EKSISTENSI DAN PENERAPAN UU NO. ll/PnPs/1963 TENTANG PEMBERANTASAN KEGIATAN SUBVERSI SEBAGAI SUMBER HUKUM POSITIF DI INDONESIA Repository - UNAIR REPOSITORY

  EKS I S TENS I DAN P E NE RAP AN UU NO. l l / P n P s / 1 9 6 3 T E NT ANG P E MBE RANT AS AN KE GI AT AN S UBVERS I S EBAGAI S UMBER HUKUM P OS I T I F DI I NDONES I A i i

  I . URAI AN F AKTA

  1 P e mb a n g u n a n b a n g s a I n d o n e s i a t e l a h me ma s u k i t a h a p a n P e mb a n g u n a n J a n g k a P a n j a n g Ke d u a , Da l a r n t a h a p a n i ni , p e mb a n g u n a n h u k u m d i t e mp a t k a n me n j a d i s e k t o r t e i • s e n d i r i , d e n g a n s a s a r a n me wu j u d k a n s i s t e m h u k u m n a s i o n a l y a n g b e r s u r n b e r p a d a P a n c a s i l a d a n UUD 1 9 4 5 . y a n g me n c a - k u p p e mb a n g u n a n ma t e r i h u k u m. a p a r a t u r h u k u m s e r t a s a r a n a d a n p r a s a r a n a h u k u m. Ha l i n i me n u n j u k k a n b a h wa h u k u m t e l a h me n d a p a t k a n p o r s i y a n g l e b i h p e n t m g d i b a n d i n g k c i n p a d a ma s a s e b e l u mn y a .

  Na mu n d e mi k i a n i ni t i d a k b e r a r t i b a h wa p e mb a n g u n a n h u k u m t i d a k me mp u n y a i ' ma s a l a h t e r s e n d i r i d a l a m i mp l e me n - t a s i n y a . P e mb a n g u n a n h u k u m y a n g me n u j u t e r b e n t u k n y a s i s t e m h u k u m n a s i o n a l y a n g b e r s u r n b e r p a d a P a n c a s i l a d a n

  UUD 1 9 4 5 b e l u ml a l Y t e r ^ e l e s a i k a n s e c a r a o p e r a s i o n a l . S e b a g a i c o n t o h n y a a d a l a h ma s a l a h Hu k u m P i d a n a P o l i t i k . k h u s u s n y a t e n t a n g k e b e r a d a a n Un d a n g - u n d a n g No . l l / P n P s / 1 9 6 3 t e n t a n g P e mb e r a n t a s a n Ke g i a t a r i S u b v e r s i

  ( s e l a n j u t n y a d i s i n g k a t me n j a d i UUP KS ) . y a n g r nas i h. r w? ni m* b u l k a n p e r ma s a l a h a n s e b a g a i b e r i k u t ;

  1. D a n s e g i k e a b s a h a n n y a s e b a g a i s u mb e r h u k u m p o s i t i f .

  Di k a l a n g a n p r a k t i s i h u k u m t e r d a p a t d u a p e n d a p a t y a n g b e r t o l a k b e l a k a n g me n g e n a i k e a b s a h a n UUP KS s e b a g a i s u mb e r h u k u m p o s i t i f d i I n d o n e s i a . Di s a t u s i s i UUP KS s e r i n g d i g u n a k a n o l e h h a k i m s e b a g a i d a s a r me mu t u s k a n

  • p e r k a r a s u b v e r s i d a n di s i s i l a i n , s e r i n g d i a j u k a n \ s e b a g a i s u a t u e k s e p s i d a l a m s u a t u p r o s e s p i d a n a , b a h wa t i d a k s e n i e s t i n y a UUP KS d i g u n a k a n d a l a m s i s t e n i h u k u m I n d o n e s i a .

  2. Da r i s e g i r n a t e r i n y a .

  Hi n g g a s a a t i n i ; b e l u m a d a p e n y e mp u r n a a n ma t e r i UUP KS s e p e r t i y a n g d i k e h e n d a k i o l e h p a s a l 2 Un d a n g - u n d a n g No .5 t a h u n 1 9 6 9 t e n t a n g P e r n y a t a a n Be r b a g a i P e n e t a p a n Pi l e s i d e n d a n P e r a t u r a n P r e s i d e n S e b a g a i Un d a n g - u n d c t n g , 3. Da r i s e g i p e n e r a p a n n y a .

  I n t e r p r e t a s i t e r h a d a p UUP KS y a n g b e r s i f a t e k s e p s i o n i l s e r i n g d i l a k u k a n s e c a r a e k s e s i f s e h i n g g a UUP KS me n j a d i " mul ' t i p u r p o s e a c t " . Me n u r u t . p r a k t i s i h u k u m, Ab d u i

  Ha k i m Ga r u d a Nu s a n t a r a : 1 " Di a ( UUP KS) d i g u n a k a n u n t u k me n g a d i l i t o k o h - t o k o h PKI d a n Mi l i t e r y a n g t e r l i b a t G 3 0 / S P KI d a n t o k o h - t o k o h I s l a m d a l a m k a s u s - P r i o k - - s e l a i n d u l u n y a u n t u k k a s u s DI / TI I . J u g a u n t u k me n g a d i l i ma h a s i s wa y a n u t e r l i b a t P e r i s t i wa Ma l a r i , Ta p i a n e h n y a , Un d a n g - u n d a n g S u b v e r s i p u n d i p a k a i u n t u k me n g a n c a m p e ma l s u a r i p e s t i s i d a " .

  Ke n y a t a a n t e r s e b u t s a n g a t me n a r i k u n t u k d i k e j 5 me n g i n g a t • p e n y e l e s a i a n s e c a r a o p e r a s i o n a l pe mha nQui i c ui h u k u m u n t u k me wu j u d k a n s i s t e m h u k u m n a s i o n a l y a n g b e r - s u mb e r p a d a P a n c a s i l a d a n UUD 1 9 4 5 s a n g a t d i p e r l u k a n

  " Un d a n g - u n d a n g S u b v e r s i , P e n e g a k f t t a u P e mb u n g k a m * De mo k r a s i ? " , F o r u m Ke a d i l a n , No . 0 2 , 1 4 Me i 1 9 9 2 , h . 6 6

  3 d a n b e r h u b u r i g a n l a n g s u n g d e n g a n p e n c a r i k e a d i l a n d a n k e p f c s t i a n h u k u m. Un t u k me n d u k u n g p e mb a h a s a n s e l a n j u t n y a . s a y a me n g e t e n g a h k a n k a s u s Ha r i ma n S i r e g a r y a n g d i d a h - wa t e l a h me l a k u k a n p e r b u a t a n p i d a n a s u b v e r s i d a n di a di l ' i o l e h P e n g a d i l a n Ne g e r i J a k a r t a P u s a t , d e n g a n n o mo r p e r k a r a No : 2 3 / S u b v / 1 9 7 4 .

  Me n u r u t a n a l i s a Al f i a n , p a d a a k h i r t a h u n 1 9 7 3 g e n e r a s i mu d a I n d o n e s i a s e d a n g r ne r i ga l a mi k e r e s a h a n y a n g d i s e b a b k a n o l e h a d a n y a k e s e n j a n g a n d i b i d a n g s o s i a l d a n e k o n o mi , a n t a r a l a i n ; ^

  1. Ad a n y a s e k e l o mp o k k e c i l k a u m e l i t . d i a n t a r a n y a p e n g u a s a y a n g h i d u p b e r me wa h - me wa h , s e me n t a r a s e b a g i a n b e s a r ma s y a r a k a t h i d u p d a l a m k e mi s k i n a n . Me n u r u t . g e n e r a s i mu d a , k e me wa h a n i t u d i d a p a t d e n g a n c a r a me n y a l a h g u n a k a n k e k u a s a a n . P e n d a p a t g e n e r a s i mu d a i ni s a ma s e p e r t i y a n g d i p e r k i r a k a n o l e h Ka d a r ma n , Di r e k t u r Le r n b a g a P e mb i n a a n d a n P e n d i d i k a n Ma n a j e me n , b a h wa s e t i a p t a h u n k u r a n g l e b i h 3 0 % d a r i j u ml a h GNP h a b i s di t e n g a h j a l a n a k i b a t n i t mi p u l a s i d a n k o r u p s i o l e h o k n u m y a n g k e b e t u l a n me mp e r o l e h k e s e mp a t a n u n t u k i t u d a n k e mu d i a n me ma me r k a n h a s i l k o r u p s i t e r s e b u t s e c a r a me n c o l o k . ^

2. Be r t a mb a h n y a p e n g a n g g u r a n t e r p e l a j a r d i k o t a - k o t a

  Ha r i ma n Si r e g a r - , Ha t i Nu r a n i S e o r a n a De mo n - s t r a n . Ce t . I , Ma n t i k a Me d i a Ut a ma , J a k a r t a , 1 9 9 4 , h . 3 3 . 'J I b i d . , ' h . 3 6

  A b e s a r .

  3, S i s t e m p Ql i t . i k y a n g b e r l a k u d i I n d o n e s i a s a a t i t u t i d a k me mu n g k i n k a n me n a mp u n g a t . a u me mb e r i i mb a l a n y a n g me mu a s k a n b a g i a k t i v i s p o l i t i k , s e h i n g g a t a r np a k k e a d i l a n h a n y a : d i n i k ma t i o l e h s e j u ml a h a k t i v i s t e r -

  i

  t e n t u y a n g s e k a r a n g h i d u p d a l a m p o l a k e n i k ma t a n b a r u d a n t i d a k b a g i a k t i v i s l a i n n y a .

  4, Ad a n y a k e c e n d e r ' u n g a n p e i n e g a n g k e k u a a &a n me mb e r i k a n p o r s i - p o r s i r e j e k i k e p a d a k e r a b a t a t a u r ^ l a s i n y a d e n g a n c a r a - c a r a y a n g t i d a k f a i r . Ke c e n d e r u n g a n i n i d i a n g g a p s e b a g a i s a i a h s a t u b e n t u k p e n y a l a h g u n a &n k e k u a s a a n .

  ' Ha l t e r s e b u t d i d u k u n g o l e h k e r e s a h a n y a n g t i mb u i d a r i p e n g a ma t a n s i t u a s i e k o n o mi . Pe r n b a n g u n a n e k o n o n u d e n g a n o r i e n t a s i t e r a r a h p a d a p e n i n g k a t a n GNP d e n g a n c a r a me mb e r i k e s e mp a t a n y a n g s e l u a s - l u a s n y a b a g i p e n a n a ma n mo d a l a s i n g , h a n y a l a h b e r a k i b a t ma k i n me l e b a r n y a j u r a n g k e s e n j a n g a n s o s ^ M y a n g a d a . Ha l i n i t e l a h d i s i n y a l i r o l e h Mo h Ha t t a , ma n t a n Wa k i l P r e s i d e n RI , b a h wa e k s e s - e k s e s p e n a n a ma n mo d a l a s i n g i ni t e l a h s a n g a t me mp e r t a j a m p e r b e d a a n k e l a s d a i a m ma s y a r a k a t . ^

  F a k t o r l a. i n ya r . g j u g a me r e s a h k a n a d a 1 a h a d a n y a p e n a n g g u h a n d a n g e r a k p e r i o d p e mb a y a r a n k e mb a i i * h u i a n g - h u t a n g d a r i l u a r n e g e r i u n t u k j a n g k a wa k t u 1 0 - 2 0 t a h u n

4 I b i d . . h . ' 35

  y a n g a k a n d a t a n g . Be r a r t i p e mb a y a r a n n y a di be - ba nka . n k e p a d a g e n e r a s i mu d a y a n g a k a n me n j a d i p e mi mp i n b a n g s a d i ma s a de pa n, , p a d a h a l s e b a g i a n d a n a t e r s e b u t d i s a l a h g u - n a k a n , t i d a k u n t u k k e p e n t i n g a n p e mb a n g u n a n d a n k e s e j a h - t e r a a n r a k y a t .

  Ke r e s a h a n y a n g d i i a s a k a n g e n e r a s i mu d a i t u t i d a k d a p a t d i s a l u r k a n d e n g a n p u s j t i f o l e h wa k i l r a k y a t d i DP R d a n p e n d a p a t me r e k a y a n g d i u n g k a p k a n d a l a m me d i a ma s s a j u g a t i d a k me mp e r o l e h t a n g g a p a n ■ y a n g me mu a s k a n aa. i i p e me r i n t a h . Ge n e r a s i mu d a t i d a k me r a s a a d a n y a u s a h a p e me r i n t a h u n t u k me n a mp u n g a s p i r a s i me r e k a , k a r e n a i t u me r e k a , k h u s u s n y a ma h a s i s wa y a n g me mi l i k i p a n d a n g a n y a n g k r i t i s me n g u n g k a p k a n k e r e s a h a n i t u d e n g a n c a r a y a n g l a i n , y a i t u a k s i ur i j uk r a s a .

  Da 1 t un i a n g k a me m p

  c m

  i n g a t i Ha r i S u mp a h P e mu d a p u d a t a n ^ g a l 2 4 Ok t o b e r 1 9 7 3 d i T a ma n Ma k a m P a h l a wa n Ka l i b a t a ■ J aka r t a , Ha r i ma n S i r e g a r . s e l a k u Ke t u a Ur num De wa n Ma h a ­ s i s wa Un i v e r s i t a s I n d o n e s i a ( DMUI ) me mb a c a k a n d a n f me n e n d a t a n g a n i s e b u a h pe t ; i s i y a n g t e l a h d i r a n c a n g o l e h

  T i m P e r u mu s P e t i s i DMUI . y a n g t e r d i n d a r i Hu s i n P. S a s o n g k o , Wa k i l S e k j e n DMUI d a n Th e o S a mb u a g a , Wa k i l Ke t u a Umu m DMUI . P e t i s i t e r s e b u t b e r i s i : 1, Pi ' M" nya t a a n b a h wa g e n e r a s i mu d a j u g a r n e mp u n y a i f i ak d a n k e wa j i b a n me n e n t u k a n ma s a d e p a n b a n g s a d a n n e g a r a

  I n d o n e s i a .

  2. Ha r a p a n k e p a d a p e me r i n t a h . mi l i t e r , i n t e l e k t u a l / t e k n o - - k r a t d a n p o l i t i s i u n t u k : a . me r l i n j a u k e mb a l i s t r a t e g i p e r n b a n g u n a n d a n me n y t i s u n s u a t u s t r a t e g i y a n g d i d a l a wn y a t e r d a p a t k e s e i i n - b a n g a n di b i d a n g - b i d a n g s o s i a l , p o l i t i k d a n e k o n o n u y a n g a n t i k e mi s k i n a n , k e b o d o h a n d a n k e t i d a k a d i 1 a n ;

  b. S e g e r a me mb e b a s k a n n a k y a t d a r i c e k a ma n k e t i d a k p a s - t i a n d a n p e me r k o s a a n h u k u m, me r e j a l e l a n y a k o r u p s i d a n p e n y e l e we n g a n k e k u a s a a n . k e n a i k a n h a r g a d a n p e n g a n g g u r a n ; c. Le mb a g a - 1 e mb a g a p e n y a l u r p e n d a p a t r a k y a t h a r u s k u a t d a n b e r f u n g s i s e r t a p e n d a p a t ma s y a r a k a t l u a s I ' mj nda- - p a t k e s e mp a t a n d a n t e mp a t y a n g s e 1u a s - l u a s n y a .

  S e l a n j u t n y a p a d a t a n g g a l 1 5 J a n u a r i 1 9 7 4 d i k a i h p u s Un i v e r s i t a s Tr . i i - . akt i J a k a r t a , Ba d a n Ko o r d i n a s i S e n a t / De wa n Ma h a s i s wa ( BKS / DM) s e - J a k a r t a b e r s a ma p e r n u c W p a l a j a r me n g a d a k a n a p p e a l , s e s u a i d e n g a n k e p u t u s a n r a p a t BKS / DM s e - J a k a r t a p a d a t a n g g a l 1 3 d a n 1 4 J a n u a r i 1 9 7 4 d i S t u d e n t Ce n t r e UI . J a l a n S a l e mb a No . 4 J a k a r t a . Ap p e a l i n i b e r t u j u a n me n u n j u k k a n p e n o l a k a n p a d a d o mi n a s i J e p a n g d i I n d o n e s i a d a n me r u p a k a n t u n t u t a n p e r s a ma a n d e r a j a t k e d u a n e g a r a y a i t u I n d o n e s i a d a n J e p a n g d a l a m k e r j a s a ma , s e b a g a i r e a k s i J a t a s k e i n g i n a n Ta n a k a , P e r d a n a Me n t e r i J e p a n g , u n t u k i n e n g o t a b u i d a n me n j a j a g i s i k a p n e g a r a - n e g a r a As i a T e n g g a r a t e r h a d a p p e n a n a ma n mo d a l J e p a n g d i n e g a r a - n e g a r a As i a Te n g g a r a . S i k a p a n t i d o mi n a s i mo d a l J e p a n g i n i j u g a d i t u n j u k k a n o l e h ma h a s i s wa d i n e g a r a - n e g a r a As i a T e n g g a r a l a i n n y a y a n g d i k u n j u n g i ol el ' i T a n a k a , d e n g a n c a r a i n e n g a d a k a n d e mo n s t r a s i p a d a wa kt . u Ta n a k a t i b a d i n e g a r a me r e k a .

  Ap p e a l p a d a t a n g g a l 15 J a n u a r i 1 9 7 4 , y a n g k e mu d i a n d i k e n a 1 d e n g a n p e r i s t i wa Ma l a r i , d i i k u t i o l e h t i n d a k a n p e r n b a k a r a n d a n p e n g r u s a k a n k e n d a r a a n d a n b e b e r a p a g e d u n g d i J a l a n Ma j a p a h i t , J a l e n Nu s a n t a r a , J a l a n P e c e n o n g a n d a n J a l a n H. S a ma n h u d i , J a k a r t a . T i n d a k a n - t i n d a k a n t e r s e ­ b u t b u k a n d i l a k u k a n o l e h ma h a s i s wa d a n pe r nu da / p e k - t j cu y a n g me n g a d a k a n a p p e a l , t i e t a pi o l e h o k n u m- o k n u m y a n g me ma n f a a t k a n s i t u a s i p a d a s a a t i t u u n t u k k e p e n t i nga j i ny a s e n d i r i .

  Be r d a s a r k a n a d a n y a b e r b a g a i a k s i u n j u k r a s a y a n g d i l a k u k a n o l e h ma h a s i s wa d a n p e mu d a / p e l a j a r s e - J a k a r t a y a n g me i i b a t k a n DMUI . p a d a b u l a n Ok t o b e r 1 9 7 3 s a mp a i t a n g g a l

  1 J a n u a r i 1 9 7 4 d : J a k a r t a , t e r u t a ma k e d u a a k s i t e r s e b u t , Ha r i ma n S i r e g a r , s e b a g a i Ke t u a Umu m DMUT, d i d a k wa o l e h J a k s a P e n u n t u t Umu m Ke j a k s a a n Ne g e r i J a k a r t a P u s a t , d e n g a n d a k wa a n p r i me r me l a n y g a r p a s a l 1 a y a t

  1 a n g k a 1 s u b a , b, c d a n d UUP KS d a n d a k wa a n s u b s i ci er me l a n g g a r p a s a l 1 0 7 a y a t 1 d a n 2 KUHP - j o p a s a l 2 ' Un d a n g - u n d a n g No . 5 / P n P s / 1 9 5 9 . Ol e h Ke t u a Ma j e l i s Ha k i m P e n g a d i - l a n NVg e i i J a k a r t a F u s a c y a n g me n g a d i l i k a s u s t e r s e b u t ,

  Ha r i ma n S i r e g a r d i n y a t a k a n s e c a r a s a h me n u r u t h u k u m t e l a n t e r b u k t i me l a k u k a n p e r b u a t a n s e p e r t i y a n g d i c a n t u mk a n d a l a m d a k wa a n p r i me r d a h d i j a t u h i p i d a n a p e n j a r a s e l a r na