Program Mesjid Sebagai Pendekatan Terhadap Anak-Anak dan Pemuda Dalam Rangka Pengembangan Sumber Daya Manusia - Universitas Negeri Padang Repository
PENBEKATAN,TZRHADAP ANAK-AMAK DAN PENUDA
BALM1 RANGKA PEl4GBIBAMGAT.I SUl4BER
DATA MANUSIA
DX. ALIASAR, M. Ed
~
f
J
~
~
~
SITLZih!A TSL. :
SUMGER / iiilRE.L :
I HZ.I?Y/EI(TAPIE
:
~
~
~
~jl-'!? ~
~
~
?
,
2 4 wr
.e.L.
k
4---
-I- . --!
i
/9m/.//c/96
.. -#, W?
1
Disampaikan pada
DZ.dAK WZSJID I N D O N E S I A W I L A Y M TK I
P B O P I t i S I SUMATZA BARAT
D I PADAiiG
22 Agustus 1594
MllLlK UPT PERPUSTAKAAN
IKIP PADAMG
j
{
~
.
.
j
~
PROGBAN MESJID SEBAGAI
PEIDZKATAH TZRXABAP ANAK-fir-%
DA1.1 PPEILUDA BALM4 R A M X A
DAYA MAIZ~SIA
PE~;G%:~BAI~GAI~
SBMB&~
- -- - -
Sudah menjadi s u a t u kenyataan bahwa s e t i a p Pesa d i Minangkabau
t e r d a p a t p a l i n g kurang sebuah Mesjid ( Sumatra l a r a t Dalam
Angka, 1.592 ). S a l a h s a t u f u n g s i
Mesjid a d a l a h wsdah untuk menyatu-
kan umat I s l a m supaya s a l i n g k e n a l mengenal s a t u dengan l a i n n y a
dan dengan r a s a p e r s a t u a n i t u mengabdikan d i r i
Tang Maha Lsa.
,
menyembah P d a n
-
Walaupun ibadah s h a l a t d a p a t d i l a k u k a n s e a a r a p e r
o r a n g a n d i rumah- masing- masing,
-
akan t e t a p i l e b i h afdlhal b i l a d i
laksanakan bersama-sama d i Mesjid. Oleh k a r e n a i t u umat yang beriman d i s e r u untuk melakukan s h a l a t bersama p a l i n g kurang s e k a l i
dalam s a t u minggu ( Q.S.
-
6 2 : $ ) . d i dalam Mesjid. Mesjid yang t e r
a t u r programnya akan memarnggil umat I s l a m
5 X
( l i m a k a l i ) dalam
s a t u h a r i s a t u malam untuk berhimpun bersama-sama untuk mengabdi/
menyembah kepada Tuhan. Apakah hikmah yang terkadung
samaan umat I s l a m d i Mesjid
itu ?
d a r i keber-
Pads h a 1 ibadah s h a l a t t e r s e -
b u t dapat juga d i l a k s a n a k a n d i rumah a t a u tempat masing- masing
indiridu ?
Fntuk aenjawab 2 e r t a n y a a n d i a t a s , p e r l u r a s a n y a d i b a h a s a t a u
d i k a j i kembali kehidupan Habi Muhammad SAW sehubungan dengan ke
g i a t a n H e s j i d yang b e l i a u lakukan.
kan s u r i t a u l d a n b a g i umatnya.
perbuatan nabi t e r s e b u t ,
memperbaiki f u n g s i Y e s j i d
-
P e r b u a t a n n a b i a d a l a h merupa-
Mudah- mudahan dengan
-
mempelajar
k i t a dapat mengambil p e l a j a r a n untuk
yang sama- sama menjadi tanggung jawab
d a r i s e t i a p i n d i r i d u umat Muslim yang ada s e k a r a n g i n i .
B. TBJIAPT
Hakalah yang sederhana i n i mencoba mendeskripsikan .bebepapa
c u p l i k a n d a r i p e r b u a t a n Mabi Muhammad SAW yang berhubungan dengan
k e g i a t a n Mesjid,
B a r i p e r b u a t a n t e r s e b u t dicoba menarik p e l a j a r -
a n , yang n a t i n y a d i s e s u a i k a n dengan k o n d i s i
d i l a p a n g a n yang k i t a
temui s a a t i n i .
--
C. BEBERAPA PEWAW UTAKA MESJIB
-
--
1. n e s j i d Sebagai A l a t Hntuk Hepersatuakan Vmat.
P e r a n m e s j i d t i d a k s e k a d a r untuk
pul,
umat,
membuat umat I s l a m berkum-
akan t e t a p i jauh d a r i i t u , B i samping
yang l e b i h p a n t i n g l a g i a d a l a h
sesama umat t e r s e b u t ,
terujudnya
kumpulan
-
persatuan h a t i "di antara
-
walaupun umur; j e n i s kelamin, suku dan war
na k u l i t mereka berbeda.
b i s a a t t e r j a d i perpecahan dan perbedaan pendapat a n t a r a suku
Quresy untuk mengangkat kembali
l1
H a j a r u l Aswad
semula ( k a r e n a pada s a a t i n i Ila-bah
pada s a a t i t u masih remaja,
), Nuhammad yang
diperbaiki
-
d a p a t menyelesaikan p e r s o a l a n i t u de
ngan b i j a k s a n a , Caranya a d a l a h dengan meletakkan
t e r s e b u t d i a t a s sepotong k a i n ,
k a i i t u memegang t e p i
kepada p o s i s i
I1
l1
H a j a r u l AswadI1
kemudian k e p a l s suku yang b e r t i -
kain itu.
Lalu s e e a r a bersama dibawa kem-
b a l i ketempat semula. P e r i s t i v a i n i t e r j a d i d i E e s j i d i l Harram (
E a e k a l 19g4. h a l . 79 ).
Apa hikmahnya d a r i p e r b u a t a n Kuhammad t e r s e b u t ? Suku- suku
Quresy yang b e r t i k a i i t u dipertemukan kembali h a t i n y a dalam Mesjid
t
dengan ~ e r s u a s i f lb i j a k s ? n a ,
k e p i n t u Katbah y a i t u j a l a n menuju
l a n t a s kemudian
It
Kebenaran
"
dibawa menghadap
kepada A l l a h S C ,
2.
--
M e s j i d S e b a g a i Tempat Untuk Bersujuc! Kepada Fuhan Yang Maha &sa
I s t i l a h M e s j i d b e r a s a l d a r i b a h a s a Arab y a i t u d a r i k a t a V 1 s u j ~ d ~ ~ a t a u ~ ~ s a j a d a lb~e yr aa rnt gi p a t u h dan menyembah.
t a t e r s e b u t b e r u b a h ' - m e n j a d i "mes j i d
jud;
i
Kemudian ka-
y a i t u t empat u n t u k b e r s u -
-
dan i t u l a h p u l a l a h sebabnyaw k a r p e t t e n p a t s h a l a t
sajadah.
Tempat bersama-sama melaksanakan
dinama
s h a l a t dinamai
m e s j i d . Sesungguhnya orang- o r a n g p e r s a y a a k a n k e t e r a n g a n - k e t e r a n g a n d a r i Tuhan
terangan
3,
/
a k a n b e r s u j n d mereka i t u
a y a t Tuhan i t u
,(
Q.S;
b i l a dibaeakan ke
-
dalam Mesjid a n t a
-
32 : 15 ),
Mesjid Sebagai P u s a t Informasi
B e r b a g a i j e n i s i n f o r m a s i yang
digelar
r a l a i n sebagai berikut.
a.
--
I n f o r m a s i Yang Datang P a r i Tuhan
I n f o r m a s i d a r i f u h a n i n i l a h yang d i s e b u t dengan k e t e r a n g a n k e t e r a n g a n Tuhan ( ajrat- a y a t ) A 1 Quran.
bibahas,
d i p e l a j a r i apa maksudnya dan bagaimana a p l i k a s i n y a da-
lam kehidupan.
I n f o r m a s i yang d e m i k i a n i n i t e r g o l o n g p u l a
da b e r b a g a i j e n i s
1).
Ayat t e r s e b u t h a r u s
m e l i h a t kepada i s i n y a .
I n f o r m a s i t e n t a n g masa yang l a l u ( l e w a t )
-
yaitu peristiwa
p e r i s t i w a t e l a h t e r j a d i pada masa yang l a l u .
Tuhan i t u s e p e r t i F i r ' u n ,
Contoh, ba-
-
mana a k h i r n y a n a s i b s e s e o r a n g yang
masi
kepa-
t i d a k mengacuhkan i n f o r
anak Mabi Huh A.S
yang ti-
dak menerima i n f o r m a s i Tuhan y a n g t e l a h d i s a m p a i k a n bapaknya.
2).
I n f o r m a s i ygng
t e r j a d i sekarang i n i .
I n f o r m a s i i n i banyak
s e k a l i , t a p i banyak manusia yang k u r a n g a t a u t i d a k m e n g e r t i .
Contoh,
p e r h a t i k a n l a h A 1 Quran s u r a t
I
36 a y a t 33
l1
ban s e -
IlLlX UPT PERFUSTAKAAN
1
bagai keterangan
hidupkan
untuk mereka bumi yang m a t i ( k e r i n g ), Kami
-
dan Kami k e l u a r k a n d a r i p a d a n y a buah tanam- tanam-
a n sebagiannya mereka makan
kehaui bahwa
dikari
". B a r i i f o r m a g i
Tuhanlah yang menghidupkan tanaman
buah yang s e b a g a i n dimakan o l e h manusia.
formasi l a i n
Orrang yang
"
-
i n i fdapatYdi
dan m a j a Bagak.in-
yang menjelaskan t e n t a n g k e j a d i a n s e k a r a n g i n i ,
membaea AlQuran
"
dengan ilmunya yang dalam
akan bertemu dengan i n f o r m a s i yang demikian,
3)-
I n f o r m a s i Tentang Hasa Tang Batang.
Hasa yang akan datang,
s e p e r t i apa yang akan t e r j a d i b i l a manusia
t e l a h mati, t i d a k
dapat d i j e l a s k a n o l e h manusia, k e a u a l i m e l a l u i a y a t - a y a t
Tuhan.
a.
--
I n f o r m a s i Yang Datang b a r i Xanusia
I n f o r m a s i yang d a t a n g d a r i manusia i n i t e r b a g i p u l a a t a s 2
y a i t u sebagai berikut,
1)
I n f o r m a s i Tang Bersumber d a r i Rasul ( Muhammad SAY ), i n i l a h
yang d i s e b u t dengan B a d i t h s .
untuk kehidupan manusia.
2)
Informasi d a r i
dan s e r i n g d i b a h a s d i l e s j i d -
Manusia Biasa.
s e p e r t i r e n c a n a pembangunan,
bagainya.
I n f o r m a s i i n i banyak hikmahnya
I n f o r m a s i yang s e p e r t i i n i
ekonomi,
perhubungan
Orang yang mengetahui i n f o r m a s i i n i dan
ngambil langkah
dapat
akan mem
Hisalnya pemerintah
akan membuka s u a t u j a l a n r a y a m e l a l u i s u a t u daerah.
yang mengetahui t e n t a n g i n f o r m a s i i n i akan
keuntungan s e p e r t i
j a l a n raYa t e r s e b u t -
me
se
-
untuk memanfaatkan i n f o r m a s i i n i ,
p e r o l e h keuntungan d i dalam hidupnya.
, dan
Orang
d a p a t bermacam
membuka k e d a i , melakukan i n r e s t a s i dekat
I n f o r m a s i yang s e p e r t i i n i
agak j a r a n g
If
digelar
"
d i Mesjid.
l a 1 yang demikian menyebabkan
-
H e s j i d yang b e r s a n g k u t a n
ngetahui
masyarakat
mengalami b u t a i n f o r m a s i dan t i d a k me
s i t u a s i y a n g t e r j a d i ; apa j a d i n y a j i k a d i a l a m i pemuda.
R a s u l u l l a h SAW, semasa b e l i a u dalam p e r g a l a n a n
r i Kekah k e Xedinah,
/
k e g i a t a n b e l i a u yang p e r t a m a sebelum sam-
p a i k e p u s a t k o t a Fedinah e d a l a h mendidrikan H e s j i d ,
rang i n i disebut
M e s j i d Quba ( E a e k a l , 7934
tara
-
yang'seka
1. P i s a n a l a h kaum
E u h a j i r i n dan Anshar s a l i n g memberikan i n f o r m a s i ,
s a l i n g pengertian
h i j r a h da-
terjalinlah
-
dan tumbuhnya t a l i p e r s a u d a r a a n yang b a i k a n
pemuda k e dua kaun t e r s e b u t .
Xabi mepersatukan umat m e l a l u i program W e s j i d , l a n t a s s e s a -
r a bersama- sama menyembah kepada f i h a n dalam m e s j i d t e r s e b u t ,
s a l i n g b e r t u k a r i n f o r m a s i a n t a r a sesama mereka u n t u k memecahkan
p e r s o a l a n h i d u p yang t i m b u l ,
Bengan i n f o r m a s i yang a d a
disusun-
-
l a h r e n e a n a yang menggunakan sumber daya alam d a n sumberdaya ma
nusia.
Balam h a 1 i n i t e n t u r e n c a n a yang d i r e d a i o l e h Tuhan, dan
r e n e a n a yang d i s u s u n dengac menggunakan i n f o r m a s i yang a k u r a t
,
i n s y a A l l a h akan b e r h a s i l dengan b a i k . Buk t i n g a l i h a t l a h
-
ba
gaimana kaum i i u h a j i r i n dan Asshar d i Medinah d i bavah pimpinan
P a b i Muhammad SAW4.
Xal i n i h a r u s menjadi p e m i k i r a n pemuda k i t a .
H e s j i d S e b a g a i Tempat
/
F u s a t P e n d i d i k a n ( L e a r n i n g C e n t r e 1.
Rabi mengajak umatnya
k a n l a h semata- mata u n t u k
d a r i itu.'
dikan,
/
manusia u n t u k d a t a n g k e M e s j i d , bumelakukan s h a l a t s a d a , t e t a p i l e b i h
Program M e s j i d h a r u s memberikan penyuluhan,
d a n p e l a t i h a n b a g i umat Islam.
pendii
-
-
H e s j i d yang i d e a l mempu
-
n y a i p e r p u s t a k a a n yang cukup s e b a g a i sumber belajar b a g i jamaah
dan t e r u t a m a pemudanya yang punya sernangat b e l a j a r t i n g g i .
MIB15( 1;PT PERPUSTAKAAN
l5fP PADtIBLIG
C.
PE3KEHBAWBAR ISLAM M3LALUI PROIXAM MESJIB
S e t e l a h Rabi Huharnmad rneninggal, k h a l i f a h - k h a l i f a h dan shahabat- shahabiit b e l i a u , dan pemuda Islam yang yakin dengan a j a r an Allah menumbuh kembangkan program H e s j i d i n i ,
man kepada dasar- d a s a r yang t e l a h dicontohkan
t a n g A 1 Quran s e r t a a p l i k a s i n y a
melalui
program Mesjid.
Mesjid a t a u
If
dengan berpedoWabi.
-
S t u d i ten
makin berkembang dan bertumbuh,
Cahaya kebenaran yang dipancarkan d a r i
Rumah Allah
"
itu
menerangi
p i n t u kegelapan dan
kesengsaraan umat manusia.
Saudagar- saudagar d a r i a u j a r a t
t e l a h memperoleh
, Persia
dan dunia Arab:yang
cahaya kebenaran d a r i program Mesjid i k u t ber-
dagang ke Tanah A i r k i t a s e r t a meperkenalkan R j a r a n A 1 Quran i t u .
-
Adaran dalam A 1 Quran i t u s e s u a i dengan f i t r a h dan l o g i k a manu
s i a , o l e h . s e b a b i t u mudah difahami dengan aka1 s e h a t . Berigan demikian
Mesjid
mudah d i t e r i m a o l e h masyarakat Indonesia.
-
Akhirnya orang- orang I n d o n e s i a s e n d i r i merasa t e r p a n g g i l un
t u k melihat d a r i dekat
-
usaha- usaha yang t e l a h d i r i n t i s oleh Pa
b i Iiuharnmad,
s e r t a k e b e r h a s i l a n b e l i a u dalam mendidik akhlak
budipekerti
umat manusia. Orang- orang t e r s e b u t datang k e Ta
/
-
nah s u c i untuk mendalami a j a r a n I s l a m dan kembali ke Indonesia.
S e t i b a d i Indonesia mereka menerapkan a j a r a n t e r s e b u t .
-
Bapat disimpulkan bahwa perekembangan Islam terutama d i Indo
n e s i a i n i m e l a l u i s i n a r ( cahaya ) kebenaran yang dipancarkan
m e l a l u i Kesjid. P e r h a t i k a n l a h kembali lembaran sejarah'nama-nama
6eperti:Imam Bonjol, Maulana k a l i k Ibrahim, Sunan B i r i Sunan Kudus, Pengran Biponegoro,
semuanya adalah p u t r a a s l i Indonesia
bukan orang Arab yang menjadi penakluk datang k e s i n i .
,
Bangsa Arab t i d a k p e r n a h menjajah I n d o n e s i a s e p e r t i orang- o r a n g Eropah,
Bangsa Propah yang mempunyai pandangan h i d u p l i b e r a l i s dan k a
pitalis,
memang s e n a n t i a s a b e r u s a h a menguras
-
sumber daya alam k i t a ,
menguasai bangsa k i t a i n i u n t u k k e p e n t i n g a n n y a , s e r t a u n t u k m e n g i k u t i
alam p i k i r a n dan kepercayaannya.
Tuhan Tang Haha Tahu d a n B i j a k s a n a t e l a h memilih s e o r a n g manusia
yang
If
ummiyi
d i l a h i r k a n d i t a n a h g u r u n p a s i r yang t a n d u s s e b a g a i
F a s u l u n t u k mendidik umat manusia,
ngatur
"
d i bumi i n i .
a g a r menjadi
If
khalifah
If
-
atauupe
Program a j a r a n R a s u l t e r s e b u t t e l a h didemonst-
r a s i k a n 3 e l i a u m e l a l u i Mesjid,
Sebagai k e l a n j u t a n a j a r a n t e r s e b u t
tumbuh dan berkembanglsh N e s j i d dan programnya d i I n d o n e s i a i n i .
9.
-
-
--
BAQAIMAEA SXXABISNTA PXOt3lCAM HESJIQ BI IBDOM3SIA SAAT IN1
Palam rangka menyusun dan menumbuh kembangkan program M e s j i d d i
Indonesia
,
a d a b e b e r a p a h a 1 yang mendasar h a r u s d i p e r h s t i k a n , a n t a -
r a lain.
I
Berpedoman Kepada P r o ~ r a mHesfid Tang 'Pelah b i c o n t o h k a n .&M
-
Pfabi Nuhammad SAY dalam mernbelajarkan umatnya, pertama s e k a l i b e r
u s a h a u n t u k meyakinkan
o r a n g yang d i a j a r ( s i b e l a j a r ) m e r a s a . b a h -
wa p e r b u a t a n n y a b e n a r ,
a p a l a g i k a l a u yang d i b e l a j a r k a n i t u a d a l a h o-
r a n g dewasa.
-
J i k a d i t i l i k l e b i h l a n j u t bahva program Mesjid u n t u k mem
b e l a j a r k a n umat manusia i n i d i m u l a i o l e h Nabi u s a h a u n t u k meyakinkan
umatnya t e n t a n g k e b e r a d a a n Puhan, dan s e g a l a k e r j a
.
/
-
p e r b u a t a n manusi
a h a r u s d i d a s a r k a n kepada a n j u r a n dan k e p a t u h a n kepada Tuhan.
kata l a i n rasa
ketauhidan
It
-
yang p e r t a m a s e k a l i ditamamkan. I n i da
p a t d i l i h a t d a r i a y a t - a y a t d i t e r i m a B a s u l d a r i Tuhan.
s e r i n g juga d i s e b u t
Bengan
a y a t Makiyah
If
Ayat t e r s e b u t
-
yang d i t u r u n k a n kepada B a s u l s e
v a k t u b e l i a u b e r a d a d i Mekkah ( sebelum h i j r a h k e Medinah ).
.-
I f4iLII UPT ~FRPUSTAII::UN
!
2.
-
Bengan Rasa Ketauhidan Menooba Plelihat Sumber baJ.a
Alam r a n g Ada.
---
A 1 Quran s e n a n t i a s a mengingatkan amat supaya mempelajari sum-
88: 17-20).
b e r daya alam yang t e l a h d i b e r i k a n Tuhan, ( l i h a t Q.S.
-
Khusus u n t u k bangsa Indonesia Yuhan memberikan b e r b a g a i sumber da
ya alam yang t a k t e r n i l a i ,
a,
Sumber daya u d a r a yang b a i k s e k a l i dengan s i n a r mata h a r i yang
cukup,
b.
d i antaranya adalah sebagai berikut.
d i s e r t a i p u l a dengan a n g i n yang banyak manfaatnya.
-
Sumber daya t a n a h ( l a h a n ) yang t e r d a p a t b u k i t dan gunung, d e
ngan k e t i n g g i a n yang berbeda- beda supaya a i r dapat mengalir,
ditumbuhi p u l a o l e h bermacam S e n i s tanaman,
dan d i h u n i p u l a
o l e h bermaeam S e n i s hewan, semuanya a d a l a h u n t u k umat manusia.
Sudahkah Mesjid k i t a m e n g i d e n t i f i k a s i , b e t a p a banyaknya sum
b e r daya t a n a h
c.
, dan
-
terkandung d i dalamnya untuk d i o l a h ?
Sumber daya a i r dan l a u t .
Bangsa k i t a d i k u r n i a i dengan p a n t a i
yang panjang dan l u a s , s e r t a l a u t yang penuh b e r b a g a i makhluk
h i d u p sebangsa p l a n t o n ,
dan bahan m i n e r a l l a i n n y a .
Apa usa-
ha Mesjid sehubungan dengan i n i ?
3.
-
M e n g i d e n t i f i k a s i Sumber Baya Hanusia
Sumber daya manusia i n i d a p a t p u l a d i k a t e g o r i k a n kepada dua.
a.
Sumber Baya Manusia,
membelajarkan,
yang b e r f u n g s i untuk meningkatkan,atau
a t a u m e l a t i h orang- o r a n g yang p e r l u d i t i n g
k a t k a n k u a l i t a s n y a , Suuber daya yang d i h a r a p k a n
-
akan dapat
P e r p e r a n untuk meningkatkan k u a l i t a s manusia l a i n n y a i t u se
-
p e r t i : p a r a ilmuan, pengusaha, pemimpin, ulama dan s e b a g a i nya.
b,
Sumber Baya Manusia, yang p e r l u d i t i n g k a t k a n - k r t n l i t a s n y a sea
-
p e r t i : pemuda, p e k e r j a , s e b a g i a n d a r i i b u rumah tangga, lama
9
ah Mesjfd, anak- anak, dan sebagainya.
4,
Penyusunan Program
Alam S e s u a i
-
Dalam Memanfaatkan Sumber %a
Manusia
dan
Bengan Ajaran Tuhan.
P e n d i d i k a n dan l a t i h a n untuk memanfaatkan Sumber Daya Alam
-
i n i t e l a h d i k e n a l penduduk Amerika s e j a k d a r i bangsa I n d i a n me
ngolah t a n a h p e r t a n i a n dengan e a r a yang p a l i n g sederhana sekali ( Nadler, 1970 : 20
1.
-
balam I s l a m t i d a k s e d i k i t a y a t A 1 Qur
a n yang menganjurkan umat supaya mempelajari Sumber baya Alam.
Sewaktu zaman Nabi dan shahabat,program Mesjid t e n t a n g SPA,
SBM, dan Sumber I n f o r m a s i
asa,
-
mengalami perkembangan yang l u a r b i
-
t e t a p i dewasa i n i pada beberapa H e s j i d d i d a e r a h k i t a me
kebutuhan manusia d a
ngalami kemunduran. g a l i n i disebabkan k i t a sudah l u p a a t a u t i
dak mampu menyusun program yang menyentuh
lam menggunakan SBA dan SBM s e r t a Sumber I n f o r m a s i , yang d i r e d a i Tuhan,
--
E.
KESIMPULAW BAN SABAH
I
H e s j i d a d a l a h vadah yang p a l i n g ampnh untuk menghimpun
matmengabdi kepada Tuhan dan s e k a l i g u s
p a t memupuk r a s a p e r s a t u a n dan k e s a t u a n ,
u-
b e r p e r a n s e b a g a i temserta
sa
wadah yang pa
l i n g bagus u n t u k menyalurkan i n f o r m a s i dan komunikasi yang
n g a t b e r f a e d a h b a g i - p e n d x d i k a n anggota jamaah m e s j i d t e r s e b u t .
2
Nabi Muhammad SAU t e l a h mendemostrasikan bagaimana
sikan Hesjid
-
memfung
-
s e b a i k - baiknya untuk mengembangkan SBE dan meman
f a a t k a n SbA, s e r t a MIS ( Pianagement I n f o r m a t i o n System ) yang
b a i k dalam mesjid.
3-
Dalam menunbuh kembangkan program N e s j i d yang k i t a h a d a p i
devasa i n i ,
k e m b a l i l a h k i t a mempedomani p r i n s i p - p r i n s i p yang
t e l a h dicontohkan o l e h Habi Muhammad SAW,
4,
Bengurus a t a u jamaah H e s j i d , i e n e r a s i
muds
dewasa i n i h a r u s beru-
saha dan b e r l a t i h dalam mengernbangkan program- program
-
yang s e s u
a i dengan kebutuhan masyarakat dengan menggunakan SBA, SbM, s e r t a
HIS yang s e n a n t i a s a berpedoman a t u r a n Allah SWT.
A 1 Quran
'
l9$2/
1412 1, Bi bawah Pengawasan bepartemen Maji dan
Wakaf, Saudi Arabia, Hedinah Munawarah.
Xaekal Huhammad Husain, 1987, S e j a r a h Xidup Muhammad, P e n e r b i t
Tintamas J a k a r t a , Hadler Leonard, 1970,
i n g Company
,
1990,
b e r e l o p i n g Iuman l e s o u r c e s ,
, Xouston,
-
e u l f Publish
Texas.
--
Sumatra Barat Balam Angka
( Vest Sumatra i n
f i g u r e s , Kerjasama Bappeda & Kantor S t a t i s t i k , Sumatra Barat.-
BALM1 RANGKA PEl4GBIBAMGAT.I SUl4BER
DATA MANUSIA
DX. ALIASAR, M. Ed
~
f
J
~
~
~
SITLZih!A TSL. :
SUMGER / iiilRE.L :
I HZ.I?Y/EI(TAPIE
:
~
~
~
~jl-'!? ~
~
~
?
,
2 4 wr
.e.L.
k
4---
-I- . --!
i
/9m/.//c/96
.. -#, W?
1
Disampaikan pada
DZ.dAK WZSJID I N D O N E S I A W I L A Y M TK I
P B O P I t i S I SUMATZA BARAT
D I PADAiiG
22 Agustus 1594
MllLlK UPT PERPUSTAKAAN
IKIP PADAMG
j
{
~
.
.
j
~
PROGBAN MESJID SEBAGAI
PEIDZKATAH TZRXABAP ANAK-fir-%
DA1.1 PPEILUDA BALM4 R A M X A
DAYA MAIZ~SIA
PE~;G%:~BAI~GAI~
SBMB&~
- -- - -
Sudah menjadi s u a t u kenyataan bahwa s e t i a p Pesa d i Minangkabau
t e r d a p a t p a l i n g kurang sebuah Mesjid ( Sumatra l a r a t Dalam
Angka, 1.592 ). S a l a h s a t u f u n g s i
Mesjid a d a l a h wsdah untuk menyatu-
kan umat I s l a m supaya s a l i n g k e n a l mengenal s a t u dengan l a i n n y a
dan dengan r a s a p e r s a t u a n i t u mengabdikan d i r i
Tang Maha Lsa.
,
menyembah P d a n
-
Walaupun ibadah s h a l a t d a p a t d i l a k u k a n s e a a r a p e r
o r a n g a n d i rumah- masing- masing,
-
akan t e t a p i l e b i h afdlhal b i l a d i
laksanakan bersama-sama d i Mesjid. Oleh k a r e n a i t u umat yang beriman d i s e r u untuk melakukan s h a l a t bersama p a l i n g kurang s e k a l i
dalam s a t u minggu ( Q.S.
-
6 2 : $ ) . d i dalam Mesjid. Mesjid yang t e r
a t u r programnya akan memarnggil umat I s l a m
5 X
( l i m a k a l i ) dalam
s a t u h a r i s a t u malam untuk berhimpun bersama-sama untuk mengabdi/
menyembah kepada Tuhan. Apakah hikmah yang terkadung
samaan umat I s l a m d i Mesjid
itu ?
d a r i keber-
Pads h a 1 ibadah s h a l a t t e r s e -
b u t dapat juga d i l a k s a n a k a n d i rumah a t a u tempat masing- masing
indiridu ?
Fntuk aenjawab 2 e r t a n y a a n d i a t a s , p e r l u r a s a n y a d i b a h a s a t a u
d i k a j i kembali kehidupan Habi Muhammad SAW sehubungan dengan ke
g i a t a n H e s j i d yang b e l i a u lakukan.
kan s u r i t a u l d a n b a g i umatnya.
perbuatan nabi t e r s e b u t ,
memperbaiki f u n g s i Y e s j i d
-
P e r b u a t a n n a b i a d a l a h merupa-
Mudah- mudahan dengan
-
mempelajar
k i t a dapat mengambil p e l a j a r a n untuk
yang sama- sama menjadi tanggung jawab
d a r i s e t i a p i n d i r i d u umat Muslim yang ada s e k a r a n g i n i .
B. TBJIAPT
Hakalah yang sederhana i n i mencoba mendeskripsikan .bebepapa
c u p l i k a n d a r i p e r b u a t a n Mabi Muhammad SAW yang berhubungan dengan
k e g i a t a n Mesjid,
B a r i p e r b u a t a n t e r s e b u t dicoba menarik p e l a j a r -
a n , yang n a t i n y a d i s e s u a i k a n dengan k o n d i s i
d i l a p a n g a n yang k i t a
temui s a a t i n i .
--
C. BEBERAPA PEWAW UTAKA MESJIB
-
--
1. n e s j i d Sebagai A l a t Hntuk Hepersatuakan Vmat.
P e r a n m e s j i d t i d a k s e k a d a r untuk
pul,
umat,
membuat umat I s l a m berkum-
akan t e t a p i jauh d a r i i t u , B i samping
yang l e b i h p a n t i n g l a g i a d a l a h
sesama umat t e r s e b u t ,
terujudnya
kumpulan
-
persatuan h a t i "di antara
-
walaupun umur; j e n i s kelamin, suku dan war
na k u l i t mereka berbeda.
b i s a a t t e r j a d i perpecahan dan perbedaan pendapat a n t a r a suku
Quresy untuk mengangkat kembali
l1
H a j a r u l Aswad
semula ( k a r e n a pada s a a t i n i Ila-bah
pada s a a t i t u masih remaja,
), Nuhammad yang
diperbaiki
-
d a p a t menyelesaikan p e r s o a l a n i t u de
ngan b i j a k s a n a , Caranya a d a l a h dengan meletakkan
t e r s e b u t d i a t a s sepotong k a i n ,
k a i i t u memegang t e p i
kepada p o s i s i
I1
l1
H a j a r u l AswadI1
kemudian k e p a l s suku yang b e r t i -
kain itu.
Lalu s e e a r a bersama dibawa kem-
b a l i ketempat semula. P e r i s t i v a i n i t e r j a d i d i E e s j i d i l Harram (
E a e k a l 19g4. h a l . 79 ).
Apa hikmahnya d a r i p e r b u a t a n Kuhammad t e r s e b u t ? Suku- suku
Quresy yang b e r t i k a i i t u dipertemukan kembali h a t i n y a dalam Mesjid
t
dengan ~ e r s u a s i f lb i j a k s ? n a ,
k e p i n t u Katbah y a i t u j a l a n menuju
l a n t a s kemudian
It
Kebenaran
"
dibawa menghadap
kepada A l l a h S C ,
2.
--
M e s j i d S e b a g a i Tempat Untuk Bersujuc! Kepada Fuhan Yang Maha &sa
I s t i l a h M e s j i d b e r a s a l d a r i b a h a s a Arab y a i t u d a r i k a t a V 1 s u j ~ d ~ ~ a t a u ~ ~ s a j a d a lb~e yr aa rnt gi p a t u h dan menyembah.
t a t e r s e b u t b e r u b a h ' - m e n j a d i "mes j i d
jud;
i
Kemudian ka-
y a i t u t empat u n t u k b e r s u -
-
dan i t u l a h p u l a l a h sebabnyaw k a r p e t t e n p a t s h a l a t
sajadah.
Tempat bersama-sama melaksanakan
dinama
s h a l a t dinamai
m e s j i d . Sesungguhnya orang- o r a n g p e r s a y a a k a n k e t e r a n g a n - k e t e r a n g a n d a r i Tuhan
terangan
3,
/
a k a n b e r s u j n d mereka i t u
a y a t Tuhan i t u
,(
Q.S;
b i l a dibaeakan ke
-
dalam Mesjid a n t a
-
32 : 15 ),
Mesjid Sebagai P u s a t Informasi
B e r b a g a i j e n i s i n f o r m a s i yang
digelar
r a l a i n sebagai berikut.
a.
--
I n f o r m a s i Yang Datang P a r i Tuhan
I n f o r m a s i d a r i f u h a n i n i l a h yang d i s e b u t dengan k e t e r a n g a n k e t e r a n g a n Tuhan ( ajrat- a y a t ) A 1 Quran.
bibahas,
d i p e l a j a r i apa maksudnya dan bagaimana a p l i k a s i n y a da-
lam kehidupan.
I n f o r m a s i yang d e m i k i a n i n i t e r g o l o n g p u l a
da b e r b a g a i j e n i s
1).
Ayat t e r s e b u t h a r u s
m e l i h a t kepada i s i n y a .
I n f o r m a s i t e n t a n g masa yang l a l u ( l e w a t )
-
yaitu peristiwa
p e r i s t i w a t e l a h t e r j a d i pada masa yang l a l u .
Tuhan i t u s e p e r t i F i r ' u n ,
Contoh, ba-
-
mana a k h i r n y a n a s i b s e s e o r a n g yang
masi
kepa-
t i d a k mengacuhkan i n f o r
anak Mabi Huh A.S
yang ti-
dak menerima i n f o r m a s i Tuhan y a n g t e l a h d i s a m p a i k a n bapaknya.
2).
I n f o r m a s i ygng
t e r j a d i sekarang i n i .
I n f o r m a s i i n i banyak
s e k a l i , t a p i banyak manusia yang k u r a n g a t a u t i d a k m e n g e r t i .
Contoh,
p e r h a t i k a n l a h A 1 Quran s u r a t
I
36 a y a t 33
l1
ban s e -
IlLlX UPT PERFUSTAKAAN
1
bagai keterangan
hidupkan
untuk mereka bumi yang m a t i ( k e r i n g ), Kami
-
dan Kami k e l u a r k a n d a r i p a d a n y a buah tanam- tanam-
a n sebagiannya mereka makan
kehaui bahwa
dikari
". B a r i i f o r m a g i
Tuhanlah yang menghidupkan tanaman
buah yang s e b a g a i n dimakan o l e h manusia.
formasi l a i n
Orrang yang
"
-
i n i fdapatYdi
dan m a j a Bagak.in-
yang menjelaskan t e n t a n g k e j a d i a n s e k a r a n g i n i ,
membaea AlQuran
"
dengan ilmunya yang dalam
akan bertemu dengan i n f o r m a s i yang demikian,
3)-
I n f o r m a s i Tentang Hasa Tang Batang.
Hasa yang akan datang,
s e p e r t i apa yang akan t e r j a d i b i l a manusia
t e l a h mati, t i d a k
dapat d i j e l a s k a n o l e h manusia, k e a u a l i m e l a l u i a y a t - a y a t
Tuhan.
a.
--
I n f o r m a s i Yang Datang b a r i Xanusia
I n f o r m a s i yang d a t a n g d a r i manusia i n i t e r b a g i p u l a a t a s 2
y a i t u sebagai berikut,
1)
I n f o r m a s i Tang Bersumber d a r i Rasul ( Muhammad SAY ), i n i l a h
yang d i s e b u t dengan B a d i t h s .
untuk kehidupan manusia.
2)
Informasi d a r i
dan s e r i n g d i b a h a s d i l e s j i d -
Manusia Biasa.
s e p e r t i r e n c a n a pembangunan,
bagainya.
I n f o r m a s i i n i banyak hikmahnya
I n f o r m a s i yang s e p e r t i i n i
ekonomi,
perhubungan
Orang yang mengetahui i n f o r m a s i i n i dan
ngambil langkah
dapat
akan mem
Hisalnya pemerintah
akan membuka s u a t u j a l a n r a y a m e l a l u i s u a t u daerah.
yang mengetahui t e n t a n g i n f o r m a s i i n i akan
keuntungan s e p e r t i
j a l a n raYa t e r s e b u t -
me
se
-
untuk memanfaatkan i n f o r m a s i i n i ,
p e r o l e h keuntungan d i dalam hidupnya.
, dan
Orang
d a p a t bermacam
membuka k e d a i , melakukan i n r e s t a s i dekat
I n f o r m a s i yang s e p e r t i i n i
agak j a r a n g
If
digelar
"
d i Mesjid.
l a 1 yang demikian menyebabkan
-
H e s j i d yang b e r s a n g k u t a n
ngetahui
masyarakat
mengalami b u t a i n f o r m a s i dan t i d a k me
s i t u a s i y a n g t e r j a d i ; apa j a d i n y a j i k a d i a l a m i pemuda.
R a s u l u l l a h SAW, semasa b e l i a u dalam p e r g a l a n a n
r i Kekah k e Xedinah,
/
k e g i a t a n b e l i a u yang p e r t a m a sebelum sam-
p a i k e p u s a t k o t a Fedinah e d a l a h mendidrikan H e s j i d ,
rang i n i disebut
M e s j i d Quba ( E a e k a l , 7934
tara
-
yang'seka
1. P i s a n a l a h kaum
E u h a j i r i n dan Anshar s a l i n g memberikan i n f o r m a s i ,
s a l i n g pengertian
h i j r a h da-
terjalinlah
-
dan tumbuhnya t a l i p e r s a u d a r a a n yang b a i k a n
pemuda k e dua kaun t e r s e b u t .
Xabi mepersatukan umat m e l a l u i program W e s j i d , l a n t a s s e s a -
r a bersama- sama menyembah kepada f i h a n dalam m e s j i d t e r s e b u t ,
s a l i n g b e r t u k a r i n f o r m a s i a n t a r a sesama mereka u n t u k memecahkan
p e r s o a l a n h i d u p yang t i m b u l ,
Bengan i n f o r m a s i yang a d a
disusun-
-
l a h r e n e a n a yang menggunakan sumber daya alam d a n sumberdaya ma
nusia.
Balam h a 1 i n i t e n t u r e n c a n a yang d i r e d a i o l e h Tuhan, dan
r e n e a n a yang d i s u s u n dengac menggunakan i n f o r m a s i yang a k u r a t
,
i n s y a A l l a h akan b e r h a s i l dengan b a i k . Buk t i n g a l i h a t l a h
-
ba
gaimana kaum i i u h a j i r i n dan Asshar d i Medinah d i bavah pimpinan
P a b i Muhammad SAW4.
Xal i n i h a r u s menjadi p e m i k i r a n pemuda k i t a .
H e s j i d S e b a g a i Tempat
/
F u s a t P e n d i d i k a n ( L e a r n i n g C e n t r e 1.
Rabi mengajak umatnya
k a n l a h semata- mata u n t u k
d a r i itu.'
dikan,
/
manusia u n t u k d a t a n g k e M e s j i d , bumelakukan s h a l a t s a d a , t e t a p i l e b i h
Program M e s j i d h a r u s memberikan penyuluhan,
d a n p e l a t i h a n b a g i umat Islam.
pendii
-
-
H e s j i d yang i d e a l mempu
-
n y a i p e r p u s t a k a a n yang cukup s e b a g a i sumber belajar b a g i jamaah
dan t e r u t a m a pemudanya yang punya sernangat b e l a j a r t i n g g i .
MIB15( 1;PT PERPUSTAKAAN
l5fP PADtIBLIG
C.
PE3KEHBAWBAR ISLAM M3LALUI PROIXAM MESJIB
S e t e l a h Rabi Huharnmad rneninggal, k h a l i f a h - k h a l i f a h dan shahabat- shahabiit b e l i a u , dan pemuda Islam yang yakin dengan a j a r an Allah menumbuh kembangkan program H e s j i d i n i ,
man kepada dasar- d a s a r yang t e l a h dicontohkan
t a n g A 1 Quran s e r t a a p l i k a s i n y a
melalui
program Mesjid.
Mesjid a t a u
If
dengan berpedoWabi.
-
S t u d i ten
makin berkembang dan bertumbuh,
Cahaya kebenaran yang dipancarkan d a r i
Rumah Allah
"
itu
menerangi
p i n t u kegelapan dan
kesengsaraan umat manusia.
Saudagar- saudagar d a r i a u j a r a t
t e l a h memperoleh
, Persia
dan dunia Arab:yang
cahaya kebenaran d a r i program Mesjid i k u t ber-
dagang ke Tanah A i r k i t a s e r t a meperkenalkan R j a r a n A 1 Quran i t u .
-
Adaran dalam A 1 Quran i t u s e s u a i dengan f i t r a h dan l o g i k a manu
s i a , o l e h . s e b a b i t u mudah difahami dengan aka1 s e h a t . Berigan demikian
Mesjid
mudah d i t e r i m a o l e h masyarakat Indonesia.
-
Akhirnya orang- orang I n d o n e s i a s e n d i r i merasa t e r p a n g g i l un
t u k melihat d a r i dekat
-
usaha- usaha yang t e l a h d i r i n t i s oleh Pa
b i Iiuharnmad,
s e r t a k e b e r h a s i l a n b e l i a u dalam mendidik akhlak
budipekerti
umat manusia. Orang- orang t e r s e b u t datang k e Ta
/
-
nah s u c i untuk mendalami a j a r a n I s l a m dan kembali ke Indonesia.
S e t i b a d i Indonesia mereka menerapkan a j a r a n t e r s e b u t .
-
Bapat disimpulkan bahwa perekembangan Islam terutama d i Indo
n e s i a i n i m e l a l u i s i n a r ( cahaya ) kebenaran yang dipancarkan
m e l a l u i Kesjid. P e r h a t i k a n l a h kembali lembaran sejarah'nama-nama
6eperti:Imam Bonjol, Maulana k a l i k Ibrahim, Sunan B i r i Sunan Kudus, Pengran Biponegoro,
semuanya adalah p u t r a a s l i Indonesia
bukan orang Arab yang menjadi penakluk datang k e s i n i .
,
Bangsa Arab t i d a k p e r n a h menjajah I n d o n e s i a s e p e r t i orang- o r a n g Eropah,
Bangsa Propah yang mempunyai pandangan h i d u p l i b e r a l i s dan k a
pitalis,
memang s e n a n t i a s a b e r u s a h a menguras
-
sumber daya alam k i t a ,
menguasai bangsa k i t a i n i u n t u k k e p e n t i n g a n n y a , s e r t a u n t u k m e n g i k u t i
alam p i k i r a n dan kepercayaannya.
Tuhan Tang Haha Tahu d a n B i j a k s a n a t e l a h memilih s e o r a n g manusia
yang
If
ummiyi
d i l a h i r k a n d i t a n a h g u r u n p a s i r yang t a n d u s s e b a g a i
F a s u l u n t u k mendidik umat manusia,
ngatur
"
d i bumi i n i .
a g a r menjadi
If
khalifah
If
-
atauupe
Program a j a r a n R a s u l t e r s e b u t t e l a h didemonst-
r a s i k a n 3 e l i a u m e l a l u i Mesjid,
Sebagai k e l a n j u t a n a j a r a n t e r s e b u t
tumbuh dan berkembanglsh N e s j i d dan programnya d i I n d o n e s i a i n i .
9.
-
-
--
BAQAIMAEA SXXABISNTA PXOt3lCAM HESJIQ BI IBDOM3SIA SAAT IN1
Palam rangka menyusun dan menumbuh kembangkan program M e s j i d d i
Indonesia
,
a d a b e b e r a p a h a 1 yang mendasar h a r u s d i p e r h s t i k a n , a n t a -
r a lain.
I
Berpedoman Kepada P r o ~ r a mHesfid Tang 'Pelah b i c o n t o h k a n .&M
-
Pfabi Nuhammad SAY dalam mernbelajarkan umatnya, pertama s e k a l i b e r
u s a h a u n t u k meyakinkan
o r a n g yang d i a j a r ( s i b e l a j a r ) m e r a s a . b a h -
wa p e r b u a t a n n y a b e n a r ,
a p a l a g i k a l a u yang d i b e l a j a r k a n i t u a d a l a h o-
r a n g dewasa.
-
J i k a d i t i l i k l e b i h l a n j u t bahva program Mesjid u n t u k mem
b e l a j a r k a n umat manusia i n i d i m u l a i o l e h Nabi u s a h a u n t u k meyakinkan
umatnya t e n t a n g k e b e r a d a a n Puhan, dan s e g a l a k e r j a
.
/
-
p e r b u a t a n manusi
a h a r u s d i d a s a r k a n kepada a n j u r a n dan k e p a t u h a n kepada Tuhan.
kata l a i n rasa
ketauhidan
It
-
yang p e r t a m a s e k a l i ditamamkan. I n i da
p a t d i l i h a t d a r i a y a t - a y a t d i t e r i m a B a s u l d a r i Tuhan.
s e r i n g juga d i s e b u t
Bengan
a y a t Makiyah
If
Ayat t e r s e b u t
-
yang d i t u r u n k a n kepada B a s u l s e
v a k t u b e l i a u b e r a d a d i Mekkah ( sebelum h i j r a h k e Medinah ).
.-
I f4iLII UPT ~FRPUSTAII::UN
!
2.
-
Bengan Rasa Ketauhidan Menooba Plelihat Sumber baJ.a
Alam r a n g Ada.
---
A 1 Quran s e n a n t i a s a mengingatkan amat supaya mempelajari sum-
88: 17-20).
b e r daya alam yang t e l a h d i b e r i k a n Tuhan, ( l i h a t Q.S.
-
Khusus u n t u k bangsa Indonesia Yuhan memberikan b e r b a g a i sumber da
ya alam yang t a k t e r n i l a i ,
a,
Sumber daya u d a r a yang b a i k s e k a l i dengan s i n a r mata h a r i yang
cukup,
b.
d i antaranya adalah sebagai berikut.
d i s e r t a i p u l a dengan a n g i n yang banyak manfaatnya.
-
Sumber daya t a n a h ( l a h a n ) yang t e r d a p a t b u k i t dan gunung, d e
ngan k e t i n g g i a n yang berbeda- beda supaya a i r dapat mengalir,
ditumbuhi p u l a o l e h bermacam S e n i s tanaman,
dan d i h u n i p u l a
o l e h bermaeam S e n i s hewan, semuanya a d a l a h u n t u k umat manusia.
Sudahkah Mesjid k i t a m e n g i d e n t i f i k a s i , b e t a p a banyaknya sum
b e r daya t a n a h
c.
, dan
-
terkandung d i dalamnya untuk d i o l a h ?
Sumber daya a i r dan l a u t .
Bangsa k i t a d i k u r n i a i dengan p a n t a i
yang panjang dan l u a s , s e r t a l a u t yang penuh b e r b a g a i makhluk
h i d u p sebangsa p l a n t o n ,
dan bahan m i n e r a l l a i n n y a .
Apa usa-
ha Mesjid sehubungan dengan i n i ?
3.
-
M e n g i d e n t i f i k a s i Sumber Baya Hanusia
Sumber daya manusia i n i d a p a t p u l a d i k a t e g o r i k a n kepada dua.
a.
Sumber Baya Manusia,
membelajarkan,
yang b e r f u n g s i untuk meningkatkan,atau
a t a u m e l a t i h orang- o r a n g yang p e r l u d i t i n g
k a t k a n k u a l i t a s n y a , Suuber daya yang d i h a r a p k a n
-
akan dapat
P e r p e r a n untuk meningkatkan k u a l i t a s manusia l a i n n y a i t u se
-
p e r t i : p a r a ilmuan, pengusaha, pemimpin, ulama dan s e b a g a i nya.
b,
Sumber Baya Manusia, yang p e r l u d i t i n g k a t k a n - k r t n l i t a s n y a sea
-
p e r t i : pemuda, p e k e r j a , s e b a g i a n d a r i i b u rumah tangga, lama
9
ah Mesjfd, anak- anak, dan sebagainya.
4,
Penyusunan Program
Alam S e s u a i
-
Dalam Memanfaatkan Sumber %a
Manusia
dan
Bengan Ajaran Tuhan.
P e n d i d i k a n dan l a t i h a n untuk memanfaatkan Sumber Daya Alam
-
i n i t e l a h d i k e n a l penduduk Amerika s e j a k d a r i bangsa I n d i a n me
ngolah t a n a h p e r t a n i a n dengan e a r a yang p a l i n g sederhana sekali ( Nadler, 1970 : 20
1.
-
balam I s l a m t i d a k s e d i k i t a y a t A 1 Qur
a n yang menganjurkan umat supaya mempelajari Sumber baya Alam.
Sewaktu zaman Nabi dan shahabat,program Mesjid t e n t a n g SPA,
SBM, dan Sumber I n f o r m a s i
asa,
-
mengalami perkembangan yang l u a r b i
-
t e t a p i dewasa i n i pada beberapa H e s j i d d i d a e r a h k i t a me
kebutuhan manusia d a
ngalami kemunduran. g a l i n i disebabkan k i t a sudah l u p a a t a u t i
dak mampu menyusun program yang menyentuh
lam menggunakan SBA dan SBM s e r t a Sumber I n f o r m a s i , yang d i r e d a i Tuhan,
--
E.
KESIMPULAW BAN SABAH
I
H e s j i d a d a l a h vadah yang p a l i n g ampnh untuk menghimpun
matmengabdi kepada Tuhan dan s e k a l i g u s
p a t memupuk r a s a p e r s a t u a n dan k e s a t u a n ,
u-
b e r p e r a n s e b a g a i temserta
sa
wadah yang pa
l i n g bagus u n t u k menyalurkan i n f o r m a s i dan komunikasi yang
n g a t b e r f a e d a h b a g i - p e n d x d i k a n anggota jamaah m e s j i d t e r s e b u t .
2
Nabi Muhammad SAU t e l a h mendemostrasikan bagaimana
sikan Hesjid
-
memfung
-
s e b a i k - baiknya untuk mengembangkan SBE dan meman
f a a t k a n SbA, s e r t a MIS ( Pianagement I n f o r m a t i o n System ) yang
b a i k dalam mesjid.
3-
Dalam menunbuh kembangkan program N e s j i d yang k i t a h a d a p i
devasa i n i ,
k e m b a l i l a h k i t a mempedomani p r i n s i p - p r i n s i p yang
t e l a h dicontohkan o l e h Habi Muhammad SAW,
4,
Bengurus a t a u jamaah H e s j i d , i e n e r a s i
muds
dewasa i n i h a r u s beru-
saha dan b e r l a t i h dalam mengernbangkan program- program
-
yang s e s u
a i dengan kebutuhan masyarakat dengan menggunakan SBA, SbM, s e r t a
HIS yang s e n a n t i a s a berpedoman a t u r a n Allah SWT.
A 1 Quran
'
l9$2/
1412 1, Bi bawah Pengawasan bepartemen Maji dan
Wakaf, Saudi Arabia, Hedinah Munawarah.
Xaekal Huhammad Husain, 1987, S e j a r a h Xidup Muhammad, P e n e r b i t
Tintamas J a k a r t a , Hadler Leonard, 1970,
i n g Company
,
1990,
b e r e l o p i n g Iuman l e s o u r c e s ,
, Xouston,
-
e u l f Publish
Texas.
--
Sumatra Barat Balam Angka
( Vest Sumatra i n
f i g u r e s , Kerjasama Bappeda & Kantor S t a t i s t i k , Sumatra Barat.-