Non verbal messages in garnier
Ոչ վերբալ հաղորդակցություն
Невербальная
коммуни
к ация
Язык тела
55%
Голос
38%
Слова
7%
Вербальная
коммуникация
Ըստ հետազոտությունների, վերբալ լեզվին է պատկանում շուրջ
35%: Մնացած ինֆորմացիան մենք ստանումենք ոչ վերբալ և
պարավերբալ միջոցների շնորհիվ:
Դիագրամմայի վրա տեսնում ենք, որ հոգեբանների կողմից
անցկացրած գիտափորձը ցույց է տալիս, որ 55% մարմնի լեզուն է
/դիրքը/կեցվածքը, շարժումները, դիմաշարժությունը/, շուրջ 30%
ձայնը /տոն, ինտոնացիա, ռիթմ, տեմբր/ և 7% խոսքերը: Վերբալ
մասը ընդհանրապես զբաղեցնում է 5 – 20 %, մնացած
ինֆորմացիան վերաբերվում է ոչ վերբալ լեզվին: Բնական է, որ
տարբեր կոնտեսքներում դրանց հարաբերակցությունը կարող է մի
քիչ տարբերվել: Օրինակ, հեռախոսազրույցի ժամանակ, մարմնի
լեզուն բացակայում է, կամ շատ քիչ է մասնակցում, և
ինֆորմացիայի մեծ մասը փոխանցվում է ձայնի միջոցով:
Այն ինչ մարդը ասում է, վերաբերում է գիտակցականին, այն թե
ինչպես է ասում – անգիտակցականին: Իսկ եթե խոսում են տարբեր
բաների
մասին
–
գիտակցությունը
ասում
է
այո,
իսկ
ենթագիտակցությունը ` ոչ, ապա հաղթում է անգիտակցականը:
Ոչ վերբալ հաղորդակցությունը իրենից ներկայացնում է մարդկանց
փողներգործության բարդ գործընթաց, որում մասնակցում են թե
բառերը, թե ձայնի տոնայնությունը, թե ժեստերը, և թե մարմնի
շարժումները:
Հաճախ մենք կարող ենք լսել, որ մարդիկ ասում են. »ինտուիցիան
ինձ հուշում է, որ նա ստում է»: Իրականում, մենք նկատում են
տարաձայնությունները/ անհամապատասխանությունը մարդու
բառերի և նրա մարմնի լեզվի միջև:
Ոչ վերբալ լեզվով զբաղվով հետազոտողների վիճահարույց
հարցերից է, արդյոք ոչ վերբալ ազդանշանները բնածին են, թե
ձեռքբերովի, դրանք փոխանցվում են ժառանգաբար, թե այլ
եղանակով: Բազմաթիվ հետազոտությունները,
տարբեր ազգերի
ժեստերի կիրառման դիտումները հնարավորություն են տալիս
եզրակացնել, որ գոյություն ունեն բնածին ժեստեր: Դիտելով 5
իրարից
տարբեր
մշակույթների
ներկայացուցիչների
դեմքի
արտահայտությունը, պարզել են, որ որոշակի հույզեր մարդու
դեմքի վրա արտահայտվում են նույն կերպ: Հետևաբար, կան
բնածին ժեստեր: Օրինակ, եթե մարդը երջանիկ է, նա ժպտում է,
եթե նա զայրացած է, ապա կիտում է հոնքերը կամ նայում է
զայրացած հայացքով: /Խոսքը գնում է բնական վիճակի մասին,
քանի որ մարդիկ հաճախ խաղում են, օրինակ, նրանք կարող են
ժպտալով փորձել թաքցնել տխրությունը, կամ միտումնավոր նետել
զայրացած հայացք/:
Ոչ խոսքային հաղորդակցման միջոցները
կինեսիկ
ա
Արտահայտչա
կան
շարժումներ
Պրոսոդիկա և
արտալեզվաբանությո
ւն
Ձայնի
հնչերա
նգ
Ձեռքսեղմում
ներ
Դիրք
Ձայնի
բարձրությ
ուն
Ձեոքսեղմում
ներ
ժեստ
Դադար
Համբույրն
եր
դիմախա
ղ
Քայլված
ք
Հայացքներ
ի
փոխանակո
տակեսիկ
ա
Հոգոցներ
Ծիծաղ
Լաց
Հազ
թփթփոցնե
ր
պրոկսեմի
կա
Հաղորդակցության
տարածական
կողմնորոշում
Հաղորդակցման
տարածական
կողմնորոշում
Հաղորդակցությ
ան
հեռավորություն
Մարմնի լեզու
Մարմնի կամ նրա մասի ցանկացած շարժում, որի օգնությամբ
մարդը հայտնում է իր հույզերը արտաքին աշխարհին կոչվում է
մարմի լեզու:
Ոչ վերբալ միջոցներին են վերաբերվում `
-դիմաշարժությունը /միմիկան, ժեստերը/ ձեռքի շարժումները,
մարմնի
շարժումները
/մարմնի
լեզուն,
հայացքը/
աչքերի
կոնտակտը, շփման դիստանցիան/ :
Գոյություն ունեն նաև պարավերբալ /արտալեզվական/ միջոցներ –
ինտոնացիան, ձայնի տեմբրը, խոսքի արագությունը և այլն:
Ոչ վերբալ լեզվում կարևոր տեղ են զբաղեցնում ժեստերը: Ժեստ
ասելով հասկանում են ձեռքերի շարժումները: Ժեստերը կարելի է
բաժանել 3 մասի.
- էթիետով պահանջվող/նախատեսված/,
- չեզոք,
- անթույլատրելի:
Ժեստը կարող է փոխարինել բառը և բառակապակցությունը:
Բոլորիս հայտնի է, որ տարբեր ժեստերը տարբեր մշակութներում
կարող են ունենալ տարբեր նշանակություն: Գոյություն ունեն
ժեստեր, որոնք բնորոշ են միայն այս կամ այն մշակույթին, և այդ
մշակույթից դուրս դրանք նշաանկություն չունեն:
Ժեստերը կարող են լինել հոմանիշ և հականիշ: Նույն ժեստը
տարբեր երկրներում կարող է ունենալ հակառակ նշանակություն:
Օրինակ, ռուսները /ինչպես և շատ ժողովուրդներ/ հրաժեշտ տալիս
թափահարում են ձեռքը հետ ու առաջ, բայց ձեռքի ափը նայում է
դուրս: Իտալացիներնել են նույնպես հրաժեշտ տալիս, սակայն ափը
ուղղված է դեպի ներս: Մեր կամ ռուսների լեզվով դա կնշանակի
«արի այստեղ»: Ճապոնացիների մոտ նույն ժեստը նշանակում է
հրավեր:
Բոլորիս հայտնի օ”քեյ ժեստը, որը շատ տարածված է անգլալեզու
երկրներում, Ասիայում: Սակայն որոշ երկրներում այն ունի
բոլորովին այլ նշանակություն. Ֆրանսիայում այն նշանակում է” 0” –
ոչինչ, Ճապոնիայում` փող, միջերկրական բասսեյնի որոշ
երկրներում այն օգտագործվում է տղամարդու հոմոսեքսւալիզմը
նշելու համար: Այնպես որ, ճանապարհորդելով տարբեր երկրներով
պետք է զգույշ լինել ժեստերի կիրառման ժամանակ: Դրանց
նշանակությունը փոփոխվում է տարբեր մշակույթներում:
Վերև բարձրացրած մեծ մատը – Ամերիկայում, Ավստրալիայում, Նոր
Զելանդիայում և մի շարք այլ երկրներում ունի 3 իմաստ. ա/այն
օգտագործում են մեքենա կանգնացնելիս, բ/նշանակում է, ամեն ինչ
կարգին է, 3/եթե կտրուկ վերև է բարձրացվում, ապա դա ոչ ցենզուր
հայհոյանք է: Հունաստանում այն նշանակում է ձայնտ կտրիր
(заткнись).
V - հիմնականում նշանակում է հաղթանակ, բայց այն դեպքում, երբ
ուղղված է դեպի խոսողը ետևի կողմից: Եթե այն ուղղված է ափի
մասով, ապա դա նշանակում է «ձայնտ կտրիր»: Երբ մենք
ցանկանում ենք մատնանշել ինչ-որ բանի, ապա դա անում ենք,
ափը պահելով ներքև, ճապոնացիները ափը պահում են վերև, ինչը
նման է մեր մշակույթում ողորմութուն խնդրելու
ժեստին: Եվ
բոլորիս հայտնի մեր և բուկղարների «այո» կամ «ոչ»-ը:
Ձեռքսեղմում – այս ժեստը կարող է օգտագործվել տարբեր
իրավիճակներում` ողջունելիս, հրաժեշտ տալիս, շնորհավորելիս,
ցավակցելիս և այլն:
Գոյություն ունեն տարբեր վարկածներ այդ ժեստի առաջացման
մասին, որից մեկը հետևյալ է: Հին ժամանակներում, երբ մարդիկ
ձեռքը սեղմում էին, նրանք ցանկանում էին դրանով ցույց տալ, որ
իրենց ձեռքում զենք չկա:
ԱՄՆ-ում ուժեղ ձեռքսեղմումը համարվում է բնավորության ուժի
ցուցանիշ, մինչդեռ ասիական երկրներում ընդունված է ավելի թույլ,
բայց
երկարատև
ձեռքսեղմում:
Մահմեդականների
կամ
օրտոդոկսալ հրյաների հետ շփվելիս, հատկապես հակառակ սեռի
ներկայացուցիչների հետ պետք է զգուշավորություն դրսևորել,
քանի որ հավատացյալ տղամարդը չպետք է դիպչի կողմնակի
կանանց: Այս արգելքը ներառում է նաև ձեռքսեղմումը:
Համբույր
Համբույրը ավելի տարածված էր հին ժամանակներում, քան մեր
օրերում: Որոշ երկրներում անգամ գոյություն ուներ արարողակարգ:
Հին Հռոմում գոյություն ուներ ողջույնի 3 տարբերակ: Կայսրի
մոտիկներին թույլ էր տրվում համբուրել նրա շուրթերը, սովորական
պալատականներին ` ձեռքերը, իսկ ծառաներին` ոտքերը:
Անգլիայում 16 դ., Գենրիխ VII կառավարման օրոք էթիկետը
պահանջում էր, որ հրավիրված հյուրը համբուրի տանտիրոջը,
տանտիրուհուն,
նրանց
երեխաներին
և
նրանց
տան
կենդանիներին:
Մեր օրերում գործնական հաղորդակցումը հիմնականում չի
ենթադրում համբույրների փոխանակում: Սակայն Լատինական
Ամերիկայի, Միջերկրական և Աֆրկյան երկրներում ընկերական
հարաբերություններում
շատ
տարածված
է
համբույրը,
ողջագուրվելը:
Ժպիտ
Ինչպես են ժպտում տարբեր ազգի ներկայացուցիչները:
Ամերիկացիները ժպտում են լայն, ամբողջ դեմքով: Նրանց
տեսակետից միայն այդ դեպքում է ժպիտը ընկալվում որպես
բարյացակամ:
Ճապոնացու ժպիտը` դեմքին սառած , նրանց թվում է անբնական և
կեղծ: Ի դեպ, ճապոնական մշակույթում ընդունված չէ ցույց տալ
իրենց զգացմունքները վշտի պահին, ուստի նրանք այդ ժամանակ
էլ են ժպտում:
Արևմտյան երկրներում ժպիտը նախորդում է հաղորդակցումը:
Մերձավոր Արևելքում ժպիտը կարող է թաքցնել զայրույթը,
արհամարհանքը: Ասիական մշակույթում, հատկապես չինական,
ճապոնական,
ինդոնեզիական`
ժպիտը
քաղաքավարի
վարվեցողության մի մասն է: Գերմանիայում ընդունված է ժպտալ
ընտանիքում, ընկերների շրջապատում, բայց ոչ գործնական
հաղորդակցման ժամանակ
Աչքերի կոնտակտ
Արևմտյան մշակույթում ընդունված է խոսելիս նայել զրուցակցի
աչքերի մեջ:
Ճապոնացիները խուսափում են նայել ուղիղ աչքերի մեջ, քանի որ
նրանց մշակույթում պատմականորեն ընդունված էր, որ միայն
տերը կարող է նայել ենթակաների վրա: Իրար աչքերի մեջ նայում
էին միայն ոխերիմ թշնամիները` մենամարտելուց առաջ:
Այդ պատճառով ամերիկացի կամ եվրոպացի գործարարները,
հանդիպելով ճապոնացու”փախցնող” /մի կողմ նայող, կամ ներքև
նայող/ հայացքին սկսում են նրան կասկածել ոչ անկեղծ լինելու մեջ:
Հիշենք հայկական կամ ռուսական արտահայտությունը. “Նայիր
աչքերիս մեջ”: Մարդու ազնիվ և անկեղծ լինելը մենք փորձում են
փնտրել նրա աչքերի մեջ”
Երբ ամերիկացիները խոսում են, նրանց աչքերն ու հոնքերը
շարժման մեջ են: Նույնն էլ վերաբերվում է հայերին: Իսկ երբ նրանք
հանդիպում
են
ոչինչ
չարտահայտող
ճապոնացու
դեմքի
արտահայտությանը, դա նրանց վրդովվեցնում է, քանի որ պարզ չէ,
իրեն հասկանում են, թե ոչ: Մինչդեռ ճապոնացու տեսանկյունից դա
քաղաքավարության դրսևորում է:
Լատինական
Ամերիկայում
հաստատակամ
հայացքը
համարվում է ագրեսիվ: Երբ երկու արաբները զրուցում են, ապա,
նրանք լարված նայում են իրար աչքերի մեջ: Այլ մշակույթներում դա
ընդունված չէ և կարող է մարմնի լեզվով ընկալվել որպես, օրինակ,
ինտիմ հարաբերությունների ցանկություն:
Հին ժամանակներում մարդու արտաքին տեսքը վկայում էր նրա
հասարակական դիրքի մասին: Օրինակ, ազատ գերմանացիները
կրում
էին
երկար
մազեր,
բռնավորները`
կարճ,
իսկ
հոգևորականները սափրում էին գլուխը:
Բրազիլիայի հնդիկ ցեղերից շատերի համար մազերի սանրվածքը
միայն մոդայի դրսևորում չէ: Դրանով կարելի է որոշել կնոջ
սոցիալական դիրքը, նրա տարիքը և այլն: Օրինակ, բորորո ցեղի
հնդկուհիները որպես սքո նշան սափրում են գլուխները: Ապինա
ցեղի կանայք երկար մազեր են կրում, եթե ամուսինը
երկար
ժամանակով բացակայում է: Նրա վերադառնալուն պես կինը
կտրում է մազերը:
Հին Ռուսաստանում մազերը նույնպես նշում էին կնոջ սոցիալական
դիրքի մասին: Չամուսնացած, ազափ աղջիկը մի հյուս էր անում,
իսկ ամուսնացած կինը` երկու:
Ամենօրյա վարք /Ðóòèííîå ïîâåäåíèå/
Դա այն ամենօրյա կենցաղային վարքն է, որը մենք դրսևորում ենք
յուրաքանչյուր օր տարբեր իրավիճակներում, և դա այնքան է մտած
մեր մեջ և այնքան բնական մեր համար, որ մենք չենք ել զգում կամ
մտածում դրա մասին: Օրինակ, ինչպես ենք քայլում, նստում, գնում
հանդիպման և այլն:
Մեր
մշակույթում
ընդունված
չէ
մեծահասակների
կամ
անծանոթների ներկայությամբ նստել ոտքը ոտքին գցած, կամ
փռված: Առավել ընդունված չէ ոտները սեղանին դնել: Մինչդեռ
ամերիկացին, օրինակ, ոտները սեղանի վրա դնելը, համարում է
շատ բնական և չի մտածում, որ դրանով կարող է վիրավորել այլ
ազգի հաղորդակցին:
Եվրոպական երկրներում, որպես կանոն, չափազանց բարձր է
գնահատվում
հանդիպմանը
ժամանակին
ներկայանալը:
Լատինական Ամերիկայում դրան նշանակություն չեն տալիս: Եվ եթե
ուշանում են, դա ամենեվին էլ չի նշնակում, որ ձեզ չեն հարգում,
կամ բարեկիրթ չեն: Ընդհանրապես նրանք շատ անմիջական են
շփումների ժամանակ: Հանգիստ կարող են մոտենալ ձեզ փողոցում,
զրույց վարել եղանակի, միջազգային դրության, իրենց անձնական
խնդիրների մասին, պատմել անեկդոտ:
Մի առանձնահատկություն ևս: տարբեր ազգի ներկայացուցիչները
տարբեր հեռավորություն են ընտրում մեզ հետ շփվելիս, և դա
նրանք անում են ակամա: Եթե մենք հետևենք, օրինակ,
լատինաամերիկացիների
և
հյուսիսամերիկացիների,
անգլիացիների և իտալացիների, ռուսների և մերձբալթյան
ժողովուրդների հաղորդակցմանը, ապա անզեն աչքով կտեսնենք,
որ մեկը «գրոհում է», մյուսը «նահանջում»: Իրականում, նրանցից
յուրաքանչյուրը փորձում է իր համար հարմար տարածություն
վերցնել:
Невербальная
коммуни
к ация
Язык тела
55%
Голос
38%
Слова
7%
Вербальная
коммуникация
Ըստ հետազոտությունների, վերբալ լեզվին է պատկանում շուրջ
35%: Մնացած ինֆորմացիան մենք ստանումենք ոչ վերբալ և
պարավերբալ միջոցների շնորհիվ:
Դիագրամմայի վրա տեսնում ենք, որ հոգեբանների կողմից
անցկացրած գիտափորձը ցույց է տալիս, որ 55% մարմնի լեզուն է
/դիրքը/կեցվածքը, շարժումները, դիմաշարժությունը/, շուրջ 30%
ձայնը /տոն, ինտոնացիա, ռիթմ, տեմբր/ և 7% խոսքերը: Վերբալ
մասը ընդհանրապես զբաղեցնում է 5 – 20 %, մնացած
ինֆորմացիան վերաբերվում է ոչ վերբալ լեզվին: Բնական է, որ
տարբեր կոնտեսքներում դրանց հարաբերակցությունը կարող է մի
քիչ տարբերվել: Օրինակ, հեռախոսազրույցի ժամանակ, մարմնի
լեզուն բացակայում է, կամ շատ քիչ է մասնակցում, և
ինֆորմացիայի մեծ մասը փոխանցվում է ձայնի միջոցով:
Այն ինչ մարդը ասում է, վերաբերում է գիտակցականին, այն թե
ինչպես է ասում – անգիտակցականին: Իսկ եթե խոսում են տարբեր
բաների
մասին
–
գիտակցությունը
ասում
է
այո,
իսկ
ենթագիտակցությունը ` ոչ, ապա հաղթում է անգիտակցականը:
Ոչ վերբալ հաղորդակցությունը իրենից ներկայացնում է մարդկանց
փողներգործության բարդ գործընթաց, որում մասնակցում են թե
բառերը, թե ձայնի տոնայնությունը, թե ժեստերը, և թե մարմնի
շարժումները:
Հաճախ մենք կարող ենք լսել, որ մարդիկ ասում են. »ինտուիցիան
ինձ հուշում է, որ նա ստում է»: Իրականում, մենք նկատում են
տարաձայնությունները/ անհամապատասխանությունը մարդու
բառերի և նրա մարմնի լեզվի միջև:
Ոչ վերբալ լեզվով զբաղվով հետազոտողների վիճահարույց
հարցերից է, արդյոք ոչ վերբալ ազդանշանները բնածին են, թե
ձեռքբերովի, դրանք փոխանցվում են ժառանգաբար, թե այլ
եղանակով: Բազմաթիվ հետազոտությունները,
տարբեր ազգերի
ժեստերի կիրառման դիտումները հնարավորություն են տալիս
եզրակացնել, որ գոյություն ունեն բնածին ժեստեր: Դիտելով 5
իրարից
տարբեր
մշակույթների
ներկայացուցիչների
դեմքի
արտահայտությունը, պարզել են, որ որոշակի հույզեր մարդու
դեմքի վրա արտահայտվում են նույն կերպ: Հետևաբար, կան
բնածին ժեստեր: Օրինակ, եթե մարդը երջանիկ է, նա ժպտում է,
եթե նա զայրացած է, ապա կիտում է հոնքերը կամ նայում է
զայրացած հայացքով: /Խոսքը գնում է բնական վիճակի մասին,
քանի որ մարդիկ հաճախ խաղում են, օրինակ, նրանք կարող են
ժպտալով փորձել թաքցնել տխրությունը, կամ միտումնավոր նետել
զայրացած հայացք/:
Ոչ խոսքային հաղորդակցման միջոցները
կինեսիկ
ա
Արտահայտչա
կան
շարժումներ
Պրոսոդիկա և
արտալեզվաբանությո
ւն
Ձայնի
հնչերա
նգ
Ձեռքսեղմում
ներ
Դիրք
Ձայնի
բարձրությ
ուն
Ձեոքսեղմում
ներ
ժեստ
Դադար
Համբույրն
եր
դիմախա
ղ
Քայլված
ք
Հայացքներ
ի
փոխանակո
տակեսիկ
ա
Հոգոցներ
Ծիծաղ
Լաց
Հազ
թփթփոցնե
ր
պրոկսեմի
կա
Հաղորդակցության
տարածական
կողմնորոշում
Հաղորդակցման
տարածական
կողմնորոշում
Հաղորդակցությ
ան
հեռավորություն
Մարմնի լեզու
Մարմնի կամ նրա մասի ցանկացած շարժում, որի օգնությամբ
մարդը հայտնում է իր հույզերը արտաքին աշխարհին կոչվում է
մարմի լեզու:
Ոչ վերբալ միջոցներին են վերաբերվում `
-դիմաշարժությունը /միմիկան, ժեստերը/ ձեռքի շարժումները,
մարմնի
շարժումները
/մարմնի
լեզուն,
հայացքը/
աչքերի
կոնտակտը, շփման դիստանցիան/ :
Գոյություն ունեն նաև պարավերբալ /արտալեզվական/ միջոցներ –
ինտոնացիան, ձայնի տեմբրը, խոսքի արագությունը և այլն:
Ոչ վերբալ լեզվում կարևոր տեղ են զբաղեցնում ժեստերը: Ժեստ
ասելով հասկանում են ձեռքերի շարժումները: Ժեստերը կարելի է
բաժանել 3 մասի.
- էթիետով պահանջվող/նախատեսված/,
- չեզոք,
- անթույլատրելի:
Ժեստը կարող է փոխարինել բառը և բառակապակցությունը:
Բոլորիս հայտնի է, որ տարբեր ժեստերը տարբեր մշակութներում
կարող են ունենալ տարբեր նշանակություն: Գոյություն ունեն
ժեստեր, որոնք բնորոշ են միայն այս կամ այն մշակույթին, և այդ
մշակույթից դուրս դրանք նշաանկություն չունեն:
Ժեստերը կարող են լինել հոմանիշ և հականիշ: Նույն ժեստը
տարբեր երկրներում կարող է ունենալ հակառակ նշանակություն:
Օրինակ, ռուսները /ինչպես և շատ ժողովուրդներ/ հրաժեշտ տալիս
թափահարում են ձեռքը հետ ու առաջ, բայց ձեռքի ափը նայում է
դուրս: Իտալացիներնել են նույնպես հրաժեշտ տալիս, սակայն ափը
ուղղված է դեպի ներս: Մեր կամ ռուսների լեզվով դա կնշանակի
«արի այստեղ»: Ճապոնացիների մոտ նույն ժեստը նշանակում է
հրավեր:
Բոլորիս հայտնի օ”քեյ ժեստը, որը շատ տարածված է անգլալեզու
երկրներում, Ասիայում: Սակայն որոշ երկրներում այն ունի
բոլորովին այլ նշանակություն. Ֆրանսիայում այն նշանակում է” 0” –
ոչինչ, Ճապոնիայում` փող, միջերկրական բասսեյնի որոշ
երկրներում այն օգտագործվում է տղամարդու հոմոսեքսւալիզմը
նշելու համար: Այնպես որ, ճանապարհորդելով տարբեր երկրներով
պետք է զգույշ լինել ժեստերի կիրառման ժամանակ: Դրանց
նշանակությունը փոփոխվում է տարբեր մշակույթներում:
Վերև բարձրացրած մեծ մատը – Ամերիկայում, Ավստրալիայում, Նոր
Զելանդիայում և մի շարք այլ երկրներում ունի 3 իմաստ. ա/այն
օգտագործում են մեքենա կանգնացնելիս, բ/նշանակում է, ամեն ինչ
կարգին է, 3/եթե կտրուկ վերև է բարձրացվում, ապա դա ոչ ցենզուր
հայհոյանք է: Հունաստանում այն նշանակում է ձայնտ կտրիր
(заткнись).
V - հիմնականում նշանակում է հաղթանակ, բայց այն դեպքում, երբ
ուղղված է դեպի խոսողը ետևի կողմից: Եթե այն ուղղված է ափի
մասով, ապա դա նշանակում է «ձայնտ կտրիր»: Երբ մենք
ցանկանում ենք մատնանշել ինչ-որ բանի, ապա դա անում ենք,
ափը պահելով ներքև, ճապոնացիները ափը պահում են վերև, ինչը
նման է մեր մշակույթում ողորմութուն խնդրելու
ժեստին: Եվ
բոլորիս հայտնի մեր և բուկղարների «այո» կամ «ոչ»-ը:
Ձեռքսեղմում – այս ժեստը կարող է օգտագործվել տարբեր
իրավիճակներում` ողջունելիս, հրաժեշտ տալիս, շնորհավորելիս,
ցավակցելիս և այլն:
Գոյություն ունեն տարբեր վարկածներ այդ ժեստի առաջացման
մասին, որից մեկը հետևյալ է: Հին ժամանակներում, երբ մարդիկ
ձեռքը սեղմում էին, նրանք ցանկանում էին դրանով ցույց տալ, որ
իրենց ձեռքում զենք չկա:
ԱՄՆ-ում ուժեղ ձեռքսեղմումը համարվում է բնավորության ուժի
ցուցանիշ, մինչդեռ ասիական երկրներում ընդունված է ավելի թույլ,
բայց
երկարատև
ձեռքսեղմում:
Մահմեդականների
կամ
օրտոդոկսալ հրյաների հետ շփվելիս, հատկապես հակառակ սեռի
ներկայացուցիչների հետ պետք է զգուշավորություն դրսևորել,
քանի որ հավատացյալ տղամարդը չպետք է դիպչի կողմնակի
կանանց: Այս արգելքը ներառում է նաև ձեռքսեղմումը:
Համբույր
Համբույրը ավելի տարածված էր հին ժամանակներում, քան մեր
օրերում: Որոշ երկրներում անգամ գոյություն ուներ արարողակարգ:
Հին Հռոմում գոյություն ուներ ողջույնի 3 տարբերակ: Կայսրի
մոտիկներին թույլ էր տրվում համբուրել նրա շուրթերը, սովորական
պալատականներին ` ձեռքերը, իսկ ծառաներին` ոտքերը:
Անգլիայում 16 դ., Գենրիխ VII կառավարման օրոք էթիկետը
պահանջում էր, որ հրավիրված հյուրը համբուրի տանտիրոջը,
տանտիրուհուն,
նրանց
երեխաներին
և
նրանց
տան
կենդանիներին:
Մեր օրերում գործնական հաղորդակցումը հիմնականում չի
ենթադրում համբույրների փոխանակում: Սակայն Լատինական
Ամերիկայի, Միջերկրական և Աֆրկյան երկրներում ընկերական
հարաբերություններում
շատ
տարածված
է
համբույրը,
ողջագուրվելը:
Ժպիտ
Ինչպես են ժպտում տարբեր ազգի ներկայացուցիչները:
Ամերիկացիները ժպտում են լայն, ամբողջ դեմքով: Նրանց
տեսակետից միայն այդ դեպքում է ժպիտը ընկալվում որպես
բարյացակամ:
Ճապոնացու ժպիտը` դեմքին սառած , նրանց թվում է անբնական և
կեղծ: Ի դեպ, ճապոնական մշակույթում ընդունված չէ ցույց տալ
իրենց զգացմունքները վշտի պահին, ուստի նրանք այդ ժամանակ
էլ են ժպտում:
Արևմտյան երկրներում ժպիտը նախորդում է հաղորդակցումը:
Մերձավոր Արևելքում ժպիտը կարող է թաքցնել զայրույթը,
արհամարհանքը: Ասիական մշակույթում, հատկապես չինական,
ճապոնական,
ինդոնեզիական`
ժպիտը
քաղաքավարի
վարվեցողության մի մասն է: Գերմանիայում ընդունված է ժպտալ
ընտանիքում, ընկերների շրջապատում, բայց ոչ գործնական
հաղորդակցման ժամանակ
Աչքերի կոնտակտ
Արևմտյան մշակույթում ընդունված է խոսելիս նայել զրուցակցի
աչքերի մեջ:
Ճապոնացիները խուսափում են նայել ուղիղ աչքերի մեջ, քանի որ
նրանց մշակույթում պատմականորեն ընդունված էր, որ միայն
տերը կարող է նայել ենթակաների վրա: Իրար աչքերի մեջ նայում
էին միայն ոխերիմ թշնամիները` մենամարտելուց առաջ:
Այդ պատճառով ամերիկացի կամ եվրոպացի գործարարները,
հանդիպելով ճապոնացու”փախցնող” /մի կողմ նայող, կամ ներքև
նայող/ հայացքին սկսում են նրան կասկածել ոչ անկեղծ լինելու մեջ:
Հիշենք հայկական կամ ռուսական արտահայտությունը. “Նայիր
աչքերիս մեջ”: Մարդու ազնիվ և անկեղծ լինելը մենք փորձում են
փնտրել նրա աչքերի մեջ”
Երբ ամերիկացիները խոսում են, նրանց աչքերն ու հոնքերը
շարժման մեջ են: Նույնն էլ վերաբերվում է հայերին: Իսկ երբ նրանք
հանդիպում
են
ոչինչ
չարտահայտող
ճապոնացու
դեմքի
արտահայտությանը, դա նրանց վրդովվեցնում է, քանի որ պարզ չէ,
իրեն հասկանում են, թե ոչ: Մինչդեռ ճապոնացու տեսանկյունից դա
քաղաքավարության դրսևորում է:
Լատինական
Ամերիկայում
հաստատակամ
հայացքը
համարվում է ագրեսիվ: Երբ երկու արաբները զրուցում են, ապա,
նրանք լարված նայում են իրար աչքերի մեջ: Այլ մշակույթներում դա
ընդունված չէ և կարող է մարմնի լեզվով ընկալվել որպես, օրինակ,
ինտիմ հարաբերությունների ցանկություն:
Հին ժամանակներում մարդու արտաքին տեսքը վկայում էր նրա
հասարակական դիրքի մասին: Օրինակ, ազատ գերմանացիները
կրում
էին
երկար
մազեր,
բռնավորները`
կարճ,
իսկ
հոգևորականները սափրում էին գլուխը:
Բրազիլիայի հնդիկ ցեղերից շատերի համար մազերի սանրվածքը
միայն մոդայի դրսևորում չէ: Դրանով կարելի է որոշել կնոջ
սոցիալական դիրքը, նրա տարիքը և այլն: Օրինակ, բորորո ցեղի
հնդկուհիները որպես սքո նշան սափրում են գլուխները: Ապինա
ցեղի կանայք երկար մազեր են կրում, եթե ամուսինը
երկար
ժամանակով բացակայում է: Նրա վերադառնալուն պես կինը
կտրում է մազերը:
Հին Ռուսաստանում մազերը նույնպես նշում էին կնոջ սոցիալական
դիրքի մասին: Չամուսնացած, ազափ աղջիկը մի հյուս էր անում,
իսկ ամուսնացած կինը` երկու:
Ամենօրյա վարք /Ðóòèííîå ïîâåäåíèå/
Դա այն ամենօրյա կենցաղային վարքն է, որը մենք դրսևորում ենք
յուրաքանչյուր օր տարբեր իրավիճակներում, և դա այնքան է մտած
մեր մեջ և այնքան բնական մեր համար, որ մենք չենք ել զգում կամ
մտածում դրա մասին: Օրինակ, ինչպես ենք քայլում, նստում, գնում
հանդիպման և այլն:
Մեր
մշակույթում
ընդունված
չէ
մեծահասակների
կամ
անծանոթների ներկայությամբ նստել ոտքը ոտքին գցած, կամ
փռված: Առավել ընդունված չէ ոտները սեղանին դնել: Մինչդեռ
ամերիկացին, օրինակ, ոտները սեղանի վրա դնելը, համարում է
շատ բնական և չի մտածում, որ դրանով կարող է վիրավորել այլ
ազգի հաղորդակցին:
Եվրոպական երկրներում, որպես կանոն, չափազանց բարձր է
գնահատվում
հանդիպմանը
ժամանակին
ներկայանալը:
Լատինական Ամերիկայում դրան նշանակություն չեն տալիս: Եվ եթե
ուշանում են, դա ամենեվին էլ չի նշնակում, որ ձեզ չեն հարգում,
կամ բարեկիրթ չեն: Ընդհանրապես նրանք շատ անմիջական են
շփումների ժամանակ: Հանգիստ կարող են մոտենալ ձեզ փողոցում,
զրույց վարել եղանակի, միջազգային դրության, իրենց անձնական
խնդիրների մասին, պատմել անեկդոտ:
Մի առանձնահատկություն ևս: տարբեր ազգի ներկայացուցիչները
տարբեր հեռավորություն են ընտրում մեզ հետ շփվելիս, և դա
նրանք անում են ակամա: Եթե մենք հետևենք, օրինակ,
լատինաամերիկացիների
և
հյուսիսամերիկացիների,
անգլիացիների և իտալացիների, ռուսների և մերձբալթյան
ժողովուրդների հաղորդակցմանը, ապա անզեն աչքով կտեսնենք,
որ մեկը «գրոհում է», մյուսը «նահանջում»: Իրականում, նրանցից
յուրաքանչյուրը փորձում է իր համար հարմար տարածություն
վերցնել: