E N G E M B AN G AN PERAN GK AT P E M B E L AJA RA N M ATE M A T IK A B E RK AR A K T E R BER DA S AR KAN WH OLE B R A IN TEA C HING P O K OK B AHASAN B AN G U N R UA NG S IS I L E NG K U NG K E L AS I X SMP
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
ht
ht
ht
id/
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
PENGEMBANGAN PERANGKAT PEMBELAJARAN MATEMATIKA
BERKARAKTER BERDASARKAN WHOLE BRAIN TEACHING
POKOK BAHASAN BANGUN RUANG SISI LENGKUNG
KELAS IX SMP
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
.id/
.id/
SKRIPSI
ht
Oleh
Dina Tri Septiningtiyas
NIM 090210101039
tp
FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN
UNIVERSITAS JEMBER
/
/
2013
c.id
c.id
.id/
ac
nej.
a
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ht
.id/
a
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
STUDI PENDIDIKAN
PROGRAM
lib.u
lib.uMATEMATIKA
lib.u
i
i
i
g
g
g
i
i
i
://d
://d
://d
MIPA
JURUSAN PENDIDIKAN
http
http
http
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
.id/
ht
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
PENGEMBANGAN
PERANGKAT PEMBELAJARAN
MATEMATIKA
igilib
igilib
igilib
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
BERDASARKAN
WHOLE BRAIN TEACHING
ttp
http
http
hBERKARAKTER
POKOK BAHASAN BANGUN RUANG SISI LENGKUNG
KELAS IX SMP
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
.id/
.u
tp
u
ilib.
dig
tp://
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
ht
.u
lib.u
digi
tp://
u
ht
.id/
id/
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
SKRIPSI
/
/
id/ satu syarat
diajukan guna melengkapi
c.id
c.salah
c.id tugas akhir dan memenuhi
a
a
a
.
.
.
j
j
j
untuk menyelesaikan
Program Studi Pendidikan
.une
.une Matematika (S1)
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
dan mencapai gelar:/Sarjana
/dig Pendidikan
://di
://di
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
u
ilib.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
/
c.id
lib.u
digi
tp://
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
ht
id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
ac.
nej.
ht
.id/
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
i
/dig
/
:
p
t
t
h
UNIVERSITAS JEMBER
/
2013
c.id
a
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
lib.u
lib.u
h
d/
ac.i
tp
ac
nej.
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
PROGRAM
ne
.une
.uMATEMATIKA
.une STUDI PENDIDIKAN
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
JURUSAN PENDIDIKAN
MIPA
://di
://di
://di
http
http DAN ILMU PENDIDIKAN
http FAKULTAS KEGURUAN
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
ht
ht
Dina Tri Septiningtiyas
/
c.id NIM 090210101039
a
nej.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht Oleh
ht
a
nej.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
id/
id/
id/
id/
dig
tp://
http
http
http
tp
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
PERSEMBAHAN
http
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
/
id/
.id/
.kasih-Nya.
.id/ Maha Kuasa atas segala
.idPuji
c
c
c
c
syukur
kepada
Tuhan
Yang
Atas
segala
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
gorangg
g
kebesaran itu
kupersembahkan
sebagai rasa/dhormat
dan terima kasih kepada
dig
://di
:/ i
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
orang hyang sangat berarti dalam hidupku.
Skripsi ini saya persembahkan untuk
/ :
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Ayahanda Drs. Darmo
.une
.uneRukmini, atas doa, dukungan,
.une Asbidin (Alm) dan Ibunda
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i yang
pengorbanan
://dini
://di yang telah diberikan selama
://di serta curahan kasih sayang
http
http
http
ht
/
/
/
/ Kakak-kakakku Rudi Subiakto,
Dewi Asmiyati Ningsinh,
.id
c.id Abd. Wahed, Ririn j.ac.id
c.id
a
a
.
.
j
j
une
Suhartini serta
tercinta Safira lIfatul
.une
.uneMafaza dan Zahratu Humaira
.keponakanku
b
b
b
i
i
i
l
l
i
i
i
g
ig
dig
://di
p://d
tp:// ini;
Nur
yang telah memberikan
http dukungan dan kasih sayanghtselama
httSubiyakto
ht
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
ht
telah mengiringi setiap langkah dalam hidupku;
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
Kekasihku Ahmad Adi Setiawan yang selalu memberikan semangat, selalu setia
.id/
ac
nej.
nej
.id/
/
nej
.
ib.
Bapak danigIbu
ilib.dosen yang telah membimbingku,
igililmu
igilib terima kasih atas semua
://d
p://d
p://d
tp
ac
nej.
u
u
u
.u
gilib
i
d
/
/
:
/
id warna dalam hidupku; ac.id
menemaniku dan memberikan
.
.ac.
http
htt telah engkau berikan padaku;htt
yang
ht
Almamater Universitas Jember yang kubanggakan;
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
Sahabat-sabatku Hossy,
Santi
yang telah memberikan nej
j
j Raifi, Risky, Titin, Jannah,
u
.une
.une
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
g
g
g
i
i
i
dukungan
dan
semangat.
Semoga
persahabatan
kita
abadi
selamanya.
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http
d/
ac.i
Teman-teman matematika khususnya angkatan 2009 Reguler dan Nonreguler,
d/
c.i
ej.a
semoga kita sukses dalam d
meraih
cita-cita.
/
.un
ilib
//dig
tp:
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpii
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
.id/
.i
ac
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
nej
lib.u
digi
tp://
id/
.un
:/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
http
ht
ht
id/
ilib
(Anne Ahira)
/dig
igilib
d
/
/
:
tp
id/
.ac.
http
ttp
hMOTO
.un
.u
igilib
d
/
/
:
tp
gilib
i
d
/
/
:
.
Do your
ac. whatever happens will beefor
j.acthe best!
ej.best,
ac.
nej.
ac
nej.
.u
.u
id/
id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
ht
Tugas kita bukanlah untuk berhasil.
Tugas kita adalah untuk mencoba,
karena di
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
dalam mencoba itulah
kesempatan untuk une
ne
.umembangun
.unekita menemukan dan belajar
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
g
g
g
i
i
i
d
d
d
berhasil.
://
://
://
http
http
http
(Mario Teguh)
ac
nej.
ac
nej.
Belajarlah mengucapkan
syukur dari hal-hal yang
lib.u
lib.upositif dari yang kita lakukan
lib.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
igi
digi
/
/
:
p
dalam
htthidup kita.
://d
http
tp
igi
://d
http
ht
Belajarlah menjadi seseorang yang tegar dari hal-hal yang buruk dalam hidup kita.
d/
ac.i
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
/
.id/ (Tintania Ayu)
c.id
a
.
j
.une
b
i
l
i
g
://di
p
t
t
h
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpiii
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
lib.u
h
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ht
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
u
ilib.
dig
tp://
lib.u
lib.u
ac
nej.
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
ht
.id/
lib.u
digi
tp://
http
ac.
nej.
ht
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
ht
ac
nej.
id/
id/
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
PERNYATAAN
http
/
id/ ini:
.id/
.bawah
.idSaya
c
c
c
yang
bertanda
tangan
di
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
nama : Dina Tri Septiningtiyas
dig
://di
://di
p
p
t
t
tp://
t
t
h
NIM : 090210101039h
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
menyatakan dengan sesungguhnya
bahwa karya tulis ilmiah
yang berjudul
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
“Pengembangan Perangkat
Pembelajaran Matematika
.une
.une Berkarakter Berdasarkan
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i
di SMP”
Whole Brain
Pokok Bahasan Bangun
://IX
://di Ruang Sisi Lengkung Kelas
://dTeaching
http
http
http
ht
/
/
/
/
belum pernah diajukan
pada institusi mana .pun,
.idsumbernya,
c id dan bukan karya j.ac.id
c.id
a
a
.
.
j
j
e
jiplakan. Saya bertanggung
isinya sesuai dengan
.une
.unkebenaran
.une jawab atas keabsahanilidan
b
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
sikap ilmiah
http
http
http yang harus dijunjung tinggi.
ht
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
adalah benar-benar hasil karya sendiri, kecuali kutipan yang sudah saya sebutkan
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
Demikian pernyataan ini saya buat dengan sebenarnya, tanpa ada tekanan dan
/
/
/
d/ bersedia mendapat sanksi
c.idakademik jika ternyata j.ac.id
c.iserta
c.idpaksaan dari pihak manaj.pun
a
a
a
.
.
j
j
.une
.une
.une ini tidak benar,
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
dikemudian
hari
pernyataan
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpiv
ac.
nej.
ht
.id/
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.u
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.id/
ac
nej.
http
.id/
.id/
ac
nej.
ht
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
.id/
.u
ac
nej.
h
Dina Tri Septiningtiyas
NIM. 090210101039
h
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
Yang menyatakan,
.id/
lib.u
digi
tp://
u
u
ilib. Jember, 4 Januari 2013 digilib.
/
:/
http
ht
.id/
ac
nej.
ac.
nej.
ac.
nej.
dig
tp://
ht
id/
id/
id/
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.id/
gilib
i
d
/
/
:
Nama
.id/
tp
http
ht
.id/
d/
: 090210101039
ac.i
ac
nej.
ac
nej.
nej.
u
ac.
nej.
i
dig
tp://
lib.u
Drs. Dafik, M.Sc. Ph.D
NIP. 19680802 199303 1 004
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpv
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
Dr. Susanto, M.Pd
NIP. 19630616 198802 1 001
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
.u
.u
ac
nej.
lib.u
lib.u
.id/
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
Dosen Pembimbing II,
id/
.ac.
nej
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
ht
Dosen Pembimbing I,
nej
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
.ac.
id/
ac.
nej.
Disetujui oleh
lib.:u
u
ilib.
dig
tp://
ht
id/
id/
id/
ac.
nej.
lib.u
.u
: Dina Tri Septiningtiyas
.id/
NIM
.id/
Tempat
lib.u 6 September 1990 igilib.u
lib.u dan Tanggal Lahir : Situbondo,
i
i
g
g
i
i
://d
://d
://d
http
http : Pendidikan MIPA / P. Matematika
http
Jurusan/Program
.u
ilib.
ht
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
httpOleh
http
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.id
ac
nej.
ht
.id/
.id/
ac
nej.
SKRIPSI
.id
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ht
untuk menyelesaikan Program Studi Pendidikan Matematika (S1)
dan mencapai
gelar Sarjana Pendidikan /
/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
u
u
u
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
p:// dan memenuhi salah satu
tp://
tp:// guna melengkapi tugas
htsyarat
httakhir
htdiajukan
lib.u
digi
tp://
digi
tp://
gilib
i
d
/
/
:
/
id/ PENGEMBANGAN PERANGKAT
.id/
.idMATEMATIKA
.id/
PEMBELAJARAN
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
BERKARAKTER
.uneBRAIN TEACHING ilib.une
.une BERDASARKAN WHOLE
b
b
i
i
l
l
i
i
ig
BAHASAN BANGUN
SISI LENGKUNG://dig
//dig
://dRUANG
:POKOK
p
p
t
t
t
t
http
h IX SMP
h
KELAS
u
dig
tp://
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
HALAMAN
httpPENGAJUAN
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
lib.u
.un
a
nej.
Prof. Dr. Sunardi, M. Pdid/
ac.
NIP. 19540501 198303
nej. 1 005
.u
http
u
ilib.
dig
tp://
dig
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
nej
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ht
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpvi
http
tp
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
http
http
Prof. Dr. Sunardi, M.Pd
NIP.
id/ 19540501 198303 1 005
ac
nej.
ht
h
.u
http
tp
i
/dig
/
:
p
t
t
nej
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
h
Mengetahui,
Dekan Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan
id/
id/
.ac.
.ac. Universitas Jember
.u
.u
ht
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.id/
.id/
.id/
ac.
nej.
t M. Pd
Arika Indah K., S.hSi.,
NIP. 19760502 200604 2 001
ht
NIP. 19680802 199303 1 004
digi
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
t Dafik, M.Sc. Ph.D
hDrs.
ac
nej.
ht
id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
Anggota II
id/
id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
Dr. Susanto,
M. Pd
.id/
.id/
c
c
a
a
.
.
j
j
NIP. 19630616 198802 1 001
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
://di
://di
p
p
t
t
t
t
h
h
Anggota I
ac.
nej.
ac
nej.
http
http
gilib
i
d
/
/
:
tp
.id/
id/
c.Sekretaris
a
.
j
ne
gilib
i
d
/
/
:
http
ht
h
.u
.u
.u
i
/dig
/
:
p
t
t
h
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
a
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
Ketua nej.ac
ht
t
Tim Penguji
.id/
.id/
u
ilib.
dig
tp://
t
lib.u
ac
nej.
ac
nej.
id/
ac.
nej.
h
h
: 30 Januari 2013
: 07.00 – 08.30 WIB
/
/
: Gedung III Fakultas
c.id Universitas Jember
c.id Keguruan dan Ilmu Pendidikan
i
/dig
/
:
p
t
t
tp
ht
d/
igilib
d
/
/
:
tp
h
gilib
i
d
/
/
:
http
d/
a
nej.
digi
tp://
gilib
i
d
/
/
:
.i
c.i
Skripsi ini telah e
dipertahankan
di depan tim penguji
j.ac
ej.apada:
Hari
ht
Tanggal
Jam
/
Tempat
d
c.i
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
n
lib.u
i
g
i
d
tp:/:/ Rabu
.u
igilib
d
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
HALAMAN
httpPENGESAHAN
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
u
ilib.
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
RINGKASAN
http
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
dig
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
id/
Pengembangan Perangkat
Pembelajaran Matematika
Berkarakter
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ac.
nej.
u
u
Berdasarkan Whole
b.u
iliSisi
ilib.Bahasan Bangun Ruang
ilib. Brain Teaching Pokok
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
:/
:/
Lengkung
ttp:/Setiningtiyas, 090210101039;
http 2013, 76
http Kelas IX SMP; Dina hTri
ht
halaman; Program Studi Pendidikan Matematika Jurusan Pendidikan MIPA Fakultas
Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Jember.
Pembelajaran saat ini adalah pembelajaran yang berbasis berkarakter. Jadi
diharapkan guru harus mampu mengembangkan perangakat pembelajaran yang dapat
menanamkan nilai-nilai karakter pada siswa. Karakter tersebut akan dapat
ditanamkan kepada siswa jika pembelajaran yang dilakukan guru menyenangkan.
Agar pembelajaran menyenangkan, maka dipilih pembelajaran berdasarkan whole
brain teaching yang dapat meningkatkan peran aktif siswa dalam pembelajaran
sehingga pembelajaran tidak hanya terpaku pada guru. Pada materi bangun ruang sisi
lengkung, siswa masih cenderung menghafal unsur-usnurnya. Sehingga dengan
pembelajaran whole brain teaching diharapakan siswa tidak terlalu menghafalkan.
Karena dalam pembelajaran ini, siswa akan melakukan, melihat, dan mengatakan
yang diharapkan dapat mempermudah siswa dalam memahami materi bangun ruang
sisi lengkung dan dapat menanamkan karakter dalam pembelajaran.
Perangkat
pembelajaran
adalah
sekumpulan
sumber
belajar
yang
memungkinkan siswa dan guru dalam melakukan kegiatan pembelajaran (Hobri,
2010:31). Sehingga perangkat pembelajaran matematika berkarakter adalah
sekumpulan sumber belajar matematika ysng memungkinkan atau mendasari siswa
dalam melakukan kegiatan pembelajaran matematika di kelas yang didalamnya
terselip beberapa karakter yang harus dicapai. Perangkat pembelajaran matematika
berkarakter yang dimaksud meliputi silabus, rencana pelaksanaan pembelajaran
(RPP), buku siswa (BS), lembar kerja siswa (LKS), dan tes hasil belajar. Dalam
penyusunan perangkat pembelajaran matematika berkarakter ini dibutuhkan metode
vii
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
yang sesuai untuk dapat mencapai tujuan pembelajaran. Sehingga peneliti
menggunakan metode whole brain teaching.
Proses
pengembangan
yang dilakukan
mengikuti
3
(tiga)
tahapan
pengembangan model pengembangan perangkat pembelajaran Thiagarajan yang
terdiri dari tahap pendefinisian, tahap perancangan, dan tahap pengembangan. Tahap
pendefinisian berisi kegiatan-kegiatan analisis yang bertujuan untuk mendefinisikan
dan menetapkan kebutuhan pembelajaran. Tahap ini meliputi 5 langkah pokok, yaitu
1) analisis awal-akhir; 2) analisis siswa; 3) analisis materi; 4) analisis tugas dan 5)
spesifikasi tujuan pembelajaran. Selanjutnya adalah tahap perencanaan yang
bertujuan menyiapkan prototipe perangkat pembelajaran. Pada tahap ini terdapat
empat kegiatan desain yaitu penyusunan tes, pemilihan media, pemilihan format, dan
desain awal. Tahap selanjutnya adalah tahap pengembangan, tujuan dari tahap ini
adalah menghasilkan draft perangkat pembelajaran yang telah direvisi berdasarkan
masukan dari para ahli dan data yang diperoleh dari uji coba. Kegiatan pada tahap ini
adalah penilaian para ahli dan uji coba lapangan.
Pengembangan perangkat pembelajaran dilakukan dengan memperhatikan 3
aspek kualitas, yakni aspek kevalidan, aspek kepraktisan, dan aspek keefektifan. Dari
hasil uji kevalidan, perangkat pembelajaran matematika berkarakter berdasarkan
whole brain teaching telah mencapai kriteria kevalidan dengan koefisien validitas
untuk silabus sebesar 0,921, koefisien validitas untuk rencana pelaksanaan
pembelajaran (RPP) sebesar 0,949; koefisien validitas buku siswa sebesar 0,924;
koefisien validitas lembar kerja siswa sebesar 0,922; koefisien validitas tes hasil
belajar sebesar 0,892. Kategori validitas untuk kelima perangkat tersebut adalah
sangat tinggi.
Dari hasil uji kepraktisan, diperoleh bahwa persentase aktivitas guru pada
pertemuan pertama sampai pertemuan keempat, berturut-turut adalah 95,83%; 100%;
100%; 100%. Hal ini menunjukkan bahwa perangkat pembelajaran matematika
berkarakter berdasarkan whole brain teaching telah memenuhi kriteria kepraktisan
dan guru mampu mengelola pembelajaran dengan sangat baik.
viii
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
Dari hasil uji efektifitas, perangkat pembelajaran matematika berkakter
berdasarkan whole brain teaching telah memenuhi kriteria keefektifan. Persentase
aktivitas siswa pada pertemuan pertama sampai keempat berturut-turut adalah
91,67%; 85,67%; 96,11%; 95,56%. Hal ini menunjukkan siswa aktif mengikuti
kegiatan pembelajaran matematika berdasarkan whole brain teaching. Dari hasil
pengamatan perilaku berkarakter dan keterampilan sosial siswa diperoleh persentase
pada pertemuan pertama sebesar 89,68%, pertemuan kedua sebesar 99,21%,
pertemuan ketiga sebesar 98,68%, pertemuan keempat sebesar 98,67%. Dengan
demikian persentase perilaku berkarakter dan keterampilan sosial siswa pada
pertemuan pertama termasuk dalam kategori baik, sedangkan pada pertemuan kedua,
ketiga, dan keempat termasuk dalam kategori sangat baik.
Dari analisis tes hasil belajar diperoleh bahwa 97,22% (35 siswa dari 36
siswa) siswa mencapai skor lebih dari 60 dengan kategori sedang, tinggi, dan sangat
tinggi, hal ini menunjukkan siswa mampu memahami materi yang disampaikan guru
dengan menggunakan metode whole brain teaching. Dan dari analisis angket respon
siswa diperoleh bahwa lebih dari atau sama dengan 95,14% siswa memberikan
respon positif terhadap tiap-tiap indikator yang ditanyakan dalam angket respon
siswa, hal ini berarti siswa setuju dengan penerapan pembelajaran matematika
berkarakter berdasarkan whole brain teaching (WBT). Siswa merasa senang dan
berharap bisa diterapkan pada kegiatan berikutnya.
Berdasarkan kriteria-kriteria kualitas perangkat pembelajaran yang telah
terpenuhi, dihasilkan perangkat pembelajaran matematika berkarakter berdasarkan
whole brain teaching pada materi bangun ruang sisi lengkung untuk siswa sekolah
menengah pertama (SMP) kelas IX yang layak dan dapat digunakan oleh guru tingkat
SMP
untuk
melaksanakan
kegiatan
pembelajaran
matematika
berkarakter
berdasarkan whole brain teaching yang terdiri dari silabus, rencana pelaksanaan
pembelajaran (RPP), buku siswa, lembar kerja siswa (LKS), dan tes hasil belajar.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpix
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
PRAKATA
http
ht
id/
id/
id/
.
.
.
Puji syukur ke ehadirat
j.acrahmat dan karunia-Nya nej.ac
j.ac Allah SWT, atas segala
e
n
n
u
u
u
ilib.
ilib.
ilib.
sehingga penulis
/dig
/dig yang berjudul “Pengembangan
/dig dapat menyelesaikan skripsi
ac.
nej.
u
ilib.
ac
nej.
.u
.u
id/
dig
tp://
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ttp:/
ttp:/
ttp:/
ht
h
h Pembelajaran Matematika Berkarakter
Perangkat
Berdasarkan Whole hBrain Teaching
Pokok Bahasan Bangun Ruang /Sisi Lengkung Kelas IX SMP”.
/
/ Skripsi ini disusun
d
d
i
i
.
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
untuk memenuhi salah
strata satu (S1) pada
une
une
unesatu syarat menyelesaikan pendidikan
id/
.ac.
nej
.u
igilib
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
ProgramtpStudi
Jurusan
Pendidikan Matematika
://dan Ilmu
://
:// Pendidikan Matematika,
http
http
ht
d
tp://
ht
Pengetahuan Alam, Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan, Universitas Jember.
/
/
/ lepas dari bantuan berbagai
Penyusunan skripsi ini.idtidak
c.id pihak. Oleh karena j.ac.id
c
a
a
.
.
j
j
ne
ne terima kasih kepada: b.une
itu, penulis menyampaikan
lib.u
li
lib.u
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
i
i
i
/dig
/dig
/dig
:/
:/
1. Bapak
tp:/Rukmini selaku orang tua penulis.
http
htIbu
http Drs. Darmo Asbidin (Alm) dan
tp
ht
2. Dekan Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Jember;
.id/3.
ac
nej.
a
nej.
dan Ilmu Pendidikan
lib.u Universitas Jember;
.u
gilib
i
d
/
/
:
Ketua Jurusan Pendidikanc.Matematika
dan Ilmu Pengetahuan
d/ Fakultas Keguruan
id/
c.iAlam
gi
://di
a
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
4. Ketua
Fakultas Keguruan dan Ilmu
ttp Pendidikan
ttp
ttp Program Studi Pendidikan Matematika
tp
h
h
h
ht
Universitas Jember;
id/5.
ac.
nej.
ac
nej.
ac
nej.
6.
id/
ac.
nej.
u
ilib.
ili
ili
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
:/ ilmu yang
:Matematika
:/ dosen Program Studi Pendidikan
segenap
yang telah memberikan
http
http
http
pengarahan demi
u
b.ini;
b.uterselesaikannya penulisan skripsi
.u
igilib
d
/
/
:
tp
Dosen Pembimbing I dan Dosen
bimbingan dan
.id/
.id/ Pembimbing II yang telah memberikan
ht
bermanfaat;
.id/7.
ac
nej.
.u
ilib
//dig
8.
tp:
/
/
c.id
c.id
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Bapak Heru Wahyudi,
.une
.une SMP Negeri 4 Jemberilyang
.une S.Pd, M.Pd, selaku guru imatematika
b
b
b
i
i
i
l
l
i
g
g
g
//di
telah
memberikan
banyak bimbingan dan
://di
:bantuan.
://di
http
http
http
Kepala SMP Negeri 4 Jember
.id/yang telah memberikan ijin;
ht
Penulis juga menerima segala kritik dan saran dari semua pihak demi
/
/
/
skripsi ini. cAkhirnya
penulis berharap, semoga
.id/
.idkesempurnaan
c.id skripsi ini dapat j.ac.id
a
a
.
.
j
j
.une
.une
.une
bermanfaat.
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
dig
://di
://di
tp://
Jember, 8 Februariht2013
http
http
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
httpx
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.id/
.id/
cPenulis
a
.
j
ne
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ii
HALAMAN MOTO ..................................................................................
iii
a
nej.
HALAMAN PERNYATAAN
ej.a
ej.a ...................................................................
iv
.u
HALAMAN PENGESAHAN ...................................................................
vi
RINGKASAN
............................................................................................
/
/
/
vii
PRAKATA .................................................................................................
.une
.une
x
DAFTAR TABEL .....................................................................................
xiv
.id
j.ac
.id
j.ac
.id
j.ac
une
.id/
ac
nej.
ht
.id/
ac
nej.
lib.u
lib
lib
i
i
i
g
g
g
i
i
i
//d ..............................................................................................
DAFTAR
://d xi
://d
:ISI
http
http
http
tp
ht
/
/
/
/
GAMBAR .................................................................................
xv
.idDAFTAR
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une.............................................................................
DAFTAR LAMPIRAN
xvi
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di 1
://di
://di
p
p
p
t
t
t
BAB 1.
PENDAHULUAN
.......................................................................
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
1.1 Latar Belakang .....................................................................
d/
ac.i
j.
une
ilib.
dig
tp://
ht
u
.un
.un
b
b
i
i
l
l
ilvib.
i
i
g
g
g
i
i
i
HALAMAN
PENGAJUAN
......................................................................
d
d
d
://
://
://
http
http
http
tp:
lib.
i
g
i
://d
/
c.id
/
c.id
id/
ac.
nej.
u
ilib.
ht
ht
ht
HALAMAN
PERSEMBAHAN ...............................................................
/
c.id
ht
Halaman
dig
tp://
d
tp://
d
tp://
ilib
//dig
id/
ac.
nej.
ac.
nej.
.u
.u
HALAMAN JUDUL
igilib
igilib .................................................................................
u
ilib.
dig
tp://
.u
http
id/
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
DAFTAR
http ISI
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
1.4 Tujuan Penelitian .................................................................
5
1.5 Manfaat Penelitian ...............................................................
5
1.6 Spesifikasi
nej
nejProduk ...............................................................
5
u
ilib.
.id/
.u
tp
ilib.
.id/
u
ilib.
2.2.3 Tujuan Pendidikan Karakter .........................................
12
d/
d/
2.2.4 Nilai-Nilai
ac.i
ac.iKarakter untuk Siswa .................................
13
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
http
id/
ac.
nej.
ht
.id/
gilib
i
d
/
/
:
httpxi
http
id/
nej.
.u
.u
.u
ac.
nej.
ac
nej.
9
/
c.id
c.
c.
a
a
a
.
.
.
j
j
j
2.2.1bPengertian
Pendidikan Karakterb...................................
9b.une
.une
.une
i
i
l
l
l
i
i
i
g i
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
12
http
http Karakter di Sekolah ..........
http 2.2.2 Prinsip-Prinsip Pendidikan
ac
nej.
tp
ht
2.2 Pendidikan Berbasis
id/
id/ Karakter ...........................................
.id/
gilib
i
d
/
/
:
u
id/
.ac.
BAB 2. TINJAUAN
PUSTAKA ..............................................................
/dig 7
/dig
/dig
/
/
/
:
:
:
p
p
p
t
t
t
ht
ht
ht
2.1 Pembelajaran Matematika di SMP ....................................
7
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
1
.id/
.id/
.id/ ...............................................................
c
c
c
1.2 Rumusan Masalah
4
a
a
a
.
.
.
j
j
j
une
une
une
.
.
.
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
1.3 dBatasan
Masalah ..................................................................
g4
g
g
://di
://di
:// i
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
id/
.ac.
ht
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
d/
ac.i
j.
une
ilib.
dig
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
gilib
i
d
/
/
:
18
20
2.4.3 Respon dan Minat Siswa Terhadap Pembelajaran .......
22
/
/
2.4.4 Perangkat .Pembelajaran
...............................................
c.id
c id
a
a
.
.
j
j
ne
ne
2.5 Model
lib.uPembelajaran Whole
lib.uPengembangan Perangkat
22
ht
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
gi
://di
ht
.id/
c
ej
ej Siswa .............................................................
2.4.1 Aktivitas
20 unej.a
n
n
u
u
.
.
.
ilib
ig21
igilib
igilibAktivitas Guru ..............................................................
d
d
d
/
/
/
2.4.2
/
/
/
:
:
:
http
http
http
http
http
http Brain Teaching .....................................................................
28
2.6 Materi Bangun Ruang Sisi Lengkung ................................
30
ht
/
/
/
2.7 Keterkaitanj.aAntara
Whole Brain j.ac.id
c.id
c.id Bangun Ruang Sisij.aLengkung,
.une
.une
.uneDan Karakter ......................................................
b
b
b
i
i
i
l
l
l
Teaching,
33
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h METODE PENELITIAN ...........................................................
BAB 3.
34
tp://
d/
ac.i
nej.
u
3.1 Jenis Penelitian .....................................................................
3.4 Rancangan Penelitian ..........................................................
36
3.5 Instrumen Penelitian
d/
d/ ...........................................................
41
c.i
ej.a
c.i
ej.a
3.5.3
.id/
ac
nej.
.u
http
d/
ac.i
ej.
n
lib.u
i
g
i
d
Angket ........................................................................
42
/
/
3.5.4 Tes Hasil
Belajar
........................................................
c.id
c.id
43
tp://
id/
ac.
nej.
a
nej.
u
3.5.5
ilib. Lembar
g
://di
tp
.id/
ht
h
h
h
ht
ac
nej.
n
3.5.1 .u
Lembar
Validasi .........................................................
42 .u
.un
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
g
i ilib
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
3.5.2
Lembar
Observasi
(Pengamat)
...................................
41
ttp
ttp
ttp
.un
.u
Perilaku
gilib
i
d
/
/
:
Pengamatan
a
nej.
Berkarakter
3.5.5 Lembar Psikomtor Siswa ...........................................
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
dan
Keterampilan Sosial
http
http...................................................
ht
44
44
/
/
/
c.id
c.id
c.id
3.6 Teknik Pengumpulan
Data .................................................
44
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h xii
h
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
.
3.2 Tempat n
dan
34 nej.ac
j.
j. Subjek Uji Coba .............................................
e
e
n
u
u
u
ilib.
ilib.
ilib. Operasional ............................................................
g
g
g
i
i
i
3.3
Definisi
35
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http
d/
tp:
34
d/
ac.i
d/
ac.i
c.i
ej.a
gilib
i
d
/
/
:
id
.ac.
gi
://di
ej.
ilib
//dig
2.3.3 Gerakan dalam pembelajaran Whole Brain Teaching ..
d/
ac.i
n
lib.u
i
g
i
d
ilib.
16
id
.ac.
.u
dig
tp://
2.3.1 Pengertian Pembelajaran Whole Brain Teaching .........
2.4 Faktor-Faktor yang
/
/ Mempengaruhi Proses Pembelajaran
.id/
tp
ht
15
.id/
.id/
.id/
c
c
c
2.3.2 Teknik
Menggunakan
Whole
Brain
Teaching
dalam
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g17
g
g Pembelajaran ................................................................
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
p Whole Brain Teaching..........................................................
http
http
htt2.3
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
tp
ht
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
p Teknik Analisis Data ...........................................................
http
http
htt3.7
46
3.8 Kriteria Kualitas Perangkat Pembelajaran ......................
51
ht
/
.id/
.id/
.id/
.idBAB
c
c
c
c
4.
PEMBAHASAN
..........................................................................
52
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g Pembelajaran ............. //dig52
g
4.1/dProses
Pengembangan Perangkat
dig
:
://di
:/ i
p
p
t
t
tp://
t
t
http
h .....................................................
h
4.1.1 Tahap Pendefinisian
52
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
62
4.4 Pembahasan ..........................................................................
.id/
.id/
68
ac
nej.
gi
://di
tp
.u
5.2 Saran .....................................................................................
73
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxiii
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
tp
lib.u
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
h
.id/
.u
ht
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
ht
id/
lib.u
lib.u
ac
nej.
http
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
.u
ht
.id/
lib.u
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
u
ilib.
dig
tp://
ht
gilib
i
d
/
/
:
ht
id/
id/
u
digi
tp://
.id/
72 .u
72
ac.
nej.
ht
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
p Kesimpulan ...........................................................................
http
http
htt5.1
id/
ilib.
gi
://di
/
/
5.1 DAFTAR PUSTAKA
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
.une
.une
b
b
i
i
l
l
DAFTAR PUSTAKA
i
i
g
g
://di
://di
p
p
t
t
t
t
h
h
LAMPIRAN
tp
dig
tp://
ac
nej.
d/
ac.i
nej.
gilib
i
d
/
/
:
4.3 Analisa Data .........................................................................
.id/
c
ej
ej Pengembangan...................................................
4.1.3 Tahap
59 unej.a
n
n
u
u
.
.
.
b
ilib
ig60
igili.....................................
igilib
d
d
d
/
/
/
4.2
Pelaksanaan
Proses
Pembelajaran
/
/
/
:
:
:
http
http
http
BAB 5. KESIMPULAN
lib.u
lib.u DAN SARAN ....................................................
.u
gilib
i
d
/
/
:
55
id
.ac.
id
.ac.
.id/
ac
nej.
4.1.2 Tahap Perancangan
.......................................................
/
/
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
.u
ilib
//dig
ht
ht
Halaman
/
c.id
/
c.id
3.2 Kategori InterpretasieKoefisien
Validitas..............................................
j.a
ej.a
46
3.4 Kategori koefisien korelasi ...................................................................
49
4.1
pembelajaran .................................
/
/
/ Kisi-kisi karakter dalam perangkat
55
4.2 Saran Drs. Didik.uSugeng
ne P, M.S ...........................................................
.une
59
4.4 Jadwal Pelakasanaan Proses pembelajaran ...........................................
60
.id/
ac
nej.
u
.un
.un
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
g
g
g
i
i
i
3.3 Kategori//dpenilaian
aktivitas...................................................................
48
d
d
://
://
:
http
http
http
tp:
une
.id
j.ac
.id
j.ac
.id
j.ac
lib.
i
g
i
://d
ac.
nej.
u
ilib.
ht
/
c.id
id/
dig
tp://
d
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
.u
DAFTAR TABEL
igilib
u
ilib.
dig
tp://
a
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
.id/
ac
nej.
lib.u
lib
lib
i
i
i
g
g
g
i
i
i
4.3 SarantpHeru
://d 59
://d
://d Wahyudi, S.Pd, M.Pd .........................................................
http
http
ht
tp
ht
/
/
/
/ Derajat validitas Perangkat.idPembelajaran
.............................................
62
.id4.5
c.id
c.id
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
.une
.u
.une Guru Dalam Mengelola
4.6 Persentase Kemampuan
Pembelajaran
...........
63
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di 64
://di
://diAktivitas Siswa....................................................................
p
p
p
t
t
t
4.7 Persentase
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
4.8 Persentase Siswa Yang Memberi Respon Positif .................................
65
/
.id/
.id/
.id/
.id4.9
c
c
c
c
Validitas
Tes
Hasil
Belajar....................................................................
66
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
une
une
une
.
.
.
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
4.10 Persentase
Sosial Siswa ...... dig67
g
gPerilaku Berkarakter Dan Keterampilan
dig
://
://di
://di
p
p
t
t
tp://
t
t
http
h
h
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxiv
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
digi
tp://
ac
nej.
ht
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
2.1
4.11 Gesture bangun ruang sisi /lengkung ....................................................
/
68
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxv
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
tp
ac
nej.
lib.u
lib.u
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
ht
.id/
lib.u
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
http
id/
u
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
.u
http
.id/
.u
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
tp
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
id
.ac.
id
.ac.
http
gilib
i
d
/
/
:
ttp:/
41
tp
digi
tp://
ac.
nej.
ttp:/
ttp:/
.u
ilib.
id/
Halaman ej.ac.
n
ib.u psiko sosial........... ig11
lib.u
lproses
lib.u dalam konteks totalitas
i
i
i
g
g
Kohorensi
karakter
i
i
/d
/d
/d
.id/
dig
tp://
ht
id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
c
ej
ej sebelumnya ....................................................
4.12 Gesture pada penelitian
69 unej.a
n
n
u
u
.
.
.
igilib
igilib
igilib
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
nej
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
DAFTAR
http GAMBAR
id/
.ac.
lib.u
ac
nej.
.u
.u
h
h
Diagram
alur prosedur penelitianh..........................................................
3.1
digi
tp://
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
DAFTAR
httpLAMPIRAN
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
Halaman
.id/
c
a
.
j
A. Matriks Penelitian
77 lib.une
lib.u
lib.u ................................................................................
id/
id/
ac.
nej.
ac.
nej.
igi
igi
igi
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
B.htProduk
Pengembangan Perangkat
tp
http 78
httpPembelajaran .................................
ht
B.1 Silabus ........................................................................................... 79
.id/
ac
nej.
nej
nej
.
.
ib. ....................................................................................
B.3 Buku
142
igilib
igilib
igilSiswa
/d
ttp:/
/d
ttp:/
/d
ttp:/
ac
nej.
u
u
u
lib.u
digi
tp://
.id/
id/
id/
B.2 Rencana Pelaksanaan
95
.ac.
.ac. Pembelajaran (RPP) ...................................
ht
h
hB.4 Lembar Kerja Siswa (LKS)h...........................................................
143
B.5 Tes Hasil Belajar ........................................................................... 205
/
/
/
/
c.id
c.id
c.id
c.id C. Instrumen Penelitian.............................................................................
a
a
a
a
.
.
.
.
220
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
C.1:/Instrumen
Validasi Silabus ............................................................
dig
dig
/dig
://221
://di
tp://
http
http
http
C.2 Instrumen Validasi Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) .... 224
/
.id
j.ac
une
.
gilib
i
d
/
/
:
tp
ht
C.3 Instrumen Validasi dBuku
227
/ Siswa ....................................................
d/
/
c.id
c.i
c.i
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
C.4 Instrumen
Lembar Kerja Siswa .(LKS)
une ............................ 229 lib.une
.unValidasi
b
b
i
i
l
l
i
i
digi
dig ............................................
dig
/
/
/
/
/
/
:
:
:
C.5
Instrumen
Validasi
Tes
Hasil
Belajar
231
p
p
p
htt
htt
htt
ht
C.6 Lembar Pengamatan Aktivitas Guru ............................................. 233
id/
ac.
nej.
ac.
nej.
a
nej.
a
nej.
u
u
C.8 Lembar
237 ilib.u
ilib.
ilib.Pengamatan Karakter Siswa .............................................
u
ilib.
dig
tp://
id/
/
/
C.7 Lembar Pengamatan
235
c.id
c.id Aktivitas Siswa ............................................
//dig
//dig
//dig
:
:
:
p
p
p
t
t
t
t
t
t
242
h
h
hC.9 Angket Respon Siswa ....................................................................
ht
C.10 Lembar Pengamatan Pasikomotor ............................................... 244
/
/
/
.id/Validasi ........................................................
c.id
c.id
cdan
c.id D. Hasil Penilaian Ahli
247
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
D.1
Penilaian
Silabus
...........................................................................
248
g
g
g
g
di
/di
://di
://di
tp://
ttp:/Penilaian Rencana Pelaksanaan
http 257
http Pembelajaran (RPP) ...................
hD.2
id/
.ac.
nej
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
D.3 Penilaian Buku Siswa .................................................................... 266
.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
D.4 Penilaian Lembar
Kerja Siswa (LKS) ...........................................
272
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
dig
D.5:/Penilaian
Tes Hasil Belajar ...........................................................
/dig
://278
://di
http
http
http
E. Analisis Hasil Penilaian Ahli dan Validasi .......................................... 284
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxvi
http
tp
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
ht
.id/
E.1 Analisis Validasi Silabus
285
.id/
.id/ ...............................................................
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp 286
ttp
ttp Analisis Validasi Rencana hPelaksanaan
Pembelajaran (RPP)
ht.......
hE.2
tp
d/
ac.i
nej.
.u
igilib
d
/
/
:
tp
ht
E.3 Analisis Validasi Buku Siswa ........................................................ 287
id/
id/
id/
.
c.
E.4 Analisis Validasi
288
j.ac
ej.a Lembar Kerja Siswa (LKS)e...............................
.un
.un
ac.
nej.
.u
lib
ilib
gilib
E.5 Analisis
digi
/289
/di...............................................
/dig Validasi Tes Hasil Belajar
ttp:/
ttp:/
ttp:/
ht
h
h
F. hAnalisis Tes Hasil Belajar ....................................................................
290
ht
/
/
/
302
.id/ H. Analisis Hasil Uji .Coba
c.id
c.id
c.id........................................................................
a
a
a
.
.
j
j
j
e
ne
H.1 Penilaian
Guru ...............................................................
303 lib.un
.une
.uAktivitas
b
b
i
i
l
l
i
i
i
g
g
/dig
://di
://di
ttp:/Penilaian Aktivitas Siswa ..............................................................
http 304
http
hH.2
ht
nej
lib.u
digi
tp://
G. Hasil Pengamatan Uji Coba
292
/
/ .................................................................
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
G.1 Hasil Pengamatan
Aktivitas Guru .................................................
293
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i
di
/di Pengamatan Aktivitas Siswa
G.2:/Hasil
://295
://d................................................
http
http
http
id/
.ac.
G.3 Hasil Pengamatan Aktivitas Berkarakter Siswa ............................ 297
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
H.3 Penilaian Aktivitas Berkarakter Siswa .......................................... 306
/
/
/
id/ .................................................................
308
c.id
c.id
c.Siswa
c.id I. Hasil Angket Respon
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
ne
.une
.une
.u
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
J.
Rekapitulasi
Hasil
Angket
Respon
Siswa
............................................
314
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
K.hRekapitulasi Penilaian LKS .................................................................
316
L. Hasil Uji Coba LKS ............................................................................. 317
.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
M. Hasil Uji CobanTHB
329
j
j
j .............................................................................
.une
.une
.u e
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
ig
N. Daftar
.................................
dig
://335
://dPenelitian
://diNama Validator dan Observer
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
ht
337
/
d/ P. Surat Ijin Penelitian ..............................................................................
id/
id/
.
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne Kelas IX A SMPN 4 Jember
Q. Daftar Nama.uSiswa
.une................................ 338 ilib.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
i
dig
di
/339
/Penelitian
/
/
:
:
://dKeterangan
R. tSurat
Sudah Melakukan
...................................
p
p
p
t
t
t
ht
ht
h
ht
d/
ac.i
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
O. Surat Pengajuan Judul ...
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
ht
ht
ht
id/
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
PENGEMBANGAN PERANGKAT PEMBELAJARAN MATEMATIKA
BERKARAKTER BERDASARKAN WHOLE BRAIN TEACHING
POKOK BAHASAN BANGUN RUANG SISI LENGKUNG
KELAS IX SMP
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
.id/
.id/
SKRIPSI
ht
Oleh
Dina Tri Septiningtiyas
NIM 090210101039
tp
FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN
UNIVERSITAS JEMBER
/
/
2013
c.id
c.id
.id/
ac
nej.
a
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ht
.id/
a
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
STUDI PENDIDIKAN
PROGRAM
lib.u
lib.uMATEMATIKA
lib.u
i
i
i
g
g
g
i
i
i
://d
://d
://d
MIPA
JURUSAN PENDIDIKAN
http
http
http
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
.id/
ht
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
PENGEMBANGAN
PERANGKAT PEMBELAJARAN
MATEMATIKA
igilib
igilib
igilib
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
BERDASARKAN
WHOLE BRAIN TEACHING
ttp
http
http
hBERKARAKTER
POKOK BAHASAN BANGUN RUANG SISI LENGKUNG
KELAS IX SMP
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
.id/
.u
tp
u
ilib.
dig
tp://
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
ht
.u
lib.u
digi
tp://
u
ht
.id/
id/
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
SKRIPSI
/
/
id/ satu syarat
diajukan guna melengkapi
c.id
c.salah
c.id tugas akhir dan memenuhi
a
a
a
.
.
.
j
j
j
untuk menyelesaikan
Program Studi Pendidikan
.une
.une Matematika (S1)
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
dan mencapai gelar:/Sarjana
/dig Pendidikan
://di
://di
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
u
ilib.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
/
c.id
lib.u
digi
tp://
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
ht
id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
ac.
nej.
ht
.id/
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
i
/dig
/
:
p
t
t
h
UNIVERSITAS JEMBER
/
2013
c.id
a
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
lib.u
lib.u
h
d/
ac.i
tp
ac
nej.
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
PROGRAM
ne
.une
.uMATEMATIKA
.une STUDI PENDIDIKAN
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
JURUSAN PENDIDIKAN
MIPA
://di
://di
://di
http
http DAN ILMU PENDIDIKAN
http FAKULTAS KEGURUAN
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
ht
ht
Dina Tri Septiningtiyas
/
c.id NIM 090210101039
a
nej.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht Oleh
ht
a
nej.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
id/
id/
id/
id/
dig
tp://
http
http
http
tp
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
PERSEMBAHAN
http
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
/
id/
.id/
.kasih-Nya.
.id/ Maha Kuasa atas segala
.idPuji
c
c
c
c
syukur
kepada
Tuhan
Yang
Atas
segala
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
gorangg
g
kebesaran itu
kupersembahkan
sebagai rasa/dhormat
dan terima kasih kepada
dig
://di
:/ i
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
orang hyang sangat berarti dalam hidupku.
Skripsi ini saya persembahkan untuk
/ :
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Ayahanda Drs. Darmo
.une
.uneRukmini, atas doa, dukungan,
.une Asbidin (Alm) dan Ibunda
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i yang
pengorbanan
://dini
://di yang telah diberikan selama
://di serta curahan kasih sayang
http
http
http
ht
/
/
/
/ Kakak-kakakku Rudi Subiakto,
Dewi Asmiyati Ningsinh,
.id
c.id Abd. Wahed, Ririn j.ac.id
c.id
a
a
.
.
j
j
une
Suhartini serta
tercinta Safira lIfatul
.une
.uneMafaza dan Zahratu Humaira
.keponakanku
b
b
b
i
i
i
l
l
i
i
i
g
ig
dig
://di
p://d
tp:// ini;
Nur
yang telah memberikan
http dukungan dan kasih sayanghtselama
httSubiyakto
ht
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
ht
telah mengiringi setiap langkah dalam hidupku;
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
Kekasihku Ahmad Adi Setiawan yang selalu memberikan semangat, selalu setia
.id/
ac
nej.
nej
.id/
/
nej
.
ib.
Bapak danigIbu
ilib.dosen yang telah membimbingku,
igililmu
igilib terima kasih atas semua
://d
p://d
p://d
tp
ac
nej.
u
u
u
.u
gilib
i
d
/
/
:
/
id warna dalam hidupku; ac.id
menemaniku dan memberikan
.
.ac.
http
htt telah engkau berikan padaku;htt
yang
ht
Almamater Universitas Jember yang kubanggakan;
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
Sahabat-sabatku Hossy,
Santi
yang telah memberikan nej
j
j Raifi, Risky, Titin, Jannah,
u
.une
.une
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
g
g
g
i
i
i
dukungan
dan
semangat.
Semoga
persahabatan
kita
abadi
selamanya.
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http
d/
ac.i
Teman-teman matematika khususnya angkatan 2009 Reguler dan Nonreguler,
d/
c.i
ej.a
semoga kita sukses dalam d
meraih
cita-cita.
/
.un
ilib
//dig
tp:
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpii
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
.id/
.i
ac
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
nej
lib.u
digi
tp://
id/
.un
:/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
http
ht
ht
id/
ilib
(Anne Ahira)
/dig
igilib
d
/
/
:
tp
id/
.ac.
http
ttp
hMOTO
.un
.u
igilib
d
/
/
:
tp
gilib
i
d
/
/
:
.
Do your
ac. whatever happens will beefor
j.acthe best!
ej.best,
ac.
nej.
ac
nej.
.u
.u
id/
id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
ht
Tugas kita bukanlah untuk berhasil.
Tugas kita adalah untuk mencoba,
karena di
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
dalam mencoba itulah
kesempatan untuk une
ne
.umembangun
.unekita menemukan dan belajar
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
g
g
g
i
i
i
d
d
d
berhasil.
://
://
://
http
http
http
(Mario Teguh)
ac
nej.
ac
nej.
Belajarlah mengucapkan
syukur dari hal-hal yang
lib.u
lib.upositif dari yang kita lakukan
lib.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
igi
digi
/
/
:
p
dalam
htthidup kita.
://d
http
tp
igi
://d
http
ht
Belajarlah menjadi seseorang yang tegar dari hal-hal yang buruk dalam hidup kita.
d/
ac.i
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
/
.id/ (Tintania Ayu)
c.id
a
.
j
.une
b
i
l
i
g
://di
p
t
t
h
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpiii
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
lib.u
h
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ht
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
u
ilib.
dig
tp://
lib.u
lib.u
ac
nej.
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
ht
.id/
lib.u
digi
tp://
http
ac.
nej.
ht
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
ht
ac
nej.
id/
id/
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
PERNYATAAN
http
/
id/ ini:
.id/
.bawah
.idSaya
c
c
c
yang
bertanda
tangan
di
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
nama : Dina Tri Septiningtiyas
dig
://di
://di
p
p
t
t
tp://
t
t
h
NIM : 090210101039h
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
menyatakan dengan sesungguhnya
bahwa karya tulis ilmiah
yang berjudul
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
“Pengembangan Perangkat
Pembelajaran Matematika
.une
.une Berkarakter Berdasarkan
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i
di SMP”
Whole Brain
Pokok Bahasan Bangun
://IX
://di Ruang Sisi Lengkung Kelas
://dTeaching
http
http
http
ht
/
/
/
/
belum pernah diajukan
pada institusi mana .pun,
.idsumbernya,
c id dan bukan karya j.ac.id
c.id
a
a
.
.
j
j
e
jiplakan. Saya bertanggung
isinya sesuai dengan
.une
.unkebenaran
.une jawab atas keabsahanilidan
b
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
sikap ilmiah
http
http
http yang harus dijunjung tinggi.
ht
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
adalah benar-benar hasil karya sendiri, kecuali kutipan yang sudah saya sebutkan
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
Demikian pernyataan ini saya buat dengan sebenarnya, tanpa ada tekanan dan
/
/
/
d/ bersedia mendapat sanksi
c.idakademik jika ternyata j.ac.id
c.iserta
c.idpaksaan dari pihak manaj.pun
a
a
a
.
.
j
j
.une
.une
.une ini tidak benar,
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
dikemudian
hari
pernyataan
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpiv
ac.
nej.
ht
.id/
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.u
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.id/
ac
nej.
http
.id/
.id/
ac
nej.
ht
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
.id/
.u
ac
nej.
h
Dina Tri Septiningtiyas
NIM. 090210101039
h
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
Yang menyatakan,
.id/
lib.u
digi
tp://
u
u
ilib. Jember, 4 Januari 2013 digilib.
/
:/
http
ht
.id/
ac
nej.
ac.
nej.
ac.
nej.
dig
tp://
ht
id/
id/
id/
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.id/
gilib
i
d
/
/
:
Nama
.id/
tp
http
ht
.id/
d/
: 090210101039
ac.i
ac
nej.
ac
nej.
nej.
u
ac.
nej.
i
dig
tp://
lib.u
Drs. Dafik, M.Sc. Ph.D
NIP. 19680802 199303 1 004
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpv
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
Dr. Susanto, M.Pd
NIP. 19630616 198802 1 001
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
.u
.u
ac
nej.
lib.u
lib.u
.id/
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
Dosen Pembimbing II,
id/
.ac.
nej
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
ht
Dosen Pembimbing I,
nej
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
.ac.
id/
ac.
nej.
Disetujui oleh
lib.:u
u
ilib.
dig
tp://
ht
id/
id/
id/
ac.
nej.
lib.u
.u
: Dina Tri Septiningtiyas
.id/
NIM
.id/
Tempat
lib.u 6 September 1990 igilib.u
lib.u dan Tanggal Lahir : Situbondo,
i
i
g
g
i
i
://d
://d
://d
http
http : Pendidikan MIPA / P. Matematika
http
Jurusan/Program
.u
ilib.
ht
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
httpOleh
http
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.id
ac
nej.
ht
.id/
.id/
ac
nej.
SKRIPSI
.id
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ht
untuk menyelesaikan Program Studi Pendidikan Matematika (S1)
dan mencapai
gelar Sarjana Pendidikan /
/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
u
u
u
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
p:// dan memenuhi salah satu
tp://
tp:// guna melengkapi tugas
htsyarat
httakhir
htdiajukan
lib.u
digi
tp://
digi
tp://
gilib
i
d
/
/
:
/
id/ PENGEMBANGAN PERANGKAT
.id/
.idMATEMATIKA
.id/
PEMBELAJARAN
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
BERKARAKTER
.uneBRAIN TEACHING ilib.une
.une BERDASARKAN WHOLE
b
b
i
i
l
l
i
i
ig
BAHASAN BANGUN
SISI LENGKUNG://dig
//dig
://dRUANG
:POKOK
p
p
t
t
t
t
http
h IX SMP
h
KELAS
u
dig
tp://
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
HALAMAN
httpPENGAJUAN
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
lib.u
.un
a
nej.
Prof. Dr. Sunardi, M. Pdid/
ac.
NIP. 19540501 198303
nej. 1 005
.u
http
u
ilib.
dig
tp://
dig
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
nej
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ht
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpvi
http
tp
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
http
http
Prof. Dr. Sunardi, M.Pd
NIP.
id/ 19540501 198303 1 005
ac
nej.
ht
h
.u
http
tp
i
/dig
/
:
p
t
t
nej
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
h
Mengetahui,
Dekan Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan
id/
id/
.ac.
.ac. Universitas Jember
.u
.u
ht
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.id/
.id/
.id/
ac.
nej.
t M. Pd
Arika Indah K., S.hSi.,
NIP. 19760502 200604 2 001
ht
NIP. 19680802 199303 1 004
digi
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
t Dafik, M.Sc. Ph.D
hDrs.
ac
nej.
ht
id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
Anggota II
id/
id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
Dr. Susanto,
M. Pd
.id/
.id/
c
c
a
a
.
.
j
j
NIP. 19630616 198802 1 001
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
://di
://di
p
p
t
t
t
t
h
h
Anggota I
ac.
nej.
ac
nej.
http
http
gilib
i
d
/
/
:
tp
.id/
id/
c.Sekretaris
a
.
j
ne
gilib
i
d
/
/
:
http
ht
h
.u
.u
.u
i
/dig
/
:
p
t
t
h
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
a
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
Ketua nej.ac
ht
t
Tim Penguji
.id/
.id/
u
ilib.
dig
tp://
t
lib.u
ac
nej.
ac
nej.
id/
ac.
nej.
h
h
: 30 Januari 2013
: 07.00 – 08.30 WIB
/
/
: Gedung III Fakultas
c.id Universitas Jember
c.id Keguruan dan Ilmu Pendidikan
i
/dig
/
:
p
t
t
tp
ht
d/
igilib
d
/
/
:
tp
h
gilib
i
d
/
/
:
http
d/
a
nej.
digi
tp://
gilib
i
d
/
/
:
.i
c.i
Skripsi ini telah e
dipertahankan
di depan tim penguji
j.ac
ej.apada:
Hari
ht
Tanggal
Jam
/
Tempat
d
c.i
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
n
lib.u
i
g
i
d
tp:/:/ Rabu
.u
igilib
d
/
/
:
tp
.id/
ac
nej.
HALAMAN
httpPENGESAHAN
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
u
ilib.
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
RINGKASAN
http
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
dig
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
id/
Pengembangan Perangkat
Pembelajaran Matematika
Berkarakter
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ac.
nej.
u
u
Berdasarkan Whole
b.u
iliSisi
ilib.Bahasan Bangun Ruang
ilib. Brain Teaching Pokok
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
:/
:/
Lengkung
ttp:/Setiningtiyas, 090210101039;
http 2013, 76
http Kelas IX SMP; Dina hTri
ht
halaman; Program Studi Pendidikan Matematika Jurusan Pendidikan MIPA Fakultas
Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Jember.
Pembelajaran saat ini adalah pembelajaran yang berbasis berkarakter. Jadi
diharapkan guru harus mampu mengembangkan perangakat pembelajaran yang dapat
menanamkan nilai-nilai karakter pada siswa. Karakter tersebut akan dapat
ditanamkan kepada siswa jika pembelajaran yang dilakukan guru menyenangkan.
Agar pembelajaran menyenangkan, maka dipilih pembelajaran berdasarkan whole
brain teaching yang dapat meningkatkan peran aktif siswa dalam pembelajaran
sehingga pembelajaran tidak hanya terpaku pada guru. Pada materi bangun ruang sisi
lengkung, siswa masih cenderung menghafal unsur-usnurnya. Sehingga dengan
pembelajaran whole brain teaching diharapakan siswa tidak terlalu menghafalkan.
Karena dalam pembelajaran ini, siswa akan melakukan, melihat, dan mengatakan
yang diharapkan dapat mempermudah siswa dalam memahami materi bangun ruang
sisi lengkung dan dapat menanamkan karakter dalam pembelajaran.
Perangkat
pembelajaran
adalah
sekumpulan
sumber
belajar
yang
memungkinkan siswa dan guru dalam melakukan kegiatan pembelajaran (Hobri,
2010:31). Sehingga perangkat pembelajaran matematika berkarakter adalah
sekumpulan sumber belajar matematika ysng memungkinkan atau mendasari siswa
dalam melakukan kegiatan pembelajaran matematika di kelas yang didalamnya
terselip beberapa karakter yang harus dicapai. Perangkat pembelajaran matematika
berkarakter yang dimaksud meliputi silabus, rencana pelaksanaan pembelajaran
(RPP), buku siswa (BS), lembar kerja siswa (LKS), dan tes hasil belajar. Dalam
penyusunan perangkat pembelajaran matematika berkarakter ini dibutuhkan metode
vii
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
yang sesuai untuk dapat mencapai tujuan pembelajaran. Sehingga peneliti
menggunakan metode whole brain teaching.
Proses
pengembangan
yang dilakukan
mengikuti
3
(tiga)
tahapan
pengembangan model pengembangan perangkat pembelajaran Thiagarajan yang
terdiri dari tahap pendefinisian, tahap perancangan, dan tahap pengembangan. Tahap
pendefinisian berisi kegiatan-kegiatan analisis yang bertujuan untuk mendefinisikan
dan menetapkan kebutuhan pembelajaran. Tahap ini meliputi 5 langkah pokok, yaitu
1) analisis awal-akhir; 2) analisis siswa; 3) analisis materi; 4) analisis tugas dan 5)
spesifikasi tujuan pembelajaran. Selanjutnya adalah tahap perencanaan yang
bertujuan menyiapkan prototipe perangkat pembelajaran. Pada tahap ini terdapat
empat kegiatan desain yaitu penyusunan tes, pemilihan media, pemilihan format, dan
desain awal. Tahap selanjutnya adalah tahap pengembangan, tujuan dari tahap ini
adalah menghasilkan draft perangkat pembelajaran yang telah direvisi berdasarkan
masukan dari para ahli dan data yang diperoleh dari uji coba. Kegiatan pada tahap ini
adalah penilaian para ahli dan uji coba lapangan.
Pengembangan perangkat pembelajaran dilakukan dengan memperhatikan 3
aspek kualitas, yakni aspek kevalidan, aspek kepraktisan, dan aspek keefektifan. Dari
hasil uji kevalidan, perangkat pembelajaran matematika berkarakter berdasarkan
whole brain teaching telah mencapai kriteria kevalidan dengan koefisien validitas
untuk silabus sebesar 0,921, koefisien validitas untuk rencana pelaksanaan
pembelajaran (RPP) sebesar 0,949; koefisien validitas buku siswa sebesar 0,924;
koefisien validitas lembar kerja siswa sebesar 0,922; koefisien validitas tes hasil
belajar sebesar 0,892. Kategori validitas untuk kelima perangkat tersebut adalah
sangat tinggi.
Dari hasil uji kepraktisan, diperoleh bahwa persentase aktivitas guru pada
pertemuan pertama sampai pertemuan keempat, berturut-turut adalah 95,83%; 100%;
100%; 100%. Hal ini menunjukkan bahwa perangkat pembelajaran matematika
berkarakter berdasarkan whole brain teaching telah memenuhi kriteria kepraktisan
dan guru mampu mengelola pembelajaran dengan sangat baik.
viii
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
Dari hasil uji efektifitas, perangkat pembelajaran matematika berkakter
berdasarkan whole brain teaching telah memenuhi kriteria keefektifan. Persentase
aktivitas siswa pada pertemuan pertama sampai keempat berturut-turut adalah
91,67%; 85,67%; 96,11%; 95,56%. Hal ini menunjukkan siswa aktif mengikuti
kegiatan pembelajaran matematika berdasarkan whole brain teaching. Dari hasil
pengamatan perilaku berkarakter dan keterampilan sosial siswa diperoleh persentase
pada pertemuan pertama sebesar 89,68%, pertemuan kedua sebesar 99,21%,
pertemuan ketiga sebesar 98,68%, pertemuan keempat sebesar 98,67%. Dengan
demikian persentase perilaku berkarakter dan keterampilan sosial siswa pada
pertemuan pertama termasuk dalam kategori baik, sedangkan pada pertemuan kedua,
ketiga, dan keempat termasuk dalam kategori sangat baik.
Dari analisis tes hasil belajar diperoleh bahwa 97,22% (35 siswa dari 36
siswa) siswa mencapai skor lebih dari 60 dengan kategori sedang, tinggi, dan sangat
tinggi, hal ini menunjukkan siswa mampu memahami materi yang disampaikan guru
dengan menggunakan metode whole brain teaching. Dan dari analisis angket respon
siswa diperoleh bahwa lebih dari atau sama dengan 95,14% siswa memberikan
respon positif terhadap tiap-tiap indikator yang ditanyakan dalam angket respon
siswa, hal ini berarti siswa setuju dengan penerapan pembelajaran matematika
berkarakter berdasarkan whole brain teaching (WBT). Siswa merasa senang dan
berharap bisa diterapkan pada kegiatan berikutnya.
Berdasarkan kriteria-kriteria kualitas perangkat pembelajaran yang telah
terpenuhi, dihasilkan perangkat pembelajaran matematika berkarakter berdasarkan
whole brain teaching pada materi bangun ruang sisi lengkung untuk siswa sekolah
menengah pertama (SMP) kelas IX yang layak dan dapat digunakan oleh guru tingkat
SMP
untuk
melaksanakan
kegiatan
pembelajaran
matematika
berkarakter
berdasarkan whole brain teaching yang terdiri dari silabus, rencana pelaksanaan
pembelajaran (RPP), buku siswa, lembar kerja siswa (LKS), dan tes hasil belajar.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpix
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
PRAKATA
http
ht
id/
id/
id/
.
.
.
Puji syukur ke ehadirat
j.acrahmat dan karunia-Nya nej.ac
j.ac Allah SWT, atas segala
e
n
n
u
u
u
ilib.
ilib.
ilib.
sehingga penulis
/dig
/dig yang berjudul “Pengembangan
/dig dapat menyelesaikan skripsi
ac.
nej.
u
ilib.
ac
nej.
.u
.u
id/
dig
tp://
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ttp:/
ttp:/
ttp:/
ht
h
h Pembelajaran Matematika Berkarakter
Perangkat
Berdasarkan Whole hBrain Teaching
Pokok Bahasan Bangun Ruang /Sisi Lengkung Kelas IX SMP”.
/
/ Skripsi ini disusun
d
d
i
i
.
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
untuk memenuhi salah
strata satu (S1) pada
une
une
unesatu syarat menyelesaikan pendidikan
id/
.ac.
nej
.u
igilib
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
ProgramtpStudi
Jurusan
Pendidikan Matematika
://dan Ilmu
://
:// Pendidikan Matematika,
http
http
ht
d
tp://
ht
Pengetahuan Alam, Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan, Universitas Jember.
/
/
/ lepas dari bantuan berbagai
Penyusunan skripsi ini.idtidak
c.id pihak. Oleh karena j.ac.id
c
a
a
.
.
j
j
ne
ne terima kasih kepada: b.une
itu, penulis menyampaikan
lib.u
li
lib.u
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
i
i
i
/dig
/dig
/dig
:/
:/
1. Bapak
tp:/Rukmini selaku orang tua penulis.
http
htIbu
http Drs. Darmo Asbidin (Alm) dan
tp
ht
2. Dekan Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Jember;
.id/3.
ac
nej.
a
nej.
dan Ilmu Pendidikan
lib.u Universitas Jember;
.u
gilib
i
d
/
/
:
Ketua Jurusan Pendidikanc.Matematika
dan Ilmu Pengetahuan
d/ Fakultas Keguruan
id/
c.iAlam
gi
://di
a
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
4. Ketua
Fakultas Keguruan dan Ilmu
ttp Pendidikan
ttp
ttp Program Studi Pendidikan Matematika
tp
h
h
h
ht
Universitas Jember;
id/5.
ac.
nej.
ac
nej.
ac
nej.
6.
id/
ac.
nej.
u
ilib.
ili
ili
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
:/ ilmu yang
:Matematika
:/ dosen Program Studi Pendidikan
segenap
yang telah memberikan
http
http
http
pengarahan demi
u
b.ini;
b.uterselesaikannya penulisan skripsi
.u
igilib
d
/
/
:
tp
Dosen Pembimbing I dan Dosen
bimbingan dan
.id/
.id/ Pembimbing II yang telah memberikan
ht
bermanfaat;
.id/7.
ac
nej.
.u
ilib
//dig
8.
tp:
/
/
c.id
c.id
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Bapak Heru Wahyudi,
.une
.une SMP Negeri 4 Jemberilyang
.une S.Pd, M.Pd, selaku guru imatematika
b
b
b
i
i
i
l
l
i
g
g
g
//di
telah
memberikan
banyak bimbingan dan
://di
:bantuan.
://di
http
http
http
Kepala SMP Negeri 4 Jember
.id/yang telah memberikan ijin;
ht
Penulis juga menerima segala kritik dan saran dari semua pihak demi
/
/
/
skripsi ini. cAkhirnya
penulis berharap, semoga
.id/
.idkesempurnaan
c.id skripsi ini dapat j.ac.id
a
a
.
.
j
j
.une
.une
.une
bermanfaat.
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
dig
://di
://di
tp://
Jember, 8 Februariht2013
http
http
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
httpx
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.id/
.id/
cPenulis
a
.
j
ne
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ii
HALAMAN MOTO ..................................................................................
iii
a
nej.
HALAMAN PERNYATAAN
ej.a
ej.a ...................................................................
iv
.u
HALAMAN PENGESAHAN ...................................................................
vi
RINGKASAN
............................................................................................
/
/
/
vii
PRAKATA .................................................................................................
.une
.une
x
DAFTAR TABEL .....................................................................................
xiv
.id
j.ac
.id
j.ac
.id
j.ac
une
.id/
ac
nej.
ht
.id/
ac
nej.
lib.u
lib
lib
i
i
i
g
g
g
i
i
i
//d ..............................................................................................
DAFTAR
://d xi
://d
:ISI
http
http
http
tp
ht
/
/
/
/
GAMBAR .................................................................................
xv
.idDAFTAR
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une.............................................................................
DAFTAR LAMPIRAN
xvi
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di 1
://di
://di
p
p
p
t
t
t
BAB 1.
PENDAHULUAN
.......................................................................
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
1.1 Latar Belakang .....................................................................
d/
ac.i
j.
une
ilib.
dig
tp://
ht
u
.un
.un
b
b
i
i
l
l
ilvib.
i
i
g
g
g
i
i
i
HALAMAN
PENGAJUAN
......................................................................
d
d
d
://
://
://
http
http
http
tp:
lib.
i
g
i
://d
/
c.id
/
c.id
id/
ac.
nej.
u
ilib.
ht
ht
ht
HALAMAN
PERSEMBAHAN ...............................................................
/
c.id
ht
Halaman
dig
tp://
d
tp://
d
tp://
ilib
//dig
id/
ac.
nej.
ac.
nej.
.u
.u
HALAMAN JUDUL
igilib
igilib .................................................................................
u
ilib.
dig
tp://
.u
http
id/
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
DAFTAR
http ISI
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
1.4 Tujuan Penelitian .................................................................
5
1.5 Manfaat Penelitian ...............................................................
5
1.6 Spesifikasi
nej
nejProduk ...............................................................
5
u
ilib.
.id/
.u
tp
ilib.
.id/
u
ilib.
2.2.3 Tujuan Pendidikan Karakter .........................................
12
d/
d/
2.2.4 Nilai-Nilai
ac.i
ac.iKarakter untuk Siswa .................................
13
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
http
id/
ac.
nej.
ht
.id/
gilib
i
d
/
/
:
httpxi
http
id/
nej.
.u
.u
.u
ac.
nej.
ac
nej.
9
/
c.id
c.
c.
a
a
a
.
.
.
j
j
j
2.2.1bPengertian
Pendidikan Karakterb...................................
9b.une
.une
.une
i
i
l
l
l
i
i
i
g i
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
12
http
http Karakter di Sekolah ..........
http 2.2.2 Prinsip-Prinsip Pendidikan
ac
nej.
tp
ht
2.2 Pendidikan Berbasis
id/
id/ Karakter ...........................................
.id/
gilib
i
d
/
/
:
u
id/
.ac.
BAB 2. TINJAUAN
PUSTAKA ..............................................................
/dig 7
/dig
/dig
/
/
/
:
:
:
p
p
p
t
t
t
ht
ht
ht
2.1 Pembelajaran Matematika di SMP ....................................
7
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
1
.id/
.id/
.id/ ...............................................................
c
c
c
1.2 Rumusan Masalah
4
a
a
a
.
.
.
j
j
j
une
une
une
.
.
.
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
1.3 dBatasan
Masalah ..................................................................
g4
g
g
://di
://di
:// i
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
id/
.ac.
ht
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
d/
ac.i
j.
une
ilib.
dig
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
gilib
i
d
/
/
:
18
20
2.4.3 Respon dan Minat Siswa Terhadap Pembelajaran .......
22
/
/
2.4.4 Perangkat .Pembelajaran
...............................................
c.id
c id
a
a
.
.
j
j
ne
ne
2.5 Model
lib.uPembelajaran Whole
lib.uPengembangan Perangkat
22
ht
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
gi
://di
ht
.id/
c
ej
ej Siswa .............................................................
2.4.1 Aktivitas
20 unej.a
n
n
u
u
.
.
.
ilib
ig21
igilib
igilibAktivitas Guru ..............................................................
d
d
d
/
/
/
2.4.2
/
/
/
:
:
:
http
http
http
http
http
http Brain Teaching .....................................................................
28
2.6 Materi Bangun Ruang Sisi Lengkung ................................
30
ht
/
/
/
2.7 Keterkaitanj.aAntara
Whole Brain j.ac.id
c.id
c.id Bangun Ruang Sisij.aLengkung,
.une
.une
.uneDan Karakter ......................................................
b
b
b
i
i
i
l
l
l
Teaching,
33
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h METODE PENELITIAN ...........................................................
BAB 3.
34
tp://
d/
ac.i
nej.
u
3.1 Jenis Penelitian .....................................................................
3.4 Rancangan Penelitian ..........................................................
36
3.5 Instrumen Penelitian
d/
d/ ...........................................................
41
c.i
ej.a
c.i
ej.a
3.5.3
.id/
ac
nej.
.u
http
d/
ac.i
ej.
n
lib.u
i
g
i
d
Angket ........................................................................
42
/
/
3.5.4 Tes Hasil
Belajar
........................................................
c.id
c.id
43
tp://
id/
ac.
nej.
a
nej.
u
3.5.5
ilib. Lembar
g
://di
tp
.id/
ht
h
h
h
ht
ac
nej.
n
3.5.1 .u
Lembar
Validasi .........................................................
42 .u
.un
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
g
i ilib
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
3.5.2
Lembar
Observasi
(Pengamat)
...................................
41
ttp
ttp
ttp
.un
.u
Perilaku
gilib
i
d
/
/
:
Pengamatan
a
nej.
Berkarakter
3.5.5 Lembar Psikomtor Siswa ...........................................
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
dan
Keterampilan Sosial
http
http...................................................
ht
44
44
/
/
/
c.id
c.id
c.id
3.6 Teknik Pengumpulan
Data .................................................
44
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h xii
h
id/
ac.
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
.
3.2 Tempat n
dan
34 nej.ac
j.
j. Subjek Uji Coba .............................................
e
e
n
u
u
u
ilib.
ilib.
ilib. Operasional ............................................................
g
g
g
i
i
i
3.3
Definisi
35
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http
d/
tp:
34
d/
ac.i
d/
ac.i
c.i
ej.a
gilib
i
d
/
/
:
id
.ac.
gi
://di
ej.
ilib
//dig
2.3.3 Gerakan dalam pembelajaran Whole Brain Teaching ..
d/
ac.i
n
lib.u
i
g
i
d
ilib.
16
id
.ac.
.u
dig
tp://
2.3.1 Pengertian Pembelajaran Whole Brain Teaching .........
2.4 Faktor-Faktor yang
/
/ Mempengaruhi Proses Pembelajaran
.id/
tp
ht
15
.id/
.id/
.id/
c
c
c
2.3.2 Teknik
Menggunakan
Whole
Brain
Teaching
dalam
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g17
g
g Pembelajaran ................................................................
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
p Whole Brain Teaching..........................................................
http
http
htt2.3
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
tp
ht
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
p Teknik Analisis Data ...........................................................
http
http
htt3.7
46
3.8 Kriteria Kualitas Perangkat Pembelajaran ......................
51
ht
/
.id/
.id/
.id/
.idBAB
c
c
c
c
4.
PEMBAHASAN
..........................................................................
52
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g Pembelajaran ............. //dig52
g
4.1/dProses
Pengembangan Perangkat
dig
:
://di
:/ i
p
p
t
t
tp://
t
t
http
h .....................................................
h
4.1.1 Tahap Pendefinisian
52
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
62
4.4 Pembahasan ..........................................................................
.id/
.id/
68
ac
nej.
gi
://di
tp
.u
5.2 Saran .....................................................................................
73
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxiii
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
tp
lib.u
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
h
.id/
.u
ht
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
ht
id/
lib.u
lib.u
ac
nej.
http
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
.u
ht
.id/
lib.u
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
u
ilib.
dig
tp://
ht
gilib
i
d
/
/
:
ht
id/
id/
u
digi
tp://
.id/
72 .u
72
ac.
nej.
ht
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
p Kesimpulan ...........................................................................
http
http
htt5.1
id/
ilib.
gi
://di
/
/
5.1 DAFTAR PUSTAKA
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
.une
.une
b
b
i
i
l
l
DAFTAR PUSTAKA
i
i
g
g
://di
://di
p
p
t
t
t
t
h
h
LAMPIRAN
tp
dig
tp://
ac
nej.
d/
ac.i
nej.
gilib
i
d
/
/
:
4.3 Analisa Data .........................................................................
.id/
c
ej
ej Pengembangan...................................................
4.1.3 Tahap
59 unej.a
n
n
u
u
.
.
.
b
ilib
ig60
igili.....................................
igilib
d
d
d
/
/
/
4.2
Pelaksanaan
Proses
Pembelajaran
/
/
/
:
:
:
http
http
http
BAB 5. KESIMPULAN
lib.u
lib.u DAN SARAN ....................................................
.u
gilib
i
d
/
/
:
55
id
.ac.
id
.ac.
.id/
ac
nej.
4.1.2 Tahap Perancangan
.......................................................
/
/
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
.u
ilib
//dig
ht
ht
Halaman
/
c.id
/
c.id
3.2 Kategori InterpretasieKoefisien
Validitas..............................................
j.a
ej.a
46
3.4 Kategori koefisien korelasi ...................................................................
49
4.1
pembelajaran .................................
/
/
/ Kisi-kisi karakter dalam perangkat
55
4.2 Saran Drs. Didik.uSugeng
ne P, M.S ...........................................................
.une
59
4.4 Jadwal Pelakasanaan Proses pembelajaran ...........................................
60
.id/
ac
nej.
u
.un
.un
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
g
g
g
i
i
i
3.3 Kategori//dpenilaian
aktivitas...................................................................
48
d
d
://
://
:
http
http
http
tp:
une
.id
j.ac
.id
j.ac
.id
j.ac
lib.
i
g
i
://d
ac.
nej.
u
ilib.
ht
/
c.id
id/
dig
tp://
d
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
.u
DAFTAR TABEL
igilib
u
ilib.
dig
tp://
a
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
.id/
ac
nej.
lib.u
lib
lib
i
i
i
g
g
g
i
i
i
4.3 SarantpHeru
://d 59
://d
://d Wahyudi, S.Pd, M.Pd .........................................................
http
http
ht
tp
ht
/
/
/
/ Derajat validitas Perangkat.idPembelajaran
.............................................
62
.id4.5
c.id
c.id
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
.une
.u
.une Guru Dalam Mengelola
4.6 Persentase Kemampuan
Pembelajaran
...........
63
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di 64
://di
://diAktivitas Siswa....................................................................
p
p
p
t
t
t
4.7 Persentase
t
t
t
h
h
h
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
4.8 Persentase Siswa Yang Memberi Respon Positif .................................
65
/
.id/
.id/
.id/
.id4.9
c
c
c
c
Validitas
Tes
Hasil
Belajar....................................................................
66
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
une
une
une
.
.
.
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
4.10 Persentase
Sosial Siswa ...... dig67
g
gPerilaku Berkarakter Dan Keterampilan
dig
://
://di
://di
p
p
t
t
tp://
t
t
http
h
h
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxiv
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
digi
tp://
ac
nej.
ht
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
2.1
4.11 Gesture bangun ruang sisi /lengkung ....................................................
/
68
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
.id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxv
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
tp
ac
nej.
lib.u
lib.u
ac
nej.
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
ht
.id/
lib.u
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
http
id/
u
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
.u
http
.id/
.u
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
tp
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
id
.ac.
id
.ac.
http
gilib
i
d
/
/
:
ttp:/
41
tp
digi
tp://
ac.
nej.
ttp:/
ttp:/
.u
ilib.
id/
Halaman ej.ac.
n
ib.u psiko sosial........... ig11
lib.u
lproses
lib.u dalam konteks totalitas
i
i
i
g
g
Kohorensi
karakter
i
i
/d
/d
/d
.id/
dig
tp://
ht
id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
c
ej
ej sebelumnya ....................................................
4.12 Gesture pada penelitian
69 unej.a
n
n
u
u
.
.
.
igilib
igilib
igilib
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
nej
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
DAFTAR
http GAMBAR
id/
.ac.
lib.u
ac
nej.
.u
.u
h
h
Diagram
alur prosedur penelitianh..........................................................
3.1
digi
tp://
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
DAFTAR
httpLAMPIRAN
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
Halaman
.id/
c
a
.
j
A. Matriks Penelitian
77 lib.une
lib.u
lib.u ................................................................................
id/
id/
ac.
nej.
ac.
nej.
igi
igi
igi
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
B.htProduk
Pengembangan Perangkat
tp
http 78
httpPembelajaran .................................
ht
B.1 Silabus ........................................................................................... 79
.id/
ac
nej.
nej
nej
.
.
ib. ....................................................................................
B.3 Buku
142
igilib
igilib
igilSiswa
/d
ttp:/
/d
ttp:/
/d
ttp:/
ac
nej.
u
u
u
lib.u
digi
tp://
.id/
id/
id/
B.2 Rencana Pelaksanaan
95
.ac.
.ac. Pembelajaran (RPP) ...................................
ht
h
hB.4 Lembar Kerja Siswa (LKS)h...........................................................
143
B.5 Tes Hasil Belajar ........................................................................... 205
/
/
/
/
c.id
c.id
c.id
c.id C. Instrumen Penelitian.............................................................................
a
a
a
a
.
.
.
.
220
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
C.1:/Instrumen
Validasi Silabus ............................................................
dig
dig
/dig
://221
://di
tp://
http
http
http
C.2 Instrumen Validasi Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) .... 224
/
.id
j.ac
une
.
gilib
i
d
/
/
:
tp
ht
C.3 Instrumen Validasi dBuku
227
/ Siswa ....................................................
d/
/
c.id
c.i
c.i
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
C.4 Instrumen
Lembar Kerja Siswa .(LKS)
une ............................ 229 lib.une
.unValidasi
b
b
i
i
l
l
i
i
digi
dig ............................................
dig
/
/
/
/
/
/
:
:
:
C.5
Instrumen
Validasi
Tes
Hasil
Belajar
231
p
p
p
htt
htt
htt
ht
C.6 Lembar Pengamatan Aktivitas Guru ............................................. 233
id/
ac.
nej.
ac.
nej.
a
nej.
a
nej.
u
u
C.8 Lembar
237 ilib.u
ilib.
ilib.Pengamatan Karakter Siswa .............................................
u
ilib.
dig
tp://
id/
/
/
C.7 Lembar Pengamatan
235
c.id
c.id Aktivitas Siswa ............................................
//dig
//dig
//dig
:
:
:
p
p
p
t
t
t
t
t
t
242
h
h
hC.9 Angket Respon Siswa ....................................................................
ht
C.10 Lembar Pengamatan Pasikomotor ............................................... 244
/
/
/
.id/Validasi ........................................................
c.id
c.id
cdan
c.id D. Hasil Penilaian Ahli
247
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
D.1
Penilaian
Silabus
...........................................................................
248
g
g
g
g
di
/di
://di
://di
tp://
ttp:/Penilaian Rencana Pelaksanaan
http 257
http Pembelajaran (RPP) ...................
hD.2
id/
.ac.
nej
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
D.3 Penilaian Buku Siswa .................................................................... 266
.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
D.4 Penilaian Lembar
Kerja Siswa (LKS) ...........................................
272
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
dig
D.5:/Penilaian
Tes Hasil Belajar ...........................................................
/dig
://278
://di
http
http
http
E. Analisis Hasil Penilaian Ahli dan Validasi .......................................... 284
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxvi
http
tp
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
ht
.id/
E.1 Analisis Validasi Silabus
285
.id/
.id/ ...............................................................
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
id/
ac.
nej.
ht
id/
ac.
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp 286
ttp
ttp Analisis Validasi Rencana hPelaksanaan
Pembelajaran (RPP)
ht.......
hE.2
tp
d/
ac.i
nej.
.u
igilib
d
/
/
:
tp
ht
E.3 Analisis Validasi Buku Siswa ........................................................ 287
id/
id/
id/
.
c.
E.4 Analisis Validasi
288
j.ac
ej.a Lembar Kerja Siswa (LKS)e...............................
.un
.un
ac.
nej.
.u
lib
ilib
gilib
E.5 Analisis
digi
/289
/di...............................................
/dig Validasi Tes Hasil Belajar
ttp:/
ttp:/
ttp:/
ht
h
h
F. hAnalisis Tes Hasil Belajar ....................................................................
290
ht
/
/
/
302
.id/ H. Analisis Hasil Uji .Coba
c.id
c.id
c.id........................................................................
a
a
a
.
.
j
j
j
e
ne
H.1 Penilaian
Guru ...............................................................
303 lib.un
.une
.uAktivitas
b
b
i
i
l
l
i
i
i
g
g
/dig
://di
://di
ttp:/Penilaian Aktivitas Siswa ..............................................................
http 304
http
hH.2
ht
nej
lib.u
digi
tp://
G. Hasil Pengamatan Uji Coba
292
/
/ .................................................................
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
G.1 Hasil Pengamatan
Aktivitas Guru .................................................
293
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i
di
/di Pengamatan Aktivitas Siswa
G.2:/Hasil
://295
://d................................................
http
http
http
id/
.ac.
G.3 Hasil Pengamatan Aktivitas Berkarakter Siswa ............................ 297
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
H.3 Penilaian Aktivitas Berkarakter Siswa .......................................... 306
/
/
/
id/ .................................................................
308
c.id
c.id
c.Siswa
c.id I. Hasil Angket Respon
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
ne
.une
.une
.u
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
J.
Rekapitulasi
Hasil
Angket
Respon
Siswa
............................................
314
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
K.hRekapitulasi Penilaian LKS .................................................................
316
L. Hasil Uji Coba LKS ............................................................................. 317
.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
M. Hasil Uji CobanTHB
329
j
j
j .............................................................................
.une
.une
.u e
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
ig
N. Daftar
.................................
dig
://335
://dPenelitian
://diNama Validator dan Observer
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
ht
337
/
d/ P. Surat Ijin Penelitian ..............................................................................
id/
id/
.
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne Kelas IX A SMPN 4 Jember
Q. Daftar Nama.uSiswa
.une................................ 338 ilib.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
i
dig
di
/339
/Penelitian
/
/
:
:
://dKeterangan
R. tSurat
Sudah Melakukan
...................................
p
p
p
t
t
t
ht
ht
h
ht
d/
ac.i
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
O. Surat Pengajuan Judul ...