Pendugaan Fungsi Permintaan Karet Malaysia di Pasaran Internasional

Oleh
RAHAMAN B. LAHAMIN
A. 19 0850

JURUSAN ILMU-ILMU SOSIAL EKON0,MI PERTANIAN
FAKULTAS PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
B O G O R

1 9 8 7

RINGKASAN
PENDlJGAAN
PASARAN

FUNGSI

INTERNASIONAL

bimbingan D r .


Malaysia

ICARET

o l e h RAHAMAN B.

MALAYSIA

LAHAMIN d i bawah

negara

produesn k a r e t utama d i d u n i a

b e s a r ( l e b i h d a r i 95%)
sangat

diekspor,

b e r k e p e n t i n g a n dengan s e g a l a


perubahan

t i d a k s a j a menyangkut p e n t i n g n y a kornoditi i n i

rnenymbang

devisa,

yang

produksinya

keadaan yang t e r j a d i d i p a s a r a n k a r e t i n t e r n a s i o n a l .
ini

DI

I r . ISANG GONARSYAH.


Sebagai
sebagaian

PERMINTAAN

melainkan juga rneyangkut

Hal
dalanl

kepentingari

s e k i t a r 0 . 7 j u t a k . e l u a r g a p e t a n i . Karenanya, clarnpak d a r i pada

perubahan dalam p a s a r a n k a r e t i n t e r n a s i o n a l

terasa

l a n g s u n g pada kedua j e n i s k e p e n t i n g a n t e r s e b u t .
Fenomena


dernikian

suu~bangan d e v i s a
akibat

tarnpak

dari

d a r i e k s p o r kare't

makin

menurunnya

se j a k t a h u r ~ 1970-an

rnakin rendahnya h a r g a yang d i s e b a b a n o l e h penawa-


r a n yang b e r l e b i h ,

s a i n g a n k a r e t s i n t e t i s dan s e b a g a i n y a .

S i t u a s i p a s a r yang sema.kin k o r n p e t i t i f rnerupakan t a n t a n g a n
lain
karet.

yang

harus dihadapi

Oleh

ningkatkan

-

oleh


negara--negara

k a r e n a i t u dalam upaya
atau

paling

tidak

produsen

M a l a y s i a rnntuk

rnernpertuhankan

me-

"market

s h a r e " ekspor k a r e t n y a d i p a s a r a n i n t e r n a s i o n a l , d i p e r l u k a r ~ upaya


u n t u k m e n g i d e n t i f i k a s i keadaan

dan

perilaku

pasar

dengan nremperhatikan f a k t o r - f a k t o r yang

rnempenga-

r u h i p e r n ~ i n t a a nk a r e t Malaysia.
Dengan

menggunakar~model l o g a r i t m i k

log),


estinrasi

pasar

internasional

beda.

Untuk

nyata

t e r h a d a p perrnintaan e k s p o r k a a r e t Malaysia

konsurnsi

di

beberapa


menun jukkan keragaan yang

berbeda-

pasar AS,

karet

k a r e t Malaysia

(double

peubah-peubah

yang

berpengaruk
adalnh

h a r g a k a r e t alart~RSS I d i


alam AS,

p e r s e d i a a n k a r e t alam t a h u n l a l u dan e k s p o r

York,
ke

perrnintaan

ganda

New
karet

AStahun l a l u masing-masing d e r ~ g a re~l a s t i s i t a s s e b e s a r

1.225,

-0.3310,


-0.4894 dan 0 . 19345.

EEC,

TJntuk p a s a r

d a r i sejurnlah peubah yang d i u j i hanya konsurnsi k a r e t alam
dan

konsurnsi k a r e t s i n 5 e n t i s yang berpengaruh n y a t a

ma-

sing-masing dengan e l a s t i s i t a s s e b e s a r 0.5984 dan 0 . 9 7 3 8 .
Sernentara

i t u perrnintaan e k s p o r karet, ke Jepang d i p e n g a -

r u h i o l e h konsurnsi k a r e t alaru,

h a r g a k a r e t alam d i pasar

i n t e r n a s i o n a l , konsurnsi k a r e t s i n t e t i s , h a r g a k a r e t RSS I
d i p a s a r Malaysia tahun l a l u d a n e k s p o r k a r e t alam
lalu.

Besarnya

adalah
-0.3719.

sebesar

angka
2.1525,

e l a s t i s i t a s rmsing-masing
0.7203,

-1.9365,

bahwa

ekspor k a r e t

alarn

peubah

-0.4209

E s t i m a s i perrnintaan k a r e t Malaysi d i

menunjukkan

tahun

dan

Singapura

Singapura,

harga

k a r e t alam (RSS I ) d i Kuala Lumpur dan ekspor k a r e t t a h u n
l a l u b e r p e n g a r u h dengan e l a s t i s i t a s masing-masing
0.7418,

-0. 1625 dan 0.8133.

sebesar

Membandingkan

besarnya

nilai

elastisitas

peubah

p e o t i n g d i a t a s tampak bahwa k a r e t alam M a l a y s i a

relatif

rnsrupakan k o n s u r ~ ~ spokok
i
d i n e g a r a - n e g a r a EEC (e=O. 3 9 8 4 ) .
Kedudukan k a r e t M a l a y s i a d i n e g a r a AS,
pupa

jepang dan Singa-

s e j a u h i n i t i d a k l a h s e k u a t kedudukannya d i

EEC t e r s e b u t .

rlegara
Malaysia
tiga

Tampak bahwa " m a r k e t s h a r e "

n e g a r a - n e g a r a EEC l e b i k b e s a r

di

negara lainnya.

negarakaret

daripada

di

I n i b e r a r t i bahwa d a y a s a i n g k a r e t

M a l a y s i a d i k e t i g a n e g a r a yang dirnalcsud r e l a t i f lemah.
Icernudian j i k a m a s a l a h konsumsi k a r e t alam d i masingmasing

negara

(AS clan EEC)

dikaitkan

dengar1

konsumsi

k a r e t s i n t e t i s n y a , n i l a i p a r a m e t e r yang d i d a p a t k a n menunjukkan

bahwa

substitusi

antara

seperti

keduanya t i d a k
yang

terdapat

dihipotesakan.

huturlgan

Bahkar~ a n t a r a

kedua j e n i s ltaret i n i d a p a t dikatakan cer~derung b e r s i f a t
komplementer. Berbeda dengan keadaan d i dua n e g a r a t e r s e b u t , d i Jepang t e r n y a t a k a r e t s i n t e t i s cenderung rfiendessk
peranan

k a r e t alam.

Selain itu,

J e p a n g dan A S t a r n y a t a

j u g a yang p a l i n g r e s p o n s i f t e r h a d a p perubahan h a r g a
terjadi.
peuhal-I

Selanjutnya
stock

j i k a rnasalah i n i d i k a i t k a n

yang harJyt3 berpengaruh n y a t a d i

AS,

yang
dengan
rnaka

k e d u a ha1 i n i merupakar~ i n d i k a s i bahwa AS n d a i a h konsumen
yang b e r s i f a t s p e k u l a t i f . Sedang untuk peubab yang berhubungan dengan h a r g a k a r e t d i p a s a r d n m e s t i k , hanya Jepang
d a n Singapurh yang menun jukkan responnya.

Gar is

b e s a r h a s i 1 a n a l i s i s permintaan e k s p o r

karet

M a l a y s i a d i p a s a r i n t e r n a s i o n a l s e p e r t i d i atas merupakan
bahan

y a n g sangat, b e r g u n a u n t u k menentukan

langkah

dan

s t r a t e g i pernasaran s e l a r ~ j u t n y a . den gar^ k u n d i s i d a n s i t u a s i p a s a r yang ber-bedn,
ran

rnaka d i p e r l u k a n k e b i j a k a r ~pemasa-

y a n g h e r b e d a p u l a d a n i n i rnerupakar~ t u g a s b e r a t b a g i

p e r n e r i n t a h u n t u k rnerurnuskannya.

Oleh
RAHAMAN B. LAHAMIN
A. 19 0850

JURUSAN ILMU-ILMU SOSIAL EKON0,MI PERTANIAN
FAKULTAS PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
B O G O R

1 9 8 7

RINGKASAN
PENDlJGAAN
PASARAN

FUNGSI

INTERNASIONAL

bimbingan D r .

Malaysia

ICARET

o l e h RAHAMAN B.

MALAYSIA

LAHAMIN d i bawah

negara

produesn k a r e t utama d i d u n i a

b e s a r ( l e b i h d a r i 95%)
sangat

diekspor,

b e r k e p e n t i n g a n dengan s e g a l a

perubahan

t i d a k s a j a menyangkut p e n t i n g n y a kornoditi i n i

rnenymbang

devisa,

yang

produksinya

keadaan yang t e r j a d i d i p a s a r a n k a r e t i n t e r n a s i o n a l .
ini

DI

I r . ISANG GONARSYAH.

Sebagai
sebagaian

PERMINTAAN

melainkan juga rneyangkut

Hal
dalanl

kepentingari

s e k i t a r 0 . 7 j u t a k . e l u a r g a p e t a n i . Karenanya, clarnpak d a r i pada

perubahan dalam p a s a r a n k a r e t i n t e r n a s i o n a l

terasa

l a n g s u n g pada kedua j e n i s k e p e n t i n g a n t e r s e b u t .
Fenomena

dernikian

suu~bangan d e v i s a
akibat

tarnpak

dari

d a r i e k s p o r kare't

makin

menurunnya

se j a k t a h u r ~ 1970-an

rnakin rendahnya h a r g a yang d i s e b a b a n o l e h penawa-

r a n yang b e r l e b i h ,

s a i n g a n k a r e t s i n t e t i s dan s e b a g a i n y a .

S i t u a s i p a s a r yang sema.kin k o r n p e t i t i f rnerupakan t a n t a n g a n
lain
karet.

yang

harus dihadapi

Oleh

ningkatkan

-

oleh

negara--negara

k a r e n a i t u dalam upaya
atau

paling

tidak

produsen

M a l a y s i a rnntuk

rnernpertuhankan

me-

"market

s h a r e " ekspor k a r e t n y a d i p a s a r a n i n t e r n a s i o n a l , d i p e r l u k a r ~ upaya

u n t u k m e n g i d e n t i f i k a s i keadaan

dan

perilaku

pasar

dengan nremperhatikan f a k t o r - f a k t o r yang

rnempenga-

r u h i p e r n ~ i n t a a nk a r e t Malaysia.
Dengan

menggunakar~model l o g a r i t m i k

log),

estinrasi

pasar

internasional

beda.

Untuk

nyata

t e r h a d a p perrnintaan e k s p o r k a a r e t Malaysia

konsurnsi

di

beberapa

menun jukkan keragaan yang

berbeda-

pasar AS,

karet

k a r e t Malaysia

(double

peubah-peubah

yang

berpengaruk
adalnh

h a r g a k a r e t alart~RSS I d i

alam AS,

p e r s e d i a a n k a r e t alam t a h u n l a l u dan e k s p o r

York,
ke

perrnintaan

ganda

New
karet

AStahun l a l u masing-masing d e r ~ g a re~l a s t i s i t a s s e b e s a r

1.225,

-0.3310,

-0.4894 dan 0 . 19345.

EEC,

TJntuk p a s a r

d a r i sejurnlah peubah yang d i u j i hanya konsurnsi k a r e t alam
dan

konsurnsi k a r e t s i n 5 e n t i s yang berpengaruh n y a t a

ma-

sing-masing dengan e l a s t i s i t a s s e b e s a r 0.5984 dan 0 . 9 7 3 8 .
Sernentara

i t u perrnintaan e k s p o r karet, ke Jepang d i p e n g a -

r u h i o l e h konsurnsi k a r e t alaru,

h a r g a k a r e t alam d i pasar

i n t e r n a s i o n a l , konsurnsi k a r e t s i n t e t i s , h a r g a k a r e t RSS I
d i p a s a r Malaysia tahun l a l u d a n e k s p o r k a r e t alam
lalu.

Besarnya

adalah
-0.3719.

sebesar

angka
2.1525,

e l a s t i s i t a s rmsing-masing
0.7203,

-1.9365,

bahwa

ekspor k a r e t

alarn

peubah

-0.4209

E s t i m a s i perrnintaan k a r e t Malaysi d i

menunjukkan

tahun

dan

Singapura

Singapura,

harga

k a r e t alam (RSS I ) d i Kuala Lumpur dan ekspor k a r e t t a h u n
l a l u b e r p e n g a r u h dengan e l a s t i s i t a s masing-masing
0.7418,

-0. 1625 dan 0.8133.

sebesar

Membandingkan

besarnya

nilai

elastisitas

peubah

p e o t i n g d i a t a s tampak bahwa k a r e t alam M a l a y s i a

relatif

rnsrupakan k o n s u r ~ ~ spokok
i
d i n e g a r a - n e g a r a EEC (e=O. 3 9 8 4 ) .
Kedudukan k a r e t M a l a y s i a d i n e g a r a AS,
pupa

jepang dan Singa-

s e j a u h i n i t i d a k l a h s e k u a t kedudukannya d i

EEC t e r s e b u t .

rlegara
Malaysia
tiga

Tampak bahwa " m a r k e t s h a r e "

n e g a r a - n e g a r a EEC l e b i k b e s a r

di

negara lainnya.

negarakaret

daripada

di

I n i b e r a r t i bahwa d a y a s a i n g k a r e t

M a l a y s i a d i k e t i g a n e g a r a yang dirnalcsud r e l a t i f lemah.
Icernudian j i k a m a s a l a h konsumsi k a r e t alam d i masingmasing

negara

(AS clan EEC)

dikaitkan

dengar1

konsumsi

k a r e t s i n t e t i s n y a , n i l a i p a r a m e t e r yang d i d a p a t k a n menunjukkan

bahwa

substitusi

antara

seperti

keduanya t i d a k
yang

terdapat

dihipotesakan.

huturlgan

Bahkar~ a n t a r a

kedua j e n i s ltaret i n i d a p a t dikatakan cer~derung b e r s i f a t
komplementer. Berbeda dengan keadaan d i dua n e g a r a t e r s e b u t , d i Jepang t e r n y a t a k a r e t s i n t e t i s cenderung rfiendessk
peranan

k a r e t alam.

Selain itu,

J e p a n g dan A S t a r n y a t a

j u g a yang p a l i n g r e s p o n s i f t e r h a d a p perubahan h a r g a
terjadi.
peuhal-I

Selanjutnya
stock

j i k a rnasalah i n i d i k a i t k a n

yang harJyt3 berpengaruh n y a t a d i

AS,

yang
dengan
rnaka

k e d u a ha1 i n i merupakar~ i n d i k a s i bahwa AS n d a i a h konsumen
yang b e r s i f a t s p e k u l a t i f . Sedang untuk peubab yang berhubungan dengan h a r g a k a r e t d i p a s a r d n m e s t i k , hanya Jepang
d a n Singapurh yang menun jukkan responnya.

Gar is

b e s a r h a s i 1 a n a l i s i s permintaan e k s p o r

karet

M a l a y s i a d i p a s a r i n t e r n a s i o n a l s e p e r t i d i atas merupakan
bahan

y a n g sangat, b e r g u n a u n t u k menentukan

langkah

dan

s t r a t e g i pernasaran s e l a r ~ j u t n y a . den gar^ k u n d i s i d a n s i t u a s i p a s a r yang ber-bedn,
ran

rnaka d i p e r l u k a n k e b i j a k a r ~pemasa-

y a n g h e r b e d a p u l a d a n i n i rnerupakar~ t u g a s b e r a t b a g i

p e r n e r i n t a h u n t u k rnerurnuskannya.