pabidangkon dohot pabagashon hata Batak
lucu ringkot; lelucon – siringkotringkot
lunak, lembut lamet, lamot;hati (h.a) – silameton
lusa haduan; besok lusa – sogot haduan
main meam; bermain – marmeam, marmeammeam; bermain gala – margala
makin lam; makin besar – lam magodang
makmur duma, maduma; kemakmuran – hadumaon
mandi didi, maridi; mandi pinggir pantai(sungai, danau atau laut) – martapian; mandi sesudah
melahirkan membuang semua kotoran – matutuaek
mandiri manjae
mandraguna sahala
marah muruk; dia marah sekali – muruk situtu do ibana
masak lompa, memasak nasi- mangalompa indahan
matang, sempurna tang, remaja yang sudah matang keindahannya saat berenjak dewasa – nungga
tang hinaulina; matang pemikirannya; tidak ragu lagi – tang pikiranna
matang masak; lebih sering dikerjakan – lebih matang pengetahuannya – samjumotjot diulahon –
lam tumasak ma i di ibana
mau olo; maukah engkau – olo do ho; kemauan – leheng, masing2 menurut kemauannya sendiri
– masiboan lehengnabe
mayang meang; rambut keriting (mayang) – meang muli; pilih kasih, pandang bulu – marmeang
bahir
melarat lea pogos
merinding mandisir; merinding bulu roma – mandisir imbulu
miskin pogos; kemiskinan – hapogosan
makin lam; makin besar (anak2) – lam magodang
masa sundut; masa yang akan datang sundut na naeng ro
mending tagon; mendingan – tumagon -, tagonana
minta tedek; pemintaminta – partedektedek
mirip suman
miskin pogos; melarat – lea pogos; kemiskinan – hapogosan
musyawarah ria; berkumpul dan bermusyawarah – marria
nafas hosa; tehnik menghembus dan menghisap nafas dalam memainkan alat musik sarune –
masiulak hosa
najis, kotor ramun; yang najis – naramun
nama goar; siapa namamu – ise goarmu; ternama – targoar, tardok
nangis tangis; suara tangis yang keras (tangis terisak-isak) – angguk
nasib senasip – sailaon; senasib sepenanggungan – nasailaon
naskah rongkoman; dirongkom – dicetak
nempe l longkot
niat, maksud sangkap; terwujudlah niatmu – sai tulus ma sangkap mi
obor sulu
otak utokutok
pacung, terpacung, terpasung tarbeang – tangan dan kaki terikat, rebah tak dapat bergerak
paha(pangkal) soit
panjat jangkit
pandang taili; memandang, menengok – manaili; pandangan – panailian
pangkal tapuk
panjang ganjang; menunggu lama – ngolngolan; terusmenerus berkepanjangan –
ngolngolngolngolan
paruh tuktuk; paruh burung; tuktuk ni pidong
parut hurhur; memarut – manghurhur; hurhuran – alat pemarut kelapa
patungan gugu, margugu; margugu mahita pajonjonghon bagas joro i
patut, layak tama; kerjakanlah yang layak dikerjakan – ula ma na tama
pelawak sijarajiri
pelit, irit holit; mangkolit – mengirit; diirit – hinolit
pematang gadugadu
pendek jempek; saling berpendek-pendekan – marsijempehi; makin kebawah makin pendek –
lam tu toru lam jumempek
perlu pola; tidak perlu – ndang pola; perlukah – pola do; tidak perlu – ndang pola
persis, benar, tepat sintong; tepatnya – anggo sasintongna
perut butuha, sihubeon (h.a); perut padi – boltok ni eme
petai(buah) palia
piano/orgen poti marende
pisau pisau raut; pisau sadap – agat; tukang sadap – paragat; pisau cukur – raut parnabung
pohon hau; pohon kemenyan – hau haminjon; pohon langir – hau langir; pohon galagala(sejenis
bahan pengobat bengkak) – hau galagala; pohon rau – hau rau; pohon sentul – sotul
pundak abara; sitangkingon (h.a), dari kata tangking, rompean – pikul; menggendong di pundak
– ompa, mangompa
pungut ain; anak pungut – anak niain
pusaka pusaka
pusoran pusat
ramai torop; ribur; di kampung yang ramai – dihuta na ribur; menggembirakan – siriburribur
rambut obuk, jambulan; sitarupon (h.a);
rangkaian gasgas; tentang rangkaian kurikulum lokal – marhitehita gasgas
rantai rante
rebah, membujur lunjung; rebah memanjang – tarlunjung; empat aura rebah – opat haloho na
tarlunjung
renang lange; berenang – marlange;berenang di sungai simare – marlange tu aek simare
rusa ursa
saat uju, ombas; saat ini – uju on; saat ini – di ombas on; saat ini – saonnari
sadar sunggul;teringat apa yang ada dipikiran – tarsunggul
salah sala; dia yang bersalah – ibana do na sala
sambut ampu; menyambut – mangampu
sampai sahat, ro dina, rasirasa; sampai sekarang – ro dina saonari, sahat tu sadarion, rasirasa
nuaeng; sampai mati – rasirasa mate; tidak kesampaian – tarpunjung ; songon halak na
tarpunjung, songon tandiang na hapulaon; arang habis besi masih keras – suda arang ndang
himpal bosi
sampul lapak; sampulkan baik buku ini – lapahima denggan buku on
sapu sapu; menyapu – manapu
sanak tondong, sisolhot
sandaran sorangan
saran turgas; setiap saran dari teman2 – angka turgas sian angka dongan
sebab bonsir; penyebab – bonsirna; seba – ala; oleh karena itu – alana;; bersebab – marala
sebelah bariba; sebelah sini sambariba on, sebelah sana sambariba an
sebentar satongkin
sedangkan, bahkan gari, sogari, sagari; sedangkan sekolah SD pun tak pernah kualami – sagari
sikola rakyat ndang hea hudege
sedih arsak; perasaan sedih – arsak ni roha; menjadi sedih – marsak; membuat susah –
mangarsakhon
segar (tanaman) rata
sehat hipas; sehat-sehat – hipashipas
selaras sauduran; udur – bersamas-sama, sejajar; selaras –tu dengan pemikiran pemerintah –
sauduran do i dohot pingkiran ni pamarentanta
seluruh, seantero sandok; seantero dunia ini – sandok portibion
semak belukar gasgas
sembah somba; persembahan – tibaltibal
sembunyi buni; persembunyian –habunian; menyembunyikan – bunihon
sempit sosot
sempurna pita- tidak sempurna – so pita; gok; menyempurnakan – pagokhon
senang sonang
senyum martata sumping
sepakat rim; molo dng rim – kalau sudah sepakat; kami sepakatyang mulia!-– satolop do
hamirajanami
sering jotjot; lebih sering – jumotjot
serupa/mirip/sama sobok; hata impol nasobok – hata hariapan
serupa suman; sarupa; disamakan – dipahamat,; disamakan seperti memasak ubi mennyalakan
radio – dipahamat do huroha songon na mangalompa gadong mamutor radio i
sesak ponjot; terlalu sesak – aponjothu; bersesakan – ponjotponjot
sesal solso, humordit; menyesal dibelakang – sumolsol dipudi
setan sibolis
siap, sedia rade, tipak; sudah siap – nungga rade; menyiapkan tanah ini – patipakhon tanoon;
kami siap menerima saran2 – rade do hami manjalo angka turgas
simpan peo; menyimpan – mameop
simpang ambal; menyimpang – marambal; kacau – marambalangan
singgung igat, arbis; kalau disinggung mengenai – molo sinigatan taringot tu; disinggung –
diarbis
siram uras; disiram – diurashon
sokongan tumpak
suci lidang; berhati suci – lidang marroha; tidak suci-– so marlidang
sumbangan tumpak
sumber kehidupan parjuragatan
sungut ungut, sungut-sungut – ungutungut
tahu boto; mengetahui – mamboto; diketahui – binoto
takut mabiar, lomos; penakut – parlomos
tambah tamba, tambu, igil; lam; tambah kuat – lam gogo; tambah sedikit – igilhon
tanah tano; rawa2 – tano mate; dataran rendah – habungan; tanah liat – tano dagaldagal, tano
tugil
tanggap tangi; mendengarkan – manangihon; doa -tangiang
tanjung tajur; tanah yang menjorong jauh kedanau (tanjung) – tur na masuk dao tu tao
tari(batak) tortor, menari – manortor; tortorhonma – tarikanlah
tebal hapal; embun itu tebal – hapal ombun i
tekan(penekanan) ondol; berdasarkan hal ini – marondolan tuson
tekun (tabah) benget; dia sangat tekun – na nunut do ibana
telan bondut; yang bersumpah palsu – sibondut gana, sibondut labang
teliti sulingkit; pergi menyelidiki perbendaharaan kata Batak yang tersembunyi – laho
manulingkiti hahomion ni angka pustahanta
tepih, tolak, tinggalkan tundal; ditepih – ditundalhon
tercengang tarbobok; tarbobok do rohana membege sibontar mata malo marhata batak diboto
muse ruhut ni adat batak jala marumpasa
teriak goragora; kalau tidak ada teriakan – molo ndang adong goragora; lengkingan – sihil
tetap titi; menetapkan hari (perkawindan dsb) – maniti ari;tetapkan harinya – titima arina
tikus mossi; kemari tikus itu bersembunyi – tuson do martabuni mossi i
tinggal tading; ditinggalkan – ditadinghon, pinajae; ketinggalan – hatadingan
tolong urup; menolong – mangurupi
tongkat tungkot; tongkat pemukul – gado
tubuh pamatang, simangarudok (h.a)
tulis surat; gurit; menulis – manurat tuliskan – surathon, gurithon; berbagai anak surat di tulisan
batak; bunyi “ u” – tudutudu; bunyi “o” – siala atau sikora;bunyi “i” – haluaan; bunyi “u” –
haboruan atau haborotan; bunyi e” – hatadingan; bunyi “ng” – hamisaran atau paninggil
tumpah sabur; ditumpahkan – disaburhon
tunduk unduk
tusuk tusuk; manusuk – menusuk
ubah uba, ose; berubah – muba; berubah-ubah, tidak tetap – leplap; berubah – mose
ukiran uhiran, gorga pea, lontik
ukur, perkirakan rajum; unang sai tarajumi arata ni halak an
umum tarias; mengumumkan, memberitahukan orang banyak – – manarias
umum boa; pengumuman – boaboa; memberi tahu – paboahon; kaboa (p.k)
ungkap, terungkap tardas; panatapan na tardas – pandangan yang terungkap
ungsi bungkas; mengungsi – marbungkas; pengungsian – parbungkasan
urus sari; mengurus engkau manarihonho
usap/belai usa; memngusap – mangusa
utama, pemimpin tunggul; memimpin – manungguli
utama, perlu lopok; itulah yang utama – ido na lopok
wawancara panangkasion; memenui untuk wawancara – topot panangkasion