DAMPAK PROGRAM SERTIFIKASI GURU TERHADAP MUTU PENDIDIKAN: RISET EVALUASI PADA SMPN DAN SMAN DI KABUPATEN JEMBER

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/

/
:

u

ilib.

gilib
i
d
/
/
:

http

ac.
nej.

u


ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u


ilib.

dig
tp://

ht

ht

ht

id/

id/

id/

ac.
nej.


ac
nej.

.u

.u

http

id/

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i

d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u


gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.


gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u


.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.


DAMPAK PROGRAM SERTIFIKASI GURU TERHADAP
MUTU PENDIDIKAN: RISET EVALUASI PADA SMPN DAN
SMAN DI KABUPATEN JEMBER

SKRIPSI

Oleh
Kalvin Edo Wahyudi
NIM 070910201009

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i

d
/
/
:

tp

/
/
.id/
PROGRAM STUDI
c.id
cNEGARA
c.id ILMU ADMINISTRASI
a
a
a
.
.
.

j
j
j
ne
ILMU ADMINISTRASI
.une
.une
.uJURUSAN
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
ig ILMU POLITIK
ig
ILMU SOSIAL
://di
://dDAN
://dFAKULTAS
p
p
t
t
t
t
h
h
http
UNIVERSITAS JEMBER
2012
ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

gilib
i
d
/
/
:

http

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

u

ht

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

ac
nej.

ac
nej.

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

ht

ht

id/

id/

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

id/

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

u
u
u
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
://
://
://
http
http
http
DAMPAK
PROGRAM SERTIFIKASI
GURU TERHADAP
MUTU PENDIDIKAN: RISET EVALUASI PADA SMPN DAN
/
/
/
SMAN cDI
.id/KABUPATEN JEMBER
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
tp://
http
http
http
lib.u

digi
tp://

.id/

.id/

ac
nej.

tp

ac.
nej.

u

ilib.

u

ilib.

dig
tp://

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

i
/dig
/
:
p
t
t

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

id/

h

.id/

.u

ac.
nej.

lib.u

/
/
.id/
PROGRAM STUDI
c.id
cNEGARA
c.id ILMU ADMINISTRASI
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
ILMU ADMINISTRASI
.une
.une
.uJURUSAN
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
ig ILMU POLITIK
ig
ILMU SOSIAL
://di
://dDAN
://dFAKULTAS
p
p
t
t
t
t
h
h
http
UNIVERSITAS JEMBER
2012

ac
nej.

tp

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

.id/

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

lib.u

lib.u

h

u

ilib.

dig
tp://

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ac.
nej.

ht

.id/

lib.u

ac
nej.

ac.
nej.

.u

Oleh digilib
p://
t
t
h
Kalvin Edo Wahyudi
NIM 070910201009

.id/

ac
nej.

id/

id/

ac.
nej.

ht

digi
tp://

ac
nej.

ac
nej.

id/

id/

dig
tp://

.id/

.id/

SKRIPSI

diajukan gunailmelengkapi
tugas akhir dan memenuhi
ib.u
lib.u salah satu syarat untukigilib.u
i
g
g
i
i
d
d Negara (S1) dan mencapai
menyelesaikan
://d Program Studi Ilmu Administrasi
tp:// gelar
tp://
t
t
h
h
http
Sarjana Sosial

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

PERSEMBAHAN
http

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

/
/
.id/
.id/
.iduntuk:
.idSkripsi
c
c
c
c
ini
saya
persembahkan
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
gWahyuni dan Adikku Yolanda
g Sukaryo, Ibunda Lilik
1. Ayahanda
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
hPermatasari;
id/
.ac.

nej

lib.u

digi
tp://

2. para guru, dosen dan ustadzku;
/

/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
3. murid-muridku;
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
di
4. para
dan administrationist.
://di
://administrator
http
http
ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http
id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

http
ac.
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

.u

http

.id/

.u

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

lib.u

h

.id/

.u

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

.id/

ac
nej.

tp

ac
nej.

lib.u

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

.id/

.id/

ac
nej.

h

gilib
i
d
/
/
:

ht

.id/

lib.u

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

.id/

digi
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

http

id/

id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

ac.
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

.u

http

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

h

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.u

:/

:/

http

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

i
/dig
/
:
p
t
t

lib.u

h

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

*) Moto
http
http PPS BETAKO Merpati Putih.

tp

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

h

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

lib.u

lib.u

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ac
nej.

ht

.id/

lib.u

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

.id/

digi
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

id/

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

i
/dig
/
:
p
t
t

h

.id/

.u

ac
nej.

lib.u

lib.u

h

.id/

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h
ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

lib.u

lib.u

digi
tp://

u

dig
tp://

ht

.id/

.id/

ac.
nej.

ilib.

ilib
ilib
“Sumbangsihku
tak berharga namun
/digkeikhlasanku nyata” *)
/dig

http
ac
nej.

id/

id/

ac.
nej.

.u

u

ilib.

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

MOTO
http

id/

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ttp:/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

u

ilib.

dig
tp://

ht

t

: Kalvin Edo Wahyudi h

ac.
nej.

: 070910201009 /
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Menyatakan denganusesungguhnya
bahwa karya ilmiah
.une
.une yang berjudul “Dampak
. ne
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
/di
ProgramtpSertifikasi
Guru Terhadap Mutu
Riset Evaluasi pada
://di
://di
tp:/SMPN
tpPendidikan:

id/
.ac.

nej

.u
igilib

id/

id/

ilib
Saya yang bertanda
/dig tangan di bawah ini:
h
Nama

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

.u

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

PERNYATAAN
http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

d

tp://

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

NIM

ht

ht

ht

dan SMAN di Kabupaten Jember” adalah benar-benar hasil karya sendiri, kecuali

/
/
/
/
yang sudah saya sebutkan
sumbernya, belum pernah
.idkutipan
c.id
c.id diajukan pada
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne bukan karya jiplakan. bSaya
institusi mana pun,
.une
.une bertanggung jawab atas
.udan
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
ig
dig
://di
p://d
keabsahan
tp:// sikap ilmiah yang harus
httdijunjung
http dan kebenaran isinya sesuaihtdengan

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

tinggi.

/
/
/
/
c.id
c.id ada tekanan dan
c.idbuat dengan sebenarnya,j.atanpa
c.idDemikian pernyataan inij.asaya
a
a
.
.
j
j
ne
.une
.une sanksi akademik jika
.umana
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
paksaan
dari
pihak
pun
serta
bersedia
mendapat
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h tidak benar.
h di kemudian hari pernyataan ini
ternyata
id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

id/

.id/
.id/
c
c
a
a
.
.
j
Jember,
ej 19 November 2012
.une
.unYang
b
b
i
i
menyatakan,
l
l
i
i
g
g
://di
://di
p
p
t
t
t
t
h
h

.id/

/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
ne Edo Wahyudi
.une
.uKalvin
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
NIM 070910201009 ://di
://di
http
http

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht
.id/

ac
nej.

lib.u

lib.u

digi
tp://

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http
id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

SKRIPSI
http

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ac.
nej.

ac.
nej.

b.u

b.u

ac.
nej.

b.u

ili
ili
ili
DAMPAK
/digGURU TERHADAP MUTU/dig
/dig PROGRAM SERTIFIKASI
ttp:/

ttp:/

ttp:/

h DI
h
h
PENDIDIKAN:
RISET EVALUASI
PADA SMPN DAN SMAN
KABUPATEN
JEMBER
/

d/

d

c.i
ej.a

.un

.un

ilib
//dig

c.i
ej.a

ilib
//dig

:

tp:

http

gilib
i
d
/
/
:

/
Edo Wahyudi
id/
.Kalvin
c.id
a
.
j
NIM 070910201009
.une
b
i
l
i
g
://di
http

http

tp

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

p

tp

htt Pembimbing Utama
Dosen
d/
ac.i

u

ilib.

dig
tp://

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http
id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

ac
nej.

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

h

http

.id/

ac
nej.

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

.u

.u

http

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

.id/

.u

tp

ht

h

.id/

ac
nej.

u

ilib.

dig
tp://

lib.u

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

ac.
nej.

.id/

ac
nej.

h

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

dig
tp://

.id/

lib.u

id/

id/

ac.
nej.

ht

.id/

digi
tp://

.u

gilib
i
d
/
/
:

: Suji, S.Sos., M.Si

nej.

ht
ac
nej.

.id/

ac
nej.

http : Drs. Supranoto, M.Si http

d/
ac.i

u

ilib.

dig
tp://

http

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

Dosen Pembimbing Pendamping

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

.u

.u

.id/

ac
nej.

.id/

.id/ Pembimbing:

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

h

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

i
/dig
/
:
p
t
t

h

.id/

ac
nej.

lib.u

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

Oleh

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

PENGESAHAN
http

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

/
.id/
.id/Mutu Pendidikan:
.id/ Sertifikasi Guru Terhadap
.idSkripsi
c
c
c
c
berjudul
“Dampak
Program
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
gpada SMPN dan SMAN di//dKabupaten
Riset Evaluasi
Jember” telah diuji
dan
dig
://di
: i
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h pada:
disahkan
hari, tanggal

: Kamis, 6 Desember
2012;
/
/
/
d
i
.
c.id
c.id
cujian skripsi AN Lt. II Fakultas
: ruang
Ilmu Sosial dan
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
.une
.une
.un
Ilmu Politik, Universitas Jember.
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i
i
i

/
c.id tempat
a
.
j
e

.un

ilib
//dig

http

http

http

Tim Penguji:

.id
Penguji
j.acII/Pembimbing I,

Penguji I/Ketua,j.ac.id

ac
nej.

une

une

u

lib.
i
g
i
://d

lib.
i
g
i
://d

http

ttp Boedijono, M.Si
hDrs.

tp

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

d/
ac.i

.id/
c
a
.
j
1.
Penguji III/Pembimbing
II
.une
b
i
l
Suji, S.Sos,
M.Si
i
g
://di
p
NIP
197006152008121002
t
t
h
2.

nej.

.u

igilib
d
/
/
:
tp

3.

d/

c.i
ej.a

http

.u

gilib
i
d
/
/
:

(…………………………….)
d/

ac
nej.

id/

ac.
nej.

h

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

ac
nej.

id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

http
ac.
nej.

ac
nej.

http

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

i
/dig
/
:
p
t
t

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

lib.u

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

.id

.u

.id/

.i

ac
nej.

http

.id/

gilib
i
d
/
/
:

ht

Prof. Dr. Hary Yuswadi, MA
NIP /195207271981031003

ac
nej.

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

(…………………………….)
.u

igilib
d
/
/
:
tp

h

gilib
i
d
/
/
:

id/

id/

ac.
nej.

Mengesahkan
Dekan,
/
/
Fakultas
c.id
c.idIlmu Sosial dan Ilmu Politik
a
a
.
.
j
j
Universitas Jember .une
.une

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

(…………………………….)
http

http

.un

:

tp:

ac
nej.

.u

.u

c.i
ej.a

ilib
//dig

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

Hermanto Rohman, S.Sos, MPA
NIP 197903032005011001
d/

.un

ilib
//dig

tp

ht

t
hPenguji
V/Anggota II

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

Penguji IV/Anggota I
Dr. Sutomo, M.Si ac.id/
ej.
n
NIP 196503121991031003
u
.
b

igili
d
/
/
:
tp

ac
nej.

t
Drs. Supranoto,hM.Si
NIP 196102131988021001

NIP 196103311989021001

d/
ac.i

.id/

/

/

.id/

lib.
i
g
i
://d

://d

://d

://d

tp:

id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

tp

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

ac
nej.

.u

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

RINGKASAN

Dampak Program Sertifikasi Guru Terhadap Mutu Pendidikan: Riset
Evaluasi pada SMPN dan SMAN di Kabupaten Jember; Kalvin Edo Wahyudi,
070910201009; 2012:218 halaman; Program Studi Ilmu Administrasi Negara;
Jurusan Ilmu Administrasi; Fakultas Ilmu Sosial dan Ilmu Politik; Universitas
Jember.

Riset evaluasi ini adalah salah satu bagian dari kegiatan analisis kebijakan
publik, yang bertujuan untuk mengukur efektifitas (khususnya pencapaian
intended impact) dari program sertifikasi guru. Adapun fokus utamanya adalah
mengukur dampak program sertifikasi guru terhadap mutu pendidikan. Penelitian
ini penting untuk dilakukan karena sejak diimplementasikan tahun 2006, belum
pernah dilakukan pengukuran sebagaimana yang dimaksud (khususnya di
Kabupaten Jember). Selain itu, hasil penelitian yang dilakukan oleh peneliti
sebelumnya menunjukkan bahwa pascaprogram sertifikasi guru pada salah satu
sekolah di Kabupaten Jember, justru terjadi penurunan mutu pendidikan. Realita
ini penting untuk dikaji agar dapat diketahui apakah sekolah-sekolah yang lain
mengalami kondisi yang sama.
Data dalam penelitian ini diperoleh melalui secondary data collecting
model pada 56 sekolah (SMPN dan SMAN di Kabupaten Jember) yang dipilih
berdasarkan teknik disproportionate stratified area random sampling. Penelitian
ini memiliki 4 tingkatan analisis data, yaitu analisis deskriptif; komparatif;
asosiatif dan time series. Analisis deskriptif bertujuan untuk mengukur output
target achievment melalui penggambaran prosentase jumlah guru bersertifikasi.
Analisis komparatif bertujuan untuk menguji hipotesis komparatif melalui
penghitungan mengenai ada/tidaknya, arah hubungan dan skor efek dari
perbedaan mutu pendidikan (yang diukur dengan rata-rata nilai ujian nasional
siswa) ketika siswa diajar oleh guru bersertifikasi dan ketika tidak diajar guru

bersertifikasi. Analisis asosiatif bertujuan untuk menguji hipotesis asosiatif yang
diformulasikan dari dialog hasil analisis deskriptif dan komparatif melalui
penghitungan ada/tidaknya hubungan, sifat hubungan dan skor tingkat hubungan
antara variabel X (jumlah guru bersertifikasi di setiap sekolah yang mengajar mata
pelajaran UN di kelas akhir periode 2011/2012) dan variabel Y (rata-rata nilai
ujian nasional siswa di setiap sekolah periode 2011/2012). Sedangkan analisis
time series bertujuan untuk menilai hubungan/kesesuaian trend antara variabel X
(rata-rata jumlah guru bersertifikasi pengajar mata pelajaran UN di kelas akhir)
dan variabel Y (rata-rata nilai ujian nasional siswa) dari periode 2007/2008
sampai 2011/2012.
Hasil analisis deskriptif menunjukkan bahwa dari seluruh sampel, rata-rata
jumlah guru bersertifikasi hanya mencapai 51,88%, artinya output target
achievment program sertifikasi guru di Kabupaten Jember masih rendah. Hasil
analisis komparatif menunjukkan bahwa pasca Program Sertifikasi Guru mutu
pendidikan mengalami peningkatan, akan tetapi ukuran efek dari dampak tersebut
masih tergolong rendah. Hasil analisis asosiatif menunjukkan bahwa ada
hubungan positif antara variabel X dan variabel Y dan tingkat hubungan tersebut
tergolong cukup. Adapun hasil analisis time series menunjukkan adanya
kesesuaian trend atau dengan kata lain ada hubungan positif antara variabel X dan
variabel Y, meskipun kuatnya hubungan tersebut belum optimal.
Kesimpulannya, program sertifikasi guru telah memberikan dampak positif
terhadap mutu pendidikan. Artinya, upaya pemerintah dalam memperbaiki mutu
pendidikan melalui peningkatan mutu dan jumlah guru profesional melalui
program sertifikasinya menunjukkan hasil yang positif. Atau dengan kata lain,
program sertifikasi guru menujukkan kinerja yang positif. Meskipun harus diakui
bahwa kinerja positif itu masih belum optimal.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

id/

id/

.
.
.
Puji syukur ke hadirat
j.ac dan karunia-Nya nej.ac
j.ac Allah Swt. atas segalanerahmat
e
n
u
u
u
ilib.
ilib.
ilib.
sehingga penulis
/dig
/digyang berjudul “Dampak Program
/dig dapat menyelesaikan skripsi

ac.
nej.

u

ilib.

ac
nej.

.u

.u

PRAKATA
http

id/

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

ttp:/

ttp:/

ttp:/

h
h Guru Terhadap Mutu Pendidikan:
Sertifikasi
Riset Evaluasi Pada hSMPN dan

SMAN di Kabupaten Jember”. / Skripsi ini disusun untuk memenuhi
salah satu
/
/
d
d
i
i
.
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e Program Studi Ilmu .une
syarat menyelesaikan
.unpada
.unependidikan strata satu i(S1)
b
b
i
i
l
l
i
g
g
igilib
iIlmu Politik Universitas Jember.
i
d
d
d
/
/
/
Administrasi
Negara
Fakultas
Ilmu
Sosial
dan
/
/
/
:
:
:
tp
tp
tp

id/
.ac.

nej

.u
igilib

d

tp://

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ht

ht

ht

Penyusunan skripsi ini tidak dapat lepas dari bantuan berbagai pihak. Oleh

/
/
/
/
itu, penulis menyampaikan
.idkarena
c.id
c.id terima kasih kepada: j.ac.id
a
a
.
.
j
j
1. Drs. Supranoto,
.une
.une utama dan Suji, S.Sos,
.une M.Si selaku dosen pembimbing
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
/dig
://di
://di
ttp:/
http pendamping yang telah hmeluangkan
httpM.Si selaku dosen pembimbing

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

waktu, pikiran, dan perhatian dalam penulisan skripsi ini;

d/
ac.i

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

2.

/

nej

p://d

tp

nej

.u

u

MPA
ilib. dosen penguji;
igselaku

gilib
i
d
/
/
:

.id/

/

id Rohman, S.Sos,
Drs. Boedijono,.aM.Si;
c.id Dr. Sutomo, M.Si dan Hermanto
.ac.

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

p

p

htt
htt selaku dosen pembimbing akademik;
htt Dr. Anastasia Murdyastuti M.Si
3.
d/
ac.i

nej.

u

ilib.

dig
tp://

4.

.id/
.id/
c
c
a
a
.
.
transfer of science
j
j and knowledge pada penulis;
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
5. Bapak
//dig AN;
:Prodi
://di Mulyono selaku operator
p
p
t
t
t
t
h
h

6.

d/

c.i
ej.a

.un

ilib
//dig

tp:

Para dosen Prodi Ilmu Administasi Negara yang telah memberikan

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

Ayahanda, ibunda, adik, murid-muridku di SMKN 4 Jember dan MTsN
Jember 1, serta rekan-rekan
kerjaku di PMI Kabupaten
d/ Jember yang
d/

/
c.id
c.i
c.i
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne memberi motivasi;
telah yang.utelah
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
//di
://diPenelitian Universitas ttp:Jember,
://di
7.ttpPihak-pihak
pada Lembaga
h
http
h
BAKESBANGPOL Kabupaten Jember, Dinas Pendidikan Kabupaten

.id/

ac
nej.

a
nej.

u
penelitian
ilib. dan penggalian data;

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

/
/
Jember dan sekolah-sekolah
sampel yang telah
c.id memberikan izin
c.id
g
://di

a
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

p
8.
Prodi Ilmu Administrasi
http Negara,
httpSahabat-sahabatku keluargahttbesar

tp

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

d/
ac.i

Kekasaihku Echa (Eka Putri W.), Geng Kucing Garong, Kelompok

.u

.u

id/

ac.
nej.

http

http

http

tp

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.id/

d/

d/

Riset Mandiri jEks-MPA,
rekan-rekan sesamaj.Pengurus
HIMAISTRA
ac.i
ac.i
.
e
e
n
n

id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ttp atas motivasi dan perhatiannya
http pada
httpPeriode 2009/2010, terima hkasih

tp

d/
ac.i

nej.

.u

igilib
d
/
/
:
tp

penulis;

.un

.un

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http
id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

http
ac.
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

.u

http

.id/

.u

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

lib.u

h

.id/

.u

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

.id/

ac
nej.

tp

ac
nej.

lib.u

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

.id/

.id/

ac
nej.

h

gilib
i
d
/
/
:

ht

.id/

lib.u

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

.id/

digi
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ht

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

http

id/

id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

ac.
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

.u

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http
ac
nej.

i
/dig
Penulis
/
:
p
t
ht

h

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

lib.u

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

.u

.u

tp

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

u
ilib.
g
i
d
Jember,………………..2012
://
http

lib.u

http

http

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

.u

:/

:/

:/

gilib
i
d
/
/
:

ac.
nej.

ilib
ilib
ilib
penulisan
/dig
/digsaya disebutkan satu per satu.
/dig skripsi ini yang tidak dapat

http

digi
tp://

id/

id/

id/

.
c.
Pihak-pihak eyang
penelitian dan
j.ac telah membantu terselesaikanya
ej.a

9.

id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

DAFTAR
http ISI

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

Halaman
d/
d/
d/
i
i
i
.id/
.
.
.
c
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
BAB 1. PENDAHULUAN
1 .unej
.une
.une ………………………………………………….
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
ig 1ib
ig
igBelakang …………………..………………………………
ig
d
d
d
d
/
/
/
/
/
/
/
/
1.1
Latar
:
:
:
:
tp
http
http
http
1.1.1 Permasalahan Pendidikan di Indonesia …………………..

1

/
/
1.1.2 Program Sertifikasi
Guru Sebagai Solusi …………………
c.id
c.id

13

1.3 Tujuan dan Manfaat Penelitian …………………………………

25

.id/

ac
nej.

u
19
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
:// 24
://
://
1.2
http
http
httpPerumusan Masalah ……………………..………………………
.id/

ac
nej.

u

lib.
i
g
i
://d

d/
ac.i

nej.

.u

tp

25

2.1 Deskripsi Konsep dan Teori ……………………………………

28

2.1.3 Konsep Hasil (Output) Program …………………..……..

41

2.1.4 Konsep Dampak
..
/
id/ (Impact) Program dan MutuidPendidikan

43

.une

d/
ac.i

d/
ac.i

id/

.
.
j. Guru ………….. 29 nej.ac
jKebijakan
2.1.1 Konsep
Publik dan Sertifikasi
e
e
n
n
u
u
u
.
ib.
ilib.
gilib …….…………………..//dig35
gilKonsep
i
i
2.1.2
Implementasi
Kebijakan
d
d
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http
ac.
nej.

ac.
nej.

2.3 Operasionalisasi Konsep dan Formulasi Hipotesis ……………

57

/
d/
2.4 OperasionalisasiaVariabel
dan Formulasi Hipotesis
c.id
ac.i Statistik …

58

3.2 Unit Analisis, Populasi, Lokasi Penelitian, dan Sampling ……

62

c
c
3.3 Desain Penelitian
ej.a
ej.a …………………………………………………

65

3.5 Validitas dan Reliabilitas Data……………………………………

70

BAB
4. HASIL DAN PEMBAHASAN
……………………………………
/
/
/

72

.id/

id/

ac.
nej.

nej.

nej.

.id/

ac
nej.

u
u
u
BAB 3. METODE
60
ilib.
ilib.
ilib.PENELITIAN ………………………………………..
g
g
g
i
i
i
d
d
d
://
://
://
3.1
60
http
http Pengumpulan Data …………
httpData, Sumber Data, dan Teknik

lib.u

.id/

ac
nej.

u

tp

.id
j.ac

id/

.id
j.ac

une

une

.
gilib
i
d
/
/
:

.
gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http
ac.
nej.

.id/

ac
nej.

.un
.un
b
b
i
i
lib.u
l
l
i
i
i
g
g
g
3.4 Teknik
Analisis
Data
(Uji
Hipotesis)
…………………………….
69
i
i
i
://d
://d
://d
http
http
http

.id
j.ac

tp

.id/

.id/

une

.
gilib
i
d
/
/
:

.u

48b.u
li
li
ili
i
i
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
2.2
Konstruksi
Hubungan
Konseptual
………………………………
54
http
http
http

ac
nej.

lib.
i
g
i
://d

.une

.id/

ac
nej.

2.1.5 Konsep
b.u
b.u Evaluasi Dampak …………………………..…….

.u

digi
tp://

.id/

1.3.1 Tujuan Penelitian
………………………………………….
j.ac
j.ac

id/

ac.
nej.

igilib
d
/
/
:
tp

.id/

ib
ilib
1.3.2
Penelitian ………………………………………..
g26
gilib
gilManfaat
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
p:
http
http
httTINJAUAN
BAB 2.
PUSTAKA …………………………………………
27

tp

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

u
1.1.3ilPermasalahan
Program Sertifikasi
ib.u
ilib.Guru …….…………….

lib.u

digi
tp://

a
nej.

a
nej.

id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

tp

d/
ac.i

j.

une
ilib.

dig

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

tp://

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

4.1
http
http
httpHasil Penelitian ………………………………………………….

72

4.1.1 Deskripsi Lokasi Penelitian/Kabupaten Jember ………….

72

.id/
.id/
.id/ dan Tabulating Data ...….……………….
c
c
c
4.1.2 Coding,
Editing
75
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
4.2 Pembahasan
……………………………………………………….
184
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
4.2.1 Analisis Deskriptif ……………………………………..... 184

id/
.ac.

nej

lib.u

digi
tp://

4.2.2 Analisis Komparatif
………………………………………
189
/
/

/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
4.2.3 Analisis
215 une
.une
.une Asosiatif ….…………….………………………..
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
Analisis Time Series .………………………………………
:// 220
://
:/4.2.4
http
http
http

BAB 5. PENUTUP …………………………………………………………. 224

.id/

ac
nej.

ac
nej.

ac
nej.

ac
nej.

5.2 Saran ………………………………………………………………
225
lib.u
lib.u
lib.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

5.1 Kesimpulan ………………………………………………………..
224
.id/
.id/

i

/dig

i

/dig

i

/dig

:/
:/
:/
5.3
http 226
http
httpKelemahan Penelitian …………………………………………….

tp

DAFTAR PUSTAKA

/
/
c.id
c.idLAMPIRAN-LAMPIRAN
a
a
.
.
j
j
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
dig
://di
p
t
tp://
t
h

u

ilib.

dig
tp://

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http
id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

ac
nej.

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

h

http

.id/

ac
nej.

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

.u

.u

http

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

.id/

.u

tp

ht

h

.id/

ac
nej.

u

ilib.

dig
tp://

lib.u

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

ac.
nej.

.id/

ac
nej.

h

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

dig
tp://

.id/

lib.u

id/

ac.
nej.

ht

.id/

digi
tp://

http
id/

ac.
nej.

ht
ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

id/

id/

ac.
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

id/

ac.
nej.

id/

ac.
nej.