EKSPANSI SWALAYAN INDOMARET OLEH PT. INDOMARCO PRISMATAMA DITINJAU MENURUT UU NO. 5 TAHUN 1999 TENTANG LARANGAN PRAKTEK MONOPOLI DAN PERSAINGAN USAHA TIDAK SEHAT (STUDI PUTUSAN KPPU PERKARA NO. 03/KPPU-L-I/2000)

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/


giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u

b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i

l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u

b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.

.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

ca.cid.id
a

.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

SKRIPSI
EKSPANSI SWALAYAN INDOMARET OLEH PT.
INDOMARCO PRISMATAMA DITINJAU
MENURUT UU NO. 5 TAHUN 1999

TENTANG LARANGAN PRAKTEK
MONOPOLI DAN PERSAINGAN
USAHA TIDAK SEHAT
(STUDI PUTUSAN KPPU PERKARA NO. 03/KPPU-L-I/2000)

Expansion Of Indomaret Market By Indomarco Prismatama Limited
Viewed Studied On UU No. 5 Tahun 1999 Dealing
With The Prohibition Of Monopoly Practice And
Unhealth Business Competition
(Juridical Verdict No. 03/KPPU-L-I/2000)

FISKA MAULIDIAN NUGROHO
NIM : 070710101120

KEMENTERIAN PENDIDIKAN NASIONAL RI
UNIVERSITAS JEMBER
FAKULTAS HUKUM
2011

ca.cid.id

a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp


ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p

t
hthttp
i

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:

/
/
p
t
hthttp

h

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne SWALAYAN INDOMARET
ne OLEH PT.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
EKSPANSI
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
INDOMARCO
PRISMATAMA
DITINJAU
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

SKRIPSI

MENURUT UU NO. 5 TAHUN 1999

id

id

c. id
c. id
TENTANG
ej.aj.ac. LARANGAN PRAKTEK
ej.aj.ac.

n e
n e
liibli.bu.unMONOPOLI DAN iPERSAINGAN
liibli.bu.un
i
i
g
g
i
:p//:d
:p//:d
/dig
/dig
/
/
p
p
t
t
t
t
t
t
hht
hhTIDAK
t
USAHA
SEHAT

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

(STUDI PUTUSAN KPPU
PERKARA NO. 03/KPPU-L-I/2000)
id
id

d
aj.ca.ci .id
aj.ca.c.id
aj.ca.c.id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
:p//:d
:p//:d
:pBy
Expansion
Of Indomaret Market
Indomarco PrismatamattLimited
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
.
e
e
e
nej.
nej.
nejUnhealth
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
Business
Competition
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
tp 03/KPPU-L-I/2000) hthttp
hthtNo.
hthttp
(Juridical Verdict

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
FISKA
MAULIDIAN
NUGROHO
hhtt
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp KEMENTERIAN PENDIDIKAN
hthttp
hthttp
NASIONAL RI

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d.id
d
aj.ca.ci FAKULTAS
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
HUKUM
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
2011
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

Viewed Studied On UU No. 5 Tahun 1999 Dealing

id
.cid.id
With The
Of Monopoly Practice
.ac.c.idAnd
.acProhibition

NIM : 070710101120

UNIVERSITAS JEMBER

ii

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.
.
.
e
e
e
“KITA HARUS
MIMPI, JIKA KITA
j
nej
neMEMILIKI
nejINGIN MEMBUAT ilib.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
*
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
MIMPI MENJADI
KENYATAAN”
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

MOTTO:

(DENIS WAITLEY, PSIKOLOG)

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

*http://asmakulo.blogspot.com/2010/12/sudahkah-anda-melihat-motivasi-yang-bisa.html

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
iii

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

Saya persembahkan skripsi ini kepada :

1. Kedua orang tua penulis, Ayahanda Sujud Widodo, Spd., dan Ibunda Dra. Titik

.idd

.idd

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

c .i
Moedjayantietercinta
dengan doa,
j.aj.cac.iyang selalu mengiringi perjalanan
ej.aj.achidupku
.unne

ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
dig Mater tercinta Fakultas Hukum
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
2.
Alma
Universitas
Jember
hhtt
hhtt
b .u sayangnya
cinta
ilibkasih
igilidan

h

3. Bapak/Ibu guru penulis, mulai dari TK, SD, SMP, SMA, dan dosen-dosen yang

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

dengan ketulusan, keikhlasan
.idd dan kesabaran dalam memberikan
.idd ilmunya kepada

je.aj.cac.i
penulis..une
igliiblib.un
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

je.aj.cac.i
e
n
u
igliibli.b.un
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

iv

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
EKSPANSI SWALAYAN INDOMARET OLEH PT.
d
d
d
INDOMARCO
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id PRISMATAMAej.DITINJAU
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigilMENURUT UU NO.
idgi5gilTAHUN 1999
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h t
hhtt
hhtt
TENTANG LARANGAN
PRAKTEK ht

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

h

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

MONOPOLI
DAN PERSAINGAN
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.USAHA TIDAKilib
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
i
i
l
l
SEHAT
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hth(STUDI
hthttpPERKARA NO. 03/KPPU-Lhthttp
ttp
PUTUSAN KPPU

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

I/2000)
.cid.id
ca.cid.id
c
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
a
.
.
.
e
e
e
ej Indomarco
nej
nej Of Indomaret Market
nBy
.bu.n
.bu.n
.bu.n
Expansion
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
Studied On UU No.5
hhtt
hhtt Prismatama ViewedhhBased
tt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

Tahun 1999
Dealing With The Prohibition
d
i
.
d
ca.cid.id
ca.cid.id
cac.i
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
n
ej.
Practice And
Unhealth
nej.
nej.
nMonopoly
.bu.n
.bu.n
.buOf
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Business
Competition
hthttp
hthttp
hthttp
(Juridical Verdict No. 03/KPPU-L-I/2000)
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
SKRIPSI
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
Diajukan sebagai salah satu syarat untuk memperoleh gelar Sarjana Hukum dalam

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

h

h

Program Studi Ilmu Hukum pada Fakultas Hukum Universitas Jember.

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
FISKA MAULIDIAN
NUGROHO
ili
idgigili
idgig
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
NIM
hthttp
hth070710101120
ttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

id
id
KEMENTERIAN
.ac.c.id PENDIDIKAN NASIONAL
.ac.c.id RI

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

jej.a
jej.a
e
e
n
n
u
u
n
n
.
.
u
u
b
b
.
.
i
i
UNIVERSITASigJEMBER
igl ilib
idgiigl ilib
d
d
i
/
/
/
/
d
:
:
/
/
/
/
hthtp
hthtp
ttp: HUKUM
ttp:
FAKULTAS

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

2011

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
v

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
aj.ca.ci .id INI TELAH DISETUJUI
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
SKRIPSI
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgJuni
d
TANGGAL://13
igil 2011
:p//:d
/
/
/
/
p
p
:
t
t
t
t
hhtt
hhttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d.id
.cid.id
: 195208111984031001j.ac
aj.ca.ciNIP.
.
j
a
.
e
e
ne
nej
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
ISWI
HARIYANI,
p
p
t
t
hthttp S.H., M.H.
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

Lembar Persetujuan

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
Pembimbing
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
Oleh:

SUGIJONO, S.H., M.H.

Pembantu Pembimbing

NIP. : 196212161988022001

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

vi

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

PENGESAHAN
.cid.id
ca.cid.id
c
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
a
.
.
.
e
e
e
Skripsi dengan judul
:
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil SWALAYAN INDOMARET
idgigil OLEH PT. INDOMARCO
//:d
:p//:d
:pEKSPANSI
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hh1999
hhtt PRISMATAMA DITINJAU
hhMENURUT
tt
tt
UU NO. 5 TAHUN

h

Lembar Pengesahan

TENTANG LARANGAN PRAKTEK MONOPOLI

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

.cid.id
caDAN
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
PERSAINGAN
USAHA
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
TIDAK SEHAT
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp (STUDI PUTUSAN KPPUhthPERKARA
hthttp
NO. 03/KPPU-L-I/2000)
ttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
j
n
u.n
nej
nejNo. 5 Tahun 1999 Dealing
neThe
.bu.n
.b
.buWith
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
Studied
On
UU
Prohibition
Of
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Monopoly
Practice
And
Unhealth
Business
Competition
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt

h

.i
.i
Expansion Of Indomaret
j.ac c.idMarket By Indomarco Prismatama
j.ac c.idViewed Based

(Juridical Verdict No. 03/KPPU-L-I/2000)

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

Pembantu
.cid.Pembimbing
d
id
i
ca.cid.id
c
c
.
a
a
a
c
.
.
.
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
l
gigil
idgigil
idgigiISWI
idSUGIJONO,
S.H., M.H.
HARIYANI, S.H., :M.H.
//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttp
hhtt
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Mengetahui
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
ili
idgigKementerian
idgigiliRepublik Indonesia ://didgigili
Pendidikan Nasional
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
/
p
p
t
t
thttp Fakultas Hukum
hthttp
hthtp
ttp:/
Universitas h
Jember

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
u.n
ne
ne
ne
.bProf.
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
Dr.
M.
ARIEF
AMRULLAH,
S.H,
M.Hum.
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
NIP. : 196001011988021001
hhtt
hhtt
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
Oleh lib.u.n
.bu.n
u
u
b
i
l
i
i
b
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
FISKA
MAULIDIAN
NUGROHO
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
NIM 060710101199

Pembimbing
.id

NIP. : 195208111984031001

NIP. : 196212161988022001

Dekan,

vii

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

PENETAPAN
PANITIA PENGUJI d
.cid.id
.i
c
a
.
jej.a Panitia Penguji pada : neje.aj.cac.id
e
Dipertahankan dinhadapan
b.uun
liibli.bu.un
i:liKamis
i
g
ilib.
i
Hari //didgig
: /
://d/dig
thtp
hTanggal
ttp:/ : 23 (dua puluh tiga) hthtp
ttp:/

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
ne
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
Diterima
Jember.
ili
idgoleh
idgigUniversitas
idgigili
igiliPanitia Penguji FakultaspHukum
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
hthttp
hthttpPenguji :
hthttp
Panitia

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

Halaman Penetapan Panitia Penguji

Bulan

: Juni

Tahun

i
cac.sebelas)
: 2011 (dua
ej.aj.ribu

.idd

Ketua

Sekretaris

d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
:p//:d
:pKOPONG
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
PARON
PIUS,
S.H.,
S.U.
MOH.
ALI,
S.H.,
M.H.
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
NIP. : 197210 14200 501 1 002

NIP. : 194809 113198 002 1 001

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
Anggota Penguji
idgigili :
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

: ....................................

1. SUGIJONO, S.H., M.H.

d
d
d
NIP. : 195208111984031001
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
2.
ISWI
HARIYANI,
S.H.,
M.H.
:
....................................
hhtt
hhtt
hhtt

h

NIP. : 196212161988022001

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

viii

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

PERNYATAAN
.cid.id
c
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
a
.
.
e
e
Saya sebagai
penulis
yang
bertanda
tangan
dibawah
n
n
ej
ej ini:
u
u
n
n
.
.
u
u
b
b
.
.
i
i
igl ilib
lib : FISKA MAULIDIAN
idgiigl iNama
idgNUGROHO
d
d
i
/
/
/
/
:
:
/
/
/
/
hthtp
hthtp
ttp:
ttp:
NIM : 070710101120

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

Halaman Pernyataan

Menyatakan dengan sesungguhnya bahwa skripsi yang berjudul : Ekspansi

.idd

.idd

ca.cid.id
a
.
j
e
ne
ne
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
PraktekdiMonopoli
Dan Persaingan Usaha
idgiTidak
idgigili
gili Sehat (Studi Putusan:/KPPU
/://dgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp No. 03/KPPU-L-I/2000) hadalah
thttp benar-benar karya sendiri,hkecuali
thttp jika
hPerkara
c i
aj.cac.i Menurut UU No. 5 Tahun
Swalayan Indomaret
.ac. Tentang Larangan
ej.Ditinjau
ej.aj1999

h

dalam pengutipan substansi disebutkan sumbernya, dan belum pernah diajukan

d
d
ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
u.n
nej
nej isinya sesuai denganilisikap
nej yang harus dijunjungilib.bu.n
.bkebenaran
.bu.n
u
u
u
b
b
keabsahan idan
ilmiah
i
l
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
tinggi.
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
.ci .id bukan karya jiplakan. Saya
.ci .id
pada institusi manapun,
atas
j.acserta
j.acbertanggungjawab

h

Demikian pernyatakan ini saya buat dengan sebenarnya, tanpa adanya

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
ca.cid.idTempel
aj.ca.ci .id
ajMaterai
.
.
j
j
.
e
e
ne
ne 6000
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
FISKA MAULIDIAN NUGROHO

h

id.id lain serta mendapat sanksi cakademik
tekanan dan paksaan dari
.id.id jika ternyata
c.pihak

je.aj.ac
je.aj.ac
e
e
n
n
u
u
dikemudianlihari
ini tidak benar. lib. .un
un
igibli.b.pernyataan
g
idgiigilib
i
d
d
i
/
/
/
/
d
:
:
/
/
hthtp
hthtp
ttp:/
ttp:/

Jember, 13 Juni 2011

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

NIM. 070710101120

ix

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

UCAPAN TERIMA KASIH
.cid.id
ca.cid.id
c
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
a
.
.
.
e
e
e
Puji syukur
penulis
panjatkan
kepada
Tuhan
Yang
Maha
Kuasa
atas
segala
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgrahmat
idgigilpenulisan skripsi dengan://djudul
karunia,
igil dan hidayah-Nya, psehingga
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
:
t
t
t
t
t
t
hhttp
h“EKSPANSI
hhtt
htt
SWALAYAN INDOMARET
OLEH PT. INDOMARCO

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

Halaman ucapan terima kasih

PRISMATAMA DITINJAU MENURUT UU NO. 5 TAHUN 1999

.idd

.idd

ca.cid.id
a
.
j
e
ne
ne
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
USAHA
SEHAT (STUDI PUTUSAN
KPPU PERKARA dNO.
idgiTIDAK
idgigili
gili
/:d
/:d
/://idgigili
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
h03/KPPU-L-I/2000)”
hthttp dengan baik dan lancar. hthttp
ini dapat diselesaikan
c i
cac.i PERSAINGAN
TENTANG LARANGAN
ej.aj.ac. PRAKTEK MONOPOLI
ej.aj.DAN

h

Penulis menyadari bahwa tanpa bimbingan, dorongan semangat dan

d
d
ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
ej
ej kasih kepada yang b.u.n
nej
nkarena
nterima
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
dengan baik.
Oleh
itu
penulis
mengucapkan
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
terhormat:
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
.i
c.ci .id penulis sulit untuk menyelesaikan
bantuan dari berbagai
j.apihak,
j.ac c.id tugas akhir ini

h

1. Bapak Sugijono, S.H., M.H, selaku Dosen Pembimbing skripsi, dan juga
Bagian
ca.cid.id
ca.cid.id kesabaran dan
ca.cid.id Hukum Keperdataan jdengan
a
a
a
.
.
.
j
j
e
e
e
ej. telah banyak meluangkan
nej.
nej. waktunya disela-selailib.bu.n
njuga
keikhlasannya
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
kesibukannya
untuk
membimbing,
mengarahkan,
memberi
nasehat
dan
saran
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
selaku

Ketua

h

kepada penulis dalam menyelesaikan skripsi ini.

d
aj.ca.ci .id
aj.cac.id
aj.cac.id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
dengan kesabaran
ne
ne arahan, bimbingan danilib.bu.n
ne dan keikhlasannya memberikan
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
i
l
idgigil
idgigil skripsi ini.
idgigikepada
masukan
penulis hingga terselesainya
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhskripsi.
hhS.U.,
h3.httBapak Kopong Paron Pius, S.H.,
tt
tt selaku Ketua panitia penguji
2. Ibu Iswi Hariyani, S.H.,
skripsi,
d
.id M.H., selaku Dosen Pembantu.iPembimbing

h

4. Bapak Moh. Ali, S.H., M.H., selaku Sekretaris panitia penguji skripsi.

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
5. Bapak Prof. Dr.
M. Arief Amrullah S.H., M.Hum.,
Dekan Fakultas Hukum
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili Jember.
idgigili
idgigili
Universitas
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p Echwan Iriyanto S.H., M.H.
h6.thttBapak
hthttpHukum
hthttpselaku Pembantu Dekan I Fakultas

h

Universitas Jember, Bapak Mardi Handono S.H., M.H., selaku Pembantu

.id

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
Hukum Universitas
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

.id

cac.id Universitas Jember dan jBapak
c id
Dekan II Fakultas
ej.a.Hukum
e .a.ac. H. Eddy Mulyono
.unnej

.unnej

u
blib.Fakultas
iliiblib.u selaku Pembantu Dekan
S.H.,igM.Hum.
igiliiIII

:p//:d
//dig
hthtp
ttJember.

://d/dig
hthtp
ttp:/

h

7. Bapak Ida Bagus Oka Ana, S.H., M.M., selaku Dosen Pimbimbing Akademik.

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
x

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

8. Seluruh Dosen serta staf karyawan Fakultas Hukum Universitas Jember.

9. Keluarga besarku di rumah
d Ayahanda Sujud Widodo, Spd,d Ibunda Dra. Titik

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
.bu.un
.bu.un
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
il
idgigil
idgigil atas doa, dukungan, dan:/kasih
idgigsayangnya
terimakasih
kepada saya.
/:d
//:d
:
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h10.
hhFakultas
ttp
httpLebar,
httSahabat-sahabat di Rayon PMII
Hukum Univ. Jember,hDodi
ac.i .id

ac.i .id

.ac Putri Nugrahani
eje. j.ac Setia Adi Nugraha ndan
eje. jRaisha
Moedjayanti, nAdik-adikku

h

Pepi Ketip, Jeje Surabaya, Dhek Yulia, Dhek Tito, Dhek Nia Sonia, Dhek

.idd

.idd

ca.cid.id
a
.
j
e
ne
ne
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
M.Rois,
i Hakim, Sunda V., Rudi,/dMas
li Arya, Dhek Kambali,//dFuad
idgigiDhek
idgigilAl
idgigili
/:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
:
t
t
t
p
p Qoyimmah, Waode Ebi, Fendi
hthttHendra,
hthttA.
hthttpAditya,
Mas Sapril, Satoe Ryan,
c c.i Afif, Dhek Zulfikar, Dhekj.Ferry
c i
Jazuli, Dhek Malik,
ej.aj.aDhek
e aj.ac.Farhan, Dhek Adit,

h

Farid F. , Firman Koi, Anggun Koi, Andik Koi, Imron Rosadi, Kukuh Fadli,

d
d
ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
“SALAM
PERGERAKAN”
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
11.
Saudara
Kontrakan
Sejarah
Perjuangan
Kita
KFC
“Kontrakan
Face
Cakep”.
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
.ci .id satu persatu
c.ci .id yang tidak dapat Penulis
Mas Sukma, danj.a
semuanya
j.acsebutkan

h

12. Teman-teman kost KOI Nias 2 No. 11/9B, Jember.

ca.cid.id
a
a
a
c
c
.
.
.
j
j
j
a
a
e
e
e
ej. Oni, Dian, Insyirah, b.u.n
nej.
nTata,
nej.
14. Teman-teman
dikampus
perjuangan, Cece,libDhea,
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
i
i
l
l
i
i
i
b
idgigili
idgigili
idgigili
d
/:Yogi,
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
SH.,
Fitria
Aufanano
S,
Nani
A,
SH.,
Dinda,
Dani,
Huda,
Pras,
Jaya’,
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp

h

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.cac.id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
15. Teman-teman
satu
Dhek
ne
neAgung, Rahasta “Yaya”,ilib.bu.n
ne Band-ku, Dhek Cindy,
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
i
il
idgigil
idgiMas
idgigIndra,
gil Rikzy, Fanny, dan Bundanya
Trimo,
Dimas Hadi ST., Radit,
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhmusikku.
hhttCindy, semangat kalian inspirasi
tt

h

id.id
13. Teman-teman Jember
Karate Club (JUKC). c.id
c.University
.id

Fuad, Mas Hendra, Mas Amir, dan Lain sebagainya yang tidak bisa penulis
sebutkan satu persatu..id

16. My Georgeus Novika Herlianti, yang memberikan dukungan serta semangat

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
serta perhatiannya
kepada penulis dari awal sampai
selesainya skripsi ini, dan
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
li
idgigisemangat
idgigili
idgigili
kamulah
penulis.
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttSemua
p
h17.
hthttp
hthttp
pihak yang membantu terselesainya
skripsi ini.

h

Semoga semua amal kebaikan yang telah diberikan dengan ketulusan dan

.id

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
.
e
n ej
nej
nej bagi semua pihak. ilib.bu.n
.bu.n
u
u
b
i
liibli.bu.uinindapat memberikan manfaat
l
i
i
penulisanigskripsi
dan
berguna
i
i
idgigil
idgigil
dig
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
Jember, 13 Juni
hhtt
hh2011
hhtt
tt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

.id

c id
c c.id Amien. Semoga
keikhlasannya kepada
.ac. mendapat balasan dari Allah
ej.apenulis
ej.a.aSWT.

h

Penulis
xi
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

RINGKASAN
Keberadaan Swalayan Indomaret mengundang banyak kontroversi ada pro
dan kontra, dalam dunia perekonomian, perkembangan pasar sangat dibutuhkan,
pasar memiliki dua komponen yaitu pasar tradisional dan pasar modern. Pasar
tradisional masih menggunakan sistem yang belum cukup dikatakan modern
dalam praktek jual beli produk barang dan/atau jasa, sedangkan pasar modern
dalam prakteknya menggunakan sistem jual beli yang lebih modern, seperti
halnya minimarket, yang didalam ini Swalayan Indomaret adalah salah satu
bentuk dari minimarket. Terdapat ketidakseimbangan perekonomian antara
Swalayan Indomaret dengan Pelaku Usaha Kecil dan Warung-warung yang
berada disekitar Swalayan Indomaret tepatnya di Jabotabek, sehingga para Pelaku
Usaha Kecil tersebut melaporkan Swalayan Indomaret ke Komisi Pengawas
Persaingan Usaha.
Hal inilah yang menjadi alasan penulis tertarik untuk mengkaji dan
menganalisis lebih lanjut beberapa persoalan yang berhubungan dengan pasar
modern dan pasar tradisional dikhususkan lagi dengan adanya minimarket berupa
Swalayan Indomaret yang sahamnya dimiliki oleh PT. Indomarco Prismatama dan
penyelesaiannya, skripsi ini berjudul: Ekspansi Swalayan Indomaret Oleh PT.
Indomarco Prismatama Ditinjau Menurut UU No. 5 Tahun 1999 Tentang
Larangan Praktek Monopoli Dan Persaingan Usaha Tidak Sehat (Studi
Putusan KPPU Perkara No. 03/KPPU-L-I/2000).
Permasalahan yang akan dibahas didalam skripsi ini meliputi, apakah
keberadaan Swalayan Indomaret memperhatikan asas demokasi ekonomi, apakah
Swalayan

Indomaret

dapat

dikategorikan

sebagai

Pelaku

Usaha

yang

monopolistik, apa yang menjadi dasar pertimbangan Majelis Komisi dalam
Putusan KPPU Perkara No. 03/KPPU-L/2000 sehingga memerintahkan PT.
Indomarco Prismatama untuk menghentikan ekspansinya terhadap Pasar
Tradisional. Tujuan yang ingin dicapai dalam penulisan ini secara umum adalah
guna memenuhi persyaratan dalam memperoleh gelar Sarjana Hukum pada
Fakultas Hukum Universitas Jember. Sedangkan tujuan khusus yang ingin dicapai
adalah untuk mengkaji dan menganalisa ketiga permasalahan tersebut.
xii

b.

gili
i
d
/
/
:

p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

b.

b.

gili
i
d
/
/
:

b.

gili
i
d
/
/
:

http

gili
i
d
/
/
:

http

http

Tipe penelitian ini adalah yuridis normatif, dengan metode pendekatan
Undang-undang (statute approach) dan pendekatan konseptual (conceptual
approach). Bahan hukum yang dipergunakan terdiri bahan hukum primer, bahan
hukum sekunder, disamping itu juga terdapat bahan non-hukum. Dari seluruh
bahan hukum dan non-hukum yang diperoleh kemudian dikaji menggunakan
metode analisis deduksi, selanjutnya ditarik suatu kesimpulan dalam bentuk
argumentasi dalam menjawab isu hukum dan memberikan preskripsi berdasarkan
argumentasi yang telah dibangun didalam kesimpulan.
Hasil

dari

penelitian,

Swalayan

Indomaret

dalam

keberadaannya

sebagaimana seperti yang tercantum dalam Pasal 2 dan 3 UU No. 5 Tahun 1999
Tentang Larangan Praktek Monopoli Dan Persaingan Usaha Tidak Sehat, adalah
kurang memperhatikan asas demokrasi tersebut, Swalayan Indomaret bukanlah
Pelaku Usaha yang dikategorikan sebagai Pelaku Usaha yang monopolistik, serta
Majelis Komisi KPPU dalam pertimbangan Putusan KPPU Perkara No.
03/KPPU-L-I/2000 memberikan hukuman pada Swalayan Indomaret untuk
menghentikan ekspansinya terhadap Pasar Tradisional, karena Swalayan
Indomaret lebih mempunyai sistem pelayanan jual beli produk barang dan/atau
jasa yang lebih maju dan modern serta profesional.
Saran dari penelitian skripsi ini adalah hendaknya Pelaku Usaha Ritel
Modern dan Ritel Tradisional menjaga keseimbangan sosial, seperti yang di ada
dalam Pasal 2 dan Pasal 3 Undang-Undang No. 5 Tahun 1999 Tentang Larangan
Praktek Monopoli dan Persaingan Usaha Tidak Sehat, hendaknya Pemerintah
Pusat dan Daerah harus lebih tegas dalam memberikan solusi dan batasan-batasan
kepada Pelaku Usaha modern yang melanggar peraturan yang berlaku, hendaknya
Komisi Pengawas Persaingan Usaha lebih tegas dalam memberikan Putusan
terhadap Pelaku Usaha yang melanggar Undang-Undang No. 5 Tahun 1999
Tentang Larangan Praktek Monopoli dan Persaingan Usaha Tidak Sehat.

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
xiii

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

DAFTAR ISI

HALAMAN SAMPUL DEPAN
.................................................................
i
d
d

ca.cid.id
ca.ci .id
ca.ci .id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.
.
.
e
e
e
HALAMAN SAMPUL
ii
nej
nej DALAM ................................................................
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigilMOTTO .................................................................................
idgigil
HALAMAN
:p//:iiid
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt iv
hHALAMAN
hhtt
htt
PERSEMBAHAN ..................................................................

h

HALAMAN PRASYARAT GELAR.......................................................... v

.idd

.idd

ca.cid.id
a
.
j
e
ne
ne
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
HALAMAN
.....................................................................
idgigilPENGESAHAN
idgigili
idgigili
d
/:d
/:d
/:vii
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
hHALAMAN
hthttpUJIAN ..........................................
hthttp viii
PENETAPAN PANITIA
c i
c i
HALAMAN PERSETUJUAN
vi
ej.aj.ac. ....................................................................
ej.aj.ac.

h

HALAMAN PERNYATAAN ..................................................................... ix

d
d
ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
HALAMAN
RINGKASAN
........................................................................
xiii
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
d
:p//:xv
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
HALAMAN
DAFTAR
ISI
..........................................................................
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
.ci .id
.i
HALAMAN UCAPAN
KASIH..................................................
x
j.acTERIMA
j.ac c.id

h

HALAMAN DAFTAR LAMPIRAN .......................................................... xviii

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
c
.
.
.
j
j
j
a
e
e
e
n
nej.
nej.
nej. Masalah ..............................................................
1.1 Latar
1
.bu.n
.bu.n
.bu.Belakang
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:1d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
1.2
Rumusan
Masalah........................................................................
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
aj.cac.id
aj.cac.id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
1.4.1
Tipe
7
ne
ne
ne Penelitian ...................................................................
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
il Pendekatan Masalah...........................................................
idgigil
idgigil
idgig1.4.2
:p//:8d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt 8
hhtt .......................................................
hhtt
1.4.3 Sumber Bahan Hukum

h

BAB 1. PENDAHULUAN
c.id.id

1.3 Tujuan Penelitian ......................................................................... 6

1.4 Metode Penelitian
7
.id
.id ........................................................................

1.4.4 Analisis Bahan Hukum ...................................................... 9

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
BAB 2 TINJAUAN
PUSTAKA ..................................................................
10
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
ili
idgigKOMISI
idgigili
idgigili USAHA.........................
2.1
PENGAWAS PERSAINGAN
d
/:d
/:10
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp 10
hthPengawas
ttp
2.1.1 Pengertian Komisi
Persaingan Usaha .................
2.1.2 Tugas dan Kewenangan Komisi Pengawas

.id

ca.cid.id
a
.
j
.
e
ej
nej
nPersaingan
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
2.1.3
Pengertian
Putusan
Komisi
Pengawas
Usaha
....
14
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt 2.2 PELAKU USAHA .......................................................................
hhtt 14
hhtt

h

.id

c id
c id
Persaingan
12
ej.a.ac. Usaha ..............................................................
ej.a.ac.

h

2.2.1 Pengertian Pelaku Usaha .................................................... 14

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
xiv

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

2.2.2 Pengaturan Jenis-Jenis Pelaku Usaha ................................. 15

2.3 PASAR ........................................................................................
17
d
d

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
.bu.un
.bu.un
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
il Pengertian Pasar Tradisional
il
idgigil
idgig2.3.2
idgig..............................................
d
:p//:17
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt 18
hhtt
htt ...................................................
2.3.3 Pengertian PasarhModern
ac.i .id

ac.i .id

c
eje. j.ac Pasar ................................................................
2.3.1 n
Pengertian
17
neje. j.a

h

2.3 WARALABA .............................................................................. 19

.idd

.idd

ca.cid.id
a
.
j
e
ne
ne
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
ili Pengaturan Jenis-Jenis /Waralaba
idgig2.3.2
idgigili ........................................
idgigili
d
/:d
/:d
/:20
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp 2.4 PRAKTEK MONOPOLI
hthDAN
ttp PERSAINGAN USAHA hthttp
c i
c i
2.3.1 Pengertian
19
ej.aj.ac. Waralaba ..........................................................
ej.aj.ac.

h

TIDAK SEHAT .......................................................................... 21

d
d
ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej
nej
nej .......................... 22 ilib.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
2.4.2
Pengertian
Persaingan
Usaha
Tidak
Sehat
i
i
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
d
:p//:23
:p/3/:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
BAB
PEMBAHASAN
..............................................................................
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
.i d
.i
2.4.1 Pengertian
Monopoli .............................................
21
j.ac c.iPraktek
j.ac c.id

h

3.1 . Keberadaan Swalayan Indomaret Ditinjau Dari

ca.cid.id
a
a
a
c
c
.
.
.
j
j
j
a
a
e
e
e
ej.
nej.
nIndomaret
nej. Hukum Antara Swalayan
3.1.1
Hubungan
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
d
/:27
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
Dengan
Pelaku
Usaha
Kecil
...............................................
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
aj.cac.id
aj.cac.id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
3.2 Bentuk
Swalayan Indomaret .Sebagai
e
u.n
ne
ne Pelaku Usaha...... 31 ilib.bu.n
nKategori
.bu.n
u
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
b
i
i
i
il Bentuk Usaha Swalayan
idgigil
idgigil Dalam Menjual
idgig3.2.1
Indomaret
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt 32
hhtt
hhtt
Barang Dan Jasa ................................................................

h

Asas Demokrasi
23
c.id.id
c.id.idEkonomi ..........................................................

3.1.2 Hubungan Hukum Antara Swalayan

Indomaret
29
.id
.idDengan Konsumen............................................

3.2.2 Bentuk Informasi Terhadap Konsumen

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Dalam
Mendapatkan Barang Dan Jasa
............................... 35
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
ili
idgi.gPertimbangan
idgigili
idgigiliPerkara
3.3
Majelis Komisi/d
KPPU
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
thttp
hthttp
hthttp 37
No. 03/KPPU-L-I/2000h...............................................................
3.3.1 Perlindungan Hukum Bagi Pemilik Warung/Usaha

.id

.id

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

cac.id Swalayan Indomar