Berbagai Cara Penanganan Ikan Rucah dan Pembuatan Pellet Ikan

BERBAGAI GbrRA PENAWGANAN IRAN RUGWH DAN
PEMBUATAN PELLET lKAH

Oleh
EFI LU

E 20

1 9 8 8
PAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAM
l M S T l T U T PGRTARllAFl BOGOP

B O C O R

Efi Lntfillah.
F.200298.
S e r b a g a i c a r a peaanganan i k a n
D i bdwah bimbingan
r u c a h dan peabuatan p e l l e t i k a n .
Dr. I
M Axan k i r a k a r t a k u s u n a h , MSc.


Penanganan i k a n d i I n d o n e s i a masih r e l a t i f s e d e r h a n a ,
p a d a h a l p o t e n s i ba.an baku, m i s a l n y a i k a n r u c a h , cukup berlimpah.

l e n e l i t i a n i n i b e r t u j u a n untuk mernpelajari berba-

g a i c a r a penanganan i k a n r u c a h s e b a g a i bahan baku dan menc a r i p r o s e s t e r b a i k untuk pembuatan p e l l e t i k a n .
Pengzsetan i k a n sebelum d i b u a t p e l l e t , d i l a k u k a x dengan c a r a pemasakan a t a u perendanan dalam l a r u t a n asam a s e -

tat.

Pemasakan dilakuiran dengan perebusan dhn pengukasan
anpa tekanan mssing;masing

selama 10, 20 da

d i l a k u k a n selama s e h a r i

.


H a s i l p e n e l i t i a n menunjukkan bahwa kombinasi a n t a r a

t e l a h d i k e r i n g k a n dakhn menjadi 18 h a r i ,
p e n g e r i n g a 1 h a r i hanya marnpu men-

10 h a r i .

Dan untuk pengukusan,

u s a n dengan p e r e n
an d i s e r t a i

n a r i ke-11,

sedangkan x n t

-2engeringan s e l ~ m a1 h i r i in

kombinasi t a n p a
mengawetkan i x a n


I

I
I

sampai h a r i ke-6.
Pembuatan p e l l e t i k a n d i l a k u k a n dengan mencampur bahan
baku i k a n d e n g m bahan p e n g i k a t , misalnya t a p i o k a , tepung
b e r a s ddn l a i n - k i n .

baik untuk

Penambahan bahan p e n g i k a t yang t e r -

pembuatan p e l l e t i k a n d a r i i k a n u t u h a d a l a h t a -

pioka 4 p e r s e n dengan pen;ukusan
keringkan.


selama 2 a e n i t sebelum d i -

Pengeringan p e l l e t i k a n basah d a p a t d i l a k u k a n

dengan c a r a menjemur pada s i n a r m d t a h a r i selania 2 h a r i , pad a pengering oven bersuhu 8 0 O ~selama

3

jam pada RH = SO %

a t a u pada oven bersuhu 7 0 ' ~ selama 4 jam pada RH 50 %.
IComposisi kimia p e l l e t i k a n k e r i n g a d a l a h k a d a r a i r
1 2 , 7 persen, k a d a r abu 23.47 persen, k a d a r lemak 5,83 pers e n dan k a d a r p r o t e i n 56.44 persen.

Sedangkan daya c e r n a

p e l l e t i k a n k e r i n g mencipai 80.44 persen.

BmBAGBI CAEA PZNiQ7GX?AN I K d 2UCCAH DA@?
PEMBUBTAN PELLET 1K.U


oleh

EFI LUTFILLAH
F.200298

SKRIPSI
S e b a g a i n s a l a h s a t u s y a r a t untuk mernperoleh g e l a r
SARJ-hYA TEKNOLOGI: PZRTANIAN
pada J u r u s a n Tekn_ologi Pangan dan G i z i ,
F a k u l t a s Teknologi P e r t a n i a n ,
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor

INSTITUT PERTAXIL2 EOGOR
FAKULTBS TEXHOLOGI PERTAIIIALX

5r;iinili:AI C&IA PEXPP!G,4224.N IiiAN RUCAH DAN
PZ24BUBTA?? PELLET IKAN

S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t untuk nemperoleh g e l a r

SBRJALVA TZKifOLOGI PE2?T&iIAN
gads jurusan TZiCliOLOGI PUGA23 DIjy.1 G I Z I
F a k u l t a s Teknologi P e r t a n i a n
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
oleh
EFl LUTFILLAH
P.200298
D i l a h i r k a n pada t a n g g a l 8 Desember 1964

di 30g0r

Tanggal l u l u s :

KATA PENGABTAR

A l h a m d u l i l l a h , p e n u l i s sampaikan p u j i dansyukur k e khad i r a t A l l a h s.w.t,

karena b e r k a t rahmat dan karuniaivya penu-

l i s d a p a t izenyelesaikan s k r i p s i i n i .

P e n u l i s mengucapkan t e r i m a k a s i h kepada :

1,

Dr. Ir. Aman Wirakartakusumah s e b a g a i dosen pembinbing
yang banxak memberikan bimbingan dan pensunjuk selama
p e n u l i s melakukan p e n e l i t i a n sampai p e n u l i s a n s k r i p s i
ini

2,

.

Ir. Rengky d a r i PT Gading S e j a h t e r a s e b a g a i pengandang
dana pada p e n e l i t i a n i n i .

3.

Ayah dan I b u t e r c i n t a yang a e n a n t i a s a b e r d o a dan s a b a r
dalam mendidik p u t r a - p u t r i n y a dengan penuh k a s i h sayang.


4,

K3kak, a d i k dan k e l u a r g a yang memberikan dorongan se-

h i n g g a p e n u l i s d a p a t menyelesaikan pendidikan i n i .

5.

Teman-teman sebimbingan.
Akhirnya k r i t i k dan s a r a a s a n g a t p e n u l i s harapkan demi

p e r b a i k a n t u l i s a n s e l a nj u t s y a ,

-

........................................... vi
D B F T m T 2 G . L ......................................... v i i i
D ~ L F T A RL A J T P I a i U ...................................... i x
D.AFTAR IIISI


II

.

................................
A . R O M F O S I S I K I M I A 1K.m ........................
B . KEBUSUKiW ?ADA IKAV .........................

2

C

PE3?GAWilETM 1K.U

6

I K A m RUCAH

9


TINJAUA? P U S T M A

D

.

.

E.

.............................
..................................

PETJGOLAHd TZPUNG D.d ?=LET

.

IllxN


...........

2

4

10

........................ 19
............................ 25
I V . H A S I L DAN ?ZMBiLH.4S.X?
A . K E A D M UMUM PE2iATCI.APA.N ..................... 25
C

RANCANGAii PERCOBA-AN

V

.

G

.

.....
............................

K O M W S I S I KIMI-4 IgM SEL-34i PZHGOLABH'J

KESIMPULAN D
X
'

SiiELA??

55
59

................................... 59
S-*IRAN
....................................... 59
DAETAR PUSTAKA ...................................... 60
.
B.
A

KESIMPULAN

.

........
T a b e l 2 . J e n i s i k a n h a s i l p e n a n g k a p a n S e r b a g a i macam
k a p a l b e s a r d i ?!uara Baru. J a k a r t a .........
T a b e l 3 . Eorflposisi k i m i a i k a n h a s i l p e n a n g k a p a n a w a l
b u l a n &opember 1 9 8 7 ( d a l a m p e r s e n ) .........
T a b e l 4 . K o n p o s i s i k i z i a i k s n h a a i l penangkapan p e r ten;ahan b u l a n Mopember 1 9 8 7 ( d a l a a p e r s e n )
T a b e l 5. Perubzhan b e r a t i k a n ( b a s i s b a s a h s e t e l a h
dirnasak ..............................*....
T a b e l 6 . H a s i l u j i o r g a n o l e p t i k ....................
T a b e l 7 . P e r u h a h a n b e r a t i k a n ( d a l a m g r a m ) .........
T a b e l 8. H a s i l u j i o r g a n o l e p k i k ....................
T a b e l 9 . P e r u b a h a n b e r a t i k a n ( d a l a m g r a m ) .........
T a b e l 10 . R a s i l u j i o r ~ a n o l e p t i k ...................
l a b e l 11. P e r u b a h a n b e r a t i k a n ( d a l a m gram) ........
T a b e l 1 2 . E a s i l u j i o r g a n o l e p t i k ...................
T a b e l 13. r a n d u n g a n TV3 d a n Til;.IP- i k a n h a s i l g e r e b u s a n
d e n g a n perendaman ........................
T a b e l 14. Kandungan TVB dan TMA ....................

Tabel 1

Tabel

Fembagian i k a n b e r d a s a r k a n &:andungan p r o t e i n
dan leaak(da1am persen S e r a t basah)

.

15

.
T a b e l 17 .
T a b e l 18.
T a b e l 19.
T a b e l 16

Hasil u j i organoleptik

...................

.............
H a s i l u j i o r g a n o l e p t i k p e l l e t i k a n .......

P e r u b a h a n b e r a t i d a l a m gram)

..................

K o n p o s i s i kirfiia i k a n s e l a m a p e n g o l a h a n p e l p e t i!ensembansan g r a n u i a p a t i n y a t e r b e s a r (26.4 p e r s e n ) dibanding p a t i - p a t i i a i n ( F u r i a , 1 9 6 6 ) .
T e m p 6 r a t u ~a e l a t i i l i s a s i a d a l a h t e m p e r a t u r pada s a a t h r a n u l a - g r a n u l a p a t i pecah, sedangkan g e l a t i n i s a s i a d a l z h
s u a t u k e a d a a n membengkaknya g r a n u l a p a t i s e c a r a l u a r b i a ~ s adan t i d a k d a p a t kembali l a g i pada k o n d i s i se;nula
( J i n a r n o , 1984).

2ada s a a t t e r j a d i n y a g e l a t i n i s a s i ,

g r a n u l a - g r a n u l a p a t i menyerap a t a u rnenaik banyak a i r ,
b i l a jumlah a i r gang d i p e r l u k a n aalam pembengkakan Eran u l a - g r a n u l a p a t i o a t i kurang, maka g r a n u l a - g r a n u l a i t u
akan menarik komponen-komponen l a i n pada bahhn t e r s e b u t ,
asakan t e r b e n t u k J a r i n g a n yarig k u a t dalarn bahan
sehin:.'?

tersebut.
S a l a h s a t u bahan p a n g i k a t yand h e r s i f a t s i n t e t i k
a d a l a i l CKC jirarboksi m e t i l s e l u l o s a ) , CNC i n i iidalr
zeinpunyai suhu s e l a t i n i s a s i s e p e r t i halnya p i . t i , t e t a p i rnempengaruhi v i s k o s i t a s b i l a d i l a r u t k a n dalam sir.
V i s k o s i t a s maksiinurn dan k e s t a b i l a n n y a p a l i n g b a i k pada

.iacia s i a n g h a r i , t a n p a m e i i h a t cuaca b s i k , mendung a t b u

hu jan.

Lama

tw:ia!i

biaaanya s e k i t a r
k u l 7.00-8.00,

t u pembongkarln i k a n d a r i d a l l a p a l k a

3-5

jam yang umumnya d i m u l a i s a d a pu-

b e r t e p a t a n dengan dibukanya k e g i a t a n

p e l e l a n g a n i k a n dan " c o l d storage!!.

B a s i l a a a l i s a komposisi kirnia i k a n yang dritangi,kap
o
psda awal dan perten"ahan Nopember

lab
-e l

1

3.

Jenis

1987 a d a l a h s e b a g a i

Komposisi kirnia ilran n a s i l penangkapan a m 1
b u l d n Xopernber 1337 ( d a l a a p e r s e n )
Kadar
air

Xadsr abu Ladar p r o t e i n icaddr lemak
bb/bk
bbhk
bb/bk

Lajiang
Belanak
Kerapu
Selar 1
Teabang
Japlun
P e t ek
Pisangp i sang
;