KA J I A N Y U R I D I S P EN C A BU TA N P E R M OHON A N I TSBA T N I KA H D I P EN GA D I LA N A GA M A J EM BER
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
SKRIPSI
KAJIAN YURIDIS PENCABUTAN PERMOHONAN ITSBAT
NIKAH DI PENGADILAN AGAMA JEMBER
(Studi Penetapan Nomor 97/Pdt.P/2012/PA.Jr.)
JURIDICAL REVIEW OF THE REVOCATION APPLY OF THE
ITSBAT OF MARRIAGE IN JEMBER RELIGIUS COURT
HOIRUL ABROR
NIM. 060710191006
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
KEMENTERIAN PENDIDIKAN
DAN KEBUDAYAAN
R.I.
.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
UNIVERSITAS JEMBER
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
FAKULTAS /HUKUM
g
g
g
://di
: /di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h2013
h
ac.
nej.
i
.u
.u
igilib
d
/
/
:
tp
ht
igilib
d
/
/
:
tp
id/
id/
id/
id/
ac.
nej.
ht
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
ht
dig
tp://
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
SKRIPSI
/
:
http
http
tp
.u
gilib
i
d
/
/
:
id/
id/
ac.
nej.
ac.
nej.
ac.
nej.
u
u
KAJIAN YURIDIS
ITSBAT NIKAH lib.u
ilib.
ilib. PENCABUTAN PERMOHONAN
g
g
igi
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
DI PENGADILAN
http
httpAGAMA JEMBER
http
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
http
id/
id/
ac.
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
(Studi Penetapan Nomor 97/Pdt.P/2012/PA.Jr.)
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
h
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
lib.u
digi
tp://
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
JURIDICAL REVIEW OF THE REVOCATION APPLY OF THE ITSBAT OF
.
.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
ac
nej.
lib.u
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
ht
.id/
.u
u
ilib.
dig
tp://
h
.id/
ac
nej.
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
h
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
lib.u
lib.u
digi
tp://
ac.
nej.
.id/
.id/
id/
id/
g
HOIRUL ABROR
://di
p
t
t
h
NIM. 060710191006
ht
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
id/
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
MARRIAGEid
IN
/ JEMBER RELIGIUS COURT
id/
.id/
ac
nej.
/
/
/
DAN KEBUDAYAAN
R.I.
.id/ KEMENTERIAN.PENDIDIKAN
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
j
j
j
.une
.une
.uneUNIVERSITAS JEMBER
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
/dig
FAKULTAS
://di
:/HUKUM
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
2013
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
ac.
nej.
ii
.u
.u
igilib
d
/
/
:
tp
ht
igilib
d
/
/
:
tp
id/
id/
id/
id/
ac.
nej.
ht
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
ht
dig
tp://
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
g
://di
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
.id/
.id/
ac
nej.
MOTTO ilib.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
/
id/
Sesungguhnya Kami
engkau sebagai khalifah
.id/
.id/ dimuka bumi;
.jadikan
.id”…..,
c
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
oleh karena itu btegakkanlah
hukum yang benar
.une
.unediantara manusia, dan
.une
.une
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
ig
janganlah:/engkau
ia akan menyesatkan://kamu
dig
dig
/dig mengikuti hawa nafsu,
://dkarena
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h ALLAH”.
dari jalan
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
tp
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
ac
nej.
.
gilib
i
d
/
/
:
une
2 .
21)
igilib
u
i
/dig
/
:
p
t
t
lib.u
h
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.u
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
h
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ac.
nej.
ht
.id/
lib.u
ac
nej.
u
ht
.id/
ac
nej.
tp
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ht
id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.u
http
id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
://d
http
http
tp
ilib.
.id
(Terjemahan
j.acQS. Ar – Ruum :
ac
nej.
u
u
.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
/
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
g
g
g
i
i
i
Agama RI. 1993. Al Qur’an
//d
//d terjemahannya, Surabaya : Surya
:Cipta
:dan
p://d
tDepartemen
http
http
Aksara.ht
.u
gilib
i
d
/
/
:
lib.u
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
ac
nej.
“Dan
di antara tanda-tanda kekuasaan-Nya
ialah Dia menciptakan
untukmu
/
/
d/ dan merasa
d/
i
i
.
.
c.id
c
c
isteri-isteri dari jenismu
sendiri,
supaya
kamu
cenderung
a
a
a
.
.
.
j
j
j
tenteram kepada-Nya
dan
.unesayang. Sesungguhnya ilib.une
.une diantaramu rasa kasih
b
b
i
i
l
l
i
i
ig
dig tanda-tanda bagi kau
pada yang
itu benar-benarpterdapat
//dig
://ddemikian
tp:yang
t ://
t
t
h
h
http
berfikir”
une
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.id
j.ac
lib.
i
g
i
://d
digi
tp://
.id/
.i
nej
h
dig
tp://
1
(Terjemahan
d/ Qs. Shaad: 26)
id/
.ac.
1
tp
2
Ibid
.u
.u
igilib
d
/
/
:
tp
ac.
nej.
ht
igilib
d
/
/
:
tp
id/
id/
id/
id/
ac.
nej.
iii
ht
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
ht
dig
tp://
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
/
.id/
c.id
a
.
j
PERSEMBAHAN
.une
b
i
l
i
g
://di
p
t
t
h
http
tp
.u
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
Skripsi ini penulis persembahkan untuk :
.id/
.id/
.id/
.id/
c
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j Kamsiyati yang telah nej
j
j
1. Ayahanda dan nIbunda
tercinta Sucipto dan
u
.une
.u e
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
ilib.
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
membesarkan,
mendoakan
dan
memberi
kasih
sayang
kepada
penulis
selama
d
d
d
d
/
/
/
/
:/
:/
:/
tp:/
http
http
http
ini;
yang telah
/
/
/ Bapak/Ibu Guru sejak TK
d2.
idDosen
id/ sampai SMA dan Bapak/Ibu
.
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
tulus membimbing,
.une
.uneilmu pengetahuan dengan
.une mengajarkan, dan membekali
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
penuh
http
http
http kesabaran dan tak kenal lelah;
c.i
ej.a
.un
ilib
//dig
tp:
3.
.id/
ac
nej.
Alma Mater Fakultas Hukum Universitas Jember yang sangat saya
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ht
igilib
d
/
/
:
tp
id/
id/
ac.
nej.
iv
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
id/
igilib
d
/
/
:
tp
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
lib.u
h
.id/
.u
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
h
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ac.
nej.
ht
.id/
lib.u
gilib
i
d
/
/
:
u
ht
.id/
digi
tp://
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ht
id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
id/
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
banggakan.
ht
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
ht
dig
tp://
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
g
g
g
i
i
i
KAJIAN
PERMOHONAN
ITSBAT NIKAH
://d
://d
://dYURIDIS PENCABUTAN
http
http
http
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
tp
DI PENGADILAN AGAMA JEMBER
u
ilib.
dig
tp://
id/
(Studi Penetapan
id/
id/ Nomor 97/Pdt.P/2012/PA.Jr.)
id/
ac.
nej.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
ht
ac.
nej.
JURIDICAL REVIEW OF THE REVOCATION APPLY OF THE ITSBAT OF
MARRIAGE d
IN
/ JEMBER RELIGIUS COURT
d/
d/
.un
ilib
//dig
tp:
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
SKRIPSI
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
.i
.i
c.i
ej.a
Diajukan guna melengkapi tugas akhir dan memenuhi syarat-syarat untuk
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
menyelesaikan Program dStudi
Ilmu Hukum (S1) dan mencapai
gelar
/
d/
/
c.id
c.i
c.i
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Sarjana Hukum
Jember
une
.une
.Universitas
.une pada Fakultas Hukum
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
lib.u
digi
tp://
.id/
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
u
ht
.id/
.u
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
tp
u
/
/
c.id
c.idHOIRUL ABROR
a
a
.
.
j
j
NIM. 060710191006
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
://di
://di
http
http
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ht
id/
id/
id/
id/
ac.
nej.
/
/
/
DAN KEBUDAYAAN
R.I.
.id/ KEMENTERIAN.PENDIDIKAN
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
j
j
j
.une
.une
.uneUNIVERSITAS JEMBER
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
FAKULTAS
/dig
://di
:/HUKUM
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h2013
h
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
ac.
nej.
v
.u
.u
igilib
d
/
/
:
tp
ht
igilib
d
/
/
:
tp
id/
id/
id/
id/
ac.
nej.
ht
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
ht
dig
tp://
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
u
ilib.
u
ilib.
dig
tp://
nej
lib.u
nej
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
id/
ac.
nej.
vi
.u
igilib
d
/
/
:
tp
ht
.u
ac
nej.
id/
.u
igilib
d
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
h
http
gilib
i
d
/
/
:
http
ac.
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.u
.u
tp
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.u
ht
ac
nej.
http
.id/
u
ilib.
dig
tp://
.id/
.u
http
ac.
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
.u
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
.id/
.id/
c
c
Pembantu
Pembimbing,
a
a
.
.
j
j
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
://di
://di
p
p
t
t
t
t
h
h
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
u
.u
ilib.
ilibIKARINI
DANI
WIDIYANTI,S.H.,M.H.
g
g
i
i
d
d
://
://
NIP. 197306271997022001
http
http
lib.u
digi
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
tp
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.u
.u
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
lib.u
Pembimbing, ib.u
igil
SUGIJONO,S.H.,M.H.
http
NIP. 195208111984031001
http
.id/
.id/
ac
nej.
.u
tp
gilib
i
d
/
/
:
Oleh:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
u
ht
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
ilib.
h
.id/
ac
nej.
id/
dig
tp://
/d
ttp:/
h
http
u
ilib.
dig
tp://
id/
.ac.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
ht
id/
.ac.
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
digi
tp://
http
id/
id/
dig
tp://
.u
/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
SKRIPSI
INI TELAH DISETUJUI
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
ig 2012
TANGGALtp18
://dJuli
://di
p
t
t
t
h
h
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
ht
dig
tp://
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
Skripsih dengan judul :
ac
nej.
lib.u
lib.u
digi
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
g
://di
u
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
u
.u
.u
.u
ht
igilib
d
/
/
:
tp
.u
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
id/
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
http
http
id/
igilib
d
/
/
:
tp
u
gilib
i
d
/
/
:
/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
e
ne M.H.
Dr.
EKATJAHJANA,
.uS.H,
.unWIDODO
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
NIP. 197105011993031001
://di
://di
p
p
t
t
t
t
h
h
ac.
nej.
ac
nej.
ilib.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ac
nej.
ilib.
gilib
i
d
/
/
:
.u
.id/
.id/
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
Mengesahkan
/dig
/dig:
/
/
:
:
p
p
t
t
ht
Kementerian Pendidikan danhtKebudayaan Republik Indonesia
Universitas Jember
/
/Fakultas Hukum
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
Dekan,
ne
ne
h
.id/
id/
ac.
nej.
IKARINI
DANI WIDIYANTI,S.H.,M.H.
ht
ht
NIP. 197507252001122002
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ac
nej.
u
ilib.
lib.u
lib.u
tp
ac.
nej.
.id/
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
id/
dig
tp://
SUGIJONO,
S.H., M.H.
ht
NIP. 196506031990022001
ac
nej.
ac
nej.
http
id/
ac.
nej.
.id/
.u Pembimbing
Pembantu
http
id/
ilib.
http
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.u
.id/
.id/
ac
nej.
u
Pembimbing
ilib.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
NIM. 060710191006
.id/
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
lib.u
i
g
i
HOIRUL
ABROR
://d
http
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
ac
nej.
lib.u
u
htt
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
ilib.
ig
Oleh
p:/:/d
h
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
digi
tp://
.u
gilib
i
d
/
/
:
/
idKAJIAN
YURIDIS PENCABUTAN
PERMOHONAN c
ITSBAT
NIKAH DI
.id/
.id/
.id/
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
nej
.une
.une Penetapan Nomor
.uAGAMA
b
b
b
PENGADILAN
JEMBER
(Studi
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
97/Pdt.P/2012/PA.Jr.)
h
h
h
u
dig
tp://
.id/
ac
nej.
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
http
/
.id/
c.id
a
.
j
PENGESAHAN
.une
b
i
l
i
g
://di
p
t
t
h
ttp
tp
.u
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
vii
ht
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
ht
dig
tp://
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
.u
http
/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
PENETAPAN
PANITIAibPENGUJI
.une
.une
b
i
l
l
i
i
g
g
://di
://di
p
p
t
t
t
t
h
h
Dipertahankan di hadapan Panitia Penguji pada :
.u
igilib
d
/
/
:
tp
: Rabu
.u
Hari
igilib
d
/
/
:
Tanggal
: 17
http
Bulan
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
Panitia Penguji :
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
http
Ketua,
Sekretaris,
.u
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
.id/
.id/
d/
ac.i
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
gilib
i
d
/
/
:
http
d/
ac.i
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.id/
.id/
.id/
.id/
.u
id/
ac.
nej.
ht
: 2013
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
u
u
u
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
Diterima
oleh
:// Universitas Jember. ttp://
:// Panitia Penguji Fakultas Hukum
h
http
http
lib.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
gilib
i
d
/
/
:
: Januari
/
.idTahun
ac
nej.
digi
tp://
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
id/
id/
/
d
ac.i
.
j
e
n
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
/
/
.id/
.id/ SUSANTI., S.H., M.Hum.
.idM.H.
.idLILIEK
c
c
c
c
Dr.
DYAH
OCHTORINA
Hj.
ISTIQOMAH,
S.H.,
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
une 198010262008122001 lib.une
NIP. 194905021983032001
.NIP.
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h Penguji :
h
Anggota
ac
nej.
h
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
lib.u
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
:…………………………..
t
ht
i
/dig
/
:
p
t
t
NIP. 195208111984031001
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
u
ilib.
g
i
d
://
SUGIJONO,S.H.,M.H.
http
lib.u
digi
tp://
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
/
/
/
.id/
c.id
c.id
c.id
cIKARINI
a
a
a
a
DANI
WIDIYANTI,S.H.,M.H.
:..........................................
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une NIP. 197306271997022001
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
.u
.u
igilib
d
/
/
:
tp
ac.
nej.
ht
igilib
d
/
/
:
tp
id/
id/
id/
id/
ac.
nej.
viii
ht
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
ht
dig
tp://
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
/
.id/
c.id
a
.
j
PERNYATAAN
.une
b
i
l
i
g
://di
p
t
t
h
http
tp
.u
Saya sebagai penulis yang bertanda tangan di bawah ini :
d/
ac.i
nej.
.u
igilib
d
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
id/
ac.
nej.
: eHoirul
j.ac Abror
Nama
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
u
b.un
i
l
ilib.
i
g
g
i
i
NIM
:
060710191006
d
d
/
/
:/
:/
http
http
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
Menyatakan dengan sesungguhnya bahwa skripsi yang berjudul : Kajian Yuridis
Permohonan Itsbat
/
/
dPencabutan
id/ Jember (Studi
id/ Nikah Di Pengadilan aAgama
.
.
c.id
c
c
a
a
.
.
.
j
j
j
e
Penetapan Nomor.u97/Pdt.P/2012/PA.Jr.)
adalah.un
benar-benar
karya sendiri, .une
ne
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
igilib
i
i pengutipan substansi disebutkan
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
kecuali tjika
dalam
sumbernya,
dan
belum
pernah
http
http
h tp
c.i
ej.a
.un
ilib
//dig
tp:
diajukan
pada
institusi
manapun,
serta
bukan
karya
jiplakan.
Saya
/
/
/ dan kebenaran isinya sesuai
/
atas keabsahan
.idbertanggungjawab
c.id
c.id dengan sikap
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une tinggi.
ilmiah yang harus
dijunjung
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
ig
dig
://di
p://d dengan sebenarnya, tanpa
tp://
pernyataan ini saya
http adanya
httbuat
htDemikian
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
tekanan dan paksaan dari pihak lain serta bersedia mendapat sanksi akademik jika
/
/
/
c.id
c.id
c.idternyata dikemudian hari jpernyataan
ini tidak benar.
a
a
a
.
.
.
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
dig
://di
://di
p
p
t
t
tp://
t
t
h
h
u
ilib.
dig
tp://
d
ac.i
.
j
e
n
u
ilib.
dig
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ht
igilib
d
/
/
:
tp
id/
id/
ac.
nej.
ix
.u
.u
.u
http
id/
id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
igilib
d
/
/
:
tp
ac
nej.
.u
.u
ac.
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
.u
http
.id/
.u
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
HOIRUL ABROR
u
ilib.
g
i
NIM 060710191006
d
://
lib.u
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
i
/dig
/
:
p
t
t
h
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
digi
tp://
u
ilib.
dig
tp://
.id/
.id/
ac
nej.
http
.id/
c
a
.
nej Yang menyatakan,
ht
ht
.u
gilib
i
d
/
/
:
Jember, 20 Februari 2013
/
/
d
ac.i
.
j
e
n
.id/
ac
nej.
ht
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
ht
dig
tp://
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
.une
.une UCAPAN TERIMA KASIH
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
://di
://di
p
p
t
t
t
t
h
h
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
Puji syukur penulis panjatkan kepada Allah SWT atas segala rahmat dan
/
sehingga penulis
idhidayah-Nya,
.id/
.id/ kekuatan serta
.id/ diberi kemudahan, kesabaran,
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
ej
ej
.une
.undengan
.undalam
hikmah yang terbaik
menyelesaikan skripsi
judul : “KAJIAN
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
//dig
//dig
//dig
:
:
:
p
p
p
t
t
t
t
t
t
YURIDIS
PENCABUTAN PERMOHONAN
ITSBAT NIKAH
DI
h
h
h
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
PENGADILAN
AGAMA
JEMBER
(Studi
Penetapan
Nomor
/
/
/
/
c.id
c.idsalah satu syarat
c.id disusun guna memenuhi
c.id97/Pdt.P/2012/PA.Jr.)” j.ayang
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
menyelesaikan
program
studi
ilmu
hukum
dan
mencapai
gelar
sarjana
hukum
g
g
g
g
di
://di
://di
://di
tp://
http
http
http
pada Fakultas Hukum Universitas Jember.
nej
.u
gilib
i
d
/
/
:
Penyusunan skripsi ini tidak lepas dari bantuan berbagai pihak, oleh
.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
karena itu penulis ingin
menyampaikan ucapan terima nkasih
kepada :
.une
.u e
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
ig M.H., Dekan Fakultas :Hukum
1. Bapakp:Dr.
//dig
//digWIDODO EKATJAHJANA,
://dS.H,
http
http
htt
id/
.ac.
tp
Universitas Jember.
M.H. Pembantu Dekan
/
/ I, Bapak Mardi
/
/ Bapak Echwan Iriyanto,.idS.H.,
.id2.
c.id
c.id
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne Pembantu Dekan II, Bapak
Handono, S.H.,
.une
.uneH. Eddy Mulyono, S.H.,
.uM.H.
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
ig
//dig Universitas Jember. ttp://dig
:Hukum
://d
p
p
M.Hum.
Pembantu
Dekan
III
Fakultas
t
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
3. Bapak Sugijono,S.H.,M.H. sebagai Pembimbing Skripsi, yang telah banyak
/
id/
id/ meluangkan waktu untuk
memberikan ilmu,
pengarahan
.id/
.nasehat,
.idmendidik,
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.uneskripsi ini.
.une penulis dalam menyelesaikan
b
b
b
i
i
i
dan dorongan
kepada
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h Skripsi,
h sebagai Pembantu Pembimbing
4. Ibuh Ikarini Dani Widiyanti, S.H.,M.H
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
/
c.id
lib.u
.id/
id/
id/
dan nasehat sehingga
skripsi ini. ej.ac.
.ac.
jterselesaikannya
e
n
.un
.u
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
i
5. Ibu Hj. /Liliek
Penguji Skripsi.
/di Istiqomah,S.H.,M.H. Ketua
//dPanitia
a
nej.
digi
tp://
yang telah banyak meluangkan waktu dalam mengarahkan, memberikan ilmu
ac
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
ttp:
ttp:
h
h
h
6. Ibu Dr. Dyah Ochtorina Susanti,S.H.,M.Hum. Sekretaris Panitia Penguji
/ Skripsi.
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
7. Bapak Sugijono,.uS.H.,
Perdata.
ne M.H. sebagai Ketua Jurusan
.une
.unHukum
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
/dig Pembimbing Akademik
//dig
//dig Paron Pius, S.H., S.U.
8. Bapak
:(DPA),
:/Dosen
:Kopong
http
http
http
.id
j.ac
une
lib.
i
g
i
://d
tp
yang selalu memberikan bimbingan, konsultasi dan masukan selama
/
/
/ Hukum Universitas Jember.
Fakultas
.id/ melaksanakan kuliah di
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
.une
.une Jember.
.u
9. Seluruh staf dan
karyawan
Fakultas Hukum Universitas
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
ac.
nej.
x
.u
.u
igilib
d
/
/
:
tp
ht
igilib
d
/
/
:
tp
id/
id/
id/
id/
ac.
nej.
ht
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
ht
dig
tp://
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
/
/
/
/
c.id
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
10. Keluarga Besarku
ne Ibunda Kamsiyati danb.une
.udan
.unetercinta Ayahanda Sucipto
.une
b
b
b
i
i
i
li
l
l
l
i
i
i
digi
dig perhatian dan nasehat-nasehatnya
dig terima kasih atas dukungan,
dig
/
/
/
/
/
/
/
/
:
:
:
:
Nenek
Sundari,
p
p
p
p
t
htt
htt
htt
selama ini.
/ Ika Restiana yang selalu.imemberikan
dukungan, bantuan
d/
id11.
.id/
.id/dan perhatiannya
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
kepada penulis.
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
ig
ig
://dMat,
://dFiktor,
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
12. Sahabatku-sahabatku
Erik,
Resty,
Dony,
Indah,
Lya,
Alvan,
Dug,
h
h
h
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
Mas Bagus, Burhan, Yos, faizin, fery, Mita, Vera, Nini, Nana, dan semua
/
/
/
.id/ yang selalu ada dalam.asusah
c.id
c.id maupun senang.
chukum
c.id teman-teman di fakultas
a
a
a
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
13.
Teman-teman
Kost
Adit,
Febi,
Doang,
Boy,
Dedin,
Mas
Huda,
Deny,
g
g
g
g
di
di
di
di
tp://
tp://
tp://
tp://
t
t
t
h
h
h
Chendra, Aries, Rony, Danip, Sam, Ndut, Yudha, Viky, Mas Ade, Bro Yendi,
nej
.u
gilib
i
d
/
/
:
Dany, yang selalu meramaikan suasana Kost Jasmaner’s, dan tak lupa juga
.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
terima kasih kepada
penghuni Bentenk Corp.
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
ig
14. Semua
yang telah membantu
skripsi ini. p://dig
//dig
://dpenyelesaian
:pihak-pihak
htt
http
http
id/
.ac.
tp
Semoga segala amal kebaikan yang telah diberikan pada penulis,
balasan dari Allah
karya
/
/
/ SWT. Akhirnya, penulis mengharapkan
/
.idmendapatkan
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ilmiah ini dapat bermanfaat
.une
.une
.une bagi penulis dan pembaca.
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
Jember, 20 Februari 2013
d/
ac.i
nej.
u
ilib.
dig
tp://
nej.
u
ilib.
dig
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ht
igilib
d
/
/
:
tp
id/
id/
ac.
nej.
xi
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
id/
igilib
d
/
/
:
tp
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
lib.u
h
.id/
.u
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
h
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ac.
nej.
ht
Penulis
.id/
lib.u
gilib
i
d
/
/
:
u
ht
.id/
ac
nej.
digi
tp://
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ht
id/
id/
d/
ac.i
ht
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
ht
dig
tp://
ac.
nej.
RINGKASAN
Perkawinan merupakan aspek yang penting dalam suatu kehidupan
manusia, disamping kelahiran dan kematian. Tujuan dari perkawinan itu sendiri
adalah untuk membentuk keluarga yang kekal dan bahagia. Untuk itu suami dan
isteri perlu saling membantu dan melengkapi agar masing – masing dapat
mengembangkan kepribadiannya membantu dan mencapai kesejahteraan spiritual
dan materiil. Apabila perkawinan tersebut tidak dilakukan berdasarkan hukum
perkawinan yang berlaku seperti yang tercantum dalam Pasal 2 ayat (1) dan (2)
Undang – undang Perkawinan maka keadaan tersebut tidak memberikan kepastian
hukum bagi kedua belah pihak dan anak – anaknya karena perkawinan tersebut
tidak diakui keberadaannya menurut hukum positif. Adapun kasus yang dianalisi
penulis dalam skripsi ini yaitu tentang Penetapan Pengadilan Agama Jember
dalam perkara Permohonan Itsbat Nikah yang diajukan oleh para pemohon dalam
Penetapan Nomor 97/Pdt.P/2012/PA.Jr., dimana dalam kasus ini para pemohon
secara bersama – sama mendaftar di kepaniteraan Pengadilan Agama Jember
Nomor 97/Pdt.P/2012/PA.Jr. mengajukan permohonan itsbat nikah. Tetapi
Majelis Hakim menemukan alat bukti yang bertentangan dengan peraturan yang
berlaku, berdasarkan hal itulah penulis tertarik untuk membahas masalah tersebut
dalam bentuk skripsi.
Rumusan masalah yang hendak dibahas dalam skripsi ini adalah
Bagaimanakah Kriteria perkawinan yang dapat diajukan permohonan Itsbat
Nikahnya dan Apa alasan Hakim Pengadilan Agama Jember memberikan saran
agar para pemohon untuk mencabut permohonan Itsbat Nikahnya.
Tujuan penulisan skripsi ini adalah Untuk mengetahui dan memahami
kriteria perkawinan yang dapat diajukan permohonan Itsbat Nikahnya, untuk
mengetahui dan memahami alasan hakim pengadilan agama jember memberikan
saran agar para pemohon untuk mencabut permohonan Itsbat Nikahnya. Metode
penelitian dalam skripsi ini menggunakan tipe penelitian yuridis normatif (legal
research), yaitu penelitian yang dilakukan dengan cara mengkaji berbagai aturan
hukum yang bersifat formil seperti Undang-Undang, peraturan-peraturan serta
literatur yang berisi konsep-konsep teoritis yang kemudian dihubungkan dengan
xii
permasalahan yang akan dibahas dalam skripsi ini. Pendekatan masalah yang
digunakan dalam penyusunan skripsi ini menggunakan pendekatan perundangundangan (statute approach), dengan penggunaan bahan hukum
yang
dipergunakan untuk memecahkan suatu permasalahan yang menjadi pokok
pembahasan berupa bahan hukum primer yaitu peraturan perundang-undangan
yang berkaitan dengan hukum acara perdata, landasan syari’ah dan Undang –
undang Perkawinan dan ditunjang dengan bahan hukum sekunder dan Studi kasus
(case study) dilakukan dengan isu yang dihadapi yang telah menjadi putusan
pengadilan yang telah mempunyai kekuatan hukum tetap. Pada skripsi ini, studi
kasus ini menelaah dan mengkaji Penetapan Nomor 97/Pdt.P/2012/PA.Jr. dan
menggunakan pendekatan konseptual (Conceptual Approach) yang dilakukan
manakala peneliti tidak beranjak dari aturan hukum yang ada. Hal itu dilakukan
karena memang belum atau tidak ada aturan hukum untuk masalah yang dihadapi,
penulis akan menerapkan pendekatan tersebut pada skripsi ini dengan cara
menelaah dan mengkaji ketentuan-ketentuan yang ada dalam Undang-undang
terutama ketentuan-ketentuan yang berkaitan dengan putusan pengadilan. Analisis
penelitian menggunakan metode deduktif yaitu dengan cara pengembalian dari
kesimpulan pembahasan yang bersifat umum menjadi kesimpulan yang bersifat
khusus.
Kesimpulan yang dapat diambil yaitu suatu perkawinan harus didasarkan
menurut Undang – undang yang berlaku, perkawinan yang dapat diajukan
Itsbatnya adalah perkawinan yang dilakukan menurut agamanya dan menurut
Pasal 2 ayat (1) dan (2) Undang – undang Perkawinan. Karena isteri pemohon
masih berstatus isteri orang lain, dan secara jelas dikatakan dalam Undang –
undang Perkawinan pada Pasal 9 bahwa seorang yang terikat tali perkawinan
dengan orang lain tidak dapat kawin lagi, kecuali dalam hal yang tersebut dalam
Pasal 3 ayat (2) dan dalam Pasal 4 Undang – undang ini.
xiii
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
SKRIPSI
KAJIAN YURIDIS PENCABUTAN PERMOHONAN ITSBAT
NIKAH DI PENGADILAN AGAMA JEMBER
(Studi Penetapan Nomor 97/Pdt.P/2012/PA.Jr.)
JURIDICAL REVIEW OF THE REVOCATION APPLY OF THE
ITSBAT OF MARRIAGE IN JEMBER RELIGIUS COURT
HOIRUL ABROR
NIM. 060710191006
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
KEMENTERIAN PENDIDIKAN
DAN KEBUDAYAAN
R.I.
.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
UNIVERSITAS JEMBER
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
FAKULTAS /HUKUM
g
g
g
://di
: /di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h2013
h
ac.
nej.
i
.u
.u
igilib
d
/
/
:
tp
ht
igilib
d
/
/
:
tp
id/
id/
id/
id/
ac.
nej.
ht
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
ht
dig
tp://
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
SKRIPSI
/
:
http
http
tp
.u
gilib
i
d
/
/
:
id/
id/
ac.
nej.
ac.
nej.
ac.
nej.
u
u
KAJIAN YURIDIS
ITSBAT NIKAH lib.u
ilib.
ilib. PENCABUTAN PERMOHONAN
g
g
igi
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
DI PENGADILAN
http
httpAGAMA JEMBER
http
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
http
id/
id/
ac.
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
(Studi Penetapan Nomor 97/Pdt.P/2012/PA.Jr.)
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
h
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
lib.u
digi
tp://
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
JURIDICAL REVIEW OF THE REVOCATION APPLY OF THE ITSBAT OF
.
.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
ac
nej.
lib.u
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
ht
.id/
.u
u
ilib.
dig
tp://
h
.id/
ac
nej.
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
h
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
lib.u
lib.u
digi
tp://
ac.
nej.
.id/
.id/
id/
id/
g
HOIRUL ABROR
://di
p
t
t
h
NIM. 060710191006
ht
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
id/
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
MARRIAGEid
IN
/ JEMBER RELIGIUS COURT
id/
.id/
ac
nej.
/
/
/
DAN KEBUDAYAAN
R.I.
.id/ KEMENTERIAN.PENDIDIKAN
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
j
j
j
.une
.une
.uneUNIVERSITAS JEMBER
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
/dig
FAKULTAS
://di
:/HUKUM
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
2013
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
ac.
nej.
ii
.u
.u
igilib
d
/
/
:
tp
ht
igilib
d
/
/
:
tp
id/
id/
id/
id/
ac.
nej.
ht
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
ht
dig
tp://
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
g
://di
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
.id/
.id/
ac
nej.
MOTTO ilib.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
/
id/
Sesungguhnya Kami
engkau sebagai khalifah
.id/
.id/ dimuka bumi;
.jadikan
.id”…..,
c
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
oleh karena itu btegakkanlah
hukum yang benar
.une
.unediantara manusia, dan
.une
.une
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
ig
janganlah:/engkau
ia akan menyesatkan://kamu
dig
dig
/dig mengikuti hawa nafsu,
://dkarena
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h ALLAH”.
dari jalan
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
tp
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
ac
nej.
.
gilib
i
d
/
/
:
une
2 .
21)
igilib
u
i
/dig
/
:
p
t
t
lib.u
h
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.u
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
h
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ac.
nej.
ht
.id/
lib.u
ac
nej.
u
ht
.id/
ac
nej.
tp
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ht
id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.u
http
id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
://d
http
http
tp
ilib.
.id
(Terjemahan
j.acQS. Ar – Ruum :
ac
nej.
u
u
.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
/
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
g
g
g
i
i
i
Agama RI. 1993. Al Qur’an
//d
//d terjemahannya, Surabaya : Surya
:Cipta
:dan
p://d
tDepartemen
http
http
Aksara.ht
.u
gilib
i
d
/
/
:
lib.u
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
ac
nej.
“Dan
di antara tanda-tanda kekuasaan-Nya
ialah Dia menciptakan
untukmu
/
/
d/ dan merasa
d/
i
i
.
.
c.id
c
c
isteri-isteri dari jenismu
sendiri,
supaya
kamu
cenderung
a
a
a
.
.
.
j
j
j
tenteram kepada-Nya
dan
.unesayang. Sesungguhnya ilib.une
.une diantaramu rasa kasih
b
b
i
i
l
l
i
i
ig
dig tanda-tanda bagi kau
pada yang
itu benar-benarpterdapat
//dig
://ddemikian
tp:yang
t ://
t
t
h
h
http
berfikir”
une
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.id
j.ac
lib.
i
g
i
://d
digi
tp://
.id/
.i
nej
h
dig
tp://
1
(Terjemahan
d/ Qs. Shaad: 26)
id/
.ac.
1
tp
2
Ibid
.u
.u
igilib
d
/
/
:
tp
ac.
nej.
ht
igilib
d
/
/
:
tp
id/
id/
id/
id/
ac.
nej.
iii
ht
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
ht
dig
tp://
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
/
.id/
c.id
a
.
j
PERSEMBAHAN
.une
b
i
l
i
g
://di
p
t
t
h
http
tp
.u
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
Skripsi ini penulis persembahkan untuk :
.id/
.id/
.id/
.id/
c
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j Kamsiyati yang telah nej
j
j
1. Ayahanda dan nIbunda
tercinta Sucipto dan
u
.une
.u e
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
ilib.
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
membesarkan,
mendoakan
dan
memberi
kasih
sayang
kepada
penulis
selama
d
d
d
d
/
/
/
/
:/
:/
:/
tp:/
http
http
http
ini;
yang telah
/
/
/ Bapak/Ibu Guru sejak TK
d2.
idDosen
id/ sampai SMA dan Bapak/Ibu
.
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
tulus membimbing,
.une
.uneilmu pengetahuan dengan
.une mengajarkan, dan membekali
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
penuh
http
http
http kesabaran dan tak kenal lelah;
c.i
ej.a
.un
ilib
//dig
tp:
3.
.id/
ac
nej.
Alma Mater Fakultas Hukum Universitas Jember yang sangat saya
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ht
igilib
d
/
/
:
tp
id/
id/
ac.
nej.
iv
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
id/
igilib
d
/
/
:
tp
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
lib.u
h
.id/
.u
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
h
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ac.
nej.
ht
.id/
lib.u
gilib
i
d
/
/
:
u
ht
.id/
digi
tp://
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ht
id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
id/
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
banggakan.
ht
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
ht
dig
tp://
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
g
g
g
i
i
i
KAJIAN
PERMOHONAN
ITSBAT NIKAH
://d
://d
://dYURIDIS PENCABUTAN
http
http
http
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
tp
DI PENGADILAN AGAMA JEMBER
u
ilib.
dig
tp://
id/
(Studi Penetapan
id/
id/ Nomor 97/Pdt.P/2012/PA.Jr.)
id/
ac.
nej.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
ht
ac.
nej.
JURIDICAL REVIEW OF THE REVOCATION APPLY OF THE ITSBAT OF
MARRIAGE d
IN
/ JEMBER RELIGIUS COURT
d/
d/
.un
ilib
//dig
tp:
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
SKRIPSI
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
.i
.i
c.i
ej.a
Diajukan guna melengkapi tugas akhir dan memenuhi syarat-syarat untuk
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
menyelesaikan Program dStudi
Ilmu Hukum (S1) dan mencapai
gelar
/
d/
/
c.id
c.i
c.i
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Sarjana Hukum
Jember
une
.une
.Universitas
.une pada Fakultas Hukum
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
lib.u
digi
tp://
.id/
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
u
ht
.id/
.u
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
tp
u
/
/
c.id
c.idHOIRUL ABROR
a
a
.
.
j
j
NIM. 060710191006
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
://di
://di
http
http
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ht
id/
id/
id/
id/
ac.
nej.
/
/
/
DAN KEBUDAYAAN
R.I.
.id/ KEMENTERIAN.PENDIDIKAN
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
j
j
j
.une
.une
.uneUNIVERSITAS JEMBER
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
FAKULTAS
/dig
://di
:/HUKUM
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h2013
h
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
ac.
nej.
v
.u
.u
igilib
d
/
/
:
tp
ht
igilib
d
/
/
:
tp
id/
id/
id/
id/
ac.
nej.
ht
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
ht
dig
tp://
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
u
ilib.
u
ilib.
dig
tp://
nej
lib.u
nej
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
id/
ac.
nej.
vi
.u
igilib
d
/
/
:
tp
ht
.u
ac
nej.
id/
.u
igilib
d
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
h
http
gilib
i
d
/
/
:
http
ac.
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.u
.u
tp
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.u
ht
ac
nej.
http
.id/
u
ilib.
dig
tp://
.id/
.u
http
ac.
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
.u
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
.id/
.id/
c
c
Pembantu
Pembimbing,
a
a
.
.
j
j
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
://di
://di
p
p
t
t
t
t
h
h
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
u
.u
ilib.
ilibIKARINI
DANI
WIDIYANTI,S.H.,M.H.
g
g
i
i
d
d
://
://
NIP. 197306271997022001
http
http
lib.u
digi
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
tp
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.u
.u
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
lib.u
Pembimbing, ib.u
igil
SUGIJONO,S.H.,M.H.
http
NIP. 195208111984031001
http
.id/
.id/
ac
nej.
.u
tp
gilib
i
d
/
/
:
Oleh:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
u
ht
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
ilib.
h
.id/
ac
nej.
id/
dig
tp://
/d
ttp:/
h
http
u
ilib.
dig
tp://
id/
.ac.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
ht
id/
.ac.
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
digi
tp://
http
id/
id/
dig
tp://
.u
/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
SKRIPSI
INI TELAH DISETUJUI
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
ig 2012
TANGGALtp18
://dJuli
://di
p
t
t
t
h
h
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
ht
dig
tp://
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
Skripsih dengan judul :
ac
nej.
lib.u
lib.u
digi
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
g
://di
u
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
u
.u
.u
.u
ht
igilib
d
/
/
:
tp
.u
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
id/
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
http
http
id/
igilib
d
/
/
:
tp
u
gilib
i
d
/
/
:
/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
e
ne M.H.
Dr.
EKATJAHJANA,
.uS.H,
.unWIDODO
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
NIP. 197105011993031001
://di
://di
p
p
t
t
t
t
h
h
ac.
nej.
ac
nej.
ilib.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ac
nej.
ilib.
gilib
i
d
/
/
:
.u
.id/
.id/
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
Mengesahkan
/dig
/dig:
/
/
:
:
p
p
t
t
ht
Kementerian Pendidikan danhtKebudayaan Republik Indonesia
Universitas Jember
/
/Fakultas Hukum
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
Dekan,
ne
ne
h
.id/
id/
ac.
nej.
IKARINI
DANI WIDIYANTI,S.H.,M.H.
ht
ht
NIP. 197507252001122002
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ac
nej.
u
ilib.
lib.u
lib.u
tp
ac.
nej.
.id/
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
id/
dig
tp://
SUGIJONO,
S.H., M.H.
ht
NIP. 196506031990022001
ac
nej.
ac
nej.
http
id/
ac.
nej.
.id/
.u Pembimbing
Pembantu
http
id/
ilib.
http
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.u
.id/
.id/
ac
nej.
u
Pembimbing
ilib.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
NIM. 060710191006
.id/
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
lib.u
i
g
i
HOIRUL
ABROR
://d
http
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
ac
nej.
lib.u
u
htt
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
ilib.
ig
Oleh
p:/:/d
h
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
digi
tp://
.u
gilib
i
d
/
/
:
/
idKAJIAN
YURIDIS PENCABUTAN
PERMOHONAN c
ITSBAT
NIKAH DI
.id/
.id/
.id/
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
nej
.une
.une Penetapan Nomor
.uAGAMA
b
b
b
PENGADILAN
JEMBER
(Studi
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
97/Pdt.P/2012/PA.Jr.)
h
h
h
u
dig
tp://
.id/
ac
nej.
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
http
/
.id/
c.id
a
.
j
PENGESAHAN
.une
b
i
l
i
g
://di
p
t
t
h
ttp
tp
.u
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
vii
ht
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
ht
dig
tp://
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
.u
http
/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
PENETAPAN
PANITIAibPENGUJI
.une
.une
b
i
l
l
i
i
g
g
://di
://di
p
p
t
t
t
t
h
h
Dipertahankan di hadapan Panitia Penguji pada :
.u
igilib
d
/
/
:
tp
: Rabu
.u
Hari
igilib
d
/
/
:
Tanggal
: 17
http
Bulan
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
Panitia Penguji :
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
http
Ketua,
Sekretaris,
.u
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
.id/
.id/
d/
ac.i
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
gilib
i
d
/
/
:
http
d/
ac.i
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.id/
.id/
.id/
.id/
.u
id/
ac.
nej.
ht
: 2013
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
u
u
u
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
Diterima
oleh
:// Universitas Jember. ttp://
:// Panitia Penguji Fakultas Hukum
h
http
http
lib.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
gilib
i
d
/
/
:
: Januari
/
.idTahun
ac
nej.
digi
tp://
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
id/
id/
/
d
ac.i
.
j
e
n
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
/
/
.id/
.id/ SUSANTI., S.H., M.Hum.
.idM.H.
.idLILIEK
c
c
c
c
Dr.
DYAH
OCHTORINA
Hj.
ISTIQOMAH,
S.H.,
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
une 198010262008122001 lib.une
NIP. 194905021983032001
.NIP.
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h Penguji :
h
Anggota
ac
nej.
h
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
lib.u
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
:…………………………..
t
ht
i
/dig
/
:
p
t
t
NIP. 195208111984031001
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
u
ilib.
g
i
d
://
SUGIJONO,S.H.,M.H.
http
lib.u
digi
tp://
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
/
/
/
.id/
c.id
c.id
c.id
cIKARINI
a
a
a
a
DANI
WIDIYANTI,S.H.,M.H.
:..........................................
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une NIP. 197306271997022001
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
.u
.u
igilib
d
/
/
:
tp
ac.
nej.
ht
igilib
d
/
/
:
tp
id/
id/
id/
id/
ac.
nej.
viii
ht
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
ht
dig
tp://
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
/
.id/
c.id
a
.
j
PERNYATAAN
.une
b
i
l
i
g
://di
p
t
t
h
http
tp
.u
Saya sebagai penulis yang bertanda tangan di bawah ini :
d/
ac.i
nej.
.u
igilib
d
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
id/
ac.
nej.
: eHoirul
j.ac Abror
Nama
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
u
b.un
i
l
ilib.
i
g
g
i
i
NIM
:
060710191006
d
d
/
/
:/
:/
http
http
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
Menyatakan dengan sesungguhnya bahwa skripsi yang berjudul : Kajian Yuridis
Permohonan Itsbat
/
/
dPencabutan
id/ Jember (Studi
id/ Nikah Di Pengadilan aAgama
.
.
c.id
c
c
a
a
.
.
.
j
j
j
e
Penetapan Nomor.u97/Pdt.P/2012/PA.Jr.)
adalah.un
benar-benar
karya sendiri, .une
ne
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
igilib
i
i pengutipan substansi disebutkan
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
kecuali tjika
dalam
sumbernya,
dan
belum
pernah
http
http
h tp
c.i
ej.a
.un
ilib
//dig
tp:
diajukan
pada
institusi
manapun,
serta
bukan
karya
jiplakan.
Saya
/
/
/ dan kebenaran isinya sesuai
/
atas keabsahan
.idbertanggungjawab
c.id
c.id dengan sikap
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une tinggi.
ilmiah yang harus
dijunjung
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
ig
dig
://di
p://d dengan sebenarnya, tanpa
tp://
pernyataan ini saya
http adanya
httbuat
htDemikian
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
tekanan dan paksaan dari pihak lain serta bersedia mendapat sanksi akademik jika
/
/
/
c.id
c.id
c.idternyata dikemudian hari jpernyataan
ini tidak benar.
a
a
a
.
.
.
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
dig
://di
://di
p
p
t
t
tp://
t
t
h
h
u
ilib.
dig
tp://
d
ac.i
.
j
e
n
u
ilib.
dig
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ht
igilib
d
/
/
:
tp
id/
id/
ac.
nej.
ix
.u
.u
.u
http
id/
id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
igilib
d
/
/
:
tp
ac
nej.
.u
.u
ac.
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
.u
http
.id/
.u
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
HOIRUL ABROR
u
ilib.
g
i
NIM 060710191006
d
://
lib.u
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
i
/dig
/
:
p
t
t
h
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
digi
tp://
u
ilib.
dig
tp://
.id/
.id/
ac
nej.
http
.id/
c
a
.
nej Yang menyatakan,
ht
ht
.u
gilib
i
d
/
/
:
Jember, 20 Februari 2013
/
/
d
ac.i
.
j
e
n
.id/
ac
nej.
ht
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
ht
dig
tp://
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
.une
.une UCAPAN TERIMA KASIH
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
://di
://di
p
p
t
t
t
t
h
h
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
Puji syukur penulis panjatkan kepada Allah SWT atas segala rahmat dan
/
sehingga penulis
idhidayah-Nya,
.id/
.id/ kekuatan serta
.id/ diberi kemudahan, kesabaran,
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
ej
ej
.une
.undengan
.undalam
hikmah yang terbaik
menyelesaikan skripsi
judul : “KAJIAN
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
//dig
//dig
//dig
:
:
:
p
p
p
t
t
t
t
t
t
YURIDIS
PENCABUTAN PERMOHONAN
ITSBAT NIKAH
DI
h
h
h
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
PENGADILAN
AGAMA
JEMBER
(Studi
Penetapan
Nomor
/
/
/
/
c.id
c.idsalah satu syarat
c.id disusun guna memenuhi
c.id97/Pdt.P/2012/PA.Jr.)” j.ayang
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
menyelesaikan
program
studi
ilmu
hukum
dan
mencapai
gelar
sarjana
hukum
g
g
g
g
di
://di
://di
://di
tp://
http
http
http
pada Fakultas Hukum Universitas Jember.
nej
.u
gilib
i
d
/
/
:
Penyusunan skripsi ini tidak lepas dari bantuan berbagai pihak, oleh
.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
karena itu penulis ingin
menyampaikan ucapan terima nkasih
kepada :
.une
.u e
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
ig M.H., Dekan Fakultas :Hukum
1. Bapakp:Dr.
//dig
//digWIDODO EKATJAHJANA,
://dS.H,
http
http
htt
id/
.ac.
tp
Universitas Jember.
M.H. Pembantu Dekan
/
/ I, Bapak Mardi
/
/ Bapak Echwan Iriyanto,.idS.H.,
.id2.
c.id
c.id
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne Pembantu Dekan II, Bapak
Handono, S.H.,
.une
.uneH. Eddy Mulyono, S.H.,
.uM.H.
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
ig
//dig Universitas Jember. ttp://dig
:Hukum
://d
p
p
M.Hum.
Pembantu
Dekan
III
Fakultas
t
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
3. Bapak Sugijono,S.H.,M.H. sebagai Pembimbing Skripsi, yang telah banyak
/
id/
id/ meluangkan waktu untuk
memberikan ilmu,
pengarahan
.id/
.nasehat,
.idmendidik,
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.uneskripsi ini.
.une penulis dalam menyelesaikan
b
b
b
i
i
i
dan dorongan
kepada
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h Skripsi,
h sebagai Pembantu Pembimbing
4. Ibuh Ikarini Dani Widiyanti, S.H.,M.H
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
/
c.id
lib.u
.id/
id/
id/
dan nasehat sehingga
skripsi ini. ej.ac.
.ac.
jterselesaikannya
e
n
.un
.u
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
i
5. Ibu Hj. /Liliek
Penguji Skripsi.
/di Istiqomah,S.H.,M.H. Ketua
//dPanitia
a
nej.
digi
tp://
yang telah banyak meluangkan waktu dalam mengarahkan, memberikan ilmu
ac
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
ttp:
ttp:
h
h
h
6. Ibu Dr. Dyah Ochtorina Susanti,S.H.,M.Hum. Sekretaris Panitia Penguji
/ Skripsi.
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
7. Bapak Sugijono,.uS.H.,
Perdata.
ne M.H. sebagai Ketua Jurusan
.une
.unHukum
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
/dig Pembimbing Akademik
//dig
//dig Paron Pius, S.H., S.U.
8. Bapak
:(DPA),
:/Dosen
:Kopong
http
http
http
.id
j.ac
une
lib.
i
g
i
://d
tp
yang selalu memberikan bimbingan, konsultasi dan masukan selama
/
/
/ Hukum Universitas Jember.
Fakultas
.id/ melaksanakan kuliah di
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
.une
.une Jember.
.u
9. Seluruh staf dan
karyawan
Fakultas Hukum Universitas
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
ac.
nej.
x
.u
.u
igilib
d
/
/
:
tp
ht
igilib
d
/
/
:
tp
id/
id/
id/
id/
ac.
nej.
ht
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
ht
dig
tp://
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
/
/
/
/
c.id
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
10. Keluarga Besarku
ne Ibunda Kamsiyati danb.une
.udan
.unetercinta Ayahanda Sucipto
.une
b
b
b
i
i
i
li
l
l
l
i
i
i
digi
dig perhatian dan nasehat-nasehatnya
dig terima kasih atas dukungan,
dig
/
/
/
/
/
/
/
/
:
:
:
:
Nenek
Sundari,
p
p
p
p
t
htt
htt
htt
selama ini.
/ Ika Restiana yang selalu.imemberikan
dukungan, bantuan
d/
id11.
.id/
.id/dan perhatiannya
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
kepada penulis.
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
ig
ig
://dMat,
://dFiktor,
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
12. Sahabatku-sahabatku
Erik,
Resty,
Dony,
Indah,
Lya,
Alvan,
Dug,
h
h
h
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
Mas Bagus, Burhan, Yos, faizin, fery, Mita, Vera, Nini, Nana, dan semua
/
/
/
.id/ yang selalu ada dalam.asusah
c.id
c.id maupun senang.
chukum
c.id teman-teman di fakultas
a
a
a
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
13.
Teman-teman
Kost
Adit,
Febi,
Doang,
Boy,
Dedin,
Mas
Huda,
Deny,
g
g
g
g
di
di
di
di
tp://
tp://
tp://
tp://
t
t
t
h
h
h
Chendra, Aries, Rony, Danip, Sam, Ndut, Yudha, Viky, Mas Ade, Bro Yendi,
nej
.u
gilib
i
d
/
/
:
Dany, yang selalu meramaikan suasana Kost Jasmaner’s, dan tak lupa juga
.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
terima kasih kepada
penghuni Bentenk Corp.
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
ig
14. Semua
yang telah membantu
skripsi ini. p://dig
//dig
://dpenyelesaian
:pihak-pihak
htt
http
http
id/
.ac.
tp
Semoga segala amal kebaikan yang telah diberikan pada penulis,
balasan dari Allah
karya
/
/
/ SWT. Akhirnya, penulis mengharapkan
/
.idmendapatkan
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ilmiah ini dapat bermanfaat
.une
.une
.une bagi penulis dan pembaca.
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
Jember, 20 Februari 2013
d/
ac.i
nej.
u
ilib.
dig
tp://
nej.
u
ilib.
dig
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ht
igilib
d
/
/
:
tp
id/
id/
ac.
nej.
xi
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
id/
igilib
d
/
/
:
tp
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
lib.u
h
.id/
.u
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
h
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ac.
nej.
ht
Penulis
.id/
lib.u
gilib
i
d
/
/
:
u
ht
.id/
ac
nej.
digi
tp://
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ht
id/
id/
d/
ac.i
ht
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
ht
dig
tp://
ac.
nej.
RINGKASAN
Perkawinan merupakan aspek yang penting dalam suatu kehidupan
manusia, disamping kelahiran dan kematian. Tujuan dari perkawinan itu sendiri
adalah untuk membentuk keluarga yang kekal dan bahagia. Untuk itu suami dan
isteri perlu saling membantu dan melengkapi agar masing – masing dapat
mengembangkan kepribadiannya membantu dan mencapai kesejahteraan spiritual
dan materiil. Apabila perkawinan tersebut tidak dilakukan berdasarkan hukum
perkawinan yang berlaku seperti yang tercantum dalam Pasal 2 ayat (1) dan (2)
Undang – undang Perkawinan maka keadaan tersebut tidak memberikan kepastian
hukum bagi kedua belah pihak dan anak – anaknya karena perkawinan tersebut
tidak diakui keberadaannya menurut hukum positif. Adapun kasus yang dianalisi
penulis dalam skripsi ini yaitu tentang Penetapan Pengadilan Agama Jember
dalam perkara Permohonan Itsbat Nikah yang diajukan oleh para pemohon dalam
Penetapan Nomor 97/Pdt.P/2012/PA.Jr., dimana dalam kasus ini para pemohon
secara bersama – sama mendaftar di kepaniteraan Pengadilan Agama Jember
Nomor 97/Pdt.P/2012/PA.Jr. mengajukan permohonan itsbat nikah. Tetapi
Majelis Hakim menemukan alat bukti yang bertentangan dengan peraturan yang
berlaku, berdasarkan hal itulah penulis tertarik untuk membahas masalah tersebut
dalam bentuk skripsi.
Rumusan masalah yang hendak dibahas dalam skripsi ini adalah
Bagaimanakah Kriteria perkawinan yang dapat diajukan permohonan Itsbat
Nikahnya dan Apa alasan Hakim Pengadilan Agama Jember memberikan saran
agar para pemohon untuk mencabut permohonan Itsbat Nikahnya.
Tujuan penulisan skripsi ini adalah Untuk mengetahui dan memahami
kriteria perkawinan yang dapat diajukan permohonan Itsbat Nikahnya, untuk
mengetahui dan memahami alasan hakim pengadilan agama jember memberikan
saran agar para pemohon untuk mencabut permohonan Itsbat Nikahnya. Metode
penelitian dalam skripsi ini menggunakan tipe penelitian yuridis normatif (legal
research), yaitu penelitian yang dilakukan dengan cara mengkaji berbagai aturan
hukum yang bersifat formil seperti Undang-Undang, peraturan-peraturan serta
literatur yang berisi konsep-konsep teoritis yang kemudian dihubungkan dengan
xii
permasalahan yang akan dibahas dalam skripsi ini. Pendekatan masalah yang
digunakan dalam penyusunan skripsi ini menggunakan pendekatan perundangundangan (statute approach), dengan penggunaan bahan hukum
yang
dipergunakan untuk memecahkan suatu permasalahan yang menjadi pokok
pembahasan berupa bahan hukum primer yaitu peraturan perundang-undangan
yang berkaitan dengan hukum acara perdata, landasan syari’ah dan Undang –
undang Perkawinan dan ditunjang dengan bahan hukum sekunder dan Studi kasus
(case study) dilakukan dengan isu yang dihadapi yang telah menjadi putusan
pengadilan yang telah mempunyai kekuatan hukum tetap. Pada skripsi ini, studi
kasus ini menelaah dan mengkaji Penetapan Nomor 97/Pdt.P/2012/PA.Jr. dan
menggunakan pendekatan konseptual (Conceptual Approach) yang dilakukan
manakala peneliti tidak beranjak dari aturan hukum yang ada. Hal itu dilakukan
karena memang belum atau tidak ada aturan hukum untuk masalah yang dihadapi,
penulis akan menerapkan pendekatan tersebut pada skripsi ini dengan cara
menelaah dan mengkaji ketentuan-ketentuan yang ada dalam Undang-undang
terutama ketentuan-ketentuan yang berkaitan dengan putusan pengadilan. Analisis
penelitian menggunakan metode deduktif yaitu dengan cara pengembalian dari
kesimpulan pembahasan yang bersifat umum menjadi kesimpulan yang bersifat
khusus.
Kesimpulan yang dapat diambil yaitu suatu perkawinan harus didasarkan
menurut Undang – undang yang berlaku, perkawinan yang dapat diajukan
Itsbatnya adalah perkawinan yang dilakukan menurut agamanya dan menurut
Pasal 2 ayat (1) dan (2) Undang – undang Perkawinan. Karena isteri pemohon
masih berstatus isteri orang lain, dan secara jelas dikatakan dalam Undang –
undang Perkawinan pada Pasal 9 bahwa seorang yang terikat tali perkawinan
dengan orang lain tidak dapat kawin lagi, kecuali dalam hal yang tersebut dalam
Pasal 3 ayat (2) dan dalam Pasal 4 Undang – undang ini.
xiii