Sumber Daya Alam KONDI SI LI NGKUNGAN HI DUP DAN KECENDERUNGANNYA

STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 1 -

BAB I KONDI SI LI NGKUNGAN HI DUP DAN KECENDERUNGANNYA

A. Sumber Daya Alam

Tabel SD‐1. Luas Wilayah Menurut Penggunaan Lahan Utama Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No . Kabupaten Kota Luas Lahan Ha Non Pertanian Saw ah Lahan Kering Perkebu nan Hutan Badan Air Total 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 Boalemo 16,475.02 7,141.37 59,891.01 8,157.48 90,622.72 790.66 183,078.26 2 Bone Bolango 20,565.69 3,867.08 33,550.13 534.03 132,762.88 388.91 191,668.72 3 Gorontalo 38,613.76 18,136.64 94,141.30 3,145.80 58,612.52 2,507.61 215,157.63 4 Gorontalo Utara 18,729.78 2,204.19 60,546.88 278.08 90,337.64 260.34 172,356.91 5 Gorontalo Kota 2,858.51 855.19 1,477.57 0.00 84.61 322.22 5,598.10 6 Pohuwato 25,984.56 3,810.20 42,200.12 14,936.55 348,186.40 1,019.00 436,136.83 Total 123,227.32 36,014.67 291,807.01 27,051.94 720,606.77 5,288.74 1,203,996.45 Keterangan: ‐ Lahan Kering: Pertanian Lahan Kering dan Pertanian Lahan Kering Campur ‐ Hutan : Hutan Lahan Kering Primer, Hutan Lahan Kering Sekunder, Hutan Mangrove Primer, Hutan Mangrove Sekunder, Hutan Rawa Sekunder ‐ Non Pertanian: Semak Belukar, Belukar Rawa, Tambak, Pemukiman, Tanah Kosong, BandaraPelabuhan, Rawa. Sumber : Balihristi Provinsi Gorontalo, diolah dari data Balai Pemantapan Kawasan Hutan Provinsi Gorontalo, 2012 Tabel SD‐1a. Luas Wilayah Provinsi Gorontalo Menurut KabupatenKota Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No. KabupatenKota Luas km 2 Persentase 1 2 3 4 1 Boalemo 1736.61 13.97 2 Bone Bolango 1891.49 15.21 3 Gorontalo 2143.48 17.24 4 Gorontalo Kota 65.96 0.53 5 Gorontalo Utara 2141.86 17.22 6 Pohuwato 4455.60 35.83 Jumlah 12435.00 100 Keterangan: ‐ Sumber : Gorontalo Dalam Angka 2013 STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 2 - Tabel SD‐1b. Luas Wilayah, Jumlah Kecamatan dan Jumlah Desa Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No. KabupatenKota Luas Ha Jumlah Kecamatan Jumlah Desa Kelurahan 1 Boalemo 173.661 7 84 2 Bone Bolango 189.149 18 166 3 Gorontalo 214.348 19 205 4 Gorontalo Utara 214.186 11 123 5 Gorontalo Kota 6.596 9 50 6 Pohuwato 445.56 13 104 Total 1.243.500 77 732 Keterangan: Jumlah Kecamatan dan Desa tahun 2012 Sumber : Gorontalo Dalam Angka 2013 Tabel SD‐1c. Persentase Kemiringan Lereng Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No Kelas Lereng Kemiringan Luas Ha Persentase 1 A ‐2 128,552 10.52 2 B 2 ‐8 74,122 6.07 3 C 8 ‐15 66,528 5.45 4 D 15 ‐ 40 113,997 9.33 5 E 40 838,355 68.63 Persentase 1,221,554 100 Keterangan : Sumber : Bappeda Prov Gorontalo dalam RPJMD Prov Gorontalo 2012 ‐ 2017 Tabel SD‐2. Luas Kawasan Hutan Menurut FungsiStatus Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No. Fungsi Luas Ha 1 2 3 1 Cagar Alam 39,846 2 Suaka Margasatwa ‐ 3 Taman Wisata ‐ 4 Taman Buru ‐ 5 Taman Nasional 156,251 6 Taman Hutan Raya ‐ 7 Hutan Lindung 203,073 STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 3 - 8 Hutan Produksi 90,453 9 Hutan Produksi Terbatas 253,064 10 Hutan Produksi Konservasi 79,743 11 Hutan Kota ‐ Total Luas Hutan 822,430 Keterangan : ‐ = tidak ada Sumber : RTRW Provinsi Gorontalo Tahun 2010 ‐ 2030 Tabel SD‐3. Luas Kawasan Lindung berdasarkan RTRW dan Tutupan Lahannya Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2012 No. Nama Kawasan Luas Kawasan Ha Tutupan Lahan Ha Vegetasi Area Terbangun Tanah Terbuka Badan Air ‐1 ‐2 ‐3 ‐4 ‐5 ‐6 ‐7 I. Kawasan Lindung A. Kawasan Perlindungan Terhadap Kawasan Bawahannya 1 Kawasan Hutan Lindung 203073 2 Kawasan Bergambut 3 Kawasan Resapan Air Jumlah 203073 B. Kawasan Perlindungan Setempat 1 Sempadan Pantai 2 Sempadan Sungai 3 Kawasan Sekitar Danau atau Waduk 4 Ruang Terbuka Hijau Jumlah C. Kawasan Suaka Alam, Pelestarian Alam dan Cagar Budaya 1 Kawasan Suaka Alam 2 Kawasan Suaka Laut dan Perairan Lainnya 3 Suaka Margasatwa dan Suaka Margasatwa Laut 4 Cagar Alam dan Cagar Alam Laut 39846 5 Kawasan Pantai Berhutan Bakau 6 Taman Nasional dan Taman Nasional Laut 156251 7 Taman Hutan Raya STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 4 - 8 Taman Wisata Alam dan Taman Wisata Alam Laut 9 Kawasan Cagar Budaya dan Ilmu Pengetahuan Jumlah 196,097 D. Kawasan Rawan Bencana 1 Kawasan Rawan Tanah Longsor 2 Kawasan Rawan Gelombang Pasang 3 Kawasan Rawan Banjir Jumlah E. Kawasan Lindung Geologi 1 Kawasan Cagar Alam Geologi i. Kawasan Keunikan Batuan dan Fosil ii. Kawasan Keunikan Bentang Alam iii. Kawasan Keunikan Proses Geologi Jumlah 2 Kawasan Rawan Bencana Alam Geologi i. Kawasan Rawan Letusan Gunung Berapi ii. Kawasan Rawan Gempa Bumi iii. Kawasan Rawan Gerakan Tanah iv. Kawasan yang Terletak di Zona Patahan Aktif v. Kawasan Rawan Tsunami vi. Kawasan Rawan Abrasi vii. Kawasan Rawan Gas Beracun Jumlah 3 Kawasan yang Memberikan Perlindungan Terhadap Air Tanah i. Kawasan Imbuhan Air Tanah ii. Sempadan Mata Air Jumlah Jumlah F. Kawasan Lindung Lainnya 1 Cagar Biosfer STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 5 - 2 Ramsar 3 Taman Buru 4 Kawasan Perlindungan Plasma Nutfah 5 Kawasan pengungsian Satwa 6 Terumbu Karang 7 Kawasan Koridor bagi Jenis Satwa atau Biota Laut yang Dilindungi Jumlah Jumlah Total Kawasan Lindung 399,170 II. Kawasan Budidaya 805,528.0 Jumlah Total Kawasan Budidaya 805,528.0 Keterangan : Kawasan lindung meliputi lindung di darat dan kawasan lindung laut KKLD Olele Sumber : RTRW Provinsi Gorontalo 2010‐2030 Tabel SD‐3A. Luas Kawasan Budidaya, Kawasan Lindung, dan Kawasan Konservasi berdasarkan RTRW Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No Fungsi Kawasan Luas Ha Persen 1 Kawasan Budidaya 805528 66.93 2 Kawasan Konservasi 195,990.23 16.28 3 Kawasan Lindung 202,049.96 16.79 Total 1,203,568.19 100 Keterangan : Sumber : RTRW Prov Gorontalo 2010‐2030 STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 6 - Tabel SD‐4. Luas Penutupan Lahan dalam Kawasan Hutan dan Luar Kawasan Hutan Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 NO KABUPATEN KAWASAN HUTAN AUP JUMLAH HUTAN TETAP HPK JUMLAH KSA ‐KPA HL HPT HP JUMLAH ‐1 ‐2 ‐3 ‐4 ‐5 ‐6 ‐7 ‐8 ‐9 ‐10 ‐11 1 Boalemo a. Hutan 31,215 18,925.00 80,416.00 8,575.00 139,131.00 12,000.00 151,131.00 151,131 b. Non Hutan c. Data tidak lengkap 2 Bone Bolango a. Hutan 25,450.09 4916.61 2807.88 33,174.58 33,174.58 45341.96 78,517 b. Non Hutan c. Data tidak lengkap 3 Gorontalo a. Hutan 26009 22,748.00 46,585.00 15,521.00 110,863.00 2,071.00 112,934.00 112,934 b. Non Hutan c. Data tidak lengkap 4 Gorontalo a. Hutan 0.00 0.00 b. Non Hutan c. Data tidak lengkap 5 Gorontalo Utara STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 7 - a. Hutan 5,529.00 16,930.00 55,323.00 16,177.00 93,959.00 5,360.00 99,319.00 102,188.00 201,507 b. Non Hutan c. Data tidak lengkap 6 Pohuwato a. Hutan 0.00 78,022.00 201235 27,749.00 307,006.00 6,683.00 313,689.00 61,386.00 375,075 b. Non Hutan c. Data tidak lengkap Keterangan: Data Masih sama dengan tahun sebelumnya 62,753 HPK : Hutan Produksi yang di Konversi14,114 HL : Hutan Lindung 143,150 AUP : Areal Untuk Penggunaan Lain : 208,916 HPT : Hutan Produksi Tetap dan Terbatas 308,060 Sumber : Dinas Kehutanan KabKota di Provinsi Gorontalo, 2012 HP : Hutan Produksi 268,158 HPK : Hutan Produksi yang di Konversi 14,114 STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 8 - Tabel SD‐5. Luas Lahan Kritis Provinsi : Gorontalo Tahun Data: 2013 No. KabupatenKota Kritis Ha Sangat Kritis Ha Jumlah Total Ha 1 2 3 4 5 1 Boalemo 41147 ‐ 41147 2 Bone Bolango 40798 ‐ 40798 3 Gorontalo 70076 ‐ 70076 4 Gorontalo Utara 75358 ‐ 75358 5 Gorontalo Kota 4432 ‐ 4432 6 Pohuwato 26005 ‐ 26005 Total 257816 257816 Keterangan : ‐ = tidak ada data Sumber : Dinas Kehutanan dan Pertambangan Prov. Gorontalo dalam RPJMD Prov. Gorontalo 2010 ‐ 2030 Tabel SD‐5A. Luas Lahan Kritis Menurut Daerah Aliran Sungai Provinsi : Gorontalo Tahun Data: 2013 DAS KABUPATEN KOTA Kekritisan Lahan Ha Jumlah Tidak Potensial Agak Kritis Sangat Kritis Kritis Kritis Kritis 1 ATINGGOLA Gorontalo Utara 8 2,009 23,589 10,694 4,606 40,906 2 BATUDAA ‐ PANTAI Gorontalo 111 4,297 8,023 2,870 15,301 3 BONE ‐ PANTAI Bone Bolango 21,645 2,492 21,221 4,622 49,980 4 BOLANGO Gorontalo, Bone Bolango, Kota Gorontalo 56 312 37,460 11,724 3,242 52,794 5 BONE Bone Bolango, Kota Gorontalo 2,202 73,132 28,010 6,410 2,949 112,703 6 LIMBOTO Gorontalo 3,079 15,753 55,747 21,345 13,280 109,203 7 MARISA Pohuwato 5,700 19,642 813 515 26,670 8 PAGUYAMAN Gorontalo dan Boalemo 10,443 66,395 133,542 24,169 8,730 243,279 9 POPAYATO Pohuwato 1,815 27,442 55,711 8,593 2,611 96,172 10 POSSO Gorontalo Utara 787 1,107 23,383 21,652 6,582 53,512 STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 9 - 11 RANDANGAN Pohuwato 1,045 130,529 132,662 3,834 4,121 272,191 12 SUMALATA Gorontalo Utara 307 23,651 22,866 20,210 11,260 78,293 13 TILAMUTA Boalemo 618 2,689 47,193 26,464 7,159 84,124 TOTAL JUMLAH 20,361 370,475 586,594 185,152 72,545 1,235,128 Keterangan : Data masih sama dengan tahun sebelumnya Sumber : Diolah dari data BP DAS Bone Bolango Prov. Gorontalo, 2012 Tabel SD‐6. Evaluasi Kerusakan Tanah di Lahan Kering Akibat Erosi Air Provinsi: Gorontalo Lokasi: ‐ Tahun Data: 2013 No. Tebal Tanah Ambang Kritis Erosi PP 1502000 mm10 tahun Besaran erosi mm10 tahun Status MelebihiTidak 1 2 3 4 5 1 20 cm 0,2 ‐ 1,3 ‐ ‐ 2 20 ‐ 50 cm 1,3 ‐ 4 ‐ ‐ 3 50 ‐ 100 cm 4,0 ‐ 9,0 ‐ ‐ 4 100 – 150 cm 9,0 – 12 ‐ ‐ 5 150 cm 12 ‐ ‐ Keterangan : Tidak ada data tersedia Sumber : ‐ Tabel SD‐7. Evaluasi Kerusakan Tanah di Lahan Kering Provinsi: Gorontalo Lokasi: ‐ Tahun Data: 2013 No. Parameter Ambang Kritis PP 1502000 Hasil Pengamatan Status MelebihiTidak 1 2 3 4 5 1 Ketebalan Solum 20 cm ‐ ‐ 2 Kebatuan Permukaan 40 ‐ ‐ 3 Komposisi Fraksi 18 koloid; ‐ ‐ 80 pasir kuarsitik ‐ ‐ 4 Berat Isi 1,4 gcm 3 ‐ ‐ 5 Porositas Total 30 ; 70 ‐ ‐ 6 Derajat Pelulusan air 0,7 cmjam; 8,0 cmjam ‐ ‐ 7 pH H2O 1 : 2,5 4,5 ; 8,5 ‐ ‐ 8 Daya Hantar Listrik DHL 4,0 mScm ‐ ‐ 9 Redoks 200 mV ‐ ‐ 10 Jumlah Mikroba 10 2 cfug tanah ‐ ‐ Keterangan : Tidak ada data tersedia Sumber : ‐ STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 10 - Tabel SD‐8. Evaluasi Kerusakan Tanah di Lahan Basah Provinsi: Gorontalo Lokasi: ‐ Tahun Data: 2013 No. Parameter Ambang Kritis PP 1502000 Hasil Pengamatan MelebihiTidak 1 2 3 4 5 1 Subsidensi Gambut di atas pasir kuarsa 35 cmtahun untuk ketebalan gambut 3 m atau 10 5 tahun untuk ketebalan gambut 3 m ‐ ‐ 2 Kedalaman Lapisan Berpirit dari permukaan tanah 25 cm dengan pH 2,5 ‐ ‐ 3 Kedalaman Air Tanah dangkal 25 cm ‐ ‐ Keterangan : Tidak ada data tersedia Sumber : ‐ Tabel SD‐9. Perkiraan Luas Kerusakan Hutan menurut Penyebabnya Provinsi : Gorontalo Tahun Data: 2013 No. Penyebab Kerusakan Luas Ha 1 2 3 1. Kebakaran Hutan 1250 2. Ladang Berpindah 5686 3. Penebangan Liar 10 4. Perambahan Hutan 10 5. Lainnya Total 6956 Keterangan : Data masih sama dengan tahun sebelumnya Sumber : Dinas Kehutanan Provinsi Gorontalo, 2012 Tabel SD‐10. Pelepasan Kawasan Hutan yang dapat dikonversi Menurut Peruntukkan Provinsi : Gorontalo Tahun Data: 2013 No. Peruntukan Luas Ha 1 2 3 1 Pemukiman 7,331.35 2 Pertanian 32,595.85 3 Perkebunan 72,365.47 4 Industri 59.54 STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 11 - 5 Pertambangan 0.25 6 Lainnya 8,952.05 Total 121,304.51 Keterangan : data yang tersedia masih sama dengan tahun sebelumnya Sumber: Dinas Kehutanan Provinsi Gorontalo, 2012 Tabel SD‐11. Keadaan Flora dan Fauna yang Dilindungi Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No. Golongan Nama spesies Diketahui Status Endemik Terancam Berlimpah Dilindungi 1 2 3 4 5 6 7 1. Hewan menyusui 1. Anoa Babalus depressicomis V 2. Babi hutan Sus celebensis V 3. Babi rusa Babyrousa celebensis V 4. Kelelawar Chiroptera V 5. Kelelawar Chironax melanocephalus V 6. Kelelawar Chynopterus luzoniensis V 7. Kelelawar Nyctimene cephalotes V 8. Kelelawar Rousettus celebencis V 9. Kera Macaca hecki V 10. Kera Macaca brunnescens V 11. Musang Viberra tangalunga V 12. Primata Hylobatidae V 13. Rusa Carvus timorensis V 14. Tangkasi Tarsius tarsier V 15. Tangkasi Tarsius spectrum V 16. Tikus Bunomyss fratorum V 17. Tikus Maxomys hellwaldii V 18. Tupai Prociurillus murinus V 19. Tupai Prociurillus lencomus V 20. Tupai Rubrisciurus rubriventer V Jumlah 11 9 2. Burung 1. Anis punggung merah Zoothera eryhronota V STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 12 - 2. Ayam hutan merah Gallus gallus V 3. Bambangan hitam I xobrychus flavicollis V 4. Bambangan merah I xobrychus cinnamomeus V 5. Bangau sandang lawe Cinonia episcopus V 6. Belibis Dendrocygna sp V 7. Betet kepala punggung biru Tanygnathus sumatranus V 8. Betet sula Prioniturus platurus V 9. Bilbung pendeta Streptocitta albicollis V 10. Bubut alang-alang Centropus bengalensin V 11. Bubut sulawesi Centropus celebensis V 12. Burung alap-alap Pandion haliaetus V 13. Burung issabelina Amauromis issabellina V 14. Burung kuko putih Turacoena manadensis V 15. Burung madu kuning Nectarinia jugularis V 16. Burung madu sepah raja Aethpyga siparaja V 17. Burung nuri kepala biru Trichoglossus ornatus V 18. Burung Rail Rallidae V 19. Cangak merah Ardea purpurea V 20. Cekakak Halcyon coromanda V 21. Cekakak Halcyonmelanorhyncha V 22. Celepuk sulawesi Otus manadensis V 23. Cikrak kutub Phyloscopus borealis V 24. Delimukan Chalcophas stephani V 25. Delimukan sulawesi Gallicolumba tristigmata V 26. Delimukan zamrud Chalcophas indica V 27. Elang alap-alap kecil sulawesi Accipter nanus V 28. Elang alap dada merah Accipter rhodogaster V 29. Elang alap Ekor-totol Accipiter trinotatus V 30. Elang alap Sulawesi Accipter griseiceps V 31. Elang ular sulawesi Spilornis rufipectus V 32. Elang bondol Haliastur indus V 33. Elang perut putih Hieraetus leucogaster V 34. Gagak hutan Corvus enca V STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 13 - 35. Gosong Sula Megapodius cumingii V 36. Jalak tunggir merah Scissirostrum dubium V 37. Julang sulawesi Rhyticeros cassidix V 38. Kacamata dahi hitam Zozterops atrifrons V 39. Kacamata sulawesi Dicaceum celebium V 40. Kadalan sulawesi Phaenicophaeus colorhynchus V 41. Kangkareng sulawesi Penelopides exarhatus V 42. Kangkon ranting Cuculus saturatus V 43. Kapinis jarum asia Hirundapus caudaucatus V 44. Karco kareo padi Amauromis phoenicurus V 45. Kehicap ranting Hypothymis azurea V 46. Kekep babi Artamus leucorhynchus V 47. Kekep sulawesi Artamus monachus V 48. Kepondang Oriolus chinensis V 49. Kepundang sungu Belang Coracinabicolor V 50. Kepundang sungu tunggir putih Coracina leicopygia V 51. Kicuit batu Motacilla cinerea V 52. Kokokan laut Butorides striatus V 53. Kringking dada kuning Prioniturus flavicans V 54. Kuntul sawah Ardeola seciosa V 55. Layang-layang Hirundo rustica V 56. Layang-layang batu Hirundo tahitica V 57. Maleo Macrocephalon maleo V 58. Mandar padi zebra Gallirallus torquatus V 59. Mandar sulawesi Aramidopsis plateni V 60. Paok Pitta sp V 61. Paok mopo Pitta erythrogaster V 62. Pecuk ular asia Anhinga melanogaster V 63. Pelatuk kelabu sulawesi Mueleripicus fulvus V 64. Pelanduk sulawesi Trichastoma celebense V 65. Pergam abu-abu Ducula radiata V 66. Pergam hijau Ducula aenea V 67. Pergam putih Ducula luctuosa V STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 14 - 68. Punai penganten Treron griseicauda V 69. Raja perling sulawesi Basilornis celebensis V 70. Raja Udang pipi ungu Cittura cyanotis V 7 1. Raja udang meninting Alcedo meninting V 72. Serindit sulawesi Loriculus stigmatus V 73. Sikatan bakau Cyornis rufigastra V 74. Sikatan Leher-merah Ficedula rufigula V 75. Sri gunting Dicrurus hottentottus V 76. Taktarau besar Eurostopodus macrotis V 77. Tangkoko sulawesi Dicaceum aureolimbatum V 78. Tepekong jambul Hemimprocne longipennis V 79. Tiong lampu sulawesi Coracias temminckii V 80. Trinil pantai Actitis hypoleucos V 81. Tuwur sulawesi Eudynamys melanorhyncha V 82. Udang merah sulawesi Ceyx fallax V 83. Walik Ptilinopus superbus V 84. Walik kembang Ptilinopus melanospila V 85. Walik manomiti Ptilinopus subgularis V 86. Wik wik rimba Cacomantis variolosus V Jumlah 21 63 2 3. Reptil 1. Biawak Varanus salvator V 2. Buaya Crocodilus sp. V 3. Kadal Lidah Biru Tiliqua gigas V 4. Penyu belimbing Dermochelys coriaceae V 5. Penyu hijau Chelonia mydas V 6. Penyu lekang Lepidochelys olivecea V 7. Penyu sisik Eretmochelys imbricata V 8. Penyu tempayan Carreta carreta V 9. Tokek Gekko gecko V 10. Ular Rhabdophis callitus V 11. Ular Hitam Elaphe cf euruthrea V 12. Ular sanca batik piton Phyton reticularis V Jumlah 2 10 STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 15 - 4. Amphibi 1. Katak Rana celebensis V 2. Katak Limnonectes modestus V 3. Katak Fejevarya cancrivora V 4. Kodok Bufo celebensis V Jumlah 5. Ikan 1. Manggabai Glossobius glufis V 2. Mujair V 3. Nila V 4. Payangka Ophlocora porocepala V 5. Sepat Trichogaster pectoralis V 6. Tawes Puntius javanicus V Jumlah 6. Keong 1. Kerang Kepala kambing Cassis cornuta V 2. Kima kecil Tridacna maxima V 3. Nautilus berongga Nautilus pompillius V 4. Triton terompet Charonia tritonis V Jumlah 7. Serangga 1. Kupu-kupu raja Troides amphrysus V 2. Kupu-kupu raja Troides haliphron V 3. Kupu-kupu raja Troides spp. V 4. Kupu-kupu sayap burung peri Ornithoptera chimaera V 5. Kupu-kupu sayap burung rotsil Ornithoptera rotschildi V 6. Kupu-kupu sayap burung surga Ornithoptera paradisea V Jumlah 2 4 8. Tumbuh ‐ tumbuhan 1. Aren Arenga pinnata V 2. Aga Ficus variegata BI V 3. Amu Artocarpus Altilis Moraceae V 4. Baluta Pterospermum diversifolium V 5. Belimbing botol Averrhoa Bilimbi L V 6. Beringin Ficus laorifolia V 7. Bitangur Callophyllum soulattri Burm V 8. Bitaula Callophyllum 57 V 9. Bualo Aglaila elaeagnaises Benth V STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 16 - 10. Bulangita Tetramele nudiflora R. Br V 11. Bungango Metrosideros petiolata V 12. Bungur Lagerstromia ovalifolia V 13. Cemara Laut Causarina V 14. Cempaka, Walo Elmerrillia ovalis Dandy V 15. Dara-dara Knema Sp V 16. Daun seseuruehan Piper aduntum V 17. Dulamayo Mangifera Caesia V 18. Girang merah Leea indica V 19. Gofasa Vitex cafassus Reinw V 20. Jambu-jambu Eugenia sp V 21. Jati Tectona grandis V 22. Kayu mas Nauclea orientalis L V 23. Kelampuak Eugenia cf densiflora V 24. Kenanga Canangium odoratum V 25. Ketapang Terminalia V 26. Kikimoputio Zea Mays Poaceae V 27. Langgelobitule Nauclea purpurascens V 28. Latao Palnchonella valida BI V 29. Leda Eucalypthus deglupta V 30. Linggua Pterocarpus indicus willd V 31. Lopo Dracontomelum mangiferum BI V 32. Lobe-lobe Flacourtia I nermis V 33. Luluma Ficus Sp V 34. Mali-mali Leea rubra V 35. Memea Memecylon sp V 36. Melinjo Gnetum gnemenoides V 37. Meranti Shorea sp V 38. Meranti Kuning Eugenia accuminatissima V 39. Molongopu Wrigtia pubescens V 40. Momala Homalium foetidum Benth V 41. Nangsi Villebrunea rubescens V 42. Namu-namu Cyanometra Cauliflora V STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 17 - 43. Nyatoh Palaquium obtusifolium burck V 44. Palem seledri Caryota mitis V 45. Pandan Pandanus sp V 46. Pangana Polyanthia rumphii V 47. Pangi Pangium edule V 48. Pasang Lithocarpus sp V 49. Petik Diosspyros korthalscana V 50. Pohon india Harpullia cupanioides V 51. Pohon mindi Melia azedarach V 52. Pongapuhu Lagerstromia sp. V 53. Raja Gledistchia rolfei vid V 54. Rao Dracontomelum rao kerr. Et relfe V 55. Rambutan hutan Nephelium Muabile V 56. Sengon Swietenia macrophylla V 57. Sosoro Laportea sp. V 58. Srikaya Annona Squamosa V 59. Takuti Antidesma Bunius Euphorbiaceae V 60. Tili Phyllanthus Acidus Euphorbiaceae V 61.Tolotio Santalum album V 62. Toto Podocarpus imbricata V 63. Wagau Garcinia sp V 64. Wariu Gatonia papuana V 65. Woka Santalum album V 66. Wondami Diosspyros pilasanthera blanco V 67. Wuloto Aleurites moluccana V 68. Baloro Kleinhovia hospita L V Jumlah 66 2 Keterangan : data yang tersedia masih sama dengan tahun sebelumnya V = hanya diketahui statusnya, tidak ada data tentang jumlah ekornya. Sumber : Laporan Cagar alam Panua dan Nantu, Balitbangpedalda, 2006 Kegiatan survey hutan dan keanekaragaman hayati kab pohuwato provinsi gorontalo, Burung Indonesia 2009 STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 18 - Tabel SD‐12. Inventarisasi Sungai Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No. Nama Sungai Panjang Lebar m Kedalaman Debit m3dtk km Permukaan Dasar m Maks Min 1 2 3 4 5 6 7 8 1 Alo 25,50 35 9 2,4 0,02 0,006 2 Bilungala 16,12 12,5 ‐ 0,3 ‐ ‐ 3 Biyonga 15,50 8 7.8 2 24,15 0,07 4 Bolango 43 40 ‐ 0.35 ‐ ‐ 5 Bone 119,13 100 ‐200 ‐ 0,3 ‐ ‐ 6 Buladu 13,7 12 ‐16,8 ‐ 0,3 ‐0,5 ‐ ‐ 7 Dilehito 11.13 ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ 8 Huango 24,2 ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ 9 Paguyaman 99,3 90 90 ‐ 661,15 9,08 10 Tabongo 15.2 20,3 11 ‐ 22,7 11,7 11 Taluduyunu 38 20 ‐90 ‐ 1 102,3 23,4 12 Tamalate 6,70 10 – 15 5 – 10 0.5 – 1.5 38,79 2,7 13 Tilamuta 15.11 11,8 23,9 20,5 21,5 19,5 Keterangan : ‐ : tak ada data Sumber : Balihristi Prov. Gorontalo, diolah dari berbagai sumber. Tabel SD‐12A. Sungai‐ Sungai Kecil yang mengalir di Provinsi Gorontalo Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No. Nama Sungai Nama Sungai Nama Sungai 1 Boliohuto Bobaa Dutula Dua 2 Bubode Potoila Taluhubongo 3 Bulontio Sinabayuga 4 Buluoka Sogisadaa 5 Buluto Taludaa 6 Dulakapa Tamboo 7 Ilangata Tilamuta 8 Kawandang Tombulilato 9 Monano Tumbihe 10 Sumalata 11 Tolongio Keterangan : data lebar, kedalaman dan debit air tidak tersedia Sumber: Dinas Pekerjaan Umum Provinsi Gorontalo, 2011; Balihristi ProvinsiGorontalo, 2011 STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 19 - Tabel SD‐12B. Nama Wilayah Sungai Strategis Nasional Dan Lintas Provinsi Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No WS Lintas Provinsi WS Lintas Provinsi WS Strategis Nasional WS Limboto‐Bolango‐Bone: WS Randangan: WS Paguyaman: 1 DAS Limboto DAS Randangan DAS Paguyaman 2 DAS Bone DAS Marisa DAS Molohiolo 3 DAS Bolango DAS Bumbulan DAS Buntuyo 4 DAS Taleki DAS Lemito DAS Nantu‐Tombiyo 5 DAS Yango DAS Milangodaa DAS Bongo 6 DAS Tolinggula DAS Molosipat DAS Dumito 7 DAS Potanga DAS Popayato DAS Diloniyohu 8 DAS Biawu DAS Puluhabale 9 DAS Bulolila Lainnya: DAS Totopo 10 DAS Bulontio Barat WS Dumoga‐Sabgkup DAS Tapadaa 11 DAS Bulontio DAS Tilamuta 12 DAS Boliohuto DAS Botumoito 13 DAS Dulakapa DAS Dulupi 14 DAS Deme 1 DAS Limba 15 DAS Dunu DAS Telehu 16 DAS Bubalango 17 DAS Tengah 18 DAS Monano 19 DAS Tudi 20 DAS Tolonga 21 DAS Datahu 22 DAS Ayukubu 23 DAS Tolongio 24 DAS Pontolo 25 DAS Buda 26 DAS Molingkapoto 27 DAS Pelabuhan 28 DAS Kwandang 29 DAS Bubode 30 DAS Molontadu 31 DAS Pangimba 32 DAS Ketapang 33 DAS Intana 34 DAS Butaiya Andegile 35 DAS Monano 1 36 DAS Waluhu 37 DAS Batudaa pantai 38 DAS Butulabutao 39 DAS Luluo 40 DAS Batulanggea 41 DAS Kayubulan 42 DAS Totayuo 43 DAS Tengkorak STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 20 - 44 DAS Tolotio 45 DAS Bilungala 46 DAS Momungaa 47 DAS Leato Utara 48 DAS Kiki 49 DAS Bugis 50 DAS Leato 51 DAS Tenda 52 DAS Tambo 53 DAS Molonggota Keterangan : Sumber: Laporan Akhir RTRW Provinsi Gorontalo 2010‐2030, Bappeda Provinsi Gorontalo, 2011 Tabel SD‐12C. Nama Cekukan Air Tanah di Provinsi Gorontalo Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No Cekukan Air Tanah CAT Lokasi 1 wilayah kabupaten: CAT Tombulilato Kab. Gorontalo CAT Soginti Kab. Boalemo CAT Papajato Kab. Boalemo 2 Lintas batas kabupatenkota CAT Gorontalo Kota Gorontalo dan Kab. Gorontalo CAT Molombulah Kota Gorontalo dan Kab. Boalemo CAT Mahinoto Kota Gorontalo dan Kab. Boalemo CAT Marisa Kab. Boalemo dan Kab. Pohuwato 3 Lintas batas provinsi CAT Bone Prov Sulut dan Prov Gorontalo CAT Papajato Prov Gorontalo dan Prov Sulteng Keterangan : data yang tersedia masih sama dengan tahun sebelumnya Sumber: Laporan Akhir RTRW Provinsi Gorontalo 2010‐2030, Bappeda Provinsi Gorontalo STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 21 - Tabel SD‐13. Inventarisasi DanauWadukSituEmbung Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No. Nama DanauWadukSituEmbung Luas Ha Volume m3 1 Danau Limboto 25000 5600 juta 2 Danau Perintis 6 ‐ 3 Embung Huludupitango ± 1100 ‐ 4 Embung Bongo ± 1300 ‐ 5 Embung Sipatana ‐ ‐ 6 Embung Iloheluma ‐ ‐ 7 Embung Pilohayanga ± 1100 ‐ 8 Embung Bulia ± 1600 ‐ 9 Embung Molosipat ‐ ‐ 10 Embung Monano ‐ ‐ 11 Embung Tolinggula ± 1300 ‐ 12 Daerah Irigasi Tangga ‐ ‐ 13 Irigasi Paguyaman ‐ ‐ 14 Daerah Irigasi Dimito ‐ ‐ Total ‐ ‐ Keterangan : ‐ = tak ada data Sumber : Dinas Pekerjaan Umum Provinsi Gorontalo, 2011; STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 22 - Tabel SD‐14. Kualitas Air Sungai di Provinsi Gorontalo Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No Parameter Satuan Lokasi Sampling Lokasi Sampling Lokasi Sampling Lokasi Sampling Lokasi Sampling 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 4 5 6 4 5 6 4 5 6 4 5 6 4 5 6 Data Sunga i Nama Lokasi Bolango Hulu Bolango Ten g ah Bolango Hilir A lop oh u Hulu A lop oh u Ten g ah A lop oh u Hilir Talu duyun u Hu lu Talu duyun u Ten g ah Tal uduyun u Hi lir Bul ad u Hu lu Bul ad u Ten g ah Bul ad u Hi lir Pag u ya m an Hu lu Pag u ya m an Ten g ah Pag u ya m an Hi lir Koordinat Waktu Pemantauan 12 Mar et 2012 12 Maret 2012 12 Mare t 2012 12 Maret 2012 12 Maret 2012 12 Maret 2012 12 Maret 2012 12 Maret 2012 12 Maret 2012 12 Mare t 2012 12 Maret 2012 12 Mare t 2012 12 Maret 2012 12 Mare t 2012 12 Maret 2012 FISIKA 1 Tempelatur ºC 30.5 29.2 29.2 27 27 27 27 27 28 27 27 27 28 28 28 2 Residu Terlarut mg L 3 Residu Tersuspensi mgL KIMIA ANORGANIK 4 pH 7.97 7.97 7.97 8.025 8.4 8.025 7.9 8.07 7.9 7.875 7.885 7.59 7.66 7.61 7.6 5 DHL mgL 6 TDS mgL 3150 3030 3000 150 190 190 45.8 45.8 90 70 50 40 100 110 100 STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 23 - 7 TSS mgL 12.5 12.5 12.5 212 272 462 20 20 1596 148 614 59 2356 2558 254 8 DO mgL 3.33 2.96 2.87 6.8 6.7 7.1 5.4 5.4 5.6 6.8 6.7 7.1 5.8 6.1 6.2 9 BOD mgL 2.22 2.15 2.05 15.36 10.44 6.96 9.94 10.44 15.36 15.36 6.96 6.96 6.96 6.96 10.44 10 COD mgL 26.6 17.3 16.1 34.8 26.1 17.4 17.4 26.1 34.8 34.8 17.4 17.4 17.4 17.4 26.1 12 NO3 mgL 0.00 1 0.001 0.001 0.71 0.4 0.001 0.16 0.16 0.23 0.17 0.12 0.6 0.16 0.23 0.26 13 NH3 mgL 0.1 0.1 0.1 0.2 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.2 0.2 0.2 0.2 0.1 0.2 14 Phosphat mgL 0.35 0.3 0.45 0.3 0.4 0.59 0.32 0.3 0.28 0.3 0.29 0.3 0.3 0.28 0.25 15 Timbal mgL 0.04 0.04 0.04 0.01 0.04 4.28 0.11 0.01 0.01 0.04 0.01 0.01 0.01 0.01 0.02 16 Raksa, Hg mgL 0.00 05 0.0005 0.00 05 0.0874 0.0072 0.1093 0.086 2 0.000 3 0.094 4 0.00 54 0.005 8 0.00 7 0.091 9 0.00 94 0.006 3 17 Fecal coliform jmlh100 ml 1600 50 20 1700 50 20 1100 50 26000 20 400 80 50 230 9000 18 Total coliform jmlh100 ml 2200 120000 1200 00 2200 110000 110000 70000 33000 110000 50 6000 230 3300 7900 26000 Keterangan : Pemantauan Maret 2012 Sumber : Balihristi STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 24 - Tabel SD‐15. Kualitas Air Danau Limboto Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No Parameter Satuan Lokasi Sampling Titik 1 Titik 2 Titik 3 Titik 4 Titik 5 1 2 3 4 5 6 7 8 Nama Lokasi Hutada a Iluta Telaga Biru Telaga Jaya Barakati Koordinat Waktu sampling tglblnthn Fisika 1 TSS mgl 210 14 58 146 206 2 Lapisan Minyak ‐ nihil nihil nihil nihil nihil 3 Temperatur o C 28.4 28.2 27.6 28.1 28.1 Kimia 4 pH 7.8 7.65 7.68 7.64 7.62 5 DO mgl 6 6 5.6 6 2.4 6 BOD5 mgl 18.52 18.52 25.93 18.52 70.38 7 COD mgl 46.3 46.3 64.82 46.3 175.94 8 Amonia total mgl 0.13 0.1 0.34 0.14 0.1 9 NO2 ‐N mgl 0.04 0.04 0.04 0.01 0.04 10 NO3 ‐N mgl 0.1 0.13 0.34 0.1 0.1 11 PO4 ‐P mgl 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 12 Sianida CN ‐ mgl 0.01 0.01 0.01 0.01 0.01 13 Sulfida H2S mgl 0.01 0.01 0.01 0.01 0.01 14 Minyak bumi mgl 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 15 Fenol mgl 0.002 0.002 0.002 0.002 0.002 16 Detergen mgl 0.05 0.05 0.05 0.05 0.05 17 Besi Fe mgl 0.02 0.02 0.03 0.03 0.02 18 Cadmium Cd mgl 0.003 0.003 0.003 0.003 0.003 19 Chromium Cr mgl 0.01 0.01 0.09 0.08 0.08 20 Mangan Mg mgl 0.01 0.01 0.01 0.01 0.01 STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 25 - 21 Raksa Hg mgl 0.0288 0.0117 0.0089 0.0082 0.0085 22 Seng Zn mgl 0.01 0.01 0.01 0.01 0.01 23 Tembaga Cu mgl 0.005 0.005 0.005 0.005 0.005 24 Timbal Pb mgl 0.005 0.005 0.005 0.07 0.005 Keterangan : Sumber : Balihristi Tabel SD‐16. Kualitas Air Sumur Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No Parameter Satuan Lokasi Sampling 1 2 3 1 2 3 4 5 6 Nama Lokasi Data Sumur Koordinat Waktu Pemantauan FISIKA 1 Tempelatur ºC 2 Residu Terlarut mg L 3 Residu Tersuspensi mgL KIMIA ANORGANIK 4 pH 5 BOD mgL 6 COD mgL 7 DO mgL 8 Total Fosfat sbg P mgL 9 NO 3 sebagai N mgL 10 NH3 ‐N mgL 11 Arsen mgL 12 Kobalt mgL 13 Barium mgL 14 Boron mgL 15 Selenium mgL 16 Kadmium mgL 17 Khrom VI mgL 18 Tembaga mgL 19 Besi mgL 20 Timbal mgL 21 Mangan mgL STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 26 - 22 Air Raksa mgL 23 Seng mgL 24 Khlorida mgl 25 Sianida mgL 26 Fluorida mgL 27 Nitrit sebagai N mgL 28 Sulfat mgL 29 Khlorin bebas mgL 30 Belereng sebagai H2S mgL MIKROBIOLOGI 31 Fecal coliform jml100 ml 32 Total coliform jml100 ml RADIOAKTIVITAS 33 Gross ‐A Bq L 34 Gross ‐B Bq L Keterangan: tak ada data tersedia Sumber : STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 27 - Tabel SD‐17. Kualitas Air Laut Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No Parameter Satuan Baku Mutu Lokasi Sampling Titik 1 Titik 2 Titik 3 Titik 4 1 2 3 4 5 6 7 8 Nama Lokasi Kota Gorontalo Marisa Bilato Botutonuo Koordinat Waktu sampling tglblnthn Fisika 1 Warna CU 2 Bau 3 Kecerahan M 4 Kekeruhan NTU 5 TSS mgl 2138 2880 2346 1884 6 Sampah ‐ 7 Lapisan Minyak ‐ 0.1 nihil nihil nihil 8 Temperatur o C 27.9 28.3 28.5 27.8 Kimia 9 pH 8.13 8.1 8.08 8.03 10 Salinitas ‰ 11 DO mgl 5.2 6.4 6.4 5.4 12 BOD5 mgl 25.93 15.38 15.38 18.52 13 COD mgl 64.82 38.46 38.46 46.3 14 Amonia total mgl 0.05 0.06 0.08 0.05 15 NO2 ‐N mgl 0.01 0.01 0.01 0.01 16 NO3 ‐N mgl 0.1 0.1 0.1 0.1 17 PO4 ‐P mgl 0.1 0.1 0.1 0.1 18 Sianida CN ‐ mgl 0.01 0.01 0.01 0.01 19 Sulfida H2S mgl 0.01 0.01 0.01 0.01 20 Minyak bumi mgl 0.1 0.1 0.1 0.1 21 Fenol mgl 0.002 0.002 0.002 0.002 22 Detergen mgl 0.05 0.05 0.05 0.05 23 Besi Fe mgl 0.02 0.02 0.02 0.02 24 Cadmium Cd mgl 0.003 0.003 0.003 0.003 25 Chromium Cr mgl 0.01 0.01 0.01 0.04 26 Mangan Mg mgl 0.01 0.01 0.01 0.01 27 Raksa Hg mgl 0.0241 0.0200 0.0215 0.0241 28 Seng Zn mgl 0.01 0.01 0.01 0.01 29 Tembaga Cu mgl 0.005 0.005 0.006 0.005 30 Timbal Pb mgl 0.13 0.208 0.005 0.005 Keterangan : Sumber : Balihristi Tabel SD‐18. Kualitas Udara Ambien Menurut Lokasi Provinsi : Gorontalo Tahun Data : 2012 No. Parameter Satuan Lama Pengukuran Lokasi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Lokasi : STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 28 - 1 jam 33 45 42 22 52 27 26 84 97 31 33 28 1 SO2 gNm3 24 jam 1 tahun 1 jam 9873 19265 8226 4216 8428 8428 10836 14936 9873 7224 9151 6742 2 CO gNm3 24 jam 1 tahun 1 jam 21.6 21.6 18.4 16.8 24.22 17.9 43.9 27.5 74.4 16.3 42.6 48.1 3 N02 gNm3 24 jam 1 tahun 4 O3 gNm3 1 jam 58 97 39 36 97 78 39 78 73 58 117 53 1 tahun 5 HC gNm3 3 jam 6 PM10 gNm3 24 jam 7 PM2.5 gNm3 24 jam 1 tahun 8 TSP gNm3 24 jam 1 tahun 9 Pb gNm3 24 jam 1 tahun 10 Dustfall gNm3 30 hari 11 Total Fluorides sebagai F gNm3 24 jam 90 hari 12 Fluor Index gNm3 30 hari 13 Khlorine Khlorine Dioksida gNm3 24 jam 14 Sulphat Index gNm3 30 hari Keterangan : 1. Kompleks Kantor Walikota Kota Gorontalo 9. Shoping Center Kab. Gorontalo 17. K 2. Pasar Sentral Kota Gorontalo 10. Kantor BLH Kab. Gorontalo 18. D 3. Terminal 42 Kota Gorontalo 11. Kantor Bupati Kab. Boalemo 19. P 4. Perumahan Awara Karya Kota Gorontalo 12. Terminal Tilamuta Kab. Boalemo 5. Desa Oluhuta Kab. Bone Bolango 13. Kantor BLH Kab. Boalemo 6. Desa Bubeya Perempatan Jalan Kab. Bone Bolango 14. Depan RM Marisa Kab. Pohuwato 7. Kantor Bupati Kab. Bone Bolango 15. Terminal Bis Kab. Pohuwato 8. Menara Limboto Kab. Gorontalo 16. Kantor BLH Kab. Pohuwato Sumber : Balihristi STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 29 - Tabel SD‐19. Luas Tutupan dan Kondisi Terumbu Karang Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No. KabupatenKota Luas Tutupan Ha Persentase Luas Terumbu Karang di pesisir Sangat Baik Baik Sedang Rusak 1 Boalemo 2 Bone Bolango 5,407.8 16 ‐ 17 3 Gorontalo 20 40 4 Gorontalo Kota 5 Gorontalo Utara 6 Pohuwato 5,257.03 51 30 ‐ 49 12.06 ‐ 23.78 Keterangan : data yang tersedia masih sama dengan tahun sebelumnya Sumber : Balihristi, 2011 Tabel SD‐19a. Lokasi dan luas Terumbu Karang Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No KabupatenKota Luas ha 1 Kota Gorontalo 16,03 2 Kabupaten Gorontalo 13.067,34 3 Kabupaten Boalemo 5.096,86 4 Kabupaten Pohuwato 6.551,79 5 Kabupaten Bone Bolango 178,95 6 Kabupaten Gorontalo Utara ‐ Keterangan : data yang tersedia masih sama dengan tahun sebelumnya Sumber : Peta Sebaran Terumbu Karang, Bakosurtanal 2009 Tabel SD‐19b. Lokasi Terumbu Karang dan Kondisi Tutupan Terumbu Karang Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 NO. LOKASI TERUMBU KARANG KONDISI TUTUPAN KARANG 1 Payunga 30 – 40 2 Saronde 30 – 50 3 Pulau Dulupi 50 – 70 4 Pulau Asiangi 50 – 80 5 Pulau Lamua Daa 50 – 80 STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 30 - 6 Pulau Raja 50 – 80 7 Pulau Popaya 50 – 80 8 Teluk Kwandang 20 9 TPI Tilamuta 10 10 Torsiaje 10 11 Pantai Massa 15 ‐30 12 Taman Laut Olele 58 Keterangan : data yang tersedia masih sama dengan tahun sebelumnya Sumber : Balihristi, 2011 Tabel SD‐19c. Luas Tutupan dan Kondisi Terumbu Karang di Kab Pohuwato Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 NO LOKASI LUAS TUTUPAN HA PERSENTASE LUAS TUTUPAN KABUPATEN POHUWATO SANGAT BAIK BAIK SEDANG RUSAK 1 Lemito 685,27 ‐ 49 19 32 2 Paguat 1.000,892. ‐ 37 51 12,06 3 Popayato 1.235,84 ‐ 34 43 23,78 4 Marisa 335,04 ‐ 36 30 34,29 Keterangan : Citra Landsat ETM Tahun 2000 Citra Satelit ALOS AVNIR ‐ IB Tahun 2007 Survai Lapangan, JuliAgustus Tahun 2008 Data yang tersedia masih sama dengan tahun sebelumnya Sumber : Balihristi, 2011 Tabel SD‐20. Luas dan Kerusakan Padang Lamun Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2011 No KabupatenKota di pesisir Luas Ha Persentase Area Kerusakan 1 Boalemo ‐ ‐ 2 Bone Bolango ‐ ‐ 3 Gorontalo ‐ ‐ 4 Gorontalo Kota ‐ ‐ 5 Gorontalo Utara ‐ ‐ 6 Pohuwato 28.75 ‐ Total 28.75 ‐ Keterangan : Data yang tersedia masih sama dengan tahun sebelumnya ‐ = tak ada data Sumber : Balihristi, 2011 STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 31 - Tabel SD‐20A. Luas dan Persentase Tutupan Lamun di Kabupaten Pohuwato Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 NO LOKASI KABUPATEN POHUWATO LUAS LOKASI HA PERSENTASE AREA KERUSAKAN 1 Lemito 594 75 2 Paguat 815 47 3 Popayato 93 53 4 Marisa 228,5 40 Keterangan : Citra Landsat ETM Tahun 2000 Citra Satelit ALOS AVNIR ‐ IB Tahun 2007 Survai Lapangan, JuliAgustus Tahun 2008 Data yang tersedia masih sama dengan tahun sebelumnya Sumber : Balihristi, 2011 Tabel SD‐21. Luas dan Kerapatan Tutupan Mangrove Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No Lokasi Luas Lokasi Ha Persentase tutupan Kerapatan pohonHa 1 2 3 4 5 1 Boalemo 1.904,39 ‐ ‐ 2 Bone Bolango ‐ ‐ ‐ 3 Gorontalo ‐ ‐ ‐ 4 Gorontalo Kota ‐ ‐ ‐ 5 Gorontalo Utara 3.392,97 ‐ ‐ 6 Pohuwato 7.534,68 ‐ ‐ Total 12.832,04 ‐ ‐ Keterangan : Hasil Penelitian, Data yang tersedia masih sama dengan tahun sebelumnya ‐ = tak ada data tersedia Sumber : Dinas Kehutanan dan Pertambangan Provinsi Gorontalo dalam Gorontalo Dalam Angka 2013 Tabel SD‐21a. Luas dan Kondisi Tutupan Mangrove STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 32 - Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No Lokasi Kondisi Luas Lokasi Ha Primer ha Sekunder ha 1 2 4 5 3 1 Boalemo 382.79 1521.6 1904.39 2 Bone Bolango ‐ ‐ ‐ 3 Gorontalo ‐ ‐ ‐ 4 Gorontalo Kota ‐ ‐ ‐ 5 Gorontalo Utara 1771.39 1621.58 3392.97 6 Pohuwato 1252.95 6281.73 7534.68 Total 3407.13 9424.91 12832.04 Keterangan : ‐ tidak memiliki hutan mangrove yang signifikan Sumber : Gorontalo Dalam Angka 2013 Tabel SD‐21b. Luas dan Kerapatan Tutupan Mangrove Menurut Kecamatan Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No. Kabupaten Kondisi Luas Kecamatan Mangrove Ha I KABUPATEN BOALEMO 1 BOTUMOITO Kerapatan Tinggi 235.99 Kurang Rapat 299.72 2 DULUPI Kerapatan Tinggi 216.83 Kurang Rapat 329.34 3 MANANGGU Kurang Rapat 439.79 4 PAGUYAMAN Kerapatan Tinggi 16.87 5 PAGUYAMAN PANTAI Kerapatan Tinggi 331.53 Kurang Rapat 60.72 6 TILAMUTA Kerapatan Tinggi 156.4 Kurang Rapat 449.24 KABUPATEN BOALEMO Total 2,536.45 II KABUPATEN GORONTALO UTARA 1 ANGGREK Kerapatan Tinggi 1,393.11 STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 33 - Kurang Rapat 185.67 2 ATINGGOLA Kerapatan Tinggi 157.7 3 GENTUMA RAYA Kerapatan Tinggi 42.47 4 KWANDANG Kerapatan Tinggi 647.87 Kurang Rapat 937.34 5 SUMALATA Kerapatan Tinggi 19.98 Kurang Rapat 1.22 6 TOLINGGULA Kerapatan Tinggi 265.5 Kurang Rapat 113.03 KABUPATEN GORONTALO UTARA Total 3,763.89 III KABUPATEN POHUWATO 1 LEMITO Kerapatan Tinggi 1,306.67 Kurang Rapat 1,788.81 2 MARISA Kerapatan Tinggi 25.81 Kurang Rapat 1,164.30 3 PAGUAT Kerapatan Tinggi 11.37 Kurang Rapat 707.21 4 PATILANGGIO Kerapatan Tinggi 426.49 Kurang Rapat 2,400.28 5 POPAYATO Kerapatan Tinggi 593.39 Kurang Rapat 1,787.96 6 RANDANGAN Kerapatan Tinggi 573.33 Kurang Rapat 5,305.18 KABUPATEN POHUWATO Total 16,090.78 Keterangan : Sumber :BP DAS Bone Bolango, 2011 Tabel SD‐21c. Luas Tutupan dan Kondisi Mangrove STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 34 - Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 Lokasi Periode I 1988‐1991 Periode II 2001‐ 2003 Periode III 2009‐ 2010 Ha Km² Ha Km² Ha Km² Kab. Pohuwato 13243.33 132.43 11683.2 116.83 7420.73 74.21 Kab. Boalemo 1534.51 15.35 1505.2 15.05 1451.80 14.52 Keterangan : Menurut sumber Data masih sama dengan tahun sebelumnya Sumber : Susclam, 2010 Tabel SD‐21d. Perubahan Luas Tutupan dan Kondisi Mangrove Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 Lokasi Periode I‐II Periode II‐III Ha Km² Ha Km² Kab. Pohuwato ‐1560.14 ‐15.6 ‐4262.47 ‐42.62 Kab. Boalemo ‐29.6 ‐0.29 ‐53.4 ‐0.53 Keterangan : Menurut sumber Data masih sama dengan tahun sebelumnya Sumber : Susclam, 2010 Tabel SD‐22. Curah Hujan Rata‐Rata Bulanan Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No. Nama dan Lokasi Stasiun Curah Hujan Rata‐Rata Bulanan mm Jan Feb Mar Apr Mei Jun Jul Ags Sep Okt Nop Des 1 2 3 1 Bandara Jalaludin 109 130 67 159 116 205 244 107 46 154 412 27 Keterangan : Curah hujan bulanan selama tahun 2012 Sumber : Gorontalo Dalam Angka 2013 Tabel SD‐23. Suhu Udara Rata‐Rata Bulanan Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No Nama dan Lokasi Stasiun Suhu Udara Rata‐Rata Bulanan C Jan Feb Mar Apr Mei Jun Jul Ags Sep Okt Nop Des 1 2 3 1 Bandara Jalaludin 26.6 26.6 26.9 27.1 27.4 26.8 26.3 27.1 27.1 27.6 27.2 27.0 Keterangan : Suhu rata‐rata bulanan selama tahun 2012 Sumber : Gorontalo Dalam Angka 2013 STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO I- 35 - Tabel SD‐24. Kualitas Air Hujan Provinsi: Gorontalo Tahun Data: 2013 No Parameter Satuan Waktu Pemantauan Jan Feb Mar Apr Mei Jun Jul Ags Sep Okt Nop Des 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 pH 2 DHL 3 SO 4 4 NO 3 5 Cr 6 NH 4 7 Na 8 Ca 2+ 9 Mg 2+ Keterangan : Tidak ada data tersedia Sumber : ‐

B. Bencana Alam