H A K M E NY AT AK A N P E NDA P AT DE WA N P E RWA K I L AN RAK YAT D AL A M M E K ANI SM E P EM BER H EN TI A N P RE SI DE N DAN/ AT A U WAK I L P RE SI D E N DI I N DO NE S I A

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/

/
:

u

ilib.

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

h

/
/
.id/
HAK MENYATAKAN
PENDAPAT
c.id
cDEWAN

c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.uneMEKANISME ilib.une
.une RAKYAT DALAM
b
b
PERWAKILAN
i
i
l
l
i

i
g
ig
/dig
://di
p://d
DAN/ATAU
ttp:/
http
hPRESIDEN
httPEMBERHENTIAN
WAKIL PRESIDEN DI INDONESIA
ac
nej.

gilib
i
d
/
/

:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

.u

.u

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ht

igilib
SKRIPSI
d
/
/
:
http

h

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

.u

lib.u

lib.u

ac
nej.

u

ilib.

dig
tp://

.id/

.id/

digi
tp://

ac.
nej.

ht

ht

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

id/

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

THE
RIGHT
p
httTO
http
http HOUSE OF REPRESENTATIVE
DECLARE ARGUMENTATION IN THE IMPECHMENT
AND/OR
VICE OF PRESIDENT
IN
.id/
.id/
.id/
.id/ OF PRESIDENT
c
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
INDONESIAib.unej
nej
nej
nej
ib.u
ib.u
ib.u

tp

i
/dig
/
:
p
t
t

.id/

ac
nej.

.u

tp

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.id/

ac
nej.

http

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

h
.id/

.id/

.u

i
/dig
/
:
p
t
t

h

.id/

ac
nej.

ac
nej.

lib.u

u
TAUFIK TRI HANDOKO
ilib.
g
i
d
/
NIM : 050710101193
ttp:/

h

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

ac
nej.

lib.u

lib.u

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

tp

h

h

h

gilib
i
d
/
/
:

/di
ttp:/

/di
ttp:/

/di
ttp:/

digi
tp://

gil

gil

gil

gil

di
tp://

gilib
i
d
/
/
:

http

/
/
.id/
c.id
c.id
cPENDIDIKAN
a
a
a
KEMENTERIAN
DAN
KEBUDAYAAN
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.uneUNIVERSITAS JEMBER
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
/dig
://di
:/HUKUM
://di
p
p
p
t
t
t
FAKULTAS
t
t
t
h
h
h
2013
.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
SKRIPSI
/
/
:
http

http

tp

u

ilib.

dig
tp://

u

d/

.un

ilib
//dig

tp:

u

ilib.

dig
tp://

ht

ht

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

.u

.id/

.id/

.id/

.id/

tp

u

ac.
nej.

HAK MENYATAKAN
PENDAPAT DEWAN
/
/
id/
.
c.id
c.id
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
PERWAKILAN
RAKYAT
DALAM
MEKANISME
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
PEMBERHENTIAN
PRESIDEN
DAN/ATAU ://di
://di
://di
http DI INDONESIA http
http WAKIL PRESIDEN

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

ht
c.i
ej.a

.u

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

http

id/

id/

ac.
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

THE HOUSE OF REPRESENTATIVE RIGHT TO

/
/
/
/
IN
THE
IMPECHMENT
c.id
c.id
c.id
c.id DECLARE ARGUMENTATION
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.unePRESIDENT IN ilib.une
.une AND/OR VICEilibOF
.une
b
b
i
i
OF
PRESIDENT
l
l
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
INDONESIA
h
h
h

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

.id/

ac
nej.

lib.u

digi
tp://

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

http

/
/
KEMENTERIANcPENDIDIKAN
DAN KEBUDAYAAN
.id/
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.uneUNIVERSITAS JEMBER
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
FAKULTAS:/HUKUM
/dig
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h2013
h

ac.
nej.

ac.
nej.

ii

.u

.u

ht

igilib
d
/
/
:
tp

id/

id/

id/

id/

igilib
d
/
/
:
tp

h

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http
.id/

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

.u

.u

ac
nej.

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

u

ht

.id/

.u

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

ht

.id/

tp

u

/
/ TRI HANDOKO
TAUFIK
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
NIM : 050710101193 une
.une
b
i
l
ilib.
i
g
g
i
i
d
d
://
://
http
http

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

ht

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

MOTTO
http

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
ej
.une DENGAN MATA ilib.une
.unMELIHAT
b
b
i
i
l
l
i
i
“JANGANLAH
MASA
DEPAN
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h ADALAH BERGUNAhSEKALI
h MASA YANG LAMPAU
BUTA,

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

KACA-MATA
BENGGALANYA
DARI
/
/
/
.id/ UNTUK MENJADI
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
1
une
.une
.DATANG”
.uneMASA YANG AKAN
PADA
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
http
http
http

ac
nej.

lib.u

digi
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

1

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

http

Soekarno, Pidato HUT Proklamasi, 1966

ac.
nej.

.u

ac.
nej.

.u

ht

igilib
d
/
/
:
tp

id/

id/

id/

id/

igilib
d
/
/
:
tp

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

lib.u

h

.id/

.u

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

lib.u

lib.u

h

u

ilib.

dig
tp://

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ac.
nej.

ht

.id/

lib.u

gilib
i
d
/
/
:

u

ht

.id/

digi
tp://

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

ht

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

id/

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

iii

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

dig
tp://

id/

id/

id/

ac.
nej.

Kupersembahkaniliskripsi
b.u ini kepada:

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

PERSEMBAHAN
http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht
ht bundaku serta kedua kakakku
ht orang tuaku ayahanda dan
1. Kedua
yang
id/
.ac.

nej

lib.u

digi
tp://

senantiasa menuturkan petuah
/ membimbing,
/ hidup, merawat, membesarkan,

/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
mendoakan dan u
dengan kasih sayang
ne
.une
.une serta pengorbanan yang
. mengayomiku
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
di
di
tak tterhingga
untukku yang akan
memotivasi hidupku
://dalam
://selalu
://di
http
http
ht p

melangkahkan kaki ke depannya;

/
/
/
/ Almamater Fakultas Hukum
.id2.
c.id
c.id aku banggakan,
c.id Universitas Jember j.ayang
a
a
.
.
j
j
tempatku menempuh
.une
.une dan memberi pelajaran
.une ilmu yang telah banyakilmendidik
b
b
b
i
i
i
l
l
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
yang
http
http
httpsangat berharga bagiku;

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

3. Bapak dan Ibu Guru dari SD sampai dengan SMA, serta Bapak dan Ibu Dosen

/
/
.id/
.id/ yang telah mendidik dan
ilmu serta bimbingan
c.id
c.idkepadaku, semoga
cmemberikan
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.unehidupku. Amin.
.une bermanfaat dan bergunailibdalam
b
b
i
i
l
l
apa yang aku
peroleh
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ht

igilib
d
/
/
:
tp

id/

id/

ac.
nej.

iv

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

id/

igilib
d
/
/
:
tp

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

lib.u

h

.id/

.u

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

lib.u

lib.u

h

u

ilib.

dig
tp://

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ac.
nej.

ht

.id/

lib.u

gilib
i
d
/
/
:

u

ht

.id/

ac
nej.

digi
tp://

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

ht

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

p
http
httpPENDAPAT DEWAN
httHAK
MENYATAKAN

tp

PERWAKILAN RAKYAT DALAM MEKANISME

.id/
.id/ WAKIL
.id/PRESIDEN DAN/ATAU
.id/ PEMBERHENTIAN
c
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
nej
.une
.une
.uPRESIDEN
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
DI
INDONESIA
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
.id/

ac
nej.

lib.u

lib.u

digi
tp://

/
.id/ SKRIPSI
c.id
a
.
j
.une
b
i
l
i
g
://di
http

i
/dig
/
:
p
t
t

h

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

u

.u

tp

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

.id/

ac
nej.

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

h

h

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

ac
nej.

lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
g
g
g
i
i
i
/d
://d
://d DAN KEBUDAYAAN
PENDIDIKAN
ttp:/
http
http
hKEMENTERIAN
UNIVERSITAS JEMBER
FAKULTAS
HUKUM
/
/
d/
i
.
c.id
c.id
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
14
JANUARI
2013
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

ac.
nej.

ac.
nej.

v

.u

.u

ht

igilib
d
/
/
:
tp

id/

id/

id/

id/

igilib
d
/
/
:
tp

ht

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

u

ilib.

dig
tp://

lib.u

lib.u

.id/

id/

ac.
nej.

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ac
nej.

.u

http

.id/

lib.u

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

.id/

.u

TAUFIK
.id/ TRI HANDOKO .ac.id/
c
a
.
j
NIM. 050710101193.unej
.une
b
i
l
i
igilib
ig
d
d
/
/
/
/
:
:
http
http

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

u

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

digi
tp://

ac
nej.

.id/

ac
nej.

.u

.u

ilib.

.id/

u

.id/

.id/

ac
nej.

dig
tp://

h

lib. Studi Ilmu Hukum padaigilib.
lib. gelar Sarjana Hukum Program
Untuk memperoleh
i
i
g
g
i
i
d
://d
://d
Fakultas Hukum
Jember
tp://
http
htUniversitas
http

tp

gilib
i
d
/
/
:

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

ac
nej.

ac
nej.

u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

lib.u
lib.u
i
i
g
g
i
i
://d
://d
http
http
SKRIPSI INI TELAH
DISETUJUI
TANGGAL 8 JANUARI 2013
.id/
.id/
c
c
a
a
.
.
j
j
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
://di
://di
p
p
t
t
t
t
h
h
.id/

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

/

u

ilib.

dig
tp://

d
ac.i
.
j
e
n

u

ilib.

dig
tp://

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ht

igilib
d
/
/
:
tp

id/

id/

ac.
nej.

vi

.u

.u

.u

http

id/

id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

igilib
d
/
/
:
tp

ac
nej.

.u

.u

ac.
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

.u

http

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http
.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

ac
nej.

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

.id/

ac
nej.

h

h
.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

u

ht

lib.u

.id/

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

i
/dig
/
:
p
t
t

h
ac
nej.

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

lib.u

lib.u

digi
tp://

.u

Gautama
Budi
/ Arundhati, S.H., LL.M. .id/
c.id
ac
a
.
j
NIP.19750930
200212 1 006
nej.
ne

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ht

ht
ac
nej.

.id/

.id/
http

Pembantu Pembimbing

/

d
ac.i
.
j
e
n

http

http

http

tp

.u

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

h

Iwan RachmadhSoetjono, S.H.,M.H.
NIP.19700410 199802 1 001

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

lib.u

ttp

http

ht

.u

.u

tp

u

ilib.

dig
tp://

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

lib.u

Pembimbing

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

ac
nej.

.id/

Oleh :

lib.u

lib.u

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

ac
nej.

digi
tp://

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
PENGESAHAN
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
://di
://di
p
p
t
t
t
t
h
h

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

dengan judul:
/
idSkripsi
.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une PERWAKILANilib.une
.une
.u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
HAK
MENYATAKAN
PENDAPAT
DEWAN
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di PEMBERHENTIAN
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
RAKYAT
DALAM
MEKANISME
t
t
t
h
h
h
PRESIDEN DAN/ATAU WAKIL PRESIDEN
/
/
/ INDONESIA
idDI
id/
.
.
c.id
c.id
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
g
di
://di
://di
://di
tp://
http
http
http

ac.
nej.

Oleh:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

.id/

ac
nej.

nej.

gilib
i
d
/
/
:

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.u

.u

igilib
d
/
/
:
tp

ht

igilib
d
/
/
:
tp

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

id/

id/

ac.
nej.

.id/

.id/

.u Dr. Widodo Ekatjahyana, iS.H.,
lib.u M.H.
g
i
NIP.19710501
199303
://d 1 001
http

id/

ac.
nej.

.u

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

http

.id/

.id/

ac
nej.

h

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

lib.u

nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

u
Mengesahkan:
ilib.
g
i
d
://
Kementerian Pendidikan
http dan Kebudayaan
Universitas Jember
Fakultas Hukum
/
d/
d
i
Dekan,
.
ac.i
ac

h

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ac.
nej.

ht LL.M.
Gautama Budi Arundhati, S.H.,
NIP. 19750930 200212 1 006

lib.u

lib.u

digi
tp://

u

.id/

.id/

id/

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

ht
Iwan Rachmad
Soetjono, S.H., M.H. ht
NIP. 19700410 199802 1 001
ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

id/

id/

id/

ac
nej.

Pembantu Pembimbing,
http

http

http Pembimbing,
ac.
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

.u

http

Taufik Tri Handoko
NIM.050710101193
.id/

d/
ac.i

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

vii

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

Hari

u

Bulan

Senin

gilib
i
d
/
/
:

http

:

ttp:/

Tahunh

:

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

ht

2013

id/

id/

id/

14 ej.ac.
.un
libJanuari
i
g
:
i
/d

nej.

ilib.

dig
tp://

:

d/
ac.i Tanggal

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

Dipertahankan
di hadapan Panitia Penguji
httppada:
http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

/
/
/
/
c.id
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
Diterima oleh PanitiauPenguji
Fakultas Hukum Universitas
.une
.une Jember.
. ne
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
g
di
://di
://di
://di
tp://
http
http
http

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

/ Bagus Oka Ana, S.H., M.M.
idIda
.id/
c
a
.
NIP. 19601122 198902
j1 001
.une
b
i
l
i
g
://di
p
t
t
h

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

a
nej.

lib.u

digi
tp://

lib.u

tp

ht

ac
nej.

.u

.u

ac.
nej.

.u

igilib
d
/
/
:
tp

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

id/

id/

.u

igilib
d
/
/
:
tp

h

h

http

id/

ac
nej.

Gautama
lib.u
lib.uBudi Arundhati, S.H., LL.M.
i
i
g
g
i
i
/d
://d
ttp:/ NIP. 19750930 200212t1tp006

gilib
i
d
/
/
:

http
ac.
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

h

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

u

ht

lib.u

ac
nej.

h

ac.
nej.

ilib.

ht

i
/dig
/
:
p
t
t

Iwan Rachmad Soetjono,
lib.u S.H., M.H.
i
g
i
NIP.tt19700410
199802 100 1
p://d

id/

dig
tp://

h

.id/

.u

u

ilib.

/
c.id

h

gilib
i
d
/
/
:

http

Rosita Indrayati,
S.H., M.H.
.id/
c
a
.
NIP.
200501 2 001
j
ne19780531

dig
tp://

a
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ac
nej.

.u

Anggota Penguji

/
c.id

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

Sekretarishttp

http

http Ketua

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.id/

.id/

.id/Panitia Penguji

.id/

ac
nej.

viii

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:
http
PERNYATAAN

http

tp

.u

gilib
i
d
/
/
:

id/

id/

ac.
nej.

ac.
nej.

u
u
ilib.
ilib.
g
g
i
i
d
d
/
/
Saya
:/tangan di bawah ini:
:/ sebagai penulis yang bertanda
http
http

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

http

id/

id/

ac.
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

Nama : Taufik Tri Handoko

.id/

ac
nej.

ac
nej.

ac
nej.

a
nej.

u
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
p://
“Hak hMenyatakan
Pendapat DewanhttPerwakilan
Rakyat Dalam hMekanisme
ttp:/
ttp:/
u
Menyatakan
b.u yang berjudul :
ilib.dengan sesungguhnya bahwailiskripsi

lib.u

digi
tp://

.id/

.id/

/
: 050710101193
c.id

Nim

Pemberhentian Presiden dan/atau Wakil Presiden Di Indonesia” adalah benar-

/
/
/
.id/
c.id
c.id jika dalam pengutipanj.acsubstansi
c.idbenar karya sendiri, kecuali
disebutkan
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
.une
.unmanapun,
.unpernah
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
sumbernya,
dan
belum
diajukan
pada
institusi
serta
bukan
karya
ig
ig
ig
dig
p://d
p://d
p://d
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
jiplakan. Saya bertanggung jawab atas keabsahan dan kebenaran isinya sesuai
dengan sikap ilmiah yang harus dijunjung tinggi.

.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Demikian pernyataan
ini saya buat dengan nsebenarnya,
tanpa adanya ne
.u e
.une
b
b
i
i
lib.u
l
l
i
i
i
g
g
g
i
i
i
tekanan dan
mendapatkan sanksi akademik
//d
://d
:bersedia
://dpaksaan dari pihak lain serta
http
http
http

d/
ac.i

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

jika ternyata dikemudian hari pernyataan ini tidak benar.

ac.
nej.

.u

.u

igilib
d
/
/
:
tp

igilib
d
/
/
:
tp

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ht

igilib
d
/
/
:
tp

id/

id/

ac.
nej.

ix

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

id/

igilib
d
/
/
:
tp

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

Taufik Tri Handoko
h
NIM.050710101193

h

h

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

lib.u

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

.id/

.id/

.id/

lib.u

digi
tp://

.u Jember, 14 Januari 2013 ilib.u
g
://di
Yang Menyatakan,
p
t
t
h

ht

.id/

ac
nej.

ac.
nej.

ac.
nej.

igilib
d
/
/
:
tp

ht

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

id/

id/

c.
c.
Pertama-tama saya
ej.a Tuhan Yang Maha
ej.aucapkan puji dan syukur kehadirat
.un

.un

.u

igilib
d
/
/
:
tp

ac
nej.

UCAPAN TERIMA
KASIH
http

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ac.
nej.

.u

ilib
ilib
ilib
Esa atas segala
/digini
/dig dapat menyelesaikan skripsi
/digberkat dan karunia-Nya, penulis
:/

:/

:/

http
httpPENDAPAT DEWAN PERWAKILAN
http
yang berjudul
“HAK MENYATAKAN
RAKYAT

id/
.ac.

lib.u

MEKANISME
/

PEMBERHENTIAN/

id
.ac.

id
.ac.

PRESIDEN

.id/

c
ej yang disusun guna .unej.a
ejPRESIDEN DI INDONESIA”
DAN/ATAU WAKIL
n
n
u
u
.
.
ilib
gilib
idan
igprogram
igilibsatu syarat menyelesaikan
d
d
d
/
/
/
memenuhi
salah
studi
ilmu
hukum
/
/
/
:
:
:
http
http
http

nej

digi
tp://

DALAM

mencapai gelar sarjana hukum pada Fakultas Hukum Universitas Jember.

/
/
Keberadaan skripsi ini
id/ dorongan dari
c.id
c.serta
c.id tidak lepas dari bantuan
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
ne
ne
berbagai pihak. Untuk
lib.u
lib.u terima kasih yang sebesarlib.u itu penulis ingin mengucapkan

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

igi

igi

i

/dig

://d
http

://d
http

:/
besarnya
httpkepada:

tp

1. Bapak Iwan Rachmad Soetjono, S.H., M.H., Pembimbing Skripsi yang telah

/
/
/
.id/ meluangkan waktu ditengah
c.id
c.id bimbingan dan
c.id kesibukannya untuk memberikan
a
a
a
.
.
.
j
j
j
une
.une
.une
.penulisan
b
b
b
i
i
i
l
l
l
petunjuk dalam
skripsi
ini;
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h Skripsi
h LL.M., Pembantu Pembimbing
h Gautama Budi Arundhati, S.H.,
2. Bapak

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

nej.

u

ilib.

dig
tp://

yang telah memberikan masukan, motivasi, maupun ilmu serta petunjuk dalam

.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
penulisan skripsi ini;
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
ig
3. Bapak :Ida
//digBagus Oka Ana, S.H., ttM.M.,
://dtelah
://di Ketua Penguji Skripsi tyang
p
p
p
t
t
t
h
h
h

d/
ac.i

bersedia meluangkan waktu untuk menguji, dan memberikan saran dalam

/
/
d/ penulisan skripsi ini; c.id/
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
4. Ibu Rosita Indrayati,
Skripsi yang telah .une
.uPenguji
.une S.H., M.H., Sekretaris
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
igilib
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
bersedia
meluangkan
waktu
untuk
menguji
dan
memberikan
saran
dalam
http
http
http

c.i
ej.a

.un

ilib
//dig

tp:

penulisan skripsi ini;

/
/
/ yang telah memberikan .bimbingan
/ Bapak A’an Efendi, S.H.,.iM.H.,
dan saran
.id5.
c.id
c id
c d
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne ini;
.une
.une
.uskripsi
dalam penulisan
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
dig
/dig
://di
tp:// Listyana Chandra, S.H., hM.H.,
ttp:/ yang telah memberikan bimbingan;
6. IbuhtRatih
http

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

7. Bapak Dr. Widodo Ekatjahjana, S.H., M.H., Dekan Fakultas Hukum

/
/
.id/ Universitas Jember; .ac.id/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
8. Bapak Echwan
Dekan I Fakultas Hukum
g
g
g Iriyanto, S.H., M.H., //Pembantu
://di
: di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
Universitas
Jember;

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

ac.
nej.

x

.u

.u

igilib
d
/
/
:
tp

ht

igilib
d
/
/
:
tp

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

9. Bapak
http Hukum
http Pembantu Dekan II Fakultas
http Mardi Handono, S.H., M.H.,

tp

Universitas Jember;

/
d/
.id/
.iIII
.id/ M.Hum., Pembantu Dekan
.id10.
c
c
c
c
Bapak
H.
Edy
Mulyono,
S.H.,
Fakultas
Hukum
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
gJember;
Universitas
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
11. Segenap Dosen Fakultas Hukum Universitas Jember atas ilmu yang sudah

nej

lib.u

digi
tp://

diberikan dan seluruh Karyawan
Fakultas Hukum Universitas
Jember atas
/
/

/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
pelayanan dan kerjasamanya;
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i
di
/di
12. Kedua
tua penulis, ayahanda
dan ibunda Yasmini
://dyang
://Sumari
:/orang
http
http
http

id/
.ac.

senantiasa menuturkan petuah hidup, merawat, membesarkan, membimbing,

/
/
/
.id/ mendoakan dan mengayomi
c.id
c.id pengorbanan tak
c.id dengan kasih sayangj.aserta
a
a
.
.
j
j
e
terhingga; lib.un
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
i
g
g
/dig
://di
://di
13. Kedua
ttp:/ selalu
http dan Dadang Nurcahyono hyang
http kakak penulis, Yuli Purnomo

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

memotivasi hidup penulis;

/
/
/
.id/
Dewi Putri Wijaya terimakasih
atas doa dan
c.id
c.id
csayangi,
c.id14. Seseorang yang penulis
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.unepenyelesaian skripsi ini;ilib.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
dukungannya
dalam
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
15. Sahabat
penulis, Revi Tidaryanto hyang sudah meluangkan waktu,htenaga dan
nej.

u

ilib.

dig
tp://

pikiran atas tersusunnya skripsi ini;

.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
16. Semua pihak yang
tidak
dapat penulis sebutkan
satu
persatu, yang telah nej
j
j
u
.une
.une
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
g
g
g
i
i
i
membantu
penulis
dalam
menyelesaikan
skripsi
ini.
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http

d/
ac.i

Semoga doa, bimbingan dan dukungan yang telah diberikan kepada

mendapat balasan daridTuhan
Yang Maha Esa. Semoga
/
/
dpenulis
id/ skripsi ini dapat
i /
.
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
bermanfaat untuk perkembangan
ilmu pengetahuan .dan
uneberguna bagi semua pihaklib.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
i
g
g
/dig
/di
/di
/
/
/
:
:
:
yang membutuhkan.
p
p
p
t
t
t
ht
ht
ht

c.i
ej.a

.un

ilib
//dig

tp:

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.u

:/

ht

igilib
d
/
/
:
tp

id/

id/

ac.
nej.

xi

.u

.u

.u

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

ilib
Taufik Tri Handoko
/dig

http

id/

igilib
d
/
/
:
tp

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

Penulis,

http

http

tp

a
nej.

gilib
i
d
/
/
:

.id/

/
Jember,
c.id14 Januari 2013

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

tp

.id/

.id/

RINGKASAN

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

Indonesia yang menganut sistem presidensiil menyebut lembaga wakil

/
dengan istilah DewancPerwakilan
Rakyat (DPR). Setelah
idrakyat
.id/
.id/Amandemen ke II
.id/
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
nej
.une
.une anggaran, dan fungsi
.umemiliki
UUD 1945, DPR
fungsi legislasi,ilibfungsi
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
g
://di
://di kekuasaan penentuan ttpanggaran
://diArtinya, kekuasaan legislasi,
p
p
t
t
t
t
pengawasan.
h
h
h

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

(budgeting), dan kekuasaan pengawasan (control) berada pada Dewan Perwakilan

/
/
d/ diberikan hakd/
c.id
c.iDPR
c.ifungsi-fungsi
c.idRakyat. Dalam melaksanakan
tersebut, lembaga
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
ne
.une
.unhak
.uperubahan
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
hak
oleh
pasal
20A
II
UUD
1945
berupa
interpelasi,
hak
angket,
g
g
g
g
di
://di
://di
://di
tp://
http
http
http
dan hak menyatakan pendapat. Ketiga hak tersebut berkaitan erat dengan
pengawasan terhadap pelaksanaan kekuasaan pemerintahan oleh Presiden dan

.u

c.id

c.id

ac
nej.

a
a
Wakil Presiden sehingga
nej.apabila hak-hak tersebut
nej.banyak penulis memperkirakan

nej

gilib
i
d
/
/
:

.id/

/

/

id/
.ac.

lib.u
lib.u
lib.u
i
i
i
g
g
g
i
i
i
d berakibat kepada pemberhentian
digunakan :oleh
//d DPR terhadap Pemerintah,
://d
://akan
http
http
http

tp

(impeachment) Presiden dan/ atau Wakil Presiden.

Permasalahan yang id
di/ bahas dalam skripsi ini,
/
/ yaitu Pertama,
/
c.id
c.id
c.
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
ne
ne
bagaimanakah hak
pendapat Dewan
Rakyat sebagaib.une
.uPerwakilan
.umenyatakan
.une
b
b
b
i
i
i
li
l
l
l
i
i
i
ig
digi
dWakil
dig
dig
/
/
/
/
/
/
/
/
:
:
:
:
instrument
pemberhentian
Presiden
dan
atau
Presiden
di
Indonesia.
Kedua,
p
p
p
p
t
htt
htt
htt
bagaimanakah hak menyatakan pendapat Dewan Perwakilan Rakyat dalam

/
/
pemberhentianaPresiden
.id/
.diidIndonesia.
.id/ dan atau Wakil Presiden
.idmekanisme
c
c
c
c
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
nej
.une
.udua,
.une skripsi ini terbagi menjadi
.une
b
b
b
b
Tujuan
penulisan
yaitu:
tujuan
umum
dan
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
tujuanhkhusus. Tujuan umum untuk memenuhi
dan melengkapi salahh satu syarat
h
dan tugas menyelesaikan studi meraih gelar Sarjana Hukum pada Fakultas Hukum

.
c.
Universitas Jember danememberikan
sumbangan pemikiran
j.ac
ej.a yang bermanfaat bagi

a
nej.

.u

ilib
//dig

id/

id/

/
c.id

.id/

ac
nej.

tp:

u
.un
.un
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
g
g
g
kalangan umum
dan
khususnya
mahasiswa
Fakultas
Hukum
Universitas
Jember.
i
i
i
d
d
d
/
/
/
ttp:/
ttp:/
ttp:/
h
h
h
Tujuan khusus untuk mengetahui dan menganalisis permasalahan yang diangkat
dalam
skripsi ini.
/

/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
Metode yang
digunakan
dalam skripsi ini .adalah
une tipe penelitian yuridislib.une
.un
b
b
i
i
l
l
i
i
digi
digadalah pendekatan undang-undang
/
/
/dig
/
/
/
normatif.tpPendekatan
masalah yang digunakan
:
:
:
p
p
htt
htt
ht

.id
j.ac

une

lib.
i
g
i
://d

tp

(statute approuch) dan pendekatan konseptual (conceptual approach). Skripsi ini

/
/
/
/
tiga macam sumber
bahan hukum, yaitu bahan
.idmenggunakan
c.id
c.id hukum primer,
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une bahan hukum dengan
.une dan bahan non hukum.ilibAnalisis
bahan hukum sekunder
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
ig
://di
://dnon
://di bahan-bahan hukum tdan
p
p
p
t
t
t
pengumpulan
hukum
sekiranya
dipandang
t
t
h
h
h

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

/

/

u

ilib.

dig
tp://

d
ac.i
.
j
e
n

ht

xii

u

ilib.

dig
tp://

d
ac.i
.
j
e
n

u

ilib.

dig
tp://

ht

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

/
/
/
/
c.id
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
mempunyai relevansi,
ne hukum yang diajukanb.une
.uisu
.une melakukan telaah atas
.une
b
b
b
i
i
i
li
l
l
l
i
i
i
ig
digi
dig
dbahan-bahan
dig
/
/
/
/
/
/
/
/
berdasarkan
yang
telah
dikumpulkan,
menarik
kesimpulan
dalam
:
:
:
:
p
p
p
p
t
htt
htt
htt
bentuk argumentasi dalam menjawab isu hukum, dan memberikan preskripsi

/ dibangun di dalam kesimpulan.
/
argumentasi yang
idberdasarkan
.id/
.id/
.idtelah
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
ej
uneskripsi ini adalah bahwalibhak
.une
.unmenyatakan
.dari
Kesimpulan
pendapat DPR
b
b
i
i
l
l
i
i
i
g
ig
dig
://dyang
://diatas adanya suatu keadaan
://salah
p
p
p
t
t
t
t
t
t
merupakan
satu
cara
atau
resolusi
h
h
h

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

bergejolak atas suatu kebijakan dalam menjalankan kepemerintahan yang

/
/
/
.id/ dilakukan oleh
c.id
cyang
c.id wakil presiden ataupun
c.iddilakukan oleh presiden j.dan/atau
a
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
.une
.uneHal ini karena pengertian
.ubentuk
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
kabinet,
merupakan
pengawasan
represif
DPR.
g
g
g
g
di
di
di
di
tp://
tp://
tp://
tp://
t
t
t
h
h
h
hak menyatakan pendapat dalam Undang-Undang Nomor 27 Tahun 2009
mengindikasikan adanya reaksi yang timbul akibat kebijakan Pemerintah,

.u

/

c.id

c.id

c.id

a
a negeri, serta dugaan pelanggaran
kejadian luar biasa ndiej.luar
hukum yang nej.a
nej.
u
u
.
.
b
b
i
i
lib.u
l
l
i
i
i
g
g
g
i
i
i
dilakukan :oleh
Penggunaan hak menyatakan
//d
//d Presiden dan/ atau Wakil :Presiden.
://d

nej

gilib
i
d
/
/
:

/

/

id/
.ac.

http

http

http

tp

pendapat DPR dalam mekanisme pemberhentian presiden dan/atau wakil presiden

hanyalah
rekomendasi yang harus
dalam hal
/
/
/ diajukan kepada lembaga .Yudikatif
/
c.id
c id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
ini adalah Mahkamah
untuk menindaklanjuti
.une
.une hasil penyelidikan DPR
.unKonstitusi
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
ig
dig
/dig kepada kebijakan ataupun
://di
://ddugaan
yang h
mengarah
pelanggaran
yang
dilakukan
p
p
t
t
tp://
t
t
ttp:/
h
h
oleh Presiden dan/atau Wakil Presiden. Yang kemudian putusan Mahkamah

/
tersebut akan adiserahkan
kepada Majelis Permusyawaratan
Rakyat
.id/
.id/
.id/
.idKonstitusi
c
c
c
c
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
ej
.une
.uneMajelis Permusyawaratan
.undirapatkan
.une
b
b
b
b
yang
selanjutnya
akan
dalam
rapat
paripurna
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
Rakyath guna memutuskan apakah presiden
dan/atau wakil presiden diberhentikan
h
h
atau tidak. .

.
.
.
Dalam perkara pemberhentian
presiden dan/atauewakil
j.ac presiden atas dasar nej.ac
j.ac
e
n
n
u
.u
.u
ilib.
ilib
ilibpendapat
g
g
g
hak menyatakan
DPR
di
Indonesia,
maka
dipandang
perlu
adanya
i
i
i
d
d
d
//
//
//

a
nej.

lib.u

digi
tp://

id/

id/

id/

/
c.id

ttp:
ttp:
ttp:
h
h
h
penyempurnaan peraturan perundang-undangan yang terkait (Undang-Undang

Nomor
27 Tahun 2009 atau tatatertib)
agar tidak ada celah /hukum yang bisa
/
/
d/
i
.
c.id
c.id
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
dijadikan alasan untuk
pendapat setelah .une
une
.menyatakan
.une tidak menggunakan hak
b
b
i
i
l
l
i
i
gilib
g Syarat minimal dukungan//d
g
i
i
i
d
d
/
/
/
/
dilakukan
interpelasi
dan
penyelidikan
(angket).
untuk
tp:
tp:
tp:

.id
j.ac

une

lib.
i
g
i
://d

tp

ht

ht

ht

pengajuan hak menyatakan pendapat yang terdapat dalam Undang-Undang

/
/
/
/
27 Tahun 2009 juga
untuk
.idNomor
c.id
c.id
c.id perlu dikaji lagi danj.adisempurnakan
a
a
.
.
j
j
e
.une
.unterkait
.une
meminimalisasi ikemungkinan
pembatalan pasalilyang
dengan hal tersebut.
b
b
b
i
i
i
l
l
i
g
ig
ig
://dserta
://dididasarkan asas independensi
://dhak
p
p
p
t
t
t
Penggunaan
menyatakan
pendapat
harus
t
t
t
h
h
h

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

/

/

u

ilib.

dig
tp://

d
ac.i
.
j
e
n

ht

xiii

u

ilib.

dig
tp://

d
ac.i
.
j
e
n

u

ilib.

dig
tp://

ht

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

/
/
/
/
c.id
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
mengedepankan .uobjektivitas.
Untuk
itu,.uneundang-undang
harus .une
ne
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
gilib
g
g
g
i
i
i
i
d
d
d
d
/
/
/
/
/
/
/
/
mengakomodasinya
secara lebih konkret
agar
:(koalisi
: tidak ada permainan politik
:
tp:
http
http
http
dan oposisi) yang tidak sesuai dengan semangat UUD Negara RI Tahun 1945.

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

/

u

ilib.

ht

gilib
i
d
/
/
:

http

xiv

u

ilib.

dig
tp://

d
ac.i
.
j
e
n

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

ac
nej.

.u

.u

http

/

d
ac.i
.
j
e
n

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http
ac
nej.

.id/

ac
nej.

.u

.u

tp

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

h

.id/

.u

dig
tp://

i
/dig
/
:
p
t
t

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

lib.u

lib.u

h

u

ilib.

dig
tp://

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ac.
nej.

ht

.id/

lib.u

gilib
i
d
/
/
:

u

ht

.id/

digi
tp://

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

ht

id/

id/

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

id/

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

lib.u

h

.id/

.u

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

lib.u

lib.u

h

u

ilib.

dig
tp://

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ac.
nej.

ht

.id/

lib.u

gilib
i
d
/
/
:

u

ht

.id/

ac
nej.

digi
tp://

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

ht

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

DAFTAR
http ISI

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

/
.id/
.id/
.id/
.idHalaman
c
c
c
c
Sampul
Depan
...............................................................................
i
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g Dalam ..............................................................................
Halaman Sampul
iig
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h Motto..............................................................................................
Halaman
iii
iv

lib.u

Halaman Pengesahan ....................................................................................

vii

id
.ac.

id
.ac.

.id/

c
ej.a
ej
ej
Halaman Prasyarat Gelar...............................................................................
v
n
n
n
u
u
u
.
.
.
ilib
gilib
ivi
igilib
d
d
/
/
/dig
HalamantpPersetujuan
.....................................................................................
/
/
/
:
:
:
http
http
ht

nej

digi
tp://

Halaman Persembahan ..................................................................................
/
/

id/
.ac.

/
/
/
/
Penetapan Panitia Penguji
viii
.idHalaman
c.id
c.id
c.id .............................................................
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
ne
Halaman Orisinalitas
ix lib.un
.une
.u.....................................................................................
b
b
i
i
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
Halaman
http x
http
httpUcapan Terimakasih ......................................................................

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

Halaman Ringkasan ......................................................................................

xii

/
/
/
/
xv
c.id
c.id
c.id
c.idHalaman Daftar Isi ........................................................................................
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une ............................................................................
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
BAB
I
PENDAHULUAN
1
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h1.1 Latar Belakang Masalah ................................................................
1
d/
ac.i

nej.

u

ilib.

dig
tp://

4

d/
ac.i

d/
ac.i

5

1.4 Metode Penelitian..........................................................................
d/
d/

5

1.4.1 Tipe
.un
.un Penelitian ................................................................

6

1.4.3 Bahan Hukum .................................................................

7

/
/
1.4.4 Analisis Bahan
c.id
c.id Hukum ...................................................
a
a
.
.
j
j
une
une
BAB 2 TINJAUAN
ilib.
ilib. PUSTAKA ..................................................................

8

d/

.un

c.i
ej.a

ilib
//dig

ilib
//dig

c.i
ej.a

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

d/
ac.i

ej.

n
lib.u
i
g
i
d

g
://di

g
://di

tp

tp://

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:
9

9

2.2 Lembaga Negara di Indonesia.....................................................

13

2.5 Dewan Perwakilan Rakyat ..........................................................

20

/
/
/
c.id
c.id
c.id
2.3 Lembaga Legislatif......................................................................
15
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
2.4 Majelis
16
g
g
g Permusyawaratan Rakyat//d...............................................
://di
: i
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

id/

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

lib.u

tp Teori Negara Hukum...................................................................
http
http
ht2.1

id/

dig
tp://

.id/

ac
nej.

i
/di6g
/
:
:
:
1.4.2
Pendekatan
Masalah
........................................................
p
p
p
t
t
t
ht
ht
ht

tp:

ac
nej.

id/

.
1.3 Tujuan Penelitian
5
j.ac
j.
j. ..........................................................................
e
e
e
n
n
n
u
u
b.u
ilib.
ilib.
iliTujuan
g
g
g
i
i
i
1.3.1
Umum
..................................................................
5
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http
1.3.2 Tujuan Khusus .................................................................

c.i
ej.a

ilib
//dig

1.2 Rumusan Masalah .........................................................................

ac.
nej.

b.u

xv //digili
p:

htt

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

tp

d/
ac.i

j.

une
ilib.

dig

id/
.ac.

lib.u

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp Dewan Perwakilan Daerahh..........................................................
ttp
http
ht2.6

23

2.7 Mahkamah Konstitusi .................................................................

24

Undang-Undang Dasar 1945 .......................................................

29

2.10 Sistem Akuntabilitas/ Publik ......................................................
/

30

/
.id/
.id/
.id....................................................................
c
c
c
2.8 Check and Balances
27
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
gSesudah Amandemen
g Ketatanegaraan di Indonesia
2.9 Sistem
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
id
.ac.

id
.ac.

.id/

c
ej
ej..............................................................................
BAB 3 PEMBAHASAN
32 unej.a
n
n
u
u
.
.
.
lib
gilib
igilib
iPerwakilan
igiMenyatakan
d
d
d
/
/
/
3.1
Hak
Pendapat
Dewan
Rakyat
/
/
/
:
:
:
http
http
http

nej

digi
tp://

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

tp://

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

sebagai Instrumen Pemberhentian Presiden dan/atau Wakil

Presiden Di Indonesia.................................................................
.id/
.id/

.id/

ac
nej.

gi
://di

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

di Indonesia ........................................................................
http
http

http

tp

gi
://di

.id/

32

ac
nej.

u
3.1.1 Hak
Rakyat
lib.Perwakilan
lib.uMenyatakan Pendapat Dewan

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

32

3.1.2 Pemberhentian Presiden dan/ atau Wakil Presiden

d/
ac.i

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

d/
ac.i

nej.

u

ilib.

nej

/

nej

u

u

.
3.2 HakigMenyatakan
Pendapat Dewan iPerwakilan
Rakyat Dalam
ilib.
gilib

.u

gilib
i
d
/
/
:

di Indonesia .................................................................................

42

d/
ac.i

d/
ac.i

.id/

ac
nej.

37

/d
://d
ttp:/ dan/atau Wakil Presiden
http
http Mekanisme PemberhentianhPresiden

tp

dig
tp://

/

id
.id
di Indonesia
.ac.
.ac.........................................................................

id/

.
3.2.1 Alasan-alasan
Pemberhentian Presiden
Di
j.ac
j. Indonesia Setelah
j.
e
e
e
n
n
n
u
.u
b.u
ilib.
ilib
iliAmandemen
g
g
g
i
i
i
II
UUD
Negara
RI
Tahun
1945
...................
42
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http
3.2.2 Mekanisme Pemberhentian Presiden dan/ atau Wakil

Presiden oleh d
Dewan
Perwakilan Rakyat di Indonesia
......
/
d/

48

BAB 4 PENUTUP........................................................................................
.un
.un

53

4.2 Saran............................................................................................

54

d/

c.i
ej.a

.un

ilib
//dig

tp:

c.i
ej.a

.id/

ac
nej.

u
ilib.
g
i
d
:// 53
:
4.1:Kesimpulan .................................................................................
http
http
http
ilib
//dig

ilib
//dig

/
/
/
/
BACAAN ....................................................................................
55
.idDAFTAR
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
http
http
http

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

ht

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

.u

http

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

dig
tp://

c.i
ej.a

ac.
nej.

b.u

xvi //digili

:

http

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.