Perubahan Pola Produksi dan Pendapatan Nelayan Transmigrasi Lokal di Kecamatan Labuhan Maringgai Kabupaten Lampung Tengah, Lmapung (Suatu Study Kasus)
L~S,
gt
6/ t e
I /lga9
/ ~ ,(
8
'-
i
d
PERUBAHAN POLA PRODUKSI DAN PENDAPATAN NELAYAN
TWANSMIGRASI LOKAL Dl KEGAt8rATWIS LBBUWAH MARIWGGAI
KABUPATEN LAMPUNG YENGAH, LAMPUNG
c Suatu Study Wasus 1
Masalah Khusus
Oleh
I R W A N D A N I
C 20. 0346
JURUSAN SOSIAL EKONOMI PERIKANAN
FAKLiLTAS P E R I K A N A N
I N S T I T U T P E R T A N I A N BOGOR
1 9 8 9
IRWANDAMI, C20. 0346.
NELAYAM
PENDAPATAW
KECAMATAM
LAMPUNG
PERUBAb1AM POLA PRODUItSI DAM
TRANSMIGRASI
LABUNAN MARINGGAI KABUPATEN
( d i bawah bimbingan
NELAYAN
LOKAL
LAMPUNG
Ir. Sahat
MA
DI
TENGAH,
Simanjuntak
MSc dan I r . Nadhiroh).
Fenelitian
ini
dilaksanakan
selama
mulai Agustus sampai dengan awal Oktober
t u juan
dua
1988,
bulan,
dengan
mengetahui p o l a p r o d u k s i d a n p e r ~ d a p a t a n n e l a y a n
transmigrasi lokal (translok)
d i d a e r a h a s a l dan d a e r a h
ba~uriya,,men&ak.shui garubat~atsp t 4 a karkaumsi k e l u a r g a d s r ~
f a k t o r - f a k t o r yang mempengaruhinya s e r t a m e l i h a t
adanya
kecenderungan
daerah
p a r a t r a n s m i g r a r ~u n t u k kembali k e
a s a l a t a u pindah k e d a e r a h l a i n .
P e n e l i t i a n mengambil kelompok n e l a y a n t r a n s m i g r a s i
l o k a l d i Icecamatan Labuhan Maririggai Kabupaten
Lampung
Tengah,
pemilik
Lampung s e b a g a i k a s u s , dimana
nelayan
s e b a g a i responden.
Pengambilan contoh d i l a k u k a n
Stratified
Sampling.
Random
Strata
berdasarkan
j e n i s a l a t t a n g k a p yang d i g s n a k a n k e t i k a nelayan
secara
pada
berada
d i daerah a s a l .
D n p r ~ h g s n s l i t i s n t n r i n t n k p a d s p u s i s i 5"
15'
5O 2 9 ' L i n t a n g S e l a t a n , dan 1 0 5 ~
40' - 1 0 5 O
51' Bujur
TimLlr,
Lampung
k ~ t r a n gl e t i h Y O km d a r i k o t a Dandat-
-
ke
Nelayan
tetap
yang d i tempatkan d l d e s a Margasari
tinggal
psda
yang
L o k a s i pemukiman a d a l a h 25 %
dari
s e l u n ~ hj u m l a h y a n g d i p i n d a h k a n , s e d a n g k a n d i d e s a M u a r a
G a d i n g Mas 4 6 , 7 3 % d a r i s e l u r u h j u m l a h y a n g d i p i n d a h k a n .
h a s i l untuk n e l a y a n Payang Padang
Bagi
perubahan
d a r i 50 % j u r a g a n ,
menjadi 33,3 % juragan,
mengalami
50 % b u r u h d i t e m p a t
66,6 % buruh.
S e l u r u h n e l a y a n Payang Padang dan 9 0 , 9 %
Bagan
p a d a p o l a p r o d u k s i lama
tetap
daerah
asal
(pola
nelayan
usaha
dan
p e n a n g k a p a n t e t a p ) , s e d a n g k a n n e l a y a n Rawai
dan
83,3
Rampus s e l u r u h n y a b e r u b a h d a r i p o l a p r o d u k s i lama,
%
beralih
p a d a u s a h a d e n g a n menggunakan
alat
Sungkur
( s e j e n i s S u d u ) d a n 16,6 % k e l u a r d a r i b i d a n g p e r i k a n a n .
Sumber
berasal
pendapatan
n e l a y a n d i d a e r a h a s a l SemUanYa
d a r i bidang p e r i k a n a n yang t e r d i r i
penangkapan,
pengolahan,
Di
angkut.
jasa t r a n s p o r t a s i
tempat baru pendapatan yang
dari
usaha
dan
buruh
berasal
dari
u s a h a pengolahan dan s e b a g a i buruh angkutan t i d a k a d a .
D i l i h a t d a r i penyebaran pendapatan, d i tempat baru
senyebaran
rendah
l e b i h condong kepada pendapatan
yang
j i k a d i b a n d i n g k a n d e n g a n d i t e m p a t lama
lebih
(Sk
di
t e m p a t b a r u = 1,16 s e d a n g d i t e m p a t lama Sk = 0 , 9 6 ) .
Urutan
t e m p a t lama
pengeluaran
:
d i tempat baru
untuk
konsumsi
lieluarga
makanan - p a k a i a n - p e n d i d i k a n ,
:
di.
sedangkan
makanan - p e n d i d i k a n - p a k a i a n .
PERUBAHAN POLA P R O D U K S I DAN PENDAPATAN NELAYAN
TRANSMIGRASI LOKAL DI KECAMATAN LABUHAN MARINGGAI
KABUPATEN LAMPUNG TENGAH, LAMPUNG
(Suatu Study Kasus)
M a s a l a h Khusus
Oleh :
IRWANDAN I
C. 2 0 0346
JURUSAN SOSIAL EKONOMI PERIKANAN
F A K U L T A S PERIKANAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
1989
PERUBAHAN POLA PRODUKSI DAN PENDAPATAN NELAYAN
TRANSMIGRASI LOKAL Dl KECAMATAN LABUHAN MARINGGAI
KABUPATEN LAMPUNG TENGAH, LAMPUNG
(Suatu Study Kasus)
Basal a h Khusus
Oleh :
IRWANDANI
C. 20 0346
D r . I r . Enan M. A d l w l l a e a
Pembantu deKan I
Tanggal Lulus
KATA PENGANTAR
P u j i S y u k u r k e h a d i r a t ALLGH p e n u l i s p a n j a t k a n
segala
l i m p a h a n r a h m a t d a n hidayat-NYA
hingga
atas
penulis
d a p a t menyelesaikan Masalah Khusus i n i .
Penyusunan
pelaksanaan
untuk
Masalah
Khusus i n i
didasarkan
P e n e l i t i a n yang diwaj ibkan b a g i
meraih g e l a r kesarjanaan d i
Fakultas
kepada
mahasiswa
Perikanan,
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor.
Judul
PRODUKSI
Masalah
Khusus i n i
adalah
PERUBAHAN
DAN PENDAPATAN NELAYAN TRANSMIGRASI
LOKAL
KECAMATAN
LABUHAN M A R I N G G A I , KABUPATEN LAMPUNG
LAMPUNG.
Dilaksanakan
selama dua bulan,
POLA
DI
TENGAH,
mulai
bulan
A g u s t u s sampai d e n g a n S e p t e m b e r 1988.
Pada
kesempatan
i n i penulis
k a s i h dan penghargaan yang s e t i n g g i - t i n g g i n y a
1.
B a p a k I r . S a h a t MH S I m a n j u n t a k MSc,
pembimbing
terima
menyampaikan
utama dalam p e n e l i t i a n
kepada
sebagai
Masalah
:
dosen
Khusus
ini.
2.
I b u I r . Nadhiroh, s e b a g a i pembimbing
kedua
dalam
p e n e l i t i a n M a s a l a h ~ h u s u si n i .
3.
Kepala
Kantor
Departemen
Transmigrasi
Daerah
Transmigrasi
Daerah
T i n g k a t I Lampung.
4.
Kepala
Kantor
Departemen
T i n g k a t T I Lampung T e n g a i ~ .
5.
K e p a l a D i n a s F e r i k a n a n C a i r a h T i n g k a t . I Lampung.
6.
K e p a l a D i n a s Perikana.n Daerah T i n g k a t . I 1
Kah~ipaten
Lampung T e n g a h .
7.
K e p a l a D i n a s P e r i k a n a n Kecamatan Labuhan M a r i n g g a i .
8.
Bapa-k
Camat Kecamatan
Labuha.n
Maringgai
Besert,a
Staf.
9.
Eapak N a s a r u d d i n , s e b a g a i m a n a j e r Tempat P e l e l a n g a n
I k a n ( T P I ) Way P e n e t , Desa M a r g a s a r i .
10.
Bapak-bapak
lokal
kepala
nelayan
suku
pemukuman
-
transmigrasi
d i d e s a muara Gading
Mas
dan
Desa
Margasari.
11.
Semua p i h a k y a n g t e l a h membantu
selama
penelitian
M a s a l a h Khusus i n i .
Semoga ALLOH b e r k e n a n membalas d e n g a n b a l a s a n
yang
b e r l i p a t ganda.
Penulis
Masalah
menyadari
Khusus
ini
sepenuhnya
masih j a u h
bahwa
dari
penyajian
sempurna,
k a r e n a i t u dengan s e g a l a k e r e n d a h a n h a t i p e n u l i s
mengharapkan
adanya
kritik
dan
saran
yang
Oleh
sangat
bersifat
membangun d a r i pembaca.
A k h i r n y a semoga m a s a l a h k h u s u s i n i d a p a t
b a g i p e n u l i s k h u s u s n y a d a n pembaca umumnya.
bermanfaat
DAFTAR IS1
Ha 1aman
RINGKASAN
. . . . . . . . . . . . . . . . .. . .
i
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . .. . .
ii
KATA PENGANTAR
DAF'TARISI
DAFTAR TABEL
DAFTAR GAMBAR
. . . . . . . , . . . . . . a . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
DAFTAR LAMPIRAN
.
I
PENDAHULUAN
1. 1
.
. .
1. 3.
1 2
I1.
111
viii
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .
Kegunaan Penelitian . . . . . .
Tujuan dan
5
Tempat dan WaKtu Penelitian
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . . . ..
Batasan-batasan Penelitian . . . . .
I11. KEADAAN UMUM DAERAH PENELITIAN . . . . . .
3. 1 .
LetaK Geografis ban Luas Wilayah . .
3. 2.
Perhubungan dan Pencapalan LoKasi .
3.3. Administrasi dan Pemerintaan . . .
Pengolahan Data
. . .
7
8
8
. . .
10
. . .
11
3. 7.
Mata Pencaharlan
3 . 8.
Agarna dan PendldlKan
. .
7
10
3 6
3. 5 .
6
. . .
. . .
.
Keadaan Cuaca dan IKlim . . . . . . .
Geologl, Geomorfologi dan Topologi . .
Penyebaran dan Kepadatall PendudLlK . .
3.4.
1
1
. . . . . .
2. 1 . Metode Penelitian . . . . . . . . . . . .
2. 2 . Pengumpulan Data . . . . . . . . . . . . .
. .
2. 4.
ix
Latar BelaKang
METODOLOGI PENELITIAN
2 3
vi
.
.
.
.
12
. . . . . . . . . . . . .
17
. . . . . . . . . . .
19
11 1
.
.
.
.
8
13
15
16
L~S,
gt
6/ t e
I /lga9
/ ~ ,(
8
'-
i
d
PERUBAHAN POLA PRODUKSI DAN PENDAPATAN NELAYAN
TWANSMIGRASI LOKAL Dl KEGAt8rATWIS LBBUWAH MARIWGGAI
KABUPATEN LAMPUNG YENGAH, LAMPUNG
c Suatu Study Wasus 1
Masalah Khusus
Oleh
I R W A N D A N I
C 20. 0346
JURUSAN SOSIAL EKONOMI PERIKANAN
FAKLiLTAS P E R I K A N A N
I N S T I T U T P E R T A N I A N BOGOR
1 9 8 9
IRWANDAMI, C20. 0346.
NELAYAM
PENDAPATAW
KECAMATAM
LAMPUNG
PERUBAb1AM POLA PRODUItSI DAM
TRANSMIGRASI
LABUNAN MARINGGAI KABUPATEN
( d i bawah bimbingan
NELAYAN
LOKAL
LAMPUNG
Ir. Sahat
MA
DI
TENGAH,
Simanjuntak
MSc dan I r . Nadhiroh).
Fenelitian
ini
dilaksanakan
selama
mulai Agustus sampai dengan awal Oktober
t u juan
dua
1988,
bulan,
dengan
mengetahui p o l a p r o d u k s i d a n p e r ~ d a p a t a n n e l a y a n
transmigrasi lokal (translok)
d i d a e r a h a s a l dan d a e r a h
ba~uriya,,men&ak.shui garubat~atsp t 4 a karkaumsi k e l u a r g a d s r ~
f a k t o r - f a k t o r yang mempengaruhinya s e r t a m e l i h a t
adanya
kecenderungan
daerah
p a r a t r a n s m i g r a r ~u n t u k kembali k e
a s a l a t a u pindah k e d a e r a h l a i n .
P e n e l i t i a n mengambil kelompok n e l a y a n t r a n s m i g r a s i
l o k a l d i Icecamatan Labuhan Maririggai Kabupaten
Lampung
Tengah,
pemilik
Lampung s e b a g a i k a s u s , dimana
nelayan
s e b a g a i responden.
Pengambilan contoh d i l a k u k a n
Stratified
Sampling.
Random
Strata
berdasarkan
j e n i s a l a t t a n g k a p yang d i g s n a k a n k e t i k a nelayan
secara
pada
berada
d i daerah a s a l .
D n p r ~ h g s n s l i t i s n t n r i n t n k p a d s p u s i s i 5"
15'
5O 2 9 ' L i n t a n g S e l a t a n , dan 1 0 5 ~
40' - 1 0 5 O
51' Bujur
TimLlr,
Lampung
k ~ t r a n gl e t i h Y O km d a r i k o t a Dandat-
-
ke
Nelayan
tetap
yang d i tempatkan d l d e s a Margasari
tinggal
psda
yang
L o k a s i pemukiman a d a l a h 25 %
dari
s e l u n ~ hj u m l a h y a n g d i p i n d a h k a n , s e d a n g k a n d i d e s a M u a r a
G a d i n g Mas 4 6 , 7 3 % d a r i s e l u r u h j u m l a h y a n g d i p i n d a h k a n .
h a s i l untuk n e l a y a n Payang Padang
Bagi
perubahan
d a r i 50 % j u r a g a n ,
menjadi 33,3 % juragan,
mengalami
50 % b u r u h d i t e m p a t
66,6 % buruh.
S e l u r u h n e l a y a n Payang Padang dan 9 0 , 9 %
Bagan
p a d a p o l a p r o d u k s i lama
tetap
daerah
asal
(pola
nelayan
usaha
dan
p e n a n g k a p a n t e t a p ) , s e d a n g k a n n e l a y a n Rawai
dan
83,3
Rampus s e l u r u h n y a b e r u b a h d a r i p o l a p r o d u k s i lama,
%
beralih
p a d a u s a h a d e n g a n menggunakan
alat
Sungkur
( s e j e n i s S u d u ) d a n 16,6 % k e l u a r d a r i b i d a n g p e r i k a n a n .
Sumber
berasal
pendapatan
n e l a y a n d i d a e r a h a s a l SemUanYa
d a r i bidang p e r i k a n a n yang t e r d i r i
penangkapan,
pengolahan,
Di
angkut.
jasa t r a n s p o r t a s i
tempat baru pendapatan yang
dari
usaha
dan
buruh
berasal
dari
u s a h a pengolahan dan s e b a g a i buruh angkutan t i d a k a d a .
D i l i h a t d a r i penyebaran pendapatan, d i tempat baru
senyebaran
rendah
l e b i h condong kepada pendapatan
yang
j i k a d i b a n d i n g k a n d e n g a n d i t e m p a t lama
lebih
(Sk
di
t e m p a t b a r u = 1,16 s e d a n g d i t e m p a t lama Sk = 0 , 9 6 ) .
Urutan
t e m p a t lama
pengeluaran
:
d i tempat baru
untuk
konsumsi
lieluarga
makanan - p a k a i a n - p e n d i d i k a n ,
:
di.
sedangkan
makanan - p e n d i d i k a n - p a k a i a n .
PERUBAHAN POLA P R O D U K S I DAN PENDAPATAN NELAYAN
TRANSMIGRASI LOKAL DI KECAMATAN LABUHAN MARINGGAI
KABUPATEN LAMPUNG TENGAH, LAMPUNG
(Suatu Study Kasus)
M a s a l a h Khusus
Oleh :
IRWANDAN I
C. 2 0 0346
JURUSAN SOSIAL EKONOMI PERIKANAN
F A K U L T A S PERIKANAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
1989
PERUBAHAN POLA PRODUKSI DAN PENDAPATAN NELAYAN
TRANSMIGRASI LOKAL Dl KECAMATAN LABUHAN MARINGGAI
KABUPATEN LAMPUNG TENGAH, LAMPUNG
(Suatu Study Kasus)
Basal a h Khusus
Oleh :
IRWANDANI
C. 20 0346
D r . I r . Enan M. A d l w l l a e a
Pembantu deKan I
Tanggal Lulus
KATA PENGANTAR
P u j i S y u k u r k e h a d i r a t ALLGH p e n u l i s p a n j a t k a n
segala
l i m p a h a n r a h m a t d a n hidayat-NYA
hingga
atas
penulis
d a p a t menyelesaikan Masalah Khusus i n i .
Penyusunan
pelaksanaan
untuk
Masalah
Khusus i n i
didasarkan
P e n e l i t i a n yang diwaj ibkan b a g i
meraih g e l a r kesarjanaan d i
Fakultas
kepada
mahasiswa
Perikanan,
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor.
Judul
PRODUKSI
Masalah
Khusus i n i
adalah
PERUBAHAN
DAN PENDAPATAN NELAYAN TRANSMIGRASI
LOKAL
KECAMATAN
LABUHAN M A R I N G G A I , KABUPATEN LAMPUNG
LAMPUNG.
Dilaksanakan
selama dua bulan,
POLA
DI
TENGAH,
mulai
bulan
A g u s t u s sampai d e n g a n S e p t e m b e r 1988.
Pada
kesempatan
i n i penulis
k a s i h dan penghargaan yang s e t i n g g i - t i n g g i n y a
1.
B a p a k I r . S a h a t MH S I m a n j u n t a k MSc,
pembimbing
terima
menyampaikan
utama dalam p e n e l i t i a n
kepada
sebagai
Masalah
:
dosen
Khusus
ini.
2.
I b u I r . Nadhiroh, s e b a g a i pembimbing
kedua
dalam
p e n e l i t i a n M a s a l a h ~ h u s u si n i .
3.
Kepala
Kantor
Departemen
Transmigrasi
Daerah
Transmigrasi
Daerah
T i n g k a t I Lampung.
4.
Kepala
Kantor
Departemen
T i n g k a t T I Lampung T e n g a i ~ .
5.
K e p a l a D i n a s F e r i k a n a n C a i r a h T i n g k a t . I Lampung.
6.
K e p a l a D i n a s Perikana.n Daerah T i n g k a t . I 1
Kah~ipaten
Lampung T e n g a h .
7.
K e p a l a D i n a s P e r i k a n a n Kecamatan Labuhan M a r i n g g a i .
8.
Bapa-k
Camat Kecamatan
Labuha.n
Maringgai
Besert,a
Staf.
9.
Eapak N a s a r u d d i n , s e b a g a i m a n a j e r Tempat P e l e l a n g a n
I k a n ( T P I ) Way P e n e t , Desa M a r g a s a r i .
10.
Bapak-bapak
lokal
kepala
nelayan
suku
pemukuman
-
transmigrasi
d i d e s a muara Gading
Mas
dan
Desa
Margasari.
11.
Semua p i h a k y a n g t e l a h membantu
selama
penelitian
M a s a l a h Khusus i n i .
Semoga ALLOH b e r k e n a n membalas d e n g a n b a l a s a n
yang
b e r l i p a t ganda.
Penulis
Masalah
menyadari
Khusus
ini
sepenuhnya
masih j a u h
bahwa
dari
penyajian
sempurna,
k a r e n a i t u dengan s e g a l a k e r e n d a h a n h a t i p e n u l i s
mengharapkan
adanya
kritik
dan
saran
yang
Oleh
sangat
bersifat
membangun d a r i pembaca.
A k h i r n y a semoga m a s a l a h k h u s u s i n i d a p a t
b a g i p e n u l i s k h u s u s n y a d a n pembaca umumnya.
bermanfaat
DAFTAR IS1
Ha 1aman
RINGKASAN
. . . . . . . . . . . . . . . . .. . .
i
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . .. . .
ii
KATA PENGANTAR
DAF'TARISI
DAFTAR TABEL
DAFTAR GAMBAR
. . . . . . . , . . . . . . a . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
DAFTAR LAMPIRAN
.
I
PENDAHULUAN
1. 1
.
. .
1. 3.
1 2
I1.
111
viii
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .
Kegunaan Penelitian . . . . . .
Tujuan dan
5
Tempat dan WaKtu Penelitian
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . . . ..
Batasan-batasan Penelitian . . . . .
I11. KEADAAN UMUM DAERAH PENELITIAN . . . . . .
3. 1 .
LetaK Geografis ban Luas Wilayah . .
3. 2.
Perhubungan dan Pencapalan LoKasi .
3.3. Administrasi dan Pemerintaan . . .
Pengolahan Data
. . .
7
8
8
. . .
10
. . .
11
3. 7.
Mata Pencaharlan
3 . 8.
Agarna dan PendldlKan
. .
7
10
3 6
3. 5 .
6
. . .
. . .
.
Keadaan Cuaca dan IKlim . . . . . . .
Geologl, Geomorfologi dan Topologi . .
Penyebaran dan Kepadatall PendudLlK . .
3.4.
1
1
. . . . . .
2. 1 . Metode Penelitian . . . . . . . . . . . .
2. 2 . Pengumpulan Data . . . . . . . . . . . . .
. .
2. 4.
ix
Latar BelaKang
METODOLOGI PENELITIAN
2 3
vi
.
.
.
.
12
. . . . . . . . . . . . .
17
. . . . . . . . . . .
19
11 1
.
.
.
.
8
13
15
16
gt
6/ t e
I /lga9
/ ~ ,(
8
'-
i
d
PERUBAHAN POLA PRODUKSI DAN PENDAPATAN NELAYAN
TWANSMIGRASI LOKAL Dl KEGAt8rATWIS LBBUWAH MARIWGGAI
KABUPATEN LAMPUNG YENGAH, LAMPUNG
c Suatu Study Wasus 1
Masalah Khusus
Oleh
I R W A N D A N I
C 20. 0346
JURUSAN SOSIAL EKONOMI PERIKANAN
FAKLiLTAS P E R I K A N A N
I N S T I T U T P E R T A N I A N BOGOR
1 9 8 9
IRWANDAMI, C20. 0346.
NELAYAM
PENDAPATAW
KECAMATAM
LAMPUNG
PERUBAb1AM POLA PRODUItSI DAM
TRANSMIGRASI
LABUNAN MARINGGAI KABUPATEN
( d i bawah bimbingan
NELAYAN
LOKAL
LAMPUNG
Ir. Sahat
MA
DI
TENGAH,
Simanjuntak
MSc dan I r . Nadhiroh).
Fenelitian
ini
dilaksanakan
selama
mulai Agustus sampai dengan awal Oktober
t u juan
dua
1988,
bulan,
dengan
mengetahui p o l a p r o d u k s i d a n p e r ~ d a p a t a n n e l a y a n
transmigrasi lokal (translok)
d i d a e r a h a s a l dan d a e r a h
ba~uriya,,men&ak.shui garubat~atsp t 4 a karkaumsi k e l u a r g a d s r ~
f a k t o r - f a k t o r yang mempengaruhinya s e r t a m e l i h a t
adanya
kecenderungan
daerah
p a r a t r a n s m i g r a r ~u n t u k kembali k e
a s a l a t a u pindah k e d a e r a h l a i n .
P e n e l i t i a n mengambil kelompok n e l a y a n t r a n s m i g r a s i
l o k a l d i Icecamatan Labuhan Maririggai Kabupaten
Lampung
Tengah,
pemilik
Lampung s e b a g a i k a s u s , dimana
nelayan
s e b a g a i responden.
Pengambilan contoh d i l a k u k a n
Stratified
Sampling.
Random
Strata
berdasarkan
j e n i s a l a t t a n g k a p yang d i g s n a k a n k e t i k a nelayan
secara
pada
berada
d i daerah a s a l .
D n p r ~ h g s n s l i t i s n t n r i n t n k p a d s p u s i s i 5"
15'
5O 2 9 ' L i n t a n g S e l a t a n , dan 1 0 5 ~
40' - 1 0 5 O
51' Bujur
TimLlr,
Lampung
k ~ t r a n gl e t i h Y O km d a r i k o t a Dandat-
-
ke
Nelayan
tetap
yang d i tempatkan d l d e s a Margasari
tinggal
psda
yang
L o k a s i pemukiman a d a l a h 25 %
dari
s e l u n ~ hj u m l a h y a n g d i p i n d a h k a n , s e d a n g k a n d i d e s a M u a r a
G a d i n g Mas 4 6 , 7 3 % d a r i s e l u r u h j u m l a h y a n g d i p i n d a h k a n .
h a s i l untuk n e l a y a n Payang Padang
Bagi
perubahan
d a r i 50 % j u r a g a n ,
menjadi 33,3 % juragan,
mengalami
50 % b u r u h d i t e m p a t
66,6 % buruh.
S e l u r u h n e l a y a n Payang Padang dan 9 0 , 9 %
Bagan
p a d a p o l a p r o d u k s i lama
tetap
daerah
asal
(pola
nelayan
usaha
dan
p e n a n g k a p a n t e t a p ) , s e d a n g k a n n e l a y a n Rawai
dan
83,3
Rampus s e l u r u h n y a b e r u b a h d a r i p o l a p r o d u k s i lama,
%
beralih
p a d a u s a h a d e n g a n menggunakan
alat
Sungkur
( s e j e n i s S u d u ) d a n 16,6 % k e l u a r d a r i b i d a n g p e r i k a n a n .
Sumber
berasal
pendapatan
n e l a y a n d i d a e r a h a s a l SemUanYa
d a r i bidang p e r i k a n a n yang t e r d i r i
penangkapan,
pengolahan,
Di
angkut.
jasa t r a n s p o r t a s i
tempat baru pendapatan yang
dari
usaha
dan
buruh
berasal
dari
u s a h a pengolahan dan s e b a g a i buruh angkutan t i d a k a d a .
D i l i h a t d a r i penyebaran pendapatan, d i tempat baru
senyebaran
rendah
l e b i h condong kepada pendapatan
yang
j i k a d i b a n d i n g k a n d e n g a n d i t e m p a t lama
lebih
(Sk
di
t e m p a t b a r u = 1,16 s e d a n g d i t e m p a t lama Sk = 0 , 9 6 ) .
Urutan
t e m p a t lama
pengeluaran
:
d i tempat baru
untuk
konsumsi
lieluarga
makanan - p a k a i a n - p e n d i d i k a n ,
:
di.
sedangkan
makanan - p e n d i d i k a n - p a k a i a n .
PERUBAHAN POLA P R O D U K S I DAN PENDAPATAN NELAYAN
TRANSMIGRASI LOKAL DI KECAMATAN LABUHAN MARINGGAI
KABUPATEN LAMPUNG TENGAH, LAMPUNG
(Suatu Study Kasus)
M a s a l a h Khusus
Oleh :
IRWANDAN I
C. 2 0 0346
JURUSAN SOSIAL EKONOMI PERIKANAN
F A K U L T A S PERIKANAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
1989
PERUBAHAN POLA PRODUKSI DAN PENDAPATAN NELAYAN
TRANSMIGRASI LOKAL Dl KECAMATAN LABUHAN MARINGGAI
KABUPATEN LAMPUNG TENGAH, LAMPUNG
(Suatu Study Kasus)
Basal a h Khusus
Oleh :
IRWANDANI
C. 20 0346
D r . I r . Enan M. A d l w l l a e a
Pembantu deKan I
Tanggal Lulus
KATA PENGANTAR
P u j i S y u k u r k e h a d i r a t ALLGH p e n u l i s p a n j a t k a n
segala
l i m p a h a n r a h m a t d a n hidayat-NYA
hingga
atas
penulis
d a p a t menyelesaikan Masalah Khusus i n i .
Penyusunan
pelaksanaan
untuk
Masalah
Khusus i n i
didasarkan
P e n e l i t i a n yang diwaj ibkan b a g i
meraih g e l a r kesarjanaan d i
Fakultas
kepada
mahasiswa
Perikanan,
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor.
Judul
PRODUKSI
Masalah
Khusus i n i
adalah
PERUBAHAN
DAN PENDAPATAN NELAYAN TRANSMIGRASI
LOKAL
KECAMATAN
LABUHAN M A R I N G G A I , KABUPATEN LAMPUNG
LAMPUNG.
Dilaksanakan
selama dua bulan,
POLA
DI
TENGAH,
mulai
bulan
A g u s t u s sampai d e n g a n S e p t e m b e r 1988.
Pada
kesempatan
i n i penulis
k a s i h dan penghargaan yang s e t i n g g i - t i n g g i n y a
1.
B a p a k I r . S a h a t MH S I m a n j u n t a k MSc,
pembimbing
terima
menyampaikan
utama dalam p e n e l i t i a n
kepada
sebagai
Masalah
:
dosen
Khusus
ini.
2.
I b u I r . Nadhiroh, s e b a g a i pembimbing
kedua
dalam
p e n e l i t i a n M a s a l a h ~ h u s u si n i .
3.
Kepala
Kantor
Departemen
Transmigrasi
Daerah
Transmigrasi
Daerah
T i n g k a t I Lampung.
4.
Kepala
Kantor
Departemen
T i n g k a t T I Lampung T e n g a i ~ .
5.
K e p a l a D i n a s F e r i k a n a n C a i r a h T i n g k a t . I Lampung.
6.
K e p a l a D i n a s Perikana.n Daerah T i n g k a t . I 1
Kah~ipaten
Lampung T e n g a h .
7.
K e p a l a D i n a s P e r i k a n a n Kecamatan Labuhan M a r i n g g a i .
8.
Bapa-k
Camat Kecamatan
Labuha.n
Maringgai
Besert,a
Staf.
9.
Eapak N a s a r u d d i n , s e b a g a i m a n a j e r Tempat P e l e l a n g a n
I k a n ( T P I ) Way P e n e t , Desa M a r g a s a r i .
10.
Bapak-bapak
lokal
kepala
nelayan
suku
pemukuman
-
transmigrasi
d i d e s a muara Gading
Mas
dan
Desa
Margasari.
11.
Semua p i h a k y a n g t e l a h membantu
selama
penelitian
M a s a l a h Khusus i n i .
Semoga ALLOH b e r k e n a n membalas d e n g a n b a l a s a n
yang
b e r l i p a t ganda.
Penulis
Masalah
menyadari
Khusus
ini
sepenuhnya
masih j a u h
bahwa
dari
penyajian
sempurna,
k a r e n a i t u dengan s e g a l a k e r e n d a h a n h a t i p e n u l i s
mengharapkan
adanya
kritik
dan
saran
yang
Oleh
sangat
bersifat
membangun d a r i pembaca.
A k h i r n y a semoga m a s a l a h k h u s u s i n i d a p a t
b a g i p e n u l i s k h u s u s n y a d a n pembaca umumnya.
bermanfaat
DAFTAR IS1
Ha 1aman
RINGKASAN
. . . . . . . . . . . . . . . . .. . .
i
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . .. . .
ii
KATA PENGANTAR
DAF'TARISI
DAFTAR TABEL
DAFTAR GAMBAR
. . . . . . . , . . . . . . a . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
DAFTAR LAMPIRAN
.
I
PENDAHULUAN
1. 1
.
. .
1. 3.
1 2
I1.
111
viii
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .
Kegunaan Penelitian . . . . . .
Tujuan dan
5
Tempat dan WaKtu Penelitian
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . . . ..
Batasan-batasan Penelitian . . . . .
I11. KEADAAN UMUM DAERAH PENELITIAN . . . . . .
3. 1 .
LetaK Geografis ban Luas Wilayah . .
3. 2.
Perhubungan dan Pencapalan LoKasi .
3.3. Administrasi dan Pemerintaan . . .
Pengolahan Data
. . .
7
8
8
. . .
10
. . .
11
3. 7.
Mata Pencaharlan
3 . 8.
Agarna dan PendldlKan
. .
7
10
3 6
3. 5 .
6
. . .
. . .
.
Keadaan Cuaca dan IKlim . . . . . . .
Geologl, Geomorfologi dan Topologi . .
Penyebaran dan Kepadatall PendudLlK . .
3.4.
1
1
. . . . . .
2. 1 . Metode Penelitian . . . . . . . . . . . .
2. 2 . Pengumpulan Data . . . . . . . . . . . . .
. .
2. 4.
ix
Latar BelaKang
METODOLOGI PENELITIAN
2 3
vi
.
.
.
.
12
. . . . . . . . . . . . .
17
. . . . . . . . . . .
19
11 1
.
.
.
.
8
13
15
16
L~S,
gt
6/ t e
I /lga9
/ ~ ,(
8
'-
i
d
PERUBAHAN POLA PRODUKSI DAN PENDAPATAN NELAYAN
TWANSMIGRASI LOKAL Dl KEGAt8rATWIS LBBUWAH MARIWGGAI
KABUPATEN LAMPUNG YENGAH, LAMPUNG
c Suatu Study Wasus 1
Masalah Khusus
Oleh
I R W A N D A N I
C 20. 0346
JURUSAN SOSIAL EKONOMI PERIKANAN
FAKLiLTAS P E R I K A N A N
I N S T I T U T P E R T A N I A N BOGOR
1 9 8 9
IRWANDAMI, C20. 0346.
NELAYAM
PENDAPATAW
KECAMATAM
LAMPUNG
PERUBAb1AM POLA PRODUItSI DAM
TRANSMIGRASI
LABUNAN MARINGGAI KABUPATEN
( d i bawah bimbingan
NELAYAN
LOKAL
LAMPUNG
Ir. Sahat
MA
DI
TENGAH,
Simanjuntak
MSc dan I r . Nadhiroh).
Fenelitian
ini
dilaksanakan
selama
mulai Agustus sampai dengan awal Oktober
t u juan
dua
1988,
bulan,
dengan
mengetahui p o l a p r o d u k s i d a n p e r ~ d a p a t a n n e l a y a n
transmigrasi lokal (translok)
d i d a e r a h a s a l dan d a e r a h
ba~uriya,,men&ak.shui garubat~atsp t 4 a karkaumsi k e l u a r g a d s r ~
f a k t o r - f a k t o r yang mempengaruhinya s e r t a m e l i h a t
adanya
kecenderungan
daerah
p a r a t r a n s m i g r a r ~u n t u k kembali k e
a s a l a t a u pindah k e d a e r a h l a i n .
P e n e l i t i a n mengambil kelompok n e l a y a n t r a n s m i g r a s i
l o k a l d i Icecamatan Labuhan Maririggai Kabupaten
Lampung
Tengah,
pemilik
Lampung s e b a g a i k a s u s , dimana
nelayan
s e b a g a i responden.
Pengambilan contoh d i l a k u k a n
Stratified
Sampling.
Random
Strata
berdasarkan
j e n i s a l a t t a n g k a p yang d i g s n a k a n k e t i k a nelayan
secara
pada
berada
d i daerah a s a l .
D n p r ~ h g s n s l i t i s n t n r i n t n k p a d s p u s i s i 5"
15'
5O 2 9 ' L i n t a n g S e l a t a n , dan 1 0 5 ~
40' - 1 0 5 O
51' Bujur
TimLlr,
Lampung
k ~ t r a n gl e t i h Y O km d a r i k o t a Dandat-
-
ke
Nelayan
tetap
yang d i tempatkan d l d e s a Margasari
tinggal
psda
yang
L o k a s i pemukiman a d a l a h 25 %
dari
s e l u n ~ hj u m l a h y a n g d i p i n d a h k a n , s e d a n g k a n d i d e s a M u a r a
G a d i n g Mas 4 6 , 7 3 % d a r i s e l u r u h j u m l a h y a n g d i p i n d a h k a n .
h a s i l untuk n e l a y a n Payang Padang
Bagi
perubahan
d a r i 50 % j u r a g a n ,
menjadi 33,3 % juragan,
mengalami
50 % b u r u h d i t e m p a t
66,6 % buruh.
S e l u r u h n e l a y a n Payang Padang dan 9 0 , 9 %
Bagan
p a d a p o l a p r o d u k s i lama
tetap
daerah
asal
(pola
nelayan
usaha
dan
p e n a n g k a p a n t e t a p ) , s e d a n g k a n n e l a y a n Rawai
dan
83,3
Rampus s e l u r u h n y a b e r u b a h d a r i p o l a p r o d u k s i lama,
%
beralih
p a d a u s a h a d e n g a n menggunakan
alat
Sungkur
( s e j e n i s S u d u ) d a n 16,6 % k e l u a r d a r i b i d a n g p e r i k a n a n .
Sumber
berasal
pendapatan
n e l a y a n d i d a e r a h a s a l SemUanYa
d a r i bidang p e r i k a n a n yang t e r d i r i
penangkapan,
pengolahan,
Di
angkut.
jasa t r a n s p o r t a s i
tempat baru pendapatan yang
dari
usaha
dan
buruh
berasal
dari
u s a h a pengolahan dan s e b a g a i buruh angkutan t i d a k a d a .
D i l i h a t d a r i penyebaran pendapatan, d i tempat baru
senyebaran
rendah
l e b i h condong kepada pendapatan
yang
j i k a d i b a n d i n g k a n d e n g a n d i t e m p a t lama
lebih
(Sk
di
t e m p a t b a r u = 1,16 s e d a n g d i t e m p a t lama Sk = 0 , 9 6 ) .
Urutan
t e m p a t lama
pengeluaran
:
d i tempat baru
untuk
konsumsi
lieluarga
makanan - p a k a i a n - p e n d i d i k a n ,
:
di.
sedangkan
makanan - p e n d i d i k a n - p a k a i a n .
PERUBAHAN POLA P R O D U K S I DAN PENDAPATAN NELAYAN
TRANSMIGRASI LOKAL DI KECAMATAN LABUHAN MARINGGAI
KABUPATEN LAMPUNG TENGAH, LAMPUNG
(Suatu Study Kasus)
M a s a l a h Khusus
Oleh :
IRWANDAN I
C. 2 0 0346
JURUSAN SOSIAL EKONOMI PERIKANAN
F A K U L T A S PERIKANAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
1989
PERUBAHAN POLA PRODUKSI DAN PENDAPATAN NELAYAN
TRANSMIGRASI LOKAL Dl KECAMATAN LABUHAN MARINGGAI
KABUPATEN LAMPUNG TENGAH, LAMPUNG
(Suatu Study Kasus)
Basal a h Khusus
Oleh :
IRWANDANI
C. 20 0346
D r . I r . Enan M. A d l w l l a e a
Pembantu deKan I
Tanggal Lulus
KATA PENGANTAR
P u j i S y u k u r k e h a d i r a t ALLGH p e n u l i s p a n j a t k a n
segala
l i m p a h a n r a h m a t d a n hidayat-NYA
hingga
atas
penulis
d a p a t menyelesaikan Masalah Khusus i n i .
Penyusunan
pelaksanaan
untuk
Masalah
Khusus i n i
didasarkan
P e n e l i t i a n yang diwaj ibkan b a g i
meraih g e l a r kesarjanaan d i
Fakultas
kepada
mahasiswa
Perikanan,
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor.
Judul
PRODUKSI
Masalah
Khusus i n i
adalah
PERUBAHAN
DAN PENDAPATAN NELAYAN TRANSMIGRASI
LOKAL
KECAMATAN
LABUHAN M A R I N G G A I , KABUPATEN LAMPUNG
LAMPUNG.
Dilaksanakan
selama dua bulan,
POLA
DI
TENGAH,
mulai
bulan
A g u s t u s sampai d e n g a n S e p t e m b e r 1988.
Pada
kesempatan
i n i penulis
k a s i h dan penghargaan yang s e t i n g g i - t i n g g i n y a
1.
B a p a k I r . S a h a t MH S I m a n j u n t a k MSc,
pembimbing
terima
menyampaikan
utama dalam p e n e l i t i a n
kepada
sebagai
Masalah
:
dosen
Khusus
ini.
2.
I b u I r . Nadhiroh, s e b a g a i pembimbing
kedua
dalam
p e n e l i t i a n M a s a l a h ~ h u s u si n i .
3.
Kepala
Kantor
Departemen
Transmigrasi
Daerah
Transmigrasi
Daerah
T i n g k a t I Lampung.
4.
Kepala
Kantor
Departemen
T i n g k a t T I Lampung T e n g a i ~ .
5.
K e p a l a D i n a s F e r i k a n a n C a i r a h T i n g k a t . I Lampung.
6.
K e p a l a D i n a s Perikana.n Daerah T i n g k a t . I 1
Kah~ipaten
Lampung T e n g a h .
7.
K e p a l a D i n a s P e r i k a n a n Kecamatan Labuhan M a r i n g g a i .
8.
Bapa-k
Camat Kecamatan
Labuha.n
Maringgai
Besert,a
Staf.
9.
Eapak N a s a r u d d i n , s e b a g a i m a n a j e r Tempat P e l e l a n g a n
I k a n ( T P I ) Way P e n e t , Desa M a r g a s a r i .
10.
Bapak-bapak
lokal
kepala
nelayan
suku
pemukuman
-
transmigrasi
d i d e s a muara Gading
Mas
dan
Desa
Margasari.
11.
Semua p i h a k y a n g t e l a h membantu
selama
penelitian
M a s a l a h Khusus i n i .
Semoga ALLOH b e r k e n a n membalas d e n g a n b a l a s a n
yang
b e r l i p a t ganda.
Penulis
Masalah
menyadari
Khusus
ini
sepenuhnya
masih j a u h
bahwa
dari
penyajian
sempurna,
k a r e n a i t u dengan s e g a l a k e r e n d a h a n h a t i p e n u l i s
mengharapkan
adanya
kritik
dan
saran
yang
Oleh
sangat
bersifat
membangun d a r i pembaca.
A k h i r n y a semoga m a s a l a h k h u s u s i n i d a p a t
b a g i p e n u l i s k h u s u s n y a d a n pembaca umumnya.
bermanfaat
DAFTAR IS1
Ha 1aman
RINGKASAN
. . . . . . . . . . . . . . . . .. . .
i
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . .. . .
ii
KATA PENGANTAR
DAF'TARISI
DAFTAR TABEL
DAFTAR GAMBAR
. . . . . . . , . . . . . . a . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
DAFTAR LAMPIRAN
.
I
PENDAHULUAN
1. 1
.
. .
1. 3.
1 2
I1.
111
viii
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .
Kegunaan Penelitian . . . . . .
Tujuan dan
5
Tempat dan WaKtu Penelitian
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . . . ..
Batasan-batasan Penelitian . . . . .
I11. KEADAAN UMUM DAERAH PENELITIAN . . . . . .
3. 1 .
LetaK Geografis ban Luas Wilayah . .
3. 2.
Perhubungan dan Pencapalan LoKasi .
3.3. Administrasi dan Pemerintaan . . .
Pengolahan Data
. . .
7
8
8
. . .
10
. . .
11
3. 7.
Mata Pencaharlan
3 . 8.
Agarna dan PendldlKan
. .
7
10
3 6
3. 5 .
6
. . .
. . .
.
Keadaan Cuaca dan IKlim . . . . . . .
Geologl, Geomorfologi dan Topologi . .
Penyebaran dan Kepadatall PendudLlK . .
3.4.
1
1
. . . . . .
2. 1 . Metode Penelitian . . . . . . . . . . . .
2. 2 . Pengumpulan Data . . . . . . . . . . . . .
. .
2. 4.
ix
Latar BelaKang
METODOLOGI PENELITIAN
2 3
vi
.
.
.
.
12
. . . . . . . . . . . . .
17
. . . . . . . . . . .
19
11 1
.
.
.
.
8
13
15
16