STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 1 -
BAB I KONDI SI LI NGKUNGAN HI DUP DAN KECENDERUNGANNYA
A. Sumber Daya Alam
Tabel SD‐1. Luas Wilayah Menurut Penggunaan
Lahan Utama
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No .
Kabupaten Kota
Luas Lahan Ha Non
Pertanian Saw ah
Lahan Kering
Perkebu nan
Hutan Badan
Air Total
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1
Boalemo 16,475.02 7,141.37 59,891.01 8,157.48 90,622.72 790.66 183,078.26
2
Bone Bolango 20,565.69 3,867.08 33,550.13
534.03 132,762.88 388.91 191,668.72
3
Gorontalo 38,613.76 18,136.64 94,141.30
3,145.80 58,612.52 2,507.61 215,157.63
4
Gorontalo Utara 18,729.78 2,204.19 60,546.88
278.08 90,337.64 260.34 172,356.91
5
Gorontalo Kota 2,858.51 855.19 1,477.57
0.00 84.61 322.22
5,598.10
6
Pohuwato 25,984.56 3,810.20 42,200.12 14,936.55
348,186.40 1,019.00 436,136.83 Total
123,227.32 36,014.67 291,807.01 27,051.94 720,606.77 5,288.74 1,203,996.45
Keterangan: ‐
Lahan Kering: Pertanian Lahan Kering dan Pertanian Lahan Kering Campur
‐
Hutan : Hutan Lahan Kering Primer, Hutan Lahan Kering Sekunder, Hutan Mangrove Primer, Hutan
Mangrove Sekunder, Hutan Rawa Sekunder
‐
Non Pertanian: Semak Belukar, Belukar Rawa, Tambak, Pemukiman, Tanah Kosong,
BandaraPelabuhan, Rawa.
Sumber :
Balihristi Provinsi Gorontalo, diolah dari data Balai Pemantapan Kawasan Hutan Provinsi
Gorontalo, 2012
Tabel SD‐1a. Luas Wilayah Provinsi Gorontalo
Menurut KabupatenKota
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No. KabupatenKota
Luas km
2
Persentase
1 2
3 4
1 Boalemo
1736.61 13.97
2 Bone
Bolango 1891.49
15.21 3
Gorontalo 2143.48
17.24 4
Gorontalo Kota
65.96 0.53
5 Gorontalo
Utara 2141.86
17.22 6
Pohuwato 4455.60
35.83 Jumlah
12435.00 100
Keterangan: ‐
Sumber : Gorontalo Dalam Angka 2013
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 2 -
Tabel SD‐1b. Luas Wilayah, Jumlah Kecamatan dan Jumlah Desa
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No. KabupatenKota Luas Ha
Jumlah Kecamatan
Jumlah Desa
Kelurahan
1 Boalemo
173.661 7
84 2
Bone Bolango
189.149 18
166 3
Gorontalo 214.348
19 205
4 Gorontalo
Utara 214.186
11 123
5 Gorontalo
Kota 6.596
9 50
6 Pohuwato
445.56 13
104
Total 1.243.500
77 732
Keterangan: Jumlah Kecamatan dan Desa tahun 2012
Sumber : Gorontalo Dalam Angka 2013
Tabel SD‐1c. Persentase Kemiringan Lereng
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No Kelas Lereng
Kemiringan Luas
Ha Persentase
1 A
‐2 128,552
10.52 2
B 2
‐8 74,122
6.07 3
C 8
‐15 66,528
5.45 4
D 15
‐ 40 113,997
9.33 5
E 40
838,355 68.63
Persentase 1,221,554
100 Keterangan
: Sumber
: Bappeda Prov Gorontalo dalam RPJMD Prov Gorontalo 2012 ‐ 2017
Tabel SD‐2. Luas Kawasan Hutan Menurut FungsiStatus
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No. Fungsi
Luas Ha
1 2
3 1
Cagar Alam
39,846 2
Suaka Margasatwa
‐ 3
Taman Wisata
‐ 4
Taman Buru
‐ 5
Taman Nasional
156,251 6
Taman Hutan Raya
‐ 7
Hutan Lindung
203,073
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 3 -
8 Hutan
Produksi 90,453
9 Hutan
Produksi Terbatas 253,064
10 Hutan
Produksi Konservasi 79,743
11 Hutan
Kota ‐
Total Luas Hutan
822,430 Keterangan
: ‐ = tidak ada Sumber
: RTRW Provinsi Gorontalo Tahun 2010 ‐ 2030
Tabel SD‐3. Luas Kawasan Lindung berdasarkan RTRW dan Tutupan Lahannya
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2012
No. Nama
Kawasan Luas
Kawasan Ha
Tutupan Lahan Ha
Vegetasi Area
Terbangun Tanah
Terbuka Badan
Air
‐1 ‐2
‐3 ‐4
‐5 ‐6
‐7 I.
Kawasan Lindung
A. Kawasan Perlindungan
Terhadap Kawasan Bawahannya
1 Kawasan Hutan Lindung
203073 2
Kawasan Bergambut 3
Kawasan Resapan Air Jumlah
203073 B.
Kawasan Perlindungan Setempat
1 Sempadan Pantai
2 Sempadan Sungai
3 Kawasan Sekitar Danau atau
Waduk 4
Ruang Terbuka Hijau Jumlah
C. Kawasan Suaka Alam,
Pelestarian Alam dan Cagar
Budaya 1
Kawasan Suaka Alam 2
Kawasan Suaka Laut dan Perairan
Lainnya 3
Suaka Margasatwa dan Suaka
Margasatwa Laut 4
Cagar Alam dan Cagar Alam Laut
39846 5
Kawasan Pantai Berhutan Bakau
6 Taman Nasional dan Taman
Nasional Laut
156251 7
Taman Hutan Raya
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 4 -
8 Taman Wisata Alam dan
Taman Wisata Alam Laut
9 Kawasan Cagar Budaya dan
Ilmu Pengetahuan
Jumlah 196,097
D. Kawasan Rawan Bencana
1 Kawasan Rawan Tanah
Longsor 2
Kawasan Rawan Gelombang Pasang
3 Kawasan Rawan Banjir
Jumlah E.
Kawasan Lindung Geologi 1
Kawasan Cagar Alam Geologi i.
Kawasan Keunikan
Batuan dan Fosil
ii. Kawasan
Keunikan Bentang
Alam iii. Kawasan Keunikan
Proses Geologi
Jumlah 2
Kawasan Rawan Bencana Alam
Geologi i.
Kawasan Rawan
Letusan Gunung Berapi
ii. Kawasan
Rawan Gempa Bumi
iii. Kawasan Rawan Gerakan
Tanah iv. Kawasan yang Terletak
di Zona Patahan Aktif
v. Kawasan Rawan Tsunami
vi. Kawasan Rawan Abrasi vii. Kawasan Rawan Gas
Beracun Jumlah
3 Kawasan yang Memberikan
Perlindungan Terhadap Air
Tanah i.
Kawasan Imbuhan Air
Tanah ii.
Sempadan Mata Air
Jumlah Jumlah
F. Kawasan Lindung Lainnya
1 Cagar Biosfer
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 5 -
2 Ramsar
3 Taman Buru
4 Kawasan
Perlindungan Plasma
Nutfah 5
Kawasan pengungsian Satwa 6
Terumbu Karang 7
Kawasan Koridor bagi Jenis Satwa
atau Biota Laut yang Dilindungi
Jumlah Jumlah
Total Kawasan Lindung 399,170
II. Kawasan
Budidaya 805,528.0
Jumlah Total Kawasan Budidaya
805,528.0 Keterangan
: Kawasan lindung meliputi lindung di darat dan kawasan lindung laut KKLD Olele Sumber
: RTRW Provinsi Gorontalo 2010‐2030
Tabel SD‐3A. Luas Kawasan Budidaya, Kawasan Lindung, dan Kawasan Konservasi berdasarkan RTRW
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No Fungsi
Kawasan Luas
Ha Persen
1 Kawasan
Budidaya 805528
66.93 2
Kawasan Konservasi
195,990.23 16.28
3 Kawasan
Lindung 202,049.96
16.79
Total 1,203,568.19
100
Keterangan :
Sumber : RTRW Prov Gorontalo 2010‐2030
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 6 -
Tabel SD‐4. Luas Penutupan Lahan dalam Kawasan Hutan dan Luar Kawasan Hutan
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
NO KABUPATEN
KAWASAN HUTAN
AUP JUMLAH
HUTAN TETAP
HPK JUMLAH
KSA ‐KPA
HL HPT
HP JUMLAH
‐1 ‐2
‐3 ‐4
‐5 ‐6
‐7 ‐8
‐9 ‐10
‐11 1
Boalemo
a. Hutan
31,215 18,925.00
80,416.00 8,575.00
139,131.00 12,000.00
151,131.00 151,131
b. Non Hutan
c. Data tidak
lengkap 2
Bone Bolango
a. Hutan
25,450.09 4916.61
2807.88 33,174.58
33,174.58 45341.96
78,517 b.
Non Hutan c.
Data tidak lengkap
3
Gorontalo
a. Hutan
26009 22,748.00
46,585.00 15,521.00
110,863.00 2,071.00 112,934.00
112,934 b.
Non Hutan c.
Data tidak lengkap
4
Gorontalo
a. Hutan
0.00 0.00
b. Non Hutan
c. Data tidak
lengkap 5
Gorontalo Utara
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 7 -
a. Hutan
5,529.00 16,930.00
55,323.00 16,177.00 93,959.00 5,360.00 99,319.00
102,188.00 201,507
b. Non Hutan
c. Data tidak
lengkap 6
Pohuwato
a. Hutan
0.00 78,022.00
201235 27,749.00 307,006.00
6,683.00 313,689.00
61,386.00 375,075
b. Non Hutan
c. Data tidak
lengkap
Keterangan:
Data Masih sama dengan tahun sebelumnya 62,753
HPK : Hutan Produksi yang di Konversi14,114 HL
: Hutan Lindung 143,150
AUP : Areal Untuk Penggunaan Lain : 208,916 HPT
: Hutan Produksi Tetap dan Terbatas 308,060
Sumber : Dinas Kehutanan KabKota di Provinsi Gorontalo, 2012
HP : Hutan Produksi
268,158 HPK
: Hutan Produksi yang di Konversi 14,114
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 8 -
Tabel SD‐5. Luas Lahan Kritis
Provinsi : Gorontalo
Tahun Data: 2013
No. KabupatenKota
Kritis Ha
Sangat Kritis
Ha Jumlah
Total Ha
1 2
3 4
5 1
Boalemo
41147 ‐
41147 2
Bone Bolango
40798 ‐
40798 3
Gorontalo
70076 ‐
70076 4
Gorontalo Utara
75358 ‐
75358 5
Gorontalo Kota
4432 ‐
4432 6
Pohuwato
26005 ‐
26005 Total
257816 257816
Keterangan : ‐ = tidak ada data
Sumber : Dinas Kehutanan dan Pertambangan Prov.
Gorontalo dalam
RPJMD Prov. Gorontalo 2010 ‐ 2030
Tabel SD‐5A. Luas Lahan Kritis Menurut Daerah Aliran Sungai
Provinsi : Gorontalo
Tahun Data: 2013
DAS KABUPATEN
KOTA Kekritisan
Lahan Ha Jumlah
Tidak Potensial
Agak Kritis
Sangat Kritis
Kritis Kritis
Kritis 1
ATINGGOLA Gorontalo
Utara 8
2,009 23,589
10,694 4,606
40,906 2
BATUDAA ‐
PANTAI Gorontalo
111 4,297
8,023 2,870
15,301 3
BONE ‐
PANTAI Bone
Bolango 21,645
2,492 21,221
4,622 49,980
4 BOLANGO
Gorontalo, Bone
Bolango, Kota
Gorontalo 56
312 37,460
11,724 3,242
52,794
5 BONE
Bone Bolango,
Kota Gorontalo
2,202 73,132
28,010 6,410
2,949 112,703
6 LIMBOTO
Gorontalo 3,079
15,753 55,747
21,345 13,280 109,203 7
MARISA Pohuwato
5,700 19,642
813 515
26,670 8
PAGUYAMAN Gorontalo
dan Boalemo 10,443
66,395 133,542 24,169
8,730 243,279
9 POPAYATO
Pohuwato 1,815
27,442 55,711
8,593 2,611
96,172 10
POSSO Gorontalo
Utara 787
1,107 23,383
21,652 6,582
53,512
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 9 -
11 RANDANGAN Pohuwato
1,045 130,529
132,662 3,834
4,121 272,191
12 SUMALATA
Gorontalo Utara
307 23,651
22,866 20,210 11,260
78,293 13
TILAMUTA Boalemo
618 2,689
47,193 26,464
7,159 84,124
TOTAL JUMLAH
20,361 370,475
586,594 185,152 72,545 1,235,128
Keterangan : Data masih sama dengan tahun sebelumnya
Sumber : Diolah dari data BP DAS Bone Bolango Prov.
Gorontalo, 2012
Tabel SD‐6. Evaluasi Kerusakan Tanah di Lahan Kering Akibat Erosi Air
Provinsi: Gorontalo
Lokasi: ‐
Tahun Data: 2013
No. Tebal
Tanah Ambang
Kritis Erosi PP 1502000 mm10
tahun Besaran
erosi mm10
tahun Status
MelebihiTidak
1 2
3 4
5
1 20 cm
0,2 ‐ 1,3
‐ ‐
2 20
‐ 50 cm 1,3
‐ 4 ‐
‐ 3
50 ‐ 100 cm
4,0 ‐ 9,0
‐ ‐
4 100
– 150 cm 9,0
– 12 ‐
‐ 5
150 cm 12
‐ ‐
Keterangan : Tidak ada data tersedia
Sumber : ‐
Tabel SD‐7. Evaluasi Kerusakan Tanah di Lahan Kering
Provinsi: Gorontalo
Lokasi: ‐
Tahun Data: 2013
No. Parameter
Ambang Kritis PP 1502000
Hasil Pengamatan
Status MelebihiTidak
1 2
3 4
5
1 Ketebalan
Solum 20 cm
‐ ‐
2 Kebatuan
Permukaan 40
‐ ‐
3 Komposisi
Fraksi 18 koloid;
‐ ‐
80 pasir kuarsitik ‐
‐ 4
Berat Isi
1,4 gcm
3
‐ ‐
5 Porositas
Total 30 ; 70
‐ ‐
6 Derajat
Pelulusan air 0,7 cmjam; 8,0 cmjam
‐ ‐
7 pH
H2O 1 : 2,5 4,5 ; 8,5
‐ ‐
8 Daya
Hantar Listrik DHL
4,0 mScm ‐
‐ 9
Redoks 200 mV
‐ ‐
10 Jumlah
Mikroba 10
2
cfug tanah
‐ ‐
Keterangan : Tidak ada data tersedia
Sumber : ‐
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 10 -
Tabel SD‐8. Evaluasi Kerusakan Tanah di Lahan Basah
Provinsi: Gorontalo
Lokasi: ‐
Tahun Data: 2013
No. Parameter
Ambang Kritis PP
1502000 Hasil
Pengamatan MelebihiTidak
1 2
3 4
5
1 Subsidensi
Gambut di atas
pasir kuarsa 35 cmtahun untuk
ketebalan gambut 3 m
atau 10 5 tahun untuk
ketebalan gambut 3 m
‐ ‐
2 Kedalaman
Lapisan Berpirit
dari permukaan tanah
25 cm dengan pH 2,5
‐ ‐
3 Kedalaman
Air Tanah dangkal
25 cm ‐
‐ Keterangan
: Tidak ada data tersedia
Sumber : ‐
Tabel SD‐9. Perkiraan Luas Kerusakan Hutan menurut Penyebabnya
Provinsi : Gorontalo
Tahun Data: 2013
No. Penyebab
Kerusakan Luas
Ha
1 2
3 1.
Kebakaran Hutan
1250 2.
Ladang Berpindah
5686 3.
Penebangan Liar
10 4.
Perambahan Hutan
10 5.
Lainnya Total
6956 Keterangan
: Data masih sama dengan tahun sebelumnya Sumber
: Dinas Kehutanan Provinsi Gorontalo, 2012
Tabel SD‐10. Pelepasan Kawasan Hutan yang dapat dikonversi Menurut Peruntukkan
Provinsi : Gorontalo
Tahun Data: 2013
No. Peruntukan
Luas Ha
1 2
3
1 Pemukiman
7,331.35
2 Pertanian
32,595.85
3 Perkebunan
72,365.47
4 Industri
59.54
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 11 -
5 Pertambangan
0.25
6 Lainnya
8,952.05
Total 121,304.51
Keterangan : data yang tersedia masih sama dengan tahun sebelumnya
Sumber: Dinas Kehutanan Provinsi Gorontalo, 2012
Tabel SD‐11. Keadaan Flora dan Fauna yang Dilindungi
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No. Golongan
Nama spesies Diketahui
Status Endemik
Terancam Berlimpah Dilindungi
1 2
3 4
5 6
7 1.
Hewan menyusui
1. Anoa Babalus
depressicomis V
2. Babi hutan Sus
celebensis V
3. Babi rusa Babyrousa
celebensis V
4. Kelelawar Chiroptera
V 5.
Kelelawar Chironax melanocephalus
V 6.
Kelelawar Chynopterus luzoniensis
V 7.
Kelelawar Nyctimene cephalotes
V 8.
Kelelawar Rousettus celebencis
V 9.
Kera Macaca hecki V
10. Kera Macaca
brunnescens V
11. Musang Viberra tangalunga
V
12. Primata Hylobatidae
V
13. Rusa Carvus timorensis
V
14. Tangkasi Tarsius tarsier
V
15. Tangkasi Tarsius spectrum
V
16. Tikus Bunomyss fratorum
V
17. Tikus Maxomys hellwaldii
V
18. Tupai Prociurillus murinus
V 19.
Tupai Prociurillus lencomus
V 20.
Tupai Rubrisciurus rubriventer
V Jumlah
11 9
2. Burung
1. Anis punggung merah Zoothera eryhronota
V
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 12 -
2. Ayam hutan merah Gallus gallus
V
3. Bambangan hitam I xobrychus flavicollis
V
4. Bambangan merah I xobrychus cinnamomeus
V
5. Bangau sandang lawe Cinonia episcopus
V
6. Belibis Dendrocygna sp
V
7. Betet kepala punggung biru Tanygnathus sumatranus
V
8. Betet sula Prioniturus platurus
V
9. Bilbung pendeta Streptocitta
albicollis
V
10. Bubut alang-alang Centropus
bengalensin
V
11. Bubut sulawesi Centropus
celebensis
V
12. Burung alap-alap Pandion
haliaetus
V
13. Burung issabelina Amauromis
issabellina
V
14. Burung kuko putih Turacoena
manadensis
V
15. Burung madu kuning Nectarinia jugularis
V
16. Burung madu sepah raja Aethpyga siparaja
V
17. Burung nuri kepala biru Trichoglossus ornatus
V
18. Burung Rail Rallidae
V
19. Cangak merah Ardea
purpurea
V
20. Cekakak Halcyon coromanda
V
21. Cekakak Halcyonmelanorhyncha
V
22. Celepuk sulawesi Otus
manadensis
V
23. Cikrak kutub Phyloscopus
borealis
V
24. Delimukan Chalcophas
stephani
V
25. Delimukan sulawesi Gallicolumba tristigmata
V
26. Delimukan zamrud Chalcophas indica
V
27. Elang alap-alap kecil sulawesi Accipter nanus
V
28. Elang alap dada merah Accipter rhodogaster
V
29. Elang alap Ekor-totol Accipiter trinotatus
V
30. Elang alap Sulawesi Accipter
griseiceps
V
31. Elang ular sulawesi Spilornis
rufipectus
V
32. Elang bondol Haliastur indus
V
33. Elang perut putih Hieraetus
leucogaster
V
34. Gagak hutan Corvus enca
V
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 13 -
35. Gosong Sula Megapodius
cumingii
V
36. Jalak tunggir merah Scissirostrum dubium
V
37. Julang sulawesi Rhyticeros
cassidix
V
38. Kacamata dahi hitam Zozterops atrifrons
V
39. Kacamata sulawesi Dicaceum
celebium
V
40. Kadalan sulawesi Phaenicophaeus colorhynchus
V
41. Kangkareng sulawesi Penelopides exarhatus
V
42. Kangkon ranting Cuculus
saturatus
V
43. Kapinis jarum asia Hirundapus caudaucatus
V
44. Karco kareo padi Amauromis
phoenicurus
V
45. Kehicap ranting Hypothymis
azurea
V
46. Kekep babi Artamus
leucorhynchus
V
47. Kekep sulawesi Artamus
monachus
V
48. Kepondang Oriolus chinensis
V
49. Kepundang sungu Belang Coracinabicolor
V
50. Kepundang sungu tunggir putih
Coracina leicopygia
V
51. Kicuit batu Motacilla cinerea
V
52. Kokokan laut Butorides
striatus
V
53. Kringking dada kuning Prioniturus flavicans
V
54. Kuntul sawah Ardeola
seciosa
V
55. Layang-layang Hirundo
rustica
V
56. Layang-layang batu Hirundo
tahitica
V
57. Maleo Macrocephalon maleo
V
58. Mandar padi zebra Gallirallus
torquatus
V
59. Mandar sulawesi Aramidopsis
plateni
V
60. Paok Pitta sp
V
61. Paok mopo Pitta
erythrogaster
V
62. Pecuk ular asia Anhinga
melanogaster
V
63. Pelatuk kelabu sulawesi Mueleripicus fulvus
V
64. Pelanduk sulawesi Trichastoma celebense
V
65. Pergam abu-abu Ducula
radiata
V
66. Pergam hijau Ducula aenea
V
67. Pergam putih Ducula
luctuosa
V
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 14 -
68. Punai penganten Treron
griseicauda
V
69. Raja perling sulawesi Basilornis celebensis
V
70. Raja Udang pipi ungu Cittura
cyanotis
V
7 1. Raja udang meninting Alcedo meninting
V
72. Serindit sulawesi Loriculus
stigmatus
V
73. Sikatan bakau Cyornis
rufigastra
V
74. Sikatan Leher-merah Ficedula
rufigula
V
75. Sri gunting Dicrurus
hottentottus
V
76. Taktarau besar Eurostopodus
macrotis
V
77. Tangkoko sulawesi Dicaceum
aureolimbatum
V
78. Tepekong jambul Hemimprocne longipennis
V
79. Tiong lampu sulawesi Coracias temminckii
V
80. Trinil pantai Actitis
hypoleucos
V
81. Tuwur sulawesi Eudynamys
melanorhyncha
V
82. Udang merah sulawesi Ceyx
fallax
V
83. Walik Ptilinopus superbus
V
84. Walik kembang Ptilinopus
melanospila
V
85. Walik manomiti Ptilinopus
subgularis
V
86. Wik wik rimba Cacomantis
variolosus
V Jumlah
21 63
2 3.
Reptil
1. Biawak Varanus salvator
V
2. Buaya Crocodilus sp.
V
3. Kadal Lidah Biru Tiliqua gigas
V
4. Penyu belimbing Dermochelys
coriaceae
V
5. Penyu hijau Chelonia mydas
V
6. Penyu lekang Lepidochelys
olivecea
V
7. Penyu sisik Eretmochelys
imbricata
V
8. Penyu tempayan Carreta
carreta
V
9. Tokek Gekko gecko
V
10. Ular Rhabdophis callitus
V
11. Ular Hitam Elaphe cf
euruthrea
V
12. Ular sanca batik piton Phyton reticularis
V Jumlah
2 10
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 15 -
4. Amphibi
1. Katak Rana celebensis
V
2. Katak Limnonectes modestus
V
3. Katak Fejevarya cancrivora
V
4. Kodok Bufo celebensis
V Jumlah
5. Ikan
1. Manggabai Glossobius glufis
V
2. Mujair
V
3. Nila
V
4. Payangka Ophlocora
porocepala
V
5. Sepat Trichogaster pectoralis
V
6. Tawes Puntius javanicus
V Jumlah
6. Keong
1. Kerang Kepala kambing Cassis
cornuta
V
2. Kima kecil Tridacna maxima
V
3. Nautilus berongga Nautilus
pompillius
V
4. Triton terompet Charonia
tritonis
V Jumlah
7. Serangga
1. Kupu-kupu raja Troides
amphrysus
V
2. Kupu-kupu raja Troides
haliphron
V
3. Kupu-kupu raja Troides spp.
V
4. Kupu-kupu sayap burung peri Ornithoptera chimaera
V
5. Kupu-kupu sayap burung rotsil Ornithoptera rotschildi
V
6. Kupu-kupu sayap burung surga Ornithoptera paradisea
V Jumlah
2 4
8. Tumbuh
‐ tumbuhan
1. Aren Arenga pinnata
V
2. Aga Ficus variegata BI
V
3. Amu Artocarpus Altilis
Moraceae
V
4. Baluta Pterospermum diversifolium
V
5. Belimbing botol Averrhoa
Bilimbi L
V
6. Beringin Ficus laorifolia
V
7. Bitangur Callophyllum soulattri
Burm
V
8. Bitaula Callophyllum 57
V
9. Bualo Aglaila elaeagnaises
Benth
V
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 16 -
10. Bulangita Tetramele nudiflora
R. Br
V
11. Bungango Metrosideros
petiolata
V
12. Bungur Lagerstromia
ovalifolia
V
13. Cemara Laut Causarina
V
14. Cempaka, Walo Elmerrillia
ovalis Dandy
V
15. Dara-dara Knema Sp
V
16. Daun seseuruehan Piper
aduntum
V
17. Dulamayo Mangifera Caesia
V
18. Girang merah Leea indica
V
19. Gofasa Vitex cafassus Reinw
V
20. Jambu-jambu Eugenia sp
V
21. Jati Tectona grandis
V
22. Kayu mas Nauclea orientalis
L
V
23. Kelampuak Eugenia cf
densiflora
V
24. Kenanga Canangium
odoratum
V
25. Ketapang Terminalia
V
26. Kikimoputio Zea Mays
Poaceae
V
27. Langgelobitule Nauclea
purpurascens
V
28. Latao Palnchonella valida BI
V
29. Leda Eucalypthus deglupta
V
30. Linggua Pterocarpus indicus
willd
V
31. Lopo Dracontomelum
mangiferum BI
V
32. Lobe-lobe Flacourtia I nermis
V
33. Luluma Ficus Sp
V
34. Mali-mali Leea rubra
V
35. Memea Memecylon sp
V
36. Melinjo Gnetum
gnemenoides
V
37. Meranti Shorea sp
V
38. Meranti Kuning Eugenia
accuminatissima
V
39. Molongopu Wrigtia
pubescens
V
40. Momala Homalium foetidum
Benth
V
41. Nangsi Villebrunea
rubescens
V
42. Namu-namu Cyanometra
Cauliflora
V
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 17 -
43. Nyatoh Palaquium
obtusifolium burck
V
44. Palem seledri Caryota mitis
V
45. Pandan Pandanus sp
V
46. Pangana Polyanthia rumphii
V
47. Pangi Pangium edule
V
48. Pasang Lithocarpus sp
V
49. Petik Diosspyros
korthalscana
V
50. Pohon india Harpullia
cupanioides
V
51. Pohon mindi Melia
azedarach
V
52. Pongapuhu Lagerstromia sp.
V
53. Raja Gledistchia rolfei vid
V
54. Rao Dracontomelum rao kerr.
Et relfe
V
55. Rambutan hutan Nephelium
Muabile
V
56. Sengon Swietenia
macrophylla
V
57. Sosoro Laportea sp.
V
58. Srikaya Annona Squamosa
V
59. Takuti Antidesma Bunius
Euphorbiaceae
V
60. Tili Phyllanthus Acidus
Euphorbiaceae
V
61.Tolotio Santalum album
V
62. Toto Podocarpus imbricata
V
63. Wagau Garcinia sp
V
64. Wariu Gatonia papuana
V
65. Woka Santalum album
V
66. Wondami Diosspyros
pilasanthera blanco
V
67. Wuloto Aleurites moluccana
V
68. Baloro Kleinhovia hospita L
V
Jumlah 66
2
Keterangan : data yang tersedia masih sama dengan tahun sebelumnya
V = hanya diketahui statusnya, tidak ada data tentang jumlah ekornya.
Sumber : Laporan Cagar alam Panua dan Nantu, Balitbangpedalda, 2006
Kegiatan survey hutan dan keanekaragaman hayati kab pohuwato provinsi gorontalo, Burung
Indonesia 2009
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 18 -
Tabel SD‐12. Inventarisasi Sungai
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No. Nama
Sungai Panjang
Lebar m
Kedalaman Debit
m3dtk km
Permukaan Dasar
m Maks
Min
1 2
3 4
5 6
7 8
1 Alo
25,50 35
9 2,4
0,02 0,006
2 Bilungala
16,12 12,5
‐ 0,3
‐ ‐
3 Biyonga
15,50 8
7.8 2
24,15 0,07
4 Bolango
43 40
‐ 0.35
‐ ‐
5 Bone
119,13 100
‐200 ‐
0,3 ‐
‐ 6
Buladu 13,7
12 ‐16,8
‐ 0,3
‐0,5 ‐
‐ 7
Dilehito 11.13
‐ ‐
‐ ‐
‐ 8
Huango 24,2
‐ ‐
‐ ‐
‐ 9
Paguyaman 99,3
90 90
‐ 661,15
9,08 10
Tabongo 15.2
20,3 11
‐ 22,7
11,7 11
Taluduyunu 38
20 ‐90
‐ 1
102,3 23,4
12 Tamalate
6,70 10
– 15 5
– 10 0.5
– 1.5 38,79
2,7 13
Tilamuta 15.11
11,8 23,9
20,5 21,5
19,5 Keterangan
: ‐ : tak ada data Sumber
: Balihristi Prov. Gorontalo, diolah dari berbagai sumber.
Tabel SD‐12A. Sungai‐ Sungai Kecil yang mengalir di Provinsi Gorontalo
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No. Nama
Sungai Nama
Sungai Nama
Sungai
1 Boliohuto
Bobaa Dutula
Dua 2
Bubode Potoila
Taluhubongo 3
Bulontio Sinabayuga
4 Buluoka
Sogisadaa 5
Buluto Taludaa
6 Dulakapa
Tamboo 7
Ilangata Tilamuta
8 Kawandang
Tombulilato 9
Monano Tumbihe
10 Sumalata
11 Tolongio
Keterangan : data lebar, kedalaman dan debit air tidak tersedia
Sumber: Dinas Pekerjaan Umum Provinsi Gorontalo, 2011; Balihristi ProvinsiGorontalo, 2011
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 19 -
Tabel SD‐12B. Nama Wilayah Sungai Strategis Nasional Dan Lintas Provinsi
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No WS Lintas Provinsi
WS Lintas Provinsi
WS Strategis Nasional
WS Limboto‐Bolango‐Bone:
WS Randangan:
WS Paguyaman:
1 DAS Limboto
DAS Randangan
DAS Paguyaman
2 DAS Bone
DAS Marisa
DAS Molohiolo
3 DAS Bolango
DAS Bumbulan
DAS Buntuyo
4 DAS Taleki
DAS Lemito
DAS Nantu‐Tombiyo
5 DAS Yango
DAS Milangodaa
DAS Bongo
6 DAS Tolinggula
DAS Molosipat
DAS Dumito
7 DAS Potanga
DAS Popayato
DAS Diloniyohu
8 DAS Biawu
DAS Puluhabale
9 DAS Bulolila
Lainnya: DAS
Totopo 10
DAS Bulontio Barat WS
Dumoga‐Sabgkup DAS
Tapadaa 11
DAS Bulontio DAS
Tilamuta 12
DAS Boliohuto DAS
Botumoito 13
DAS Dulakapa DAS
Dulupi 14
DAS Deme 1 DAS
Limba 15
DAS Dunu DAS
Telehu 16
DAS Bubalango 17
DAS Tengah 18
DAS Monano 19
DAS Tudi 20
DAS Tolonga 21
DAS Datahu 22
DAS Ayukubu 23
DAS Tolongio 24
DAS Pontolo 25
DAS Buda 26
DAS Molingkapoto 27
DAS Pelabuhan 28
DAS Kwandang 29
DAS Bubode 30
DAS Molontadu 31
DAS Pangimba 32
DAS Ketapang 33
DAS Intana 34
DAS Butaiya Andegile 35
DAS Monano 1 36
DAS Waluhu 37
DAS Batudaa pantai 38
DAS Butulabutao 39
DAS Luluo 40
DAS Batulanggea 41
DAS Kayubulan 42
DAS Totayuo 43
DAS Tengkorak
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 20 -
44 DAS Tolotio
45 DAS Bilungala
46 DAS Momungaa
47 DAS Leato Utara
48 DAS Kiki
49 DAS Bugis
50 DAS Leato
51 DAS Tenda
52 DAS Tambo
53 DAS Molonggota
Keterangan :
Sumber: Laporan Akhir RTRW Provinsi Gorontalo 2010‐2030, Bappeda Provinsi Gorontalo,
2011
Tabel SD‐12C. Nama Cekukan Air Tanah di Provinsi Gorontalo
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No Cekukan Air Tanah CAT
Lokasi
1
wilayah kabupaten:
CAT Tombulilato
Kab. Gorontalo
CAT Soginti
Kab. Boalemo
CAT Papajato
Kab. Boalemo
2
Lintas batas kabupatenkota
CAT Gorontalo
Kota Gorontalo dan Kab. Gorontalo
CAT Molombulah
Kota Gorontalo dan Kab. Boalemo
CAT Mahinoto
Kota Gorontalo dan Kab. Boalemo
CAT Marisa
Kab. Boalemo dan Kab. Pohuwato
3
Lintas batas provinsi
CAT Bone
Prov Sulut dan Prov Gorontalo
CAT Papajato
Prov Gorontalo dan Prov Sulteng
Keterangan : data yang tersedia masih sama dengan tahun sebelumnya
Sumber: Laporan Akhir RTRW Provinsi Gorontalo 2010‐2030, Bappeda Provinsi Gorontalo
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 21 -
Tabel SD‐13. Inventarisasi DanauWadukSituEmbung
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No. Nama
DanauWadukSituEmbung Luas
Ha Volume
m3
1 Danau
Limboto 25000
5600 juta
2 Danau
Perintis 6
‐ 3
Embung Huludupitango
± 1100
‐ 4
Embung Bongo
± 1300
‐ 5
Embung Sipatana
‐ ‐
6 Embung
Iloheluma ‐
‐ 7
Embung Pilohayanga
± 1100
‐ 8
Embung Bulia
± 1600
‐ 9
Embung Molosipat
‐ ‐
10 Embung Monano
‐ ‐
11 Embung
Tolinggula ±
1300 ‐
12 Daerah
Irigasi Tangga ‐
‐ 13
Irigasi Paguyaman
‐ ‐
14 Daerah Irigasi Dimito
‐ ‐
Total ‐
‐
Keterangan : ‐ = tak ada data
Sumber : Dinas Pekerjaan Umum Provinsi Gorontalo, 2011;
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 22 -
Tabel SD‐14. Kualitas Air Sungai di Provinsi Gorontalo
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No Parameter
Satuan Lokasi
Sampling Lokasi
Sampling Lokasi
Sampling Lokasi
Sampling Lokasi
Sampling 1
2 3
1 2
3 1
2 3
1 2
3 1
2 3
1 2
3 4
5 6
4 5
6 4
5 6
4 5
6 4
5 6
Data Sunga
i Nama
Lokasi Bolango
Hulu Bolango
Ten g
ah Bolango
Hilir A
lop oh
u Hulu
A lop
oh u
Ten g
ah A
lop oh
u Hilir
Talu duyun
u
Hu lu
Talu duyun
u
Ten g
ah Tal
uduyun u
Hi lir
Bul ad
u Hu
lu
Bul ad
u Ten
g ah
Bul ad
u Hi
lir Pag
u ya
m an
Hu lu
Pag u
ya m
an Ten
g ah
Pag u
ya m
an Hi
lir Koordinat
Waktu Pemantauan
12 Mar
et 2012
12 Maret
2012 12
Mare t
2012 12
Maret 2012
12 Maret
2012 12
Maret 2012
12 Maret
2012 12
Maret 2012
12 Maret
2012 12
Mare t
2012 12
Maret 2012
12 Mare
t 2012
12 Maret
2012 12
Mare t
2012 12
Maret 2012
FISIKA 1
Tempelatur ºC
30.5 29.2
29.2 27
27 27
27 27
28 27
27 27
28 28
28 2
Residu Terlarut
mg L
3 Residu
Tersuspensi mgL
KIMIA ANORGANIK
4 pH
7.97 7.97
7.97 8.025
8.4 8.025
7.9 8.07
7.9 7.875 7.885
7.59 7.66
7.61 7.6
5 DHL
mgL 6
TDS mgL
3150 3030
3000 150
190 190
45.8 45.8
90 70
50 40
100 110
100
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 23 -
7 TSS
mgL 12.5
12.5 12.5
212 272
462 20
20 1596
148 614
59 2356
2558 254
8 DO
mgL 3.33
2.96 2.87
6.8 6.7
7.1 5.4
5.4 5.6
6.8 6.7
7.1 5.8
6.1 6.2
9 BOD
mgL 2.22
2.15 2.05
15.36 10.44
6.96 9.94
10.44 15.36
15.36 6.96
6.96 6.96
6.96 10.44
10 COD
mgL 26.6
17.3 16.1
34.8 26.1
17.4 17.4
26.1 34.8
34.8 17.4
17.4 17.4
17.4 26.1
12 NO3
mgL 0.00
1 0.001
0.001 0.71
0.4 0.001
0.16 0.16
0.23 0.17
0.12 0.6
0.16 0.23
0.26 13
NH3 mgL
0.1 0.1
0.1 0.2
0.1 0.1
0.1 0.1
0.1 0.2
0.2 0.2
0.2 0.1
0.2 14
Phosphat mgL
0.35 0.3
0.45 0.3
0.4 0.59
0.32 0.3
0.28 0.3
0.29 0.3
0.3 0.28
0.25 15
Timbal mgL
0.04 0.04
0.04 0.01
0.04 4.28
0.11 0.01
0.01 0.04
0.01 0.01
0.01 0.01
0.02 16
Raksa, Hg
mgL 0.00
05 0.0005
0.00 05
0.0874 0.0072 0.1093
0.086 2
0.000 3
0.094 4
0.00 54
0.005 8
0.00 7
0.091 9
0.00 94
0.006 3
17 Fecal
coliform jmlh100
ml 1600
50 20
1700 50
20 1100
50 26000
20 400
80 50
230 9000
18 Total
coliform jmlh100
ml 2200
120000 1200
00 2200
110000 110000 70000 33000 110000 50
6000 230
3300 7900 26000
Keterangan : Pemantauan Maret 2012
Sumber : Balihristi
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 24 -
Tabel SD‐15. Kualitas Air Danau Limboto
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No Parameter
Satuan Lokasi
Sampling Titik
1 Titik
2 Titik
3 Titik
4 Titik
5
1 2
3 4
5 6
7 8
Nama Lokasi
Hutada a
Iluta Telaga
Biru Telaga
Jaya Barakati
Koordinat Waktu
sampling tglblnthn
Fisika
1 TSS
mgl 210
14 58
146 206
2 Lapisan
Minyak ‐
nihil nihil
nihil nihil
nihil 3
Temperatur
o
C 28.4
28.2 27.6
28.1 28.1
Kimia
4 pH
7.8 7.65
7.68 7.64
7.62 5
DO mgl
6 6
5.6 6
2.4 6
BOD5 mgl
18.52 18.52
25.93 18.52
70.38 7
COD mgl
46.3 46.3
64.82 46.3
175.94 8
Amonia total
mgl 0.13
0.1 0.34
0.14 0.1
9 NO2
‐N mgl
0.04 0.04
0.04 0.01
0.04 10
NO3 ‐N
mgl 0.1
0.13 0.34
0.1 0.1
11 PO4
‐P mgl
0.1 0.1
0.1 0.1
0.1 12
Sianida CN
‐
mgl 0.01
0.01 0.01
0.01 0.01
13 Sulfida
H2S mgl
0.01 0.01
0.01 0.01
0.01 14
Minyak bumi
mgl 0.1
0.1 0.1
0.1 0.1
15 Fenol
mgl 0.002
0.002 0.002
0.002 0.002
16 Detergen
mgl 0.05
0.05 0.05
0.05 0.05
17 Besi
Fe mgl
0.02 0.02
0.03 0.03
0.02 18
Cadmium Cd
mgl 0.003
0.003 0.003
0.003 0.003
19 Chromium
Cr mgl
0.01 0.01
0.09 0.08
0.08 20
Mangan Mg
mgl 0.01
0.01 0.01
0.01 0.01
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 25 -
21 Raksa
Hg mgl
0.0288 0.0117
0.0089 0.0082
0.0085 22
Seng Zn
mgl 0.01
0.01 0.01
0.01 0.01
23 Tembaga
Cu mgl
0.005 0.005
0.005 0.005
0.005 24
Timbal Pb
mgl 0.005
0.005 0.005
0.07 0.005
Keterangan :
Sumber : Balihristi
Tabel SD‐16. Kualitas Air Sumur
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No Parameter
Satuan Lokasi
Sampling 1
2 3
1 2
3 4
5 6
Nama Lokasi
Data Sumur
Koordinat Waktu
Pemantauan
FISIKA
1 Tempelatur
ºC 2
Residu Terlarut
mg L
3 Residu
Tersuspensi mgL
KIMIA ANORGANIK
4 pH
5 BOD
mgL 6
COD mgL
7 DO
mgL 8
Total Fosfat sbg P
mgL 9
NO 3 sebagai N
mgL 10
NH3 ‐N
mgL 11
Arsen mgL
12 Kobalt
mgL 13
Barium mgL
14 Boron
mgL 15
Selenium mgL
16 Kadmium
mgL 17
Khrom VI
mgL 18
Tembaga mgL
19 Besi
mgL 20
Timbal mgL
21 Mangan
mgL
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 26 -
22 Air
Raksa mgL
23 Seng
mgL 24
Khlorida mgl
25 Sianida
mgL 26
Fluorida mgL
27 Nitrit
sebagai N mgL
28 Sulfat
mgL 29
Khlorin bebas
mgL 30
Belereng sebagai
H2S mgL
MIKROBIOLOGI
31 Fecal
coliform jml100
ml 32
Total coliform
jml100 ml
RADIOAKTIVITAS
33 Gross
‐A Bq
L 34
Gross ‐B
Bq L
Keterangan: tak ada data tersedia
Sumber :
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 27 -
Tabel SD‐17. Kualitas Air Laut
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No Parameter
Satuan Baku
Mutu Lokasi
Sampling Titik
1 Titik
2 Titik
3 Titik
4
1 2
3 4
5 6
7 8
Nama Lokasi
Kota Gorontalo Marisa
Bilato Botutonuo
Koordinat Waktu
sampling tglblnthn
Fisika
1 Warna
CU 2
Bau 3
Kecerahan M
4 Kekeruhan
NTU 5
TSS mgl
2138 2880
2346 1884
6 Sampah
‐ 7
Lapisan Minyak
‐ 0.1
nihil nihil
nihil 8
Temperatur
o
C 27.9
28.3 28.5
27.8
Kimia
9 pH
8.13 8.1
8.08 8.03
10 Salinitas
‰ 11
DO mgl
5.2 6.4
6.4 5.4
12 BOD5
mgl 25.93
15.38 15.38
18.52 13
COD mgl
64.82 38.46
38.46 46.3
14 Amonia
total mgl
0.05 0.06
0.08 0.05
15 NO2
‐N mgl
0.01 0.01
0.01 0.01
16 NO3
‐N mgl
0.1 0.1
0.1 0.1
17 PO4
‐P mgl
0.1 0.1
0.1 0.1
18 Sianida
CN
‐
mgl 0.01
0.01 0.01
0.01 19
Sulfida H2S
mgl 0.01
0.01 0.01
0.01 20
Minyak bumi
mgl 0.1
0.1 0.1
0.1 21
Fenol mgl
0.002 0.002
0.002 0.002
22 Detergen
mgl 0.05
0.05 0.05
0.05 23
Besi Fe
mgl 0.02
0.02 0.02
0.02 24
Cadmium Cd
mgl 0.003
0.003 0.003
0.003 25
Chromium Cr
mgl 0.01
0.01 0.01
0.04 26
Mangan Mg
mgl 0.01
0.01 0.01
0.01 27
Raksa Hg
mgl 0.0241
0.0200 0.0215
0.0241 28
Seng Zn
mgl 0.01
0.01 0.01
0.01 29
Tembaga Cu
mgl 0.005
0.005 0.006
0.005 30
Timbal Pb
mgl 0.13
0.208 0.005
0.005 Keterangan
:
Sumber : Balihristi
Tabel SD‐18. Kualitas Udara Ambien Menurut Lokasi
Provinsi : Gorontalo
Tahun Data : 2012
No. Parameter
Satuan Lama
Pengukuran Lokasi
1 2
3 4
5 6
7 8
9 10
11 12
Lokasi :
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 28 -
1 jam
33 45
42 22
52 27
26 84
97 31
33 28
1 SO2 gNm3
24 jam
1 tahun
1 jam
9873 19265
8226 4216
8428 8428
10836 14936
9873 7224
9151 6742
2 CO gNm3
24 jam
1 tahun
1 jam
21.6 21.6
18.4 16.8
24.22 17.9
43.9 27.5
74.4 16.3
42.6 48.1
3 N02 gNm3
24 jam
1 tahun
4 O3 gNm3
1 jam
58 97
39 36
97 78
39 78
73 58
117 53
1 tahun
5 HC gNm3
3 jam
6 PM10 gNm3
24 jam
7 PM2.5 gNm3
24 jam
1 tahun
8 TSP gNm3
24 jam
1 tahun
9 Pb gNm3
24 jam
1 tahun
10 Dustfall gNm3
30 hari
11 Total Fluorides
sebagai F
gNm3 24
jam 90
hari 12 Fluor Index
gNm3 30
hari 13 Khlorine
Khlorine Dioksida
gNm3 24
jam 14
Sulphat Index
gNm3 30
hari
Keterangan : 1. Kompleks Kantor Walikota Kota Gorontalo
9. Shoping Center Kab. Gorontalo 17. K
2. Pasar Sentral Kota Gorontalo
10. Kantor BLH Kab. Gorontalo
18. D
3. Terminal 42 Kota Gorontalo
11. Kantor Bupati Kab. Boalemo
19. P
4. Perumahan Awara Karya Kota Gorontalo
12. Terminal Tilamuta Kab. Boalemo
5. Desa Oluhuta Kab. Bone Bolango
13. Kantor BLH Kab. Boalemo
6. Desa Bubeya Perempatan Jalan Kab. Bone Bolango
14. Depan RM Marisa Kab. Pohuwato
7. Kantor Bupati Kab. Bone Bolango
15. Terminal Bis Kab. Pohuwato
8. Menara Limboto Kab. Gorontalo
16. Kantor BLH Kab. Pohuwato
Sumber : Balihristi
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 29 -
Tabel SD‐19. Luas Tutupan dan Kondisi Terumbu Karang
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No. KabupatenKota
Luas Tutupan
Ha Persentase
Luas Terumbu Karang di
pesisir Sangat
Baik Baik
Sedang Rusak
1 Boalemo
2 Bone
Bolango 5,407.8
16 ‐ 17 3
Gorontalo 20 40
4 Gorontalo
Kota 5
Gorontalo Utara
6 Pohuwato
5,257.03 51
30 ‐ 49 12.06 ‐ 23.78
Keterangan : data yang tersedia masih sama dengan tahun sebelumnya
Sumber : Balihristi, 2011
Tabel SD‐19a. Lokasi dan luas Terumbu Karang
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No KabupatenKota
Luas ha
1 Kota
Gorontalo 16,03
2 Kabupaten
Gorontalo 13.067,34
3 Kabupaten
Boalemo 5.096,86
4 Kabupaten
Pohuwato 6.551,79
5 Kabupaten
Bone Bolango
178,95 6
Kabupaten Gorontalo
Utara ‐
Keterangan : data yang tersedia masih sama dengan tahun sebelumnya
Sumber : Peta Sebaran Terumbu Karang, Bakosurtanal 2009
Tabel SD‐19b. Lokasi Terumbu Karang dan Kondisi Tutupan Terumbu Karang
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
NO. LOKASI
TERUMBU KARANG KONDISI
TUTUPAN KARANG
1 Payunga
30 – 40
2 Saronde
30 – 50
3 Pulau
Dulupi 50
– 70 4
Pulau Asiangi
50 – 80
5 Pulau
Lamua Daa 50
– 80
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 30 -
6 Pulau
Raja 50
– 80 7
Pulau Popaya
50 – 80
8 Teluk
Kwandang 20
9 TPI
Tilamuta 10
10 Torsiaje
10 11
Pantai Massa
15 ‐30
12 Taman
Laut Olele 58
Keterangan : data yang tersedia masih sama dengan tahun sebelumnya
Sumber : Balihristi, 2011
Tabel SD‐19c. Luas Tutupan dan Kondisi Terumbu Karang di Kab Pohuwato
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
NO LOKASI
LUAS TUTUPAN
HA PERSENTASE
LUAS TUTUPAN KABUPATEN
POHUWATO SANGAT
BAIK BAIK
SEDANG RUSAK
1 Lemito
685,27 ‐
49 19
32
2 Paguat
1.000,892. ‐
37 51
12,06
3 Popayato
1.235,84 ‐
34 43
23,78
4 Marisa
335,04 ‐
36 30
34,29 Keterangan
: Citra Landsat ETM Tahun 2000 Citra Satelit ALOS AVNIR ‐ IB Tahun 2007
Survai Lapangan, JuliAgustus Tahun 2008 Data
yang tersedia masih sama dengan tahun sebelumnya Sumber
: Balihristi, 2011
Tabel SD‐20. Luas dan Kerusakan Padang Lamun
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2011
No KabupatenKota
di pesisir Luas
Ha Persentase
Area Kerusakan
1 Boalemo
‐ ‐
2 Bone
Bolango ‐
‐ 3
Gorontalo ‐
‐ 4
Gorontalo Kota
‐ ‐
5 Gorontalo
Utara ‐
‐ 6
Pohuwato 28.75
‐ Total
28.75 ‐
Keterangan : Data yang tersedia masih sama dengan tahun sebelumnya
‐ = tak ada data Sumber
: Balihristi, 2011
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 31 -
Tabel SD‐20A. Luas dan Persentase Tutupan Lamun di Kabupaten
Pohuwato Provinsi:
Gorontalo Tahun
Data: 2013 NO
LOKASI KABUPATEN
POHUWATO LUAS
LOKASI HA PERSENTASE
AREA KERUSAKAN
1 Lemito
594 75
2 Paguat
815 47
3 Popayato
93 53
4 Marisa
228,5 40
Keterangan : Citra Landsat ETM Tahun 2000
Citra Satelit ALOS AVNIR ‐ IB Tahun 2007 Survai Lapangan, JuliAgustus Tahun 2008
Data yang tersedia masih sama dengan tahun sebelumnya Sumber
: Balihristi, 2011
Tabel SD‐21. Luas dan Kerapatan Tutupan Mangrove
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No Lokasi
Luas Lokasi Ha
Persentase tutupan
Kerapatan pohonHa
1 2
3 4
5 1
Boalemo 1.904,39
‐ ‐
2 Bone
Bolango ‐
‐ ‐
3 Gorontalo
‐ ‐
‐ 4
Gorontalo Kota
‐ ‐
‐ 5
Gorontalo Utara
3.392,97 ‐
‐ 6
Pohuwato 7.534,68
‐ ‐
Total 12.832,04
‐ ‐
Keterangan : Hasil Penelitian, Data yang tersedia masih sama dengan tahun sebelumnya
‐ = tak ada data tersedia Sumber
: Dinas Kehutanan dan Pertambangan Provinsi Gorontalo dalam Gorontalo
Dalam Angka 2013
Tabel SD‐21a. Luas dan Kondisi Tutupan Mangrove
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 32 -
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No Lokasi
Kondisi
Luas Lokasi
Ha Primer
ha Sekunder
ha
1 2
4 5
3 1
Boalemo 382.79
1521.6 1904.39
2 Bone
Bolango ‐
‐ ‐
3 Gorontalo
‐ ‐
‐ 4
Gorontalo Kota
‐ ‐
‐ 5
Gorontalo Utara
1771.39 1621.58
3392.97 6
Pohuwato 1252.95
6281.73 7534.68
Total 3407.13
9424.91 12832.04
Keterangan : ‐ tidak memiliki hutan mangrove yang signifikan
Sumber : Gorontalo Dalam Angka 2013
Tabel SD‐21b. Luas dan Kerapatan Tutupan Mangrove Menurut Kecamatan
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No. Kabupaten
Kondisi Luas
Kecamatan Mangrove
Ha
I KABUPATEN
BOALEMO
1 BOTUMOITO
Kerapatan Tinggi
235.99 Kurang
Rapat 299.72
2 DULUPI
Kerapatan Tinggi
216.83 Kurang
Rapat 329.34
3 MANANGGU
Kurang Rapat
439.79 4
PAGUYAMAN Kerapatan
Tinggi 16.87
5 PAGUYAMAN
PANTAI Kerapatan
Tinggi 331.53
Kurang Rapat
60.72 6
TILAMUTA Kerapatan
Tinggi 156.4
Kurang Rapat
449.24 KABUPATEN
BOALEMO Total
2,536.45 II
KABUPATEN GORONTALO
UTARA
1 ANGGREK
Kerapatan Tinggi
1,393.11
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 33 -
Kurang Rapat
185.67 2
ATINGGOLA Kerapatan
Tinggi 157.7
3 GENTUMA RAYA
Kerapatan Tinggi
42.47 4
KWANDANG Kerapatan
Tinggi 647.87
Kurang Rapat
937.34 5
SUMALATA Kerapatan
Tinggi 19.98
Kurang Rapat
1.22 6
TOLINGGULA Kerapatan
Tinggi 265.5
Kurang Rapat
113.03 KABUPATEN
GORONTALO UTARA
Total 3,763.89
III KABUPATEN
POHUWATO
1 LEMITO
Kerapatan Tinggi
1,306.67 Kurang
Rapat 1,788.81
2 MARISA
Kerapatan Tinggi
25.81 Kurang
Rapat 1,164.30
3 PAGUAT
Kerapatan Tinggi
11.37 Kurang
Rapat 707.21
4 PATILANGGIO
Kerapatan Tinggi
426.49 Kurang
Rapat 2,400.28
5 POPAYATO
Kerapatan Tinggi
593.39 Kurang
Rapat 1,787.96
6 RANDANGAN
Kerapatan Tinggi
573.33 Kurang
Rapat 5,305.18
KABUPATEN POHUWATO
Total 16,090.78
Keterangan :
Sumber :BP DAS Bone Bolango,
2011
Tabel SD‐21c. Luas Tutupan dan Kondisi Mangrove
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 34 -
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
Lokasi Periode
I 1988‐1991 Periode
II 2001‐ 2003
Periode III 2009‐
2010 Ha
Km² Ha
Km² Ha
Km²
Kab. Pohuwato
13243.33 132.43
11683.2 116.83
7420.73 74.21
Kab. Boalemo
1534.51 15.35
1505.2 15.05
1451.80 14.52
Keterangan : Menurut sumber Data masih sama dengan tahun sebelumnya
Sumber : Susclam, 2010
Tabel SD‐21d. Perubahan Luas Tutupan dan Kondisi Mangrove
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
Lokasi Periode
I‐II Periode
II‐III Ha
Km² Ha
Km²
Kab. Pohuwato
‐1560.14 ‐15.6
‐4262.47 ‐42.62
Kab. Boalemo
‐29.6 ‐0.29
‐53.4 ‐0.53
Keterangan : Menurut sumber Data masih sama dengan tahun sebelumnya
Sumber : Susclam, 2010
Tabel SD‐22. Curah Hujan Rata‐Rata Bulanan
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No. Nama
dan Lokasi Stasiun
Curah Hujan Rata‐Rata Bulanan mm
Jan Feb Mar Apr Mei Jun Jul Ags Sep Okt Nop Des
1 2
3 1
Bandara Jalaludin
109 130
67 159
116 205
244 107 46 154
412 27
Keterangan : Curah hujan bulanan selama tahun 2012
Sumber : Gorontalo Dalam Angka 2013
Tabel SD‐23. Suhu Udara Rata‐Rata Bulanan
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No Nama
dan Lokasi
Stasiun Suhu
Udara Rata‐Rata Bulanan C
Jan Feb Mar Apr Mei Jun
Jul Ags Sep Okt Nop Des
1 2
3 1
Bandara Jalaludin
26.6 26.6 26.9 27.1 27.4 26.8 26.3 27.1 27.1 27.6 27.2 27.0
Keterangan : Suhu rata‐rata bulanan selama tahun 2012
Sumber : Gorontalo Dalam Angka 2013
STATUS LINGKUNGAN HIDUP DAERAH PROVINSI GORONTALO
I- 35 -
Tabel SD‐24. Kualitas Air Hujan
Provinsi: Gorontalo
Tahun Data: 2013
No Parameter Satuan
Waktu Pemantauan
Jan Feb Mar Apr Mei Jun Jul Ags Sep Okt Nop Des
1 2
3 4
5 6
7 8
9 10 11 12 13 14 15 1
pH 2
DHL 3
SO
4
4 NO
3
5 Cr
6 NH
4
7 Na
8 Ca
2+
9 Mg
2+
Keterangan : Tidak ada data tersedia
Sumber : ‐
B. Bencana Alam