26
Pamekar Diajar BASA SUNDA
Pikeun Murid SDMI Kelas V
Hidep sapopoé sok nulis maké huruf Latén. Réa rupana huruf atawa aksara téh. Ari hidep kungsi nempo huruf atawa aksara naon
waé? Kungsi henteu nempo aksara Jawa, Cina, Jepang, atawa aksara India? Urang Sunda ogé boga aksara sorangan. Disebutna aksara
Sunda.
A. Nengetan Aksara Sunda
Ieu di handap aya tulisan ku aksara Latén. Ari handapeunana aya tulisan ku aksara Sunda. Geura ku hidep pék ilo baca dina jero
haté, tuluy tengetan wangunna 1.
Bapa mawa
kalapa
bp mw klp
2. ema
ngala cai
Em Gl
cI
3. Jaja baraya
Nana
jj bry nn
4. Dudung mulung
dukuh
duduN mulu dukHu
5. Dédé
méré lélé
[b[p Ç [w Ê [l
Nu bieu dibaca ku hidep téh aksara Latén jeung aksara Sunda. Tangtu keur hidep mah asing kénéh. Ngarah bisa, hidep kudu leukeun
heula niténan wangun aksarana.
27
Pamekar Diajar BASA SUNDA
Pikeun Murid SDMI Kelas V
B. Mikawanoh Aksara Sunda
1. Aksara Swara Vokal
Aya tujuh siki aksara swara atawa vokal téh. Cara nulisna ti kénca ka katuhu, tuluy ka handap, luyu jeung gurat beureum
Pék ku hidep kandelan aksara swara ieu di handap
1. aa =
aa
5. oo =
OO
2. ii =
II
6. ee =
EE
3. uu =
UU
7. eueu =
}}
4. éé =
{{
Ari hidep hayang bisa nulis askara Sunda?
Ari macana hayang bisa deuih? Hadéna mah kudu bisa. Ari
sababna aksara Sunda téh banda basa jeung budaya Sunda.
u e
eu
28
Pamekar Diajar BASA SUNDA
Pikeun Murid SDMI Kelas V
Pék ku hidep salin kana aksara Sunda
1. ai =
2. au =
3. aé =
4. ua =
5. oé =
6. oi =
7. oa =
8. ia =
9. ieu = 10. io
=
2. Aksara Ngalagena
Aksara ngalagena téh mangrupa aksara konsonan anu ditungtungan ku sora a. Jadi, aksara konsonan k dibarengan sora
a, ucapanana jadi ka. Cara nulisna luyu jeung gurat beureum
ka ga
nga ca
ja nya
ta da
na pa
ba ma
29
Pamekar Diajar BASA SUNDA
Pikeun Murid SDMI Kelas V
Pék ku hidep kandelan aksara ngalagena ieu di handap
ka =
k
ga =
g
nga =
G
ca =
c
ja =
j
nya =
J
ta =
t
da =
d
na =
n
pa =
p
ba =
b
ma =
m
ya =
y
ra =
r
la =
l
wa =
w
` sa =
s
ha =
h
Pék ku hidep salin kana aksara Sunda
1. kana = 2. kaca =
3. gada = 4. ngala =
5. jaya = 6. pala =
ya ra
la wa
sa ha
fa qa
va xa
za
30
Pamekar Diajar BASA SUNDA
Pikeun Murid SDMI Kelas V
7. jawa = 8. maha =
9. mawa =
10. nyata = 11. nyaba =
12. tanya = 13. tapa =
14. tara = 15. taya =
16. balaka = 17. calana =
18. barata = 19. jajaka =
20. jayana =
3. Angka
Angka dasar ti 0 nepi ka 9 mibanda ukuran nu sarua jeung aksara swara atawa aksara ngalagena. Nulis dihapit ku gurat nangtung. Cara
nulisna luyu jeung gurat beureum
31
Pamekar Diajar BASA SUNDA
Pikeun Murid SDMI Kelas V
Conto nulis aksara Sunda: 1.
10 = I
10
I 2.
11 = I
11
I 3.
12 = I
12
I 4.
23 = I
23
I 5.
34 = I
34
I 6.
56 = I
56
I 7.
77 = I
77
I 8.
89 = I
89
I 9.
91 = I
91
I 10. 101
= I
101
I Salin kana aksara Sunda
1. 15 =
2. 23 =
3. 46 =
4. 57 =
5. 89 =
6. 140 = 7. 375 =
8. 095 = 9. 207 =
10. 999 =
4. Rarangkén Pananda Sora
Rarangkén atawa pananda sora gunana pikeun ngarobah sora aksara ngalagena jadi sora séjén atawa miceun sora a. Aya rupa-rupa
rarangkén atawa pananda sora. Geura ku hidep pék tengetan cara nulisna luyu jeung gurat beureum
32
Pamekar Diajar BASA SUNDA
Pikeun Murid SDMI Kelas V
a. Panghulu
Panghulu gunana pikeun nambahan sora i dina luhureun aksara ngalagena. Contona:
ka =
k
jadi ki =
k
i
b. Pamepet
Pamepet gunana pikeun nambahan sora e dina luhureun aksara ngalagena. Contona:
ka =
k
jadi ke =
ke
c. Paneuleung
Paneuleung gunana pikeun nambahan sora eu dina luhureun aksara ngalagena. Contona:
ka =
k
jadi keu =
k]
d. Panglayar
Panglayar gunana pikeun nambahan sora konsonan r dina luhureun aksara ngalagena. Contona:
ka =
k
jadi kar =
kQ
panghulu i pamepet e
peneuleung eu panglayar +r
panyecek +ng panyuku u
panyakra +ra panyiku +la
33
Pamekar Diajar BASA SUNDA
Pikeun Murid SDMI Kelas V
e. Panyecek
Panyecek gunana pikeun nambahan sora ng dina luhureun aksara ngalagena. Contona:
ka =
k
jadi kang =
kN
f. Panyuku
Panyuku gunana pikeun nambahan sora u dina handapeun aksara ngalagena. Contona:
ka =
k
jadi ku =
k
g. Panyakra
Panyakra gunana pikeun nambahan sora -r dina handapeun aksara ngalagena. Contona:
ka =
k
jadi kra =
kR
h. Panyiku
Panyiku gunana pikeun nambahan sora l dina handapeun aksara ngalagena. Contona:
ka =
k
jadi kla =
kL
i. Panéléng
Panéléng gunana pikeun nambahan sora é dina hareupeun aksara ngalagena. Contona:
ka =
k
jadi ké =
[k
panéléng é panolong o pangwisad +h pamingkal +ya
34
Pamekar Diajar BASA SUNDA
Pikeun Murid SDMI Kelas V
j. Panolong
Panolong gunana pikeun nambahan sora o dina tukangeun aksara ngalagena. Contona:
ka =
k
jadi ko =
ko
k. Pangwisad
Pangwisad gunana pikeun nambahan sora h dina tungtung aksara ngalagena. Contona:
ka =
k
jadi kah =
kH
l. Pamingkal
Pamingkal gunana pikeun nambahan sora y dina handapeun aksara ngalagena. Contona:
ka =
k
jadi kya =
kY
j. Pamaéh
Pamaéh Ø gunana pikeun ngaleungitkeun sora a dina aksara ngalagena. Contona:
ka =
k
jadi k =
k;
C. Medar Aksara nu Mirip
Dina aksara Sunda téh aya wangun aksara dasar aya wangun aksara rundayan. Wangun aksara dasar jeung rundayan ilaharna aya
nu mirip dina gurat-guratna.
pamaéh
Ø
35
Pamekar Diajar BASA SUNDA
Pikeun Murid SDMI Kelas V
Aksara dasar Aksara rundayan
a é
eu
a {
}
na ga
nga u
o ja
za 2
3
n g G U O j z 2 3
I da 6
9
I d 6 9
pa fa
va
p f
v
ka sa
xa ra 4
k s
x r
4
ta ya
ha ma
t y
h m
I da
I d
la 7
l 7
ca 8
c 8
wa 1
w 1
ba nya
b J
36
Pamekar Diajar BASA SUNDA
Pikeun Murid SDMI Kelas V
D. Nulis Aksara Sunda
Pék ku hidep salin kana aksara Sunda
1. baku = 9. baki =
2. bako = 10.
baeud = 3. caket =
11. dayeuh
= 4. datang
= 12.
kucir = 5. koét =
13. peda =
6. kékéd = 14.
kuku = 7. kubra =
15. madya
= 8. capluk
=
E. Maca Aksara Sunda
Conto:
diajQ
= diajar Ieu di handap aya kecap-kecap nu ditulis ku aksara Sunda. Pék
ku hidep baca, tuluy robah kana aksara Latén. Pigawé kawas conto
|1| k cisG
|6| Is;tRi binNkit; |2| bry bp
|7| kpl skol |3| UrN cimlk |8|
kudu sbQ drn |4| di cich em; |9|
brbt; Jrit
|5| pRj mud krn |10| [Ã d k bn;du N
HIRUP HIRUP
SAUYUNAN
P an
gajara n
Sumber: www.antarafoto.com
38
Pamekar Diajar BASA SUNDA
Pikeun Murid SDMI Kelas V
Dina hirup kumbuh téh urang kudu guyub jeung batur. Urang teu bisa hirup tanpa batur. Urang kudu akur jeung batur. Hirup rukun
sauyunan. Papada urang kudu silih tulungan. Ayeuna hidep bakal diajar paguneman. Eusina nyaritakeun hirup sauyunan.
A. Maca Bedas
