KAJIAN YURIDIS PUTUSAN MAHKAMAH KONSTITUSI NOMOR 41/PHPU.D-VI/2008 TENTANG PENYELESAIAN PERSELISIHAN HASIL PEMILIHAN GUBERNUR JAWA TIMUR
0
0
0
0
0
0
1 234250678494
032 452502840
720
20
7
7
2507752501 83202142
01
22250
82
0 5787
0759257592505 800
2 750
0
5
25 032 45250
420
52 201 8320
0 0 !"# !02$ $08%&'("04 ) %05)# )*0++0
1 ,,--./0
0
0
01234356789:14;882??D ?A:85@ ;CBD<
E8/80/
06
67067
806
80
8
096980/
0(80
8067
880
6
6076
305
8
096980/
06
9
0
096'08
8
0/
'0
78
780/
'080 6987
698708980
9
80568
80F569670 8/
0 87G
'0!$$,0 2 H30
I67 89:9;@ ="?@2A:%* B$%$2=6.B%/2"#$%&%2@#()%CF2
%3%/%82H2
:%* B$%$2.6.B%/2,#$%&%2'#()%2%3%/%82.+%,+2D#(/B$3+$&%$2E%&B2,#$%&%2
'#()%23%/%*2E#$,+'2.%$,+$%$2E#(+D%2+%$&2.#E%&%B2D#$&&%$,B2.#E%&B%$2
3%$2D#$&8%.B/%$20%$&28B/%$&2%,%+2E#('+(%$&23%$2D#/%0%$%$2.#E%&%B2
%'BE%,2D#(B.,BI%2%,%+2'#%3%%$20%$&23B%/%*B26/#82,#$%&%2'#()%2E#(+D%2
'#J#/%'%%$2'#()%F2.%'B,F28%*B/F2E#(.%/B$F28%(B2,+%23%$2*#$B$&&%/23+$B%G2
5
2
< #$+(+,2=#$,%$62@#(,6$#&6(62A3%/%*2;.0%3B2111KH1LCF22:%*B$%$2.6.B%/2
3%D%,23B%(,B'%$2.#J%(%2/+%.23%$2.#*DB,G2-#$(,B%$2)%*B$%$2.6.B%/2.#J%(%2/+%.2
* #/BD+,B2E#(E%&%B2+.%8%20%$&23%D%,23B/%'+'%$26/#82*%.0%(%'%,23%$2D#*#(B$,%8G222
2.%8%4+.%8%2,#(.#E+,23B'#/6*D6''%$23%/%*2#*D%,2'#&B%,%$2+.%8%2+,%* %20%B,+2H2
0GM2.%8%4+.%8%20%$&2E#(+D%2D#$J#&%8%$23%$2D#$*E%$&%$20%B,+2
+.%8%4+.%8%23B2EB3%$&2'#.#8%,%$F2'#%&%* %%$F2'#/+%(&%2E#(#$J%$%F2
D#$3B3B'%$F2 E%$,+%$2 8+'+*F2 3%/$2 /%B$4/%B$2 0%$&2 3%D%,2
3B'#/6* D6''%$23%/%*2D#/%0%$%$2.6.B%/2ANOPQRSTNUVWQPUCX2
1GM2.%8%4+.%8%20%$&2E#(+D%2D#* +/B8%$23%$2D#$0#*E+8%$F2.#D#(,B2
E%$,+%$2+$,+'2E#$J%$%2%/%*F2/%$)+,2+.B%F20%,B*2DB%,+F2D#$3#(B,%2
J%J%,23%$2E#(E%&%B2'#,+$%%$20%$&23%D%,23B.#E+,2.#E%&%B2E%$,+%$2
.6.B%/2ANOPQRSTRNNQNYRZPUCX2
7GM2.%8%4+.%8%20%$&2E#(+D%2D#* EB$%%$F23%/%*2E#$,+'2D#(E%B'%$2&B[BF2
D#(+*%8%$F2 ,(%$.* B&(%.BF2 '6D#(%.B2 3%$2 /%B$4/%B$2 0%$&2 3%D%,2
3B'%,#&6(B'%$2.#E%&%B2.%(%$%2.6.B%/2ANOPQRSTQZ\VRTNYV]PY]VUCX2
^GM2.%8%4+.%8%23B2EB3%$&2D#(/B$3+$&%$2'#,#$%&%'#()%%$20%$&2'8+.+.2
3B,+)+'%$2+$,+'2* %.0%(%'%,2,#$%&%2'#()%20%$&2*#(+D%'%$2B$,B2
,#$%&%2D#*E%$&+$%$23%$2.#/%/+2*#$&8%3%DB2(#.B'64(#.B'62.6.B%/2
#'6$6*B.F23B&6/6$&'%$23%/%*2%.+(%$.B2.6.B%/2ANOPQRSTQZN]VRZPUCG2
012
001 1
23453678941
9 84941
891396913 871999139969419451
87368918916199 1916181961399944917891
39941 336
994491
981 34
9841 3978941 34997941
!"#$%199 1916138945941949196349199941
89613349491&'9 1(
3
10)*+,0-./1
1
111123453678941
984941
89183 9941
317349591981(3736968971
03436911#"2 234!"#$5 2#1&'((6/1&99169810)*.,7)/1
9891,1
09 84941
89199718967894139598136844594194518368941
31 996997195819455
7999455
79491471638
9638
:8;1
97913687889936878891736734713459417
9413
9145841
471345849681736
9849136878899368788917363719451
997134598979418945491979176449139589413961
345989419414713368941399494138194 34671'9 1(
97691&7??*,707/10984941
89183647941471
734959136
9 B/199419918814359691&@A> C/13699941 88198451&2> 6/1
3698199941941369994136
694594=10984941
891395981969491
4713368941136844594199619581734959136
91941396594491471
34597981688
9688
13
4
819791
891945178 19914594136
91
36791336894137349459419581734959136
9220>2P2
2
012 2
34567897
7
82222222
2 2 !!"2 2 2 2
22222 22
22#422
2
$%&%$'()*+,-()*+,'.)/ 010,2*'3 040*52*'6 )782'
9 2222222!22
:!42 ; 2 2 ; 2 0??@A0B@C"2 2
2222222A'
0459 2222 2
9 222 222 222
2222222222
222242D222222
E2222!222A2
45 EF22 2G!42
45EF2 22222222
42
G45 EF2242
45D22222 2 "2!22
222#22222
2242
45 D2F22222#222
#22222F"2222
!2"2222222
2
B459 222!222
; 2!"2E2222"222
222!22 2222
2242H22222
!2222:222222
22F2242=!2222
222222 22
42=222 22222
422
2
2
2
012 2
3 45676829
20
2
82025
55
524845
47
52
5
52
454
2
22
2
52 45
5
2 45 5
2 4!
7
2
72
8
62
4
6
52
5!
52
524
5226762
8
62
5"8
2
46
7
5
2
2
524 6626762
8
62
5"8
246
7
5
265862
4
6
52476
8
52
52478458
5
5245
5265
565
52
8
62
476
8
52
6
2
! 3
528
24
726
24
5
2485
#8
284
82
$
862
%
2 4 472 447
52
52 !662 4
2 447
2
52
45
55
2
7
52
2447
52
52
6
55
2
4 %
2
8
62!662454
52&
8
247
2
52
7
8
52
& 3 44758
52447
2658624
6
526
862447
52
528
2
46
245
5244
8
5247
22
2
'94 686
52665
5247
2"42
2
522
3 45676823
56
52(45652)0*0+0,294686
52665
5247
2"42
9456
2 ""5
5245
28
2""5
52
8622
5
52
5247665
52
8
62
52 44
82
27
2447
2
52
52
5247665
5245
5285
2
62447
2
!
5
52
524745
5245
52
55
2476
52
785
24 2
4
565
52
55
2476
52
-294686
52665
5247
2"4245
52
94686
52665
5247
2"4245
52
24686
52665
5247
2
5247
7
5247 58
52
5247
568
52)3
5#.676,2
52
686
52"4245
5247
7
52
5245852
5245852
52
52454
26
2
745
2476
524
527
2
8
62
4
524 ""52
8
62476
524
52447
52
52
6
52
44
5276
2&
85
24 5
2
265862 4686
52665
5247
2
94686
52665
5247
2
52
6
52"4245
52
8
247 58
52
2
528
24476
5252
729
5 8
294544
529474
52
947676
52/
47
2)9-/,2
8
629
5 8
294544
529474
52947676
52
96
82)9-9,2
0
0
2
0
0
0
0
0
1 234250678494
032 452502840
720
20
7
7
2507752501 83202142
01
22250
82
0 5787
0759257592505 800
2 750
0
5
25 032 45250
420
52 201 8320
0 0 !"# !02$ $08%&'("04 ) %05)# )*0++0
1 ,,--./0
0
0
01234356789:14;882??D ?A:85@ ;CBD<
E8/80/
06
67067
806
80
8
096980/
0(80
8067
880
6
6076
305
8
096980/
06
9
0
096'08
8
0/
'0
78
780/
'080 6987
698708980
9
80568
80F569670 8/
0 87G
'0!$$,0 2 H30
I67 89:9;@ ="?@2A:%* B$%$2=6.B%/2"#$%&%2@#()%CF2
%3%/%82H2
:%* B$%$2.6.B%/2,#$%&%2'#()%2%3%/%82.+%,+2D#(/B$3+$&%$2E%&B2,#$%&%2
'#()%23%/%*2E#$,+'2.%$,+$%$2E#(+D%2+%$&2.#E%&%B2D#$&&%$,B2.#E%&B%$2
3%$2D#$&8%.B/%$20%$&28B/%$&2%,%+2E#('+(%$&23%$2D#/%0%$%$2.#E%&%B2
%'BE%,2D#(B.,BI%2%,%+2'#%3%%$20%$&23B%/%*B26/#82,#$%&%2'#()%2E#(+D%2
'#J#/%'%%$2'#()%F2.%'B,F28%*B/F2E#(.%/B$F28%(B2,+%23%$2*#$B$&&%/23+$B%G2
5
2
< #$+(+,2=#$,%$62@#(,6$#&6(62A3%/%*2;.0%3B2111KH1LCF22:%*B$%$2.6.B%/2
3%D%,23B%(,B'%$2.#J%(%2/+%.23%$2.#*DB,G2-#$(,B%$2)%*B$%$2.6.B%/2.#J%(%2/+%.2
* #/BD+,B2E#(E%&%B2+.%8%20%$&23%D%,23B/%'+'%$26/#82*%.0%(%'%,23%$2D#*#(B$,%8G222
2.%8%4+.%8%2,#(.#E+,23B'#/6*D6''%$23%/%*2#*D%,2'#&B%,%$2+.%8%2+,%* %20%B,+2H2
0GM2.%8%4+.%8%20%$&2E#(+D%2D#$J#&%8%$23%$2D#$*E%$&%$20%B,+2
+.%8%4+.%8%23B2EB3%$&2'#.#8%,%$F2'#%&%* %%$F2'#/+%(&%2E#(#$J%$%F2
D#$3B3B'%$F2 E%$,+%$2 8+'+*F2 3%/$2 /%B$4/%B$2 0%$&2 3%D%,2
3B'#/6* D6''%$23%/%*2D#/%0%$%$2.6.B%/2ANOPQRSTNUVWQPUCX2
1GM2.%8%4+.%8%20%$&2E#(+D%2D#* +/B8%$23%$2D#$0#*E+8%$F2.#D#(,B2
E%$,+%$2+$,+'2E#$J%$%2%/%*F2/%$)+,2+.B%F20%,B*2DB%,+F2D#$3#(B,%2
J%J%,23%$2E#(E%&%B2'#,+$%%$20%$&23%D%,23B.#E+,2.#E%&%B2E%$,+%$2
.6.B%/2ANOPQRSTRNNQNYRZPUCX2
7GM2.%8%4+.%8%20%$&2E#(+D%2D#* EB$%%$F23%/%*2E#$,+'2D#(E%B'%$2&B[BF2
D#(+*%8%$F2 ,(%$.* B&(%.BF2 '6D#(%.B2 3%$2 /%B$4/%B$2 0%$&2 3%D%,2
3B'%,#&6(B'%$2.#E%&%B2.%(%$%2.6.B%/2ANOPQRSTQZ\VRTNYV]PY]VUCX2
^GM2.%8%4+.%8%23B2EB3%$&2D#(/B$3+$&%$2'#,#$%&%'#()%%$20%$&2'8+.+.2
3B,+)+'%$2+$,+'2* %.0%(%'%,2,#$%&%2'#()%20%$&2*#(+D%'%$2B$,B2
,#$%&%2D#*E%$&+$%$23%$2.#/%/+2*#$&8%3%DB2(#.B'64(#.B'62.6.B%/2
#'6$6*B.F23B&6/6$&'%$23%/%*2%.+(%$.B2.6.B%/2ANOPQRSTQZN]VRZPUCG2
012
001 1
23453678941
9 84941
891396913 871999139969419451
87368918916199 1916181961399944917891
39941 336
994491
981 34
9841 3978941 34997941
!"#$%199 1916138945941949196349199941
89613349491&'9 1(
3
10)*+,0-./1
1
111123453678941
984941
89183 9941
317349591981(3736968971
03436911#"2 234!"#$5 2#1&'((6/1&99169810)*.,7)/1
9891,1
09 84941
89199718967894139598136844594194518368941
31 996997195819455
7999455
79491471638
9638
:8;1
97913687889936878891736734713459417
9413
9145841
471345849681736
9849136878899368788917363719451
997134598979418945491979176449139589413961
345989419414713368941399494138194 34671'9 1(
97691&7??*,707/10984941
89183647941471
734959136
9 B/199419918814359691&@A> C/13699941 88198451&2> 6/1
3698199941941369994136
694594=10984941
891395981969491
4713368941136844594199619581734959136
91941396594491471
34597981688
9688
13
4
819791
891945178 19914594136
91
36791336894137349459419581734959136
9220>2P2
2
012 2
34567897
7
82222222
2 2 !!"2 2 2 2
22222 22
22#422
2
$%&%$'()*+,-()*+,'.)/ 010,2*'3 040*52*'6 )782'
9 2222222!22
:!42 ; 2 2 ; 2 0??@A0B@C"2 2
2222222A'
0459 2222 2
9 222 222 222
2222222222
222242D222222
E2222!222A2
45 EF22 2G!42
45EF2 22222222
42
G45 EF2242
45D22222 2 "2!22
222#22222
2242
45 D2F22222#222
#22222F"2222
!2"2222222
2
B459 222!222
; 2!"2E2222"222
222!22 2222
2242H22222
!2222:222222
22F2242=!2222
222222 22
42=222 22222
422
2
2
2
012 2
3 45676829
20
2
82025
55
524845
47
52
5
52
454
2
22
2
52 45
5
2 45 5
2 4!
7
2
72
8
62
4
6
52
5!
52
524
5226762
8
62
5"8
2
46
7
5
2
2
524 6626762
8
62
5"8
246
7
5
265862
4
6
52476
8
52
52478458
5
5245
5265
565
52
8
62
476
8
52
6
2
! 3
528
24
726
24
5
2485
#8
284
82
$
862
%
2 4 472 447
52
52 !662 4
2 447
2
52
45
55
2
7
52
2447
52
52
6
55
2
4 %
2
8
62!662454
52&
8
247
2
52
7
8
52
& 3 44758
52447
2658624
6
526
862447
52
528
2
46
245
5244
8
5247
22
2
'94 686
52665
5247
2"42
2
522
3 45676823
56
52(45652)0*0+0,294686
52665
5247
2"42
9456
2 ""5
5245
28
2""5
52
8622
5
52
5247665
52
8
62
52 44
82
27
2447
2
52
52
5247665
5245
5285
2
62447
2
!
5
52
524745
5245
52
55
2476
52
785
24 2
4
565
52
55
2476
52
-294686
52665
5247
2"4245
52
94686
52665
5247
2"4245
52
24686
52665
5247
2
5247
7
5247 58
52
5247
568
52)3
5#.676,2
52
686
52"4245
5247
7
52
5245852
5245852
52
52454
26
2
745
2476
524
527
2
8
62
4
524 ""52
8
62476
524
52447
52
52
6
52
44
5276
2&
85
24 5
2
265862 4686
52665
5247
2
94686
52665
5247
2
52
6
52"4245
52
8
247 58
52
2
528
24476
5252
729
5 8
294544
529474
52
947676
52/
47
2)9-/,2
8
629
5 8
294544
529474
52947676
52
96
82)9-9,2
0
0
2