ATOGENESITAS NEMATODA PATOGEN SERANGGA Steinernema sp. PADA BEBERAPA MEDIA PERBANYAKAN MASSAL

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/


giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u

b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i

l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u

b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.

.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

PATOGENESITAS NEMATODA PATOGEN SERANGGA
Steinernema sp. PADA BEBERAPA MEDIA

PERBANYAKAN MASSAL

SKRIPSI

Oleh
Firjon Zundan Suyuti
NIM. 071510401060

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i

i
idgigil
//:d
/
/
p

JURUSAN HAMA DAN PENYAKIT TUMBUHAN
FAKULTAS PERTANIAN
d
d
JEMBER
ca.cid.id
ajUNIVERSITAS
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j

j
j
.
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
2012 ilibi.bu.n
u
u
u
b
b
i
i
l

l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p

t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u

b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
1 gilib
idigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
ili
idgigili
idgigPATOGEN
idgigili
PATOGENESITAS
NEMATODA
SERANGGA
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
ht ttp
Steinernema sp. PADA
BEBERAPA MEDIA h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

PERBANYAKAN
MASSAL .idd
.cid.id
ca.cid.id
c
cac.i
a
a
a
.
.
.
j
j
j
a
.
.
.
e
e
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
SKRIPSI
d
i
.
d
ca.cid.id
ca.cid.id
cac.i
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
Diajuka
n
guna
me
me
nuhi
sala
h
satu
persyaratan
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttpProgram Sarjana pada hthttp
hthttp
untuk menyelesaikan

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

Program Studi Ilmu Hama dan Penyakit Tumbuhan
Fakultas
.id
.id Pertanian Universitas Jember

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

je.aj.cac.id
e
n
liibli.bu.un
i
g
i
://d/dig
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

Zundan Suyuti
ca.cid.idFirjon
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
NIM.
071510401060
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
ca.cid.id
aj.ca.ci .id DAN PENYAKIT
aj.ca.ci .id
aj.TUMBUHAN
.
.
.
j
j
j
JURUSAN
HAMA
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
FAKULTAS
PERTANIAN
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
UNIVERSITAS
JEMBER
hhtt
hhtt
hhtt
2012
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
2
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

je.aj.cac.id
e
n
liibli.bu.un
i
g
i
://d/dig
hthtp
ttp:/

h

h

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

Oleh

h

h

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
SKRIPSI
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

PATOGENESITAS
id
c.ididNEMATODA PATOGEN
c.idSERANGGA

ca.cid.id
.
.
a
a
a
c
c
.
.
.
j
j
j
a
a
e
e
e
nej.
nej. MEDIA
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
Steinernema
sp. PADA BEBERAPA
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
PERBANYAKAN
MASSAL
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

Oleh
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
Firjon Zundan Suyuti neej.
nej.
.bu.n
u
b
i
liibli.bu.un
l
NIM. 071510401060
i
i
i
l
g
g
i
i
i
:p//:d
:p//:d
/dig
/dig
/
/
p
p
t
t
t
t
t
t
hht
hht

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
gigili
Utama
idPembimbing
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

Pembimbing

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
li
: Ir.
Hari
M.Si. PhD. DIC /digigili
idgigiPurnomo,
/:d
/
:p/://d
:
/
/
p
t
NIP.
19660630
199003
1002http
t
hthttp
t
h

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

Pembimbing Anggota
d

aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

e
n
ej.
u
n
.
u
b
.
i
idgiigl ilib
d
/
/
:
/
/
hthtp
ttp:

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
3 gilib
idigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

: Nanang Tri Haryadi,dSP., MSc.
NIP. 19810515j.200501
aca.ci .id1003

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
j
n
n
nej
nejPerbanyakan Massal” telah
nedan
.bu.n
.buMedia
.budiuji
u
u
u
b
b
b
Pada Beberapa
disahkan pada:
.
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p/tanggal
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
Hari,
:
19
Maret
2012
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
Tim Penguji:ib.u.n
nej.
u
l
i
b
idgI,igili
Penguji
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
e
ne Ir. Hari Purnomo, M.Si.,
nDIC
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
Ph.D,
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
NIP 1966tt0630199003
1 002
p
p
t
t
hhtt
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
Penguji
II,
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej. Penguji III,
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp

h

c.id.id

d
.cid.id
aj.ca.ci .id
aj.caWagiyana.
.
.
j
j
Ir.
M.P
e
e
ne
ne 1961 0806198802 1 001 ilib.bu.n
.bu.n
u
u
b
i
l
NIP.
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

PENGESAHAN

id
id
Skripsi berjudul “Patogenesitas
.ac.c.id Nematoda Patogen Serangga
.ac.c.idSteinernema Sp.

Tempat

: Fakultas Pertanian Universitas Jember

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

://d/dig
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
idBambang Hermiyanto, M.P.
ca.cid.Ir.
aj.Dr.
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
n
ne
ne NIP. 1961 1110198802
.bu.n
.b1u.001
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
4 gilib
idigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

.aj.acM.Sc.
jeS.P.,
Nanang Tri Haryadi,
e
n
u
n
.
blib.u
NIP. 1981
1 003
igilii0515200501

Mengesahkan
ca.cid.id
a
.
j
e j.
Dekan b.u.n
une

idgiigliilib
d
/
/
:
/
hthtp
ttp:/

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
n
ne
ne
.b:uFirjon
.bu.n
u
u
b
b
.
i
i
l
l
i
i
Nama
Zundan
Suyuti
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt NIM : 071510401060 hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

PERNYATAAN

.idd

Saya yang bertandaetangan
j.aj.cac.dii bawah ini:

menyatakan dengan sesungguhnya bahwa karya ilmiah yang berjudul :

d
id
PATOGENESITAS .NEMATODA
PATOGEN SERANGGA
ac.ci .id
.ac.c.idSteinernema sp.

ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
.
e
e
e
n
nejMEDIA
nej. adalah benar-benarilib.bu.n
nej.
.bu.n
.bu.MASSAL
u
u
u
b
b
PADA BEBERAPA
PERBANYAKAN
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
hasil
karya
sendiri,
kecuali
jika
dalam
pengutipan
substansi
disebutkan
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp

h

sumbernya, dan belum pernah diajukan pada institusi manapun, serta bukan karya

d
aj.ca.ci .id
aj.ac
aj.ac
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e harus dijunjung tinggi.b.u.n
dengan sikapibilmiah
ne
nyang
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
i
i
l
l
l
i
i
i
b
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
/:d
:p/adanya
:p//:d
:p/buat
Demikian
pernyataan ini saya
dengan sebenarnya, tanpa
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
tekanan dan paksaan dari pihak manapun serta bersedia mendapat sanksi
jiplakan. Saya bertanggung
c.id.idjawab atas keabsahan dan kebenaran
c.id.id isinya sesuai

akademik jika di kemudianidhari pernyataan ini tidak benar.

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

aj.ca.c.id
.
j
e
n e
liibli.bu.un
i
g
i
:p//:d
/dig
/
p
t
t
t
hht

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
Firjon Zundan Suyuti

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
5 gilib
idigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

Jember, April 2012
Yang menyatakan,

NIM. 071510401060

ili

//dig

ili

ili

/dig
ttp:/

/dig
ttp:/

h

h

ili

/dig
ttp:/

h

RINGKASAN

Patogenesitas Nematoda Patogen Serangga Steinernema sp. Pada Beberapa
Media Perbanyakan Massal; Firjon Zundan Suyuti, 0671510401060; 2011; 27
halaman; Jurusan Hama dan Penyakit Tumbuhan Fakultas Pertanian Universitas
Jember.
Perbanyakan nematoda patogen serangga dapat dilakukan di laboratorium
yang umumnya dilakukan pada suatu media buatan. Perbanyakan nematoda
patogen serangga

sudah banyak diteliti, dalam perkembangan lebih lanjut

nematoda dapat di produksi massal secara liquid dalam fermentor dengan
kapasitas 15.000 liter
Tujuan penelitian ini adalah untuk mengetahui patogenesitas nematoda
patogen serangga Steinernema sp pada media perbanyakan secara in vivo dan in
vitro dan untuk mengetahui tingkat efisiensi invasi nematoda entomopatogen
parasit pada serangga Steinernema sp pada berbagai media perbanyakan massal
baik secara in vivo maupun In vitro
Penelitian ini dilakukan di Laboratorium Pengendalian Hayati Jurusan
Hama dan Penyakit Tumbuhan Fakultas Pertanian Universitas Jember. Waktu
pelaksanaan penelitian dimulai sejak September 2011 sampai dengan Januari
2012. Rancangan percobaan penelitian yang digunakan adalah Rancangan Acak
Lengkap (RAL). Untuk mengetahui pengaruh perlakuan jenis media perbanyakan
massal terhadap terhadap respon digunakan Uji Contras Ortogonal.
Hasil pengujian menunjukkan bahwa perbanyakan Steinernema spp.
secara in vivo menghasilkan jumlah nematoda terbanyak yaitu 3402 ji/ml, jika
dibandingkan dengan perbanyakan massal secara in vitro, dengan rata-rata hasil
panen 444,7 ji/ml pada media perbanyakan Liquid Culture Media dan 2980,3
ji/ml pada media spon pada pengamatan minggu ke-2. Pengamatan minggu ke-3
populasi nematoda yang terbanyak yaitu pada perbanyakan menggunakan media
spon dengan

rata-rata 957

ji/ml, lebih tinggi jika dibandingkan dengan

perbanyakan massal secara in vivo yang menghasilkan rata-rata panen 702,0 ji/ml
dan 814,3 ji/ml pada media perbanyakan massal Liquid Culture Media. Hasil uji

6

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

viabilitas menunjukan bahwa hasil panen antara media perbanyakan massal secara
in vivo dan perbanyakan massal secara in vitro pada minggu kedua berbeda sangat
nyata, berdasarkan analisis varian (F( 2 ; 6) = 19,607, P = 0,002, α=5%).
Patogenesitas pada media perbanyakan massal secara in vivo dan in vitro
terhadap larva T.molitor 48 jam setelah perlakuan menunjukkan hasil yang tidak
berbeda nyata, berdasarkan analisis varian didapatkan nilai (F
0,096, α=5%)

(2 ; 9)

=3,079 , P =

dan hasil uji perbandingan rata-rata menggunakan contras

orthogonal menunjukkan bahwa antara media perbanyakan in vivo dengan in vitro
juga menunjukkan hasil yang tidak berbeda nyata dengan nilai (F( 2 ; 9) = 1,667, P
= 0,096, α=5%), dan antara media perbanyakan massal Liquid Culture Media
dengan media perbanyakan Spon menunjukkan hasil yang tidak berbeda nyata
juga dengan nilai (F( 2 ; 6) = 4,490, P = 0,096, α=5%),
Jumlah nematoda yang masuk kedalam tubuh serangga pada waktu 48 jam
setelah perlakuan menunjukan bahwa jumlah mematoda yang berada pada tubuh
larva T. molitor pada hasil

perbanyakan massal secara in vivo dan in vitro

menunjukkan hasil berbeda sangat nyata, berdasarkan analisis varian didapatkan
nilai (F

(2 ; 9)

=47,487, P = 0,000, α=5%) dan hasil uji perbandingan rata-rata

menggunakan contras orthogonal menunjukkan pengaruh perlakuan jenis media
perbanyakan massal terhadap terhadap media perbanyakan in vivo dengan in
vitro menunjukkan hasil yang tidak berbeda nyata nilai (F(
0,096, α=5%), dan

2 ; 6)

= 0,609, P =

antara media perbanyakan massal Liquid Culture Media

dengan media perbanyakan Spon menunjukkan hasil yang tidak berbeda nyata
dengan nilai (F( 2 ; 9) = 94,365, P = 0,096, α=5%).
.

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
7 gilib
idigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
ac.i .id

d
ac.i .id

d
ac.i .id

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

SUMMARY

je. j.ac
je. j.ac Pathogen of Insect nSteinernema
je. j.ac
e
e
e
Patogenesity Nematoda
sp. At Mass
n
n
u
u
u
n
n
n
.
.
.
liiblib.u
Production
06715104010670;
2012; 27 page
lib.u ; Firjon Zundan Suyuti,
giig;liiblib.u
giigliibMass
giig
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
d and Disease Of Plant Faculty
Majors
/dAgriculture University of Jember
tp: ://d
tp: ://Pest
tp: :/Of

hthttp

hthttp

hthttp

h

Mass production of entomopathogenic nematodes can be done in a

d
d.id production of
laboratory that is generally
ac.i .iddone on an artificial medium.
ac.iMass

ca.cid.id
a
c
c
.
.
.
j
j
j
a
a
e
e
e
ej.
ej.the further development b.u.n
nnematodes
nin
nej.
.bu.n
.bu.n
entomopathogenic
has been widelyilstudied,
u
u
u
b
b
i
i
i
l
l
i
i
b
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
of
nematodes
can
be
mass
produced
in
liquid
in
the
fermenter
with
a
capacity
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp of

h

15,000 liters.

d
aj.ca.ci .id
aj.cac.i
aj.cac.i
.
.
.
j
j
j
e
e
e
n
pathogenic nematode
mass
ne
neSteinernema sp in medium
neproduction in vivo and inilib.bu.n
.bu.n
.bu
u
u
u
b
b
.
i
i
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigtoil determine the level of :invasion
idgigil efficiency of entomopathogenic
d
vitro
//:d
//:d
:
:p//:and
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttp
hhtt
hhttp
nematode Steinernema sp parasitic
on insects in various medium
of mass
The purpose of this
of insect
.iddstudy was to determine the pathogenicity
.idd

h

production both in vivo anddin vitro

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.ci .id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
The research
j. Biological Control of .une
j. conducted at the Laboratory
nej.
nefor
newas
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
i Diseases Department /dFaculty
idgof
idgigili of Agriculture, University
idgigiland
Plant//Pests
d
igili
/:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
:
t
t
t
thttp in September 2011 until January
thttp The timing of the study hstarted
hthttp 2012.
hJember.

h

Experimental design study is a Complete Randomized Design. To determine the

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
nne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
liibli.bu.uOrthogonal.
i
i
i
responseig
Contras
i
i
idgigil
idgigil
dig
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t at in
hhtspp.
hhtt The test results show that hthe
httmass production of Steinernema
.idd

.idd

cacmass
.i production of media etypes
c.ibe used to test the
effect of the treatment
j.aj.cato
ej.aj.of

h

vivo produces the highest number of nematodes 3402 ji/ml, when compared to the

d
d
ca.cid.id
a
.
j
a
a
e
e
e
nej.
nej. the observation of theilib.bu.n
nej.and 2980.3 ji/ml in medium
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
liquid culture
medium
sponge
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
second
week.
Observation
of
the
third
week
the
largest
population
of
nematodes
hthttp
hthttp is
hthttp
i .id an average yield 444.7 ji/ml
.i
mass production in jvitro,
.ac.cwith
j.ac c.inidmass production

h

the multiplication using sponge medium with an average of 957 ji/ml, higher than
the mass mass production
c.id.inid vivo, which produces an average
c.id.idof 702.0 harvest

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ac
aj.ca.ci .id
aj.ac
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ji/ml and 814.3
ji/ml
multiplication
of Liquid Cultureib.u.n
ne
ne
ne in the medium of mass
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
i
i
l
l
l
i
i
i
b
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p/in/:d
:p/that
Medium.
Viability assay results showed
the yields of mass production
vivo
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
8 gilib
idigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
.bu.un
.bu.un
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
l
il
idgigil
idgigitreatment
larvae//dofigig
showed no significant
d
:p//:d
:p://d Tenebrio molitor 48 hours
:p//:after
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hdifferent
hhtt of variance values (F (2; 9) =hh3.079,
tt P =
htt
results, obtained by analysis

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

and in vitro mass production in two different weeks is very real, based on analysis

of variance (F (2, 6) = 19.607,
d P = 0.002, α = 5%).

ac.i .id

d
ac.i .id

c
.ac and in vitro against
Pathogenicity
neje.inj.athe mass medium production
neinje. jvivo

0.096, α = 5%) and the mean comparison test using contras orthogonal showed

.idd

.idd

ca.cid.id
a
.
j
e
ne
ne
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
differentig
results
1.667,
idgigiliP = 0.096, α = 5%), and between
idgigili
igili with the value (F (2; p9):/=/:d
/:d
/:d
/
/
d
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
thttmedia
thttliquid
p
p culture medium with Sponge
hthe
hthttp mass
of mass multiplicationhof
c .i in vivo with in vitro also
c c.i not significant
that the mass production
ej.aj.acmedia
ej.aj.ashowed

h

production medium showed no significantly different results as well with the

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
a
.
.
.
e
e
e
j
ejnematode enters the insectb.body
u.n
nej
nof
ne(efficiency
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
Theilnumber
invasion) at 48
i
i
i
l
l
i
i
b
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
d
//:d
:p//:d
:p//:after
:pnumber
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hours
application
showed
that
the
of
mematode
the
larva's
body
is
in
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
.idid α = 5%).
value (F (2, 6) = 4.490,
j.aPc c=.0.096,

h

T. Molitor on the mass production of in vivo and in vitro showed different results

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
a
a
c
c
.
.
.
j
j
j
a
a
.
e
e
e
j. mean comparison test using
n
0.000, α = 5%)
the
the
orthogonal showib.u.n
nej.
nejcontras
ne
.bu.n
.buand
u
u
u
b
b
.
i
i
l
l
l
i
i
i
b
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
the
effect
of
treatment
on
mass
production
of
medium
types
on
mass
production
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
medium in vivo with in vitro results do not show significant different values (F (2,

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
aj.ca.c.id
aj.ca.c.id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
liquid culture .medium
u.n
ne
nemedium showed differentilib.bu.n
ne with Sponge mass production
.bu.n
u
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
b
i
i
i
gigil P = 0.096, α = 5%). //digigil
il
idgig
results
not
significant
with value (F (2; :9)
=/id94.365,
//:d
: /d
:p//:d
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hthtp
hhttp
hhtt
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
9 gilib
idigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d.id9) = 47.487, P =
are very real, based on c
earned
.id.id value analysis of variance (F
c.i(2;

h

6) = 0.609, P = 0.096, α =id5%), and between the medium ofidmass production of

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
.bu.un
.bu.un
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigildari-Nya penulis dapat menyelesaikan
idgigil
dan rahmad
tugas akhir yang berjudul
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
hhBeberapa
h‘’hPatogenesitas
hhtSerangga
tt
tt
Nematoda Patogen
Steinernema sp. Pada

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
ac.i .id

PRAKATA

d
ac.i .id

. j.ac Tuhan Yang Maha Esankarena
eje. j.achanya dengan berkat
Puji syukur
nejekepada

Media Perbanyakan Massal ”. Tugas akhir ini disusun untuk memenuhi salah

.idd

.idd

ca.cid.id
a
.
j
e
ne
ne
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
Ilmu Hama
Universitas Jember. ig ili
ili Penyakit Tumbuhan Fakultas
idgigdan
idgiPertanian
gili
/:d
/:d
/
/
:
:
:p//:d
/
/
/dig
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
p
t
t
t
hht
hhttidak terlepas dari bantuan berbagai
hht pihak,
Penyusunan tugas akhir ini
c i Pendidikan Program Sarjana
c i
satu syarat untuk menyelesaikan
ej.aj.ac.
ej.aj.ac.pada Program Studi

oleh karena itu penulis ingin menyampaikan ucapan terima kasih kepada:

ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
j
nej
neJember.
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
Universitas
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
:p/Utama
:p2.//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Ir.
Hari
Purnomo,
M.
Si.,
Ph.
D,
DIC,
selaku
Dosen
Pembimbing
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
1.

.idid
.idid
Dr. Ir. Bambang
MP. selaku Dekan
Pertanian
j.ac c.Hermiyanto,
j.ac c.Fakultas

ca.cid.id
a
a
a
c
c
.
.
.
j
j
j
a
a
e
e
e
sehingga
skripsi
nej.
nej.
nej. ini dapat diselesaikan.ilib.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
3.
Ir.
Wagiyana
MP,
selaku
dosen
penguji
tiga
yang
telah
membantu
dan
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
meluangkan pikiran untuk perbaikan skripsi ini;

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
aj.ca.c.id
aj.ca.c.id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
telah membimbing
selama menjadi mahasiswa;
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
gigil
il
idgigil
idgigQomariyah,
idAyahanda
Drs Nidjar, Ibunda:/Laily
kakak dan adik
yang
/:d
//:d
:
:p5.//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttpkepada penulis untuk tetap hbersemangat
hhtt sudah memberikan motivasi
http

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

h

dan, Nanang Tri Haryadi, S. P., M. Sc., selaku Dosen Pembimbing

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

h

Anggota, yangcmemberikan
perhatian, meluangkan
dan pikiran
.id.id
id
c.id.waktu,

4.

Dr. Ir. Sigit Prastowo
id Akademik yang
id MP. selaku Dosen Pembimbing

dalam berkarya.

c.idid

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.une
.bu.n
.bu.une
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
gigili
Hayati yang selalu/dmemberikan
semangat dalam penulisan
idPengendalian
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
hthttp karya ilmiah ini.
hthttp
hthttp
6.

7.

h

h

c.idid

. Febriyanti dan segenap
aj.ac.Riset Laboratorium
Saudari n
Pratiwi
ej.aj.acIndah
nej.Tim

h

Ketua, Sekretaris, dan Ketua Komisi Pendidikan Jurusan Hama dan

id
id
ca.cid.id
a
.
j
.
.
.
e
e
e
j
nej
nej
neskripsi
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
pelaksanaan
ini;
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
:p8.//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
dan meluangkan hpikiran
tp
hhtt Semua pihak yang telah
hhtmembantu
http dan
.
.c.id
Penyakit Tumbuhan
kelancaran
j.acac.idUniversitas Jember yang turut
j.acamembantu

h

tenaganya dalam penyelesaian penulisan skripsi ini.

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
10 gilib
idigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

Penulis menyadari bahwa tugas akhir ini sangat jauh dari kesempurnaan.

Oleh karena itu, dengan segala
d kerendahan hati penulis senantiasa
d mengharapkan

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
.bu.un
.bu.un
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
il
idgigil
idgigil semoga tugas akhir ini:/dapat
idgigbermanfaat
penulis
berharap,
bagi semua pihak.
/:d
//:d
:
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttp
hhtt
hhttp
ac.i .id

ac.i .id

.ac
saran dan kritik yang
demi kesempurnaan
j.ac akhir ini. Akhirnya
neje. jmembangun
neje.tugas

Jember, April 2012

h

Penulis

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
11 gilib
idigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
Halaman
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigilPEMBIMBINGAN ..........................................................
idgigil
HALAMAN
d
:p//:iii
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt iv
hHALAMAN
hhtt
htt
PENGESAHAN ...............................................................

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

DAFTAR ISI

RINGKASAN .......................................................................................

vii

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
SUMMARY .........................................................................................
viii
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
PRAKATA
x ig ili
li
idgigi...........................................................................................
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/dig
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
p
p
t
t
t
hDAFTAR
hht
hht xii
ISI ........................................................................................
ht
DAFTAR GAMBAR ............................................................................

h

xiv

ca.cid.id
xv
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
n ej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
BAB 1. PENDAHULUAN
...................................................................
1 ilibi.bu.un
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
:p//:1d
:pLatar
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
1.1
belakang
................................................................................
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
.cid.id
.id
DAFTAR LAMPIRAN
.
j.ac...........................................................................
j.ac c.id

1.2 Perumusan Masalah .......................................................................

h

3

3
ca.cid.id
a
a
a
c
c
.
.
.
j
j
j
a
a
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:4d
/:d
/:d
/
/
/
BAB
2.
TINJAUAN
PUSTAKA ...........................................................
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp

id.id
1.3 Tujuan dan Manfaatc........................................................................
c.id.id

2.1 Nematoda Patogen Serangga (Steinernema sp.)..............................

5

6
.c.id
.c.id
ca.cid.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
2.2 Perbanyakan
Massal
6
ej
nej
n..........................
nej Nematoda Patogen Serangga
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
l
idgigil
idgigiPatogen
idgigil dan Kisaran Inang Nematoda
2.4. :Patogenesitas
//:d
//:d
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttp 9
hhttp
hhttpSerangga Steinernema sp …………………………….......................

h

2.2 Karakteristik Umum Nematoda
Patogen Serangga……………….
id
id

2.5. Efisiensi Invasi Nematoda Patogen Serangga....................................

10

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
BAB 3.dMETODE
11
idgigili
idgigili
/://idgigili PENELITIAN .........................................................
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttpTempat dan waktu penelitian……………………………
h3.1
hthttp11
hthttp
................
3.2 Bahan dan alat…………………………………………… ...............

h

h

11

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
d
3.3 Metode…………………………………………………….................
11
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
nIsolat
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
3.3.1 Perbanyakan
Nematoda
Patogen
Serangga
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil In vivo..............................................................................
idgigil
idgigil
/:d
Secara
.p:/11
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhttp
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
12 gilib
idigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
id
aj.ca.ci .id
aj.ca.Media
aj.ca.ci .id
c.id Cair (Liquid Culture Medium)………..
.
.
.
j
j
j
e
e
e
3.3.2.1. Pembuatan
12
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigilIsolasi dan Inokulasi Bakteri
idgigil
Simbion………………
…... //13
d
:p:d
:p//3.3.2.2.
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt 3.3.2.3 Menghitung Jumlah hHasil
htt Panen Nematoda

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

3.3.2 Perbanyakan Massal Nematoda Patogen Serangga
Secara In vitro....................................................................

Patogen Serangga………………………………………….

12

h

13

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
3.3.6 Uji
nematoda patogen .serangga
n
u.n
nej.
nej. hasil
nej.
.bu.patogenesitas
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
massal………………………………………
14ig ili
i
idgigilPerbanyakan
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/dig
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
p
p
t
t
t
hht
hht
hht

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
.bu.une
.bu.une
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
gigil Pada
idgigil
idgiPatogenesitas
idSerangga
gil
d
Nematoda Patogen
:p//:d
:p//4.2
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
t
t
t
hhtt 17
hhtt
hhtt Massal .....................................
Berbagai Media Perbanyakan

h

BAB 4. HASIL DAN PEMBAHASAN ...............................................
4.1 Jumlah Nematoda
Sp.
d
.cid.idPatogen Serangga Steinernema
aj.caTeknik
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
Pada Berbagai
Perbanyakan
Massal...........................
e
e
n
n

4.3. Efisiensi Invasi Nematoda
Nematoda Patogen
id.id Media
.id............
.
c
Serangga Pada
Berbagai
Perbanyakan Massal.
a
j.acac.id
j. ac

16

16

ca.cid.id
a
.
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
d
d
/:20
/:d
/4.4
/
/
/
:
:
:
Pembahasan
..........................................................................
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp

h

19

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

aj.ca.c.id
.
j
e
DAFTAR PUSTAKA
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
LAMPIRAN
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

aj.ca.c.id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
13 gilib
idigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

BAB 5. SIMPULAN..............................................................................
id
id

24

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

Halaman
d
d.id
d.id
i
i
.
.
c
c
aj.ca.ci .id
aj.ac patogen serangga.....................................
aj.ac
.
.
.
j
j
j
1.
Daur hidup
nematoda
.
5
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
ig il
idgigil
idgigil
/:d
//:d
/simbion………………………..
:
:
2.tp://:d
Media
NBTA dan koloni bakteri
7/dig
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
t
hhttp
hhttp
hhttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

DAFTAR GAMBAR

3.

Skema Produksi Massal Nematoda Patogen Serangga Secara
in vivo dan in vitro………………………………………………….....
id
id

8
ca.c.id
ca.c.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
j.
j.
ne j.
nemassal
newhite
.bu.n
.bu.n
4.
Perbanyakan
secara in vivo menggunakan
trap. .....
12 ilib.u.une
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
b
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp Rata-rata hasil panen pada hminggu
thttp ke-2………………………….
h5.
hthttp 16
6.

17
d
d.id
d.id
i
i
.
.
c
c
aj.ca.ci .id
aj.ac
aj.ac
.
.
.
j
j
j
e
e
e
7.
Mortalitas
pada
18
ne
ne uji patogenesitas 48 jam………………............
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
8.
Efisiensi
invasi
nps
pada
tenebrio
molitor
setelah
48
jam
..........
19
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
9.

h

Rata-rata hasil panen pada minggu ke-3……….............................

Jumlah NPS pada serangga uji…………………………………..

h

36

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
10. perbanyakan
nps
36
j. secara in vivo dengan ulat.ut.nmolitor………......
nej.
nej.
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
11.
Uji
patogensitas NPS hasil perbanyakan
massal pada
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
h...thttp 37
hthttp
hthttp larva T. molitor………………………………………………………

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

37
.c.id
.c.id
ca.cid.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
n j
u.n
nej
nej massal pada media iLCM……………………
.bu.n
.bpembiakan
13. Teknik
38 ilib.u.une
u
u
b
b
i
i
l
l
i
b
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
h14.
bakteri simbion
htt
htt Media nutrient broth untukhpembiakan

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
14 gilib
idigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

12.

Media LCM untuk iperbanyakan
massal secara in vitro…………
.
d
id

Xenorhabdus spp……………………………………………….. .

38

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
Halaman b.un
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
i
i
i
il
idgigil
idgigil Panen Nematoda per/ml:Yang
idgig
//:d
//:d
1.
Jumlah
Dilakukan Pada
:
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttp 28
hhtt Perbanyakan……………………………………………………..
hhttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

DAFTAR LAMPIRAN

2. Hasil Panen Pada Minggu
Ke 2..................................................
d
d

28
i .id
i .id
.
.
c
c
ca.cid.id
a
a
a
c
c
.
.
.
j
j
j
a
a
e
e
e
ej. Minggu Ke 3..................................................
3. HasilibPanen
29 ib.u.n
nPada
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
i
l
l
l
i
i
i
b
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
48 Jam ......................
hthtt4.p Jumlah Kematian Pada UjihPatogenesitas
hthttp 32
5. Efisiensi Invasi NPS pada Tenebrio molitor setelah 48 JSP…..

h

34

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
6. Dokumentasi
36
ne
nePelaksanaan Penelitian …………………………..
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
15 gilib
idigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.i